Giám đốc một trung tâm nghiên cứu nọ bị bệnh đột xuất tại cơ quan. Mọi người vội đưa ông đến bệnh viện cấp cứu. Tại phòng bác sĩ trực, viên trợ lý rụt rè hỏi bác sĩ:
– Anh ấy bị có nặng không ạ?
– Nặng đấy! Bị nhũn não!
– Ối giời, sao khó hiểu thế nhỉ?
– Anh bảo khó hiểu cái gì hả?
– Vâng chả giấu gì bác sĩ, suốt ngày vào cơ quan, ông ấy chỉ đọc báo, uống trà và đánh cờ tướng… với anh em trong cơ quan không thôi, não có hoạt động gì ghê gớm đâu mà nhũn?!
– ??!!
[img]xq130-0.jpg;right;[/img]Khác với các quân Sĩ, Xe, Pháo, quân Mã có cách đi không giống ai: Đi theo hình chữ nhật. Đáng lẽ nó phải chạy thẳng, vì chạy vốn là sở trường của nó, nhưng luật chơi không cho phép nên nó đành “phi nước Kiệu”, một kiểu đi thường thấy trong các cuộc diễu binh. Trên bàn cờ nó không hoàn toàn ung dung muốn nhảy đâu thì nhảy, vì có nhiều chướng ngại.
[b]”Xe mười – Pháo bảy – Ngựa ba”[/b]
Theo câu nói trên thì giá trị của Mã chỉ có ba, mà giá trị của Pháo gấp đôi. Cờ tướng càng ngày càng phát triển, các chuyên gia nghiên cứu sâu và đưa ra cách tính toán giá trị của các quân có tính cách khoa học hơn, theo đó:
* Quân Tốt ở vị trí đầu tiên = 1
* Quân Tốt khi đã qua sông = 2
* Quân Mã = 4,5
* Quân Pháo = 5
* Quân Xe = 10…
[b]Các thế đứng của quân Mã trên bàn cờ [/b]
Quân Mã nếu đứng ở trung tâm bàn cờ thì nó kiểm soát đến 8 vị trí,
nên người ta thường gán cho nó danh từ mỹ miều “Bát diện uy phong”, nhưng khi ở biên bàn cờ thì nó chỉ còn kiểm soát 3 vị trí và khi ở góc bàn cờ thì nó kiểm soát 2 vị trí. Trong các nước tấn công của Mã mà quân Tướng đối phương sợ nhất là:
* Mã chữ Khẩu: Đây là nước kiềm chế Tướng đối phương rất lợi hại, có thể phối hợp với Xe để chiếu bí.
* Mã chữ Điền: Đây cũng là một thế đứng kiềm chế Tướng đối phương rất thường gặp trong các ván cờ.
* Song Mã ẩm tuyền: Hai Mã cùng uống nước suối – chỉ sức tấn công phối hợp của hai quân Mã – cũng là một đòn rất lợi hại.
* Tiền Mã hậu Pháo: Là đòn phối hợp thường gặp dùng để chỉ Pháo và Mã chiếu bí đối phương.
[b]Các thế trận liên quan đến Mã[/b]
[img]xq130-1.jpg;right;Bàn cờ tướng[/img]Nếu như năm 1632 danh kỳ Chu Tấn Trinh viết quyển “Quất Trung Bí” ca ngợi sức mạnh của Pháo trong thế trận Pháo đầu, thì 60 năm sau danh kỳ Vương Tái Việt trong tác phẩm lừng danh “Mai Hoa phổ” đã chứng minh ngược lại là “Bình Phong Mã” vẫn có thể chống lại sức tấn công của Pháo đầu.
