Bùi Dương Trân được gọi vào ĐTQG chuẩn bị cho SEA Games 26

Cờ Tướng là môn thể thao có từ lâu đời và được coi như viên ngọc quí trong kho tàng văn hóa – thể thao của Trung Quốc và Việt Nam. Trong truyền thuyết hai nước đã có tích Đế Thiên – Đế Thích chơi cờ ở cõi trần. Ngay ở di tích đền Cuông cửa Hiền (Nghệ An) có hòn đá phẳng lỳ trên bờ biển được gọi là bàn cờ Tiên. Trên dải đất Lam Hồng còn nhiều nơi có bàn cờ tiên như vậy. Ngay ở quê tôi, dẫy Rú Găm cũng có đền thờ và vì vậy, không nói quá khi cho rằng Nghệ An cũng là một quê hương lớn của thú chơi cờ này. Hàng năm vào dịp Tết Nguyên đán hay lễ hội các đền nếu tổ chức giải thể thao, thế nào cũng có môn cờ Tướng. Môn ấy người xem đông nhất và cũng thường sinh chuyện nhất. Tôi đã chứng kiến nhiều người và nhiều trường hợp mê cờ Tướng đến cười ra nước mắt.

Anh Ngô Hưng Tuấn, giáo viên cấp ba trường Nghi Lộc là một ví dụ. Anh không những ham đánh cờ mà còn biết danh nhân, lịch sử môn này, không những biết các kỳ thủ trong huyện, trong tỉnh, hội cờ Việt Nam mà cả ở Trung quốc. Vừa cầm chén trà lên anh đã thao thao: “Hiện nay ở Trung Quốc có 8 đại kiện tướng. Nhưng nổi tiếng nhất là Dương Lân (Quảng Đông). Ông sinh năm 1925, lúc 6 tuổi đã nổi danh quê nhà. Năm 1977, ông dành được giải quán quân trong khải thi đấu cờ Tướng theo lời mời giữa Trung Quốc, Philippines, Malaysia, Hồng Kông”. Anh cứ thế vanh vách những hội viên cờ Việt Nam như kể tên các thầy giáo trong Hội đồng nhà trường của mình. Thế nhưng tôi hỏi các nhân vật chính trị, những cầu thủ bóng đá nổi tiếng hay phim ảnh hiện nay, anh lại biết rất mù mờ.

Anh Tuấn nhịn đói khi đánh cờ là chuyện thường. Nhà anh không ai nói gì, vì chính ông cụ thân sinh ra anh ông Ngô Nhung – còn mê si cờ hơn thế. Người ta kể, có một lần bà Nhung bảo ông phơi thóc để bà đi gặt. Gần trưa chẳng may ông Châu Chấp đến chơi. Vốn đang ức ván cờ thua cách đây hai hôm, ông Nhung lấy hũ rượu thuốc ra đãi bạn và chơi ngay. Đánh được vài ván bỗng trời nổi giông. Đang có nước hay, ông Nhung chạy ù ra sân lấy rơm nút cửa cống cho lúa khỏi trôi, rồi tiếp tục đánh, nào ngờ khi về thấy nước tràn sân, lúa lép nổi lều bều còn hạt chắc chìm nghỉm. Ngày lễ Tết ông thường lang thang lên Nghi Mỹ, Nghi Đồng hoặc ra Nam Thành quê tôi để đánh cờ người. Đến nơi xa lạ, nếu thắng thì người ta đố kỵ, gây sự, nếu thua thì buồn rầu về nhà cứ như người mất hồn.

Ngay ở quê Nam Thành, tôi vẫn thấy thú chơi cờ cuốn hút cả người lởn trẻ con. Cố Thẩm và cố Diễn Pháp chơi ván cờ kéo dài từ chiều hăm chín tết đến chiều mồng hai, mà chỉ có hoà! Anh Hoàng Liễu, Hoàng Hôn chơi cờ mỗi ván chỉ dăm phút. Bàn cờ hầu nhu vẫn còn nguyên quân mà tướng bí chịu thua. Hai cha con ông Thẩm đánh cờ, cha thường hay khoan, con giao “hạ tịch bất hồi” người cha đống ý. Thế nhưng đi lớ ngớ thế nào người cha mất đứt con xe. Tiếc quá ông đành nài nỉ xin lại, nhưng người con vẫn kiên quyết thực hiện lời cam kết. Ông bèn chửi trong rơm rớm nước mắt: “Đồ bất hiếu, tau nuôi mi hết lòng mà mỗi con cờ cũng tiếc!”.