Một số khai cuộc có liên quan đến Mã: 1- Khởi Mã Cuộc; 2- Bình Phong Mã; 3- Phản Công Mã; 4- Đơn Đề Mã; 5- Triều Cung Mã…
[b]Danh thủ Việt Nam sử dụng Mã hay nhất[/b]
Nhìn chung nếu đã là tay cờ giỏi thì bất cứ một quân cờ nào cũng phải sử dụng linh hoạt cả. Tuy nhiên, trong quá trình thi đấu, một số kỳ thủ đều công nhận cố danh thủ Hà Quang Bố là người sử dụng cặp Mã hay nhất. Năm 1932, học trò của Chung Trân là Triệu Khôn từ Quảng Đông sang Việt Nam đã bị Hà Quang Bố đánh thắng một ván. Đương thời ông giáo Bố được làng cờ ca ngợi là “cặp thần Mã của giáo Bố”. Danh thủ thứ hai của Việt Nam sử dụng cặp Mã hay là Lý Anh Mậu. Trong một ván thi đấu giải vô địch TP HCM năm 1977 tại Nhà Văn hóa Lao Động (nay là Cung Văn hóa Lao Động), Lý Anh Mậu đã sử dụng quân Mã rất xuất sắc, đưa quân Mã vào cửa tử để sau đó bắt được Tướng đối phương.
[b]Đáp:[/b]
Hàng năm Việt Nam thường tổ chức những giải dưới đây (cấp quốc gia):
*Giải Vô địch cá nhân toàn quốc – còn gọi là giải hạng nhất hay giải A1 để chọn ra các nhà nam, nữ vô địch quốc gia
*Giải Vô địch đồng đội toàn quốc – còn gọi là giải A2
*Giải các đấu thủ mạnh
*Giải trẻ – còn gọi là giải Thanh thiếu niên nhi đồng
*Giải cờ nhanh
Vũ Huyên (1670 – ?) thi Hương đậu Giải nguyên, 43 tuổi đậu Tiến sĩ khoa Nhâm Thìn (1712), niên hiệu Vĩnh Trị thứ 8 đời Lê Dụ Tông. Làm quan đến chức Đông các hiệu thư. Thuộc dòng dõi Hoàng giáp Vũ Đôn, nguyên quán làng Mộ Trạch, trú quán làng Đan Luân cùng huyện. Ông có tiếng về thi văn và xuất chúng về môn cờ tướng.
Tương truyền sứ nhà Thanh sang nước ta quen thói hống hách, lại tự phụ giỏi cờ, thách đấu với vua nước ta. Vua theo kế của Vũ Huyên, hẹn với sứ giả đấu cờ tại sân rồng vào đầu giờ ngọ, mỗi bên chỉ để một tên lính cầm lọng đứng hầu. Vũ Huyên giả làm tên lính đứng hầu nhà vua, trên tàn lọng xoi một lỗ rất nhỏ đủ cho tia nắng xuyên qua làm hiệu, lựa lúc chiếu vào các quân cờ để mách nước cho vua. Nhờ kế ấy, vua nước ta thắng ba ván liên tiếp, sứ Tàu rất khâm phục và không dám hống hách nữa. Nhờ công lao ấy, ông được vua ban cho danh hiệu “Đấu kỳ Trạng nguyên” và trong dân gian còn có câu ca dao truyền tụng:
[i]Trạng cờ Mộ Trạch càng ghê
Sứ Yên thua cuộc rút xe về thành.[/i]
[img]xq129-0.jpg;right;Điều khiển “đường đi nước bước” của trận cờ người bằng ĐTDĐ.[/img]Đã thành thông lệ từ 3 năm nay, năm nào ở thành phố Oakland, bang California cũng tổ chức một vài ván cờ vua mà quân cờ là người thật. 32 người tình nguyện sẽ gửi e-mail về Ban tổ chức xin được làm quân cờ. Những người liên lạc với Ban tổ chức sớm sẽ được quyền chọn quân cờ mà mình đóng vai.
Trận đấu sẽ diễn ra trên một diện tích rất rộng lớn, gồm nhiều tòa nhà và con đường trong thành phố. Vì thế mà những người đóng vai quân cờ được phép mang theo… xe đạp để di chuyển giữa các vị trí. Họ cũng phải mang theo ĐTDĐ và đây là một yêu cầu bắt buộc của trò chơi.