Khi tôi đi bộ đội về, sức yếu không làm gì ra tiền, anh Ngô Tuấn bày cho mấy nước cờ thế. Trong khi đang chờ giấy báo đại học, tôi bèn nghĩ mẹo đem xuống ga Si thách đấu. Chỉ ba thế cờ tàn đó mà tôi vẫn kiếm được tiền, đủ để đi tàu xe, nhập trường. Có gì đâu, tôi cứ bày ra, người đợi tàu cần giết thời gian, lại nghĩ mình cao cờ dễ ăn 10 nghìn đồng bên hăm hở nhận đấu. Chi cần thấy anh ta cấm con cờ nào đi đầu tiên là tôi biết mình phải xin thua hay tiếp tục.

Bẵng đi mấy năm, năm nay quê tôi lại tổ chức đánh cờ người. Cờ người thì vui lắm, ngay từ bây giờ đã tuyển quân ngồi sân cờ, từ lớp nam thanh nữ tú rồi may áo đồng phục và thuê thợ khắc chạm con cờ cho đẹp, kẻ sân, làm chòi cho cầm chịch ngày vui. Quê tôi vừa mới đám tang tiễn người cầm chịch mấy chục năm nay – Thấy giáo Thuyết, và đám tang ấy cũng dài nhất làng. Nay đang tính chuyện mời chị Dung (quê xã Trung Thành), người đàn bà duy nhất huyện Yên Thành cao cờ có đủ tư cách cầm trịch).

Mùa xuân, mùa của thơ ca nhạc hoạ, lại nhớ đến câu làm trai tài hoa phải đủ: “Cầm, kỳ, thi, họa”. Mong nét đẹp văn hoá này không chỉ vui chơi trong ngày Tết mà còn được bảo tồn và phát huy.
[img]xq394-0.jpg;center;Gian hàng cờ thế ở chợ Viềng[/img]

[game boxcomment=0 header=0 solutionday=7]
FORMAT WXF
GAME Cờ thế 11/9/2005 – Trắng đi trước thắng
RED Trắng;;;
BLACK Đen;;;
FEN 2P6/2C6/3ke4/9/3P5/6ph1/6Pr1/4pACcr/3K1pp2/6E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B6.1 Tg4/1 2. B6.1 Tg4-5
3. B6.1 Tg5/1 4. B7-6 Tg5-6
5. Bs-5 B6-5 6. S4/5 B5.1
7. Tg6-5 P8.1 8. Tg5/1 P8.1
9. T3.1 Bt.1 10. Tg5.1 X8.2
11. P3/1 X8-7 12. Tg5.1 X7-5
13. Tg5-6 X5-4 14. Tg6/1 M8.7
15. B6-5 }END
[/game]

[b]Lưu ý:[/b]
*Lời giải có sau một tuần
*Bạn nên bấm vào hình bàn cờ ở trên để bật chương trình cờ lên và giải thử, đặt Xanh (Đen) là máy để máy đi giúp tự động cho bên Xanh.

[img]xq22-0.jpg;right;[/img]Ngày 20 tháng Giêng hàng năm, người dân Nam Trực (Nam Định) lại tưng bừng tổ chức lễ hội chùa Đại Bi. Trong lễ hội, diễn ra tiết mục chơi “cờ người” – một nét văn hóa đặc sắc của nền văn hóa vùng châu thổ sông Hồng…

Cờ tướng với cờ người là một. Cờ tướng là cốt của cờ người. Sở dĩ cờ người đặc sắc và có sức hấp dẫn bởi cờ người sinh động với những quân cờ rất thật. Cũng vẫn với 32 quân cờ chia đều cho hai bên với Tướng, Sĩ, Tượng, Xe, Pháo, Mã, Tốt và cũng theo luật lệ của cờ tướng nguyên thủy. Từng người sẽ mặc sắc phục quần áo, vũ khí của từng quân cờ cụ thể. Ngay cả sắc diện của người được chọn cho vị trí quân cờ cũng phải phù hợp.

Trước cửa chùa, người ta dành một khoảnh đất lớn làm bàn cờ. Khoảnh đất được giữ cẩn thận suốt một năm để chỉ dùng trong một ngày. Khoảnh đất được chia thành 64 ô vuông nhỏ. Trên mỗi ô vuông có ghi tên vị trí của từng quân cờ (bằng chữ Hán). Mỗi người với áo mũ, sắc phục, vũ khí của tùy từng loại quân đứng theo vị trí của mình ở từng ô.