Hai người chơi cờ sẽ sử dụng ĐTDĐ, tin nhắn SMS, MMS để liên lạc với quân cờ, hướng dẫn họ cách di chuyển. Hai người chơi cờ phải có trí tưởng tượng rất tốt thì mới hình dung được các quân cờ di chuyển giữa các con phố và tòa nhà như thế nào. Còn những người đóng vai quân cờ thì thậm chí chẳng cần biết đến luật cờ vua, họ chỉ cần di chuyển theo hướng dẫn của người chơi.
Những ván cờ người như thế này năm nào cũng thu hút được đông đảo người chơi và người xem.
Giải Vô địch cờ Tướng đồng đội toàn quốc (giải A2) năm 2005 được tổ chức thành công tại thành phố Đà Nẵng từ ngày 1 đến ngày 9/10/2005.
[b]Kết quả cá nhân nam (năm người đứng đầu):[/b]
1) Nguyễn Thành Bảo (Bà Rịa – Vũng Tàu)
2) Trềnh A Sáng (Tp HCM)
3) Tôn Thất Nhật Trân (Đà Nẵng)
4) Trương Á Minh (Tp HCM)
5) Lại Lý Huynh (Cà Mau)
[b]Kết quả cá nhân nữ (năm người đứng đầu):[/b]
1) Ngô Lan Hương (Tp HCM)
2) Hồ Thị Thanh Hồng (Bình Định)
3) Châu Thị Ngọc Giao (Bình Định)
4) Phạm Thu Hà (Hà Nội)
5) Nguyễn Phi Liêm (Bộ Công An)
[b]Kết quả đồng đội nam:[/b]
1. TP.Hồ Chí Minh
2. Đà Nẵng
3. Bà Rịa – Vũng Tàu
[b]Kết quả đồng đội nữ:[/b]
1. Bình Định
2. TP.Hồ Chí Minh
3. Hà Nội
[b]Kết quả toàn đoàn:[/b]
1. TP.Hồ Chí Minh
2. Bình Định
3. Đà Nẵng
Kỳ thủ nam vô địch Nguyễn Thành Bảo là người đã được nhắc nhiều lần trong loạt bài gần đây. Xin chúc mừng sự trở lại của Nguyễn Thành Bảo.
Cách đây gần 600 năm đã có những đền chùa thờ thần Cờ mà di tích lịch sử vấn còn lại cho tới ngày nay, ví dụ chùa Vua ở Hà Nội thờ thần cờ Đế Thích và các đền chùa khác ở quanh Thủ Đô. Trong lịch sử đất nước còn ghi lại được nhiều truyền thuyết về cờ, trong thơ văn, hội họa có nhiều tác phẩm về cờ và trong suốt hàng trăm năm qua đã có những danh thủ cờ kiệt xuất, biểu hiện trí thông minh của dân tộc, làm rạng rỡ cho nền thể thao trí tuệ nước nhà.
[img]xq111-0.jpg;center;[/img]Cờ Tướng còn mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc thể hiện qua các hình thức thi đấu dân gian tại các lễ hội, các dịp tết nhất, đình đám bằng hình thức chơi cờ người, cờ bỏi, biểu diễn cờ Tướng… thu hút đông đảo người xem và thưởng thức.
Từ đầu thế kỷ 20, ở miền Nam, nhất là Sài Gòn, từ những năm 20 cho đến những năm 80, cờ Tướng được duy trì tương đối đều đặn, từ lối chơi ngẫu hứng dần chuyển sang nghiên cứu lý thuyết và tổ chức được nhiều giải cờ dưới hình thức những trận đấu cá nhân hay những kỳ đài, những trận giao hữu quốc tế. Từ đó vùng đất này gồm Sài Gòn và Nam Bộ nói chung đã xuất hiện nhiều danh thủ như Nguyễn Văn Ngoan (Ba Ngoan), Nguyễn Văn Truân, Nguyễn Thành Hội, Khâu Khánh Văn, Hà Quang Bố, Hứa Văn Hải, Phạm Văn Ngọc, Phạm Văn Sáng, Lý Anh Mậu, Nguyễn Đình Lạc, Trần Văn Ky, Lê Văn Tám, Nguyễn Văn Trừ, Phạm Thanh Mai, Trần Đình Thủy, Phạm Tấn Hòa, Trần Quới… Trong thời gian đó có những danh kỳ Trung Quốc và một số nước trong khu vực sang thi đấu như Chung Trần, Tăng Triển Hồng, Triệu Khôn, Lý Chí Hải, Lê Huệ Đông. Phần lớn họ (các danh kỳ Trung Quốc) đều thắng. Tuy nhiên các danh kỳ miền nam cũng đã thắng lại một số ván oanh liệt. Sự giao lưu cờ Tướng của miền Nam với các kỳ thủ các nước trong vùng đã có ảnh hưởng tốt đối với cờ Tướng Việt Nam.
Ở miền Trung có Huế từng là kinh đô của đất nước và mỗi một tỉnh lại có được một số danh kỳ. Tập hợp lại, các tỉnh miền Trung cũng có không ít những cao thủ mà trong số đó phải kể tới: Cả Soạn (Trần Trinh Soạn), Vương Nghệ, Hồ Thông, Hoàng Quảng, Hoàng Mười, Trương Quanh Phùng, Cao Thanh, Nguyễn Minh Trưng…
Ở phái Bắc, đất văn hiến, cờ Tướng được đông đảo các tầng lớp xã hội ưa chuộng, phát triển mạnh nhất vào những năm 30 và 40. Ở Hà Nộ những hội cờ như Thuyền Quang, Kỳ Tiên, Kỳ Bàn được thành lập quy tụ được một số danh thủ hàng đầu và tổ chức được các giải Vô địch cờ Tướng Bắc Kỳ trong hai thập niên đó. Mở màn là giải Vô địch Bắc kỳ tháng 3 năm 1936 với nhà vô địch đầu tiên là ông Nguyễn Văn Tâm (nhà giáo). Các tên tuổi của làng cờ phía Bắc có Chu Văn Bột, Đặng Đình Yến, Nguyễn Thi Hùng, Lê Uy Vệ, Hai Hà, Cả Năm, Nguyễn Văn Rạng, Đỗ Văn Lịch, Đỗ Trang Du, Nguyễn Tấn Thọ. Từ năm 1945 trở đi cho tới những năm 80 phong trào cờ Tướng phía Bắc phát triển yếu, các giải đấu rất ít được tổ chức, số kỳ thủ có tiếng có thể thi đấu quốc tế không còn được mấy người. Việc giao lưu thi đầu với các kỳ thủ nước ngoài hầu như không có (trừ một trận vào năm 1966).
Sau ngày đất nước thống nhất năm 1975, tưởng chừng như một giải cờ Tướng toàn quốc sẽ được tổ chức, nhưng phải 17 năm sau đó giải Vô địch cờ Tướng đầu tiên mới được ra mắt tại thành phố Đà Nẵng. Từ đây phong trào cờ Tướng cả nước phát triển mạnh mẽ, các kỳ thủ trẻ tuổi bước lên chiếm lĩnh kỳ đài. Từ đó cho đến nay hàng loạt các tên tuổi được cả nước và quốc tế công nhận gồm có: Mai Thanh Minh (5 lần vô địch quốc gia, Đặc cấp Quốc tế Đại sư), Diệp Khai Nguyên (QTĐS), Trềnh A Sáng (4 lần vô địch quốc gia, QTĐS), Trần Văn Ninh (QTĐS), Mong Nhi (QTĐS), Diệp Khai Nguyên (QTĐS), Trương Á Minh (QTĐS), Đào Cao Khoa, Đặng Hùng Việt, Nguyễn Vũ Quân (ĐC QTĐS) và các nữ vô địch quốc gia Lê Thị Hương (4 lần VĐQG, ĐC QTĐS), Hoàng Hải Bình, Châu Thị Ngọc Giao, Nguyễn Thị Hồng Hạnh (QTĐS), Phạm Thu Hà, Ngô Lan Hương.