Cờ người là một cuộc đấu trí giữa các làng với nhau. Bởi vậy, ngay từ trong năm, mỗi làng sẽ mở riêng một cuộc thi cờ để chọn ra người giỏi cờ nhất. Ông Trần Đình Toản, lão làng kiêm kiện tướng cờ thôn Phan, người năm nào cũng được làng chọn làm đại biểu của làng, cho biết:

“Trước theo lệ làng, người dự thi cờ phải thuộc hàng lão làng trở lên. Bởi vì, ván cờ người trong Hội là cuộc chơi của các bậc trưởng lão tiền bối đại diện cho một làng. Nay chế độ mới, chúng tôi đã nới rộng quy chế của lệ làng. Để khuyến khích tài năng của lớp trẻ, ai cũng có thể tham dự thi cờ”.

[img]xq22-1.jpg;center;Thi đấu cờ người.[/img]Sau khi đã tìm ra được vị “nguyên soái”, mọi người sẽ tiếp tục công việc tuyển quân cho bàn cờ. Đầu tiên và quan trọng không kém vị “nguyên soái” là chọn người làm Tướng. Trong cờ người, có Tướng Ông và Tướng Bà.

Những người được chọn làm Tướng Ông hay Tướng Bà đều phải là những nam thanh nữ tú có dung mạo nổi trội trong làng và là những người đồng trinh… Nhà nào có con được chọn làm Tướng, nếu kinh tế khá giả sẽ làm vài mâm cỗ thết đãi làng xóm, nhà nào khó khăn cũng hương hoa khấn tạ tổ tiên, trời phật. Nhà nào có con gái được chọn làm Tướng Bà, có thể sang năm mới sẽ có tin vui.

Đội quân đầy đủ chủ tướng của từng làng sẽ được tổ chức đấu với nhau trước lễ hội vài tháng. Đấy là vòng đấu loại, vòng tròn theo bảng. Cũng như vòng loại bóng đá, lượt về của cuộc đấu cờ cũng đấu loại trực tiếp. Hai đội cờ của hai làng vô địch vòng đấu loại sẽ được tham gia “trận chung kết” tại ngày hội.

Buổi sáng ngày cuối tháng Giêng, trời se lạnh. Gió heo may thổi nhẹ. Cờ ngũ sắc, cờ đại ngày hội bay trong gió xuân. Mọi người nườm nượp đổ về bên bàn cờ.

Sáng ngày 20 tháng Giêng. Khu đất bàn cờ tề tựu đủ 32 quân cờ mặt hoa da phấn, xinh tươi mơn mởn. Có quân cờ áo tứ thân lưng thướt tha. Nếu không trông hàm răng trắng, mái tóc quăn, cứ ngỡ thời Đại Nam, Đại Việt. Hai đội quân cờ người thôn Phan và thôn Chiền đã dàn trận sẵn sàng.

Chủ soái thôn Phan là ông Toản tuy tóc đã bạc, nhưng da dẻ hồng hào, rắn rỏi, khuôn mặt cương nghị. Chủ soái thôn Chiền là ông Kế, trẻ hơn ông Toản, tóc chưa điểm sợi bạc. Trong bộ áo dài khăn xếp, nhìn ông thanh mảnh, đạo mạo khác người.

Nước cờ bất chợt của ông Kế đẩy ông Toản vào thế bí. Giữ thế thì mất quân. Chạy quân lại hết thế. Chỉ vì sơ ý để ông Kế ra Tướng. Ông Toản vân vê cằm, đi đi lại lại nhìn tổng quan thế cờ. Chợt cậu Mã xanh của ông khẽ nói: “Ông quá giang bắt Tướng Bà chứ? Cháu theo ông, sang đưa “nàng về”.

Cậu Mã xanh đó là một sinh viên đang học trên Hà Nội. Cũng nổi tiếng hay cờ, về quê tranh thủ tham gia trận cờ quê hương. “Giỏi! Thằng này giỏi! Đúng là hậu sinh khả úy!”. Tiếng khen chưa kịp dứt, cây cờ ngũ sắc trong tay ông Toản phất mạnh. Vượt sông! Vị tướng già khiển cậu Mã xanh xuất thần, rồi gí liền mấy con Tốt qua sông vừa chiếu Tướng vừa dồn Mã địch vào thế bí…

Trống thúc dồn. Thế cờ đã hoàn toàn đảo ngược. Ông Toản lại chiếm thế thượng phong. Ông Kế bèn đi nước Mã hồi gỡ bí. Đám sành cờ kích động, bàn tán sôi nổi: “Cờ tàn rồi!”. Mấy cụ bô lão tự bỏ quên mình, còn ngồi ngẫm ngợi về ván cờ vừa rồi…