Từ mùa xuân 1993 các kỳ thủ Việt Nam bắt đầu tham gia thi đấu quốc tế gồm các giải Vô địch cờ Tướng Thế giới, Vô địch châu Á, giải đấu thủ mạnh châu Á, giải Phật Thừa Bôi, giải Thẩm Dương… Trong các giải này các kỳ thủ Việt Nam đã tỏ rõ tài nghệ của mình, vượt qua nhiều nước châu Á và xếp vào hàng thứ hai thứ ba. Đồng đội cờ Tướng Việt Nam đoạt cúp bạc và ở giải trẻ cờ Tướng thế giới danh thủ Việt Nam Nguyễn Thành Bảo đã đánh bại danh thủ Trung Quốc, đoạt cúp vàng lứa tuổi trẻ rất vẻ vang.
Nhìn lại lịch sử cờ Tướng nước nhà, có thể thấy cờ Tướng Việt Nam đã trải qua một con đường gian khổ, lúc thăng lúc trầm, nhưng với sự say mê của mỗi một con người, của từng vùng đất, cờ đã ăn sâu bám rễ vào trong hoạt động văn hóa, giải trí, thể thao lành mạnh của con người Việt Nam cho nên cờ vẫn trường tồn và phát triển ngày càng lớn mạnh.
[img maxheight=200 maxwidth=200]xq59-0.jpg;right;[/img]Mai Thanh Minh là nhà Vô địch cờ tướng quốc gia đầu tiên của Việt Nam, được phong danh hiệu Đặc cấp Quốc tế Đại sư.
Hiện nay Mai Thanh Minh đang giữ một kỷ lục quốc gia mà sẽ còn lâu mới bị phá: 5 lần vô địch quốc gia vào các năm 1992, 1993, 1994, 1995, 1998.
Ông cũng là một trong những người Việt Nam đầu tiên “mang chuông đi đánh xứ người” thành công, chiếm một số thứ hạng cao trong các giải cờ Tướng thế giới. Điểm thú vị là cùng với đồng đội Mai Thanh Minh đã “khiến” hầu hết các giải cờ Tướng quốc tế bắt đầu phải đặt thêm giải “Phi Hoa Việt” (giải cho những người không phải là người Hoa và người Việt) để đấu thủ các nước khác còn có cơ may đoạt huy chương.
[b]Tác giả: Quách Anh Tú, Lê Thiên Vị[/b]
[img maxheight=200 maxwidth=200]xq79-0.jpg;right;[/img]Sách “Cờ Tướng Nhập Môn” đã được phát hành cùng với bộ chương trình Thế Giới Cờ Tướng (Chinese Chess World – CCW) với sự cho phép của các tác giả.
Hiện nay phần sách không xem được khi chạy CCW trên các hệ điều hành mới (như Windows XP). Do vậy chúng tôi đăng tải lại sách trên trang web này nhằm giúp ích cho nhiều người yêu cờ.
[b]Lưu ý:[/b]
Các tác giả sách Quách Anh Tú, Lê Thiên Vị vừa là những kỳ thủ rất nổi tiếng, vừa là các huấn luyện viên và người nghiên cứu cờ lâu năm. Đặc biệt họ đều là những người rất tâm huyết với việc truyền bá các kiến thức cờ và đào tạo lớp trẻ. Do vậy, dù các tác giả này đã cho phép chúng tôi dùng phát hành quyển sách này miễn phí (và một số quyển khác) đến các bạn nhằm mục đích nghiên cứu, học tập, giải trí thì xin lưu ý: Mọi sự sử dụng sách này trái với các mục đích trên hoặc bên ngoài chương trình cờ CCW và trang web này mà không xin phép các tác giả đều là vi phạm luật bản quyền và lạm dụng tấm lòng của họ.
[i](Đã đăng xong)[/i]
[img maxheight=200 maxwidth=200]xq50-0.jpg;right;Trần Quới[/img]Trần Quới (còn được gọi là Lác Chảy) là một tài năng cờ kiệt xuất bậc nhất của miền Nam trong thập kỷ 70 và 80. Tuy còn trẻ nhưng Trần Quới đã tỏ ra có bản lĩnh và năng khiếu cờ bẩm sinh. Trong cuộc đời ngắn ngủi của mình (1957-1988) Trần Quới đã gặp và thi đấu với hầu hết các danh kỳ hạng nhất miền Nam và đã tỏ rõ sức cờ mạnh của mình qua những ván cờ xuất sắc, thắng hầu hết các đối thủ.