Bài [topic id=63]”Bàn thêm về ngôn ngữ cờ Tướng”[/topic] đã đặt ra một vấn đề cấn cá lâu nay của cờ Tướng nước ta: vấn đề thuật ngữ. Chúng tôi tán thành với ý kiến của tác giả bài báo, song cho rằng việc đó sẽ được giải quyết nếu chúng ta có một giáo trình cơ bản bộ môn cờ. Giáo trình này ngoài việc giải quyết khâu thuật ngữ còn có tác dụng tiêu chuẩn hoá kiến thức cờ Tướng, giúp huấn luyện viên và vận động viên có cơ sở để phát triển bộ môn này.
Ở Trung Quốc, thuật ngữ đã được thống nhất trên toàn quốc. Song cái khó đối với bạn đọc Việt Nam là thuật ngữ cờ Tướng Trung Quốc không có từ tiếng Việt tương ứng đúng nghĩa. Nhiều trường hợp dù đơn giản nhưng không dịch sang tiếng Việt được, đành giữ nguyên từ Hán Việt. Chẳng lẽ trong cùng một câu, chỗ thì dịch, chỗ thì để nguyên? Đấy là lý do chính để nhiều người dịch để nguyên cụm từ Hán Việt.
Hơn nữa, cách giữ nguyên cũng có chỗ hay. Khi đã làm quen với một số ít từ Hán, lúc gặp sách Trung Quốc bạn đọc dễ dàng “đoán định”, được nội dung của nó.
Ví dụ cục [i]”Trung Pháo quá hà Xa đối Bình phong Mã tả Mã bàn hà”[/i], nếu chuyển sang tiếng Việt đại khái là [i]”Pháo giữa, Xe qua sông đối Bình phong Mã, Mã trái bàn hà”[/i] – bạn sẽ thấy câu tiếng Việt thật lủng củng. Hoặc cục cờ tàn [i]Bạt hoàng Mã[/i] không có cách dịch sang tiếng Việt. Nội dung cơ bản của cục Bạt hoàng Mã là: Tướng đối phương nằm trong chân quân Mã, nhưng Xe của quân nhà đang cản Mã. Nếu dời Xe đi thì có thể chiếu Tướng rút ăn quân nào đấy. Còn nếu nước dời Xe cấm Tưởng di chuyển thì là nước chiếu hết (các bạn xem lại cục 5 trong bài Mã điền và đòn Mã).
Do Hán ngữ khá phức tạp, nhiều khi người sắp chữ nhầm lẫn làm câu chữ trở nên rối rắm hơn. Cũng trong bài trên có cục [i]Bạch Mã hiện đề[/i] (Móng chân ngựa trắng) đã bị xếp nhầm là [i]Bạch Mã hiện về(?)[/i].
Chúng tôi nghĩ tốt nhất là giữ nguyên tên chữ Hán của các cục và sau đó có giải thích bằng tiếng Việt. Chính sách cờ Tướng Trung Quốc cũng làm theo cách đó. Một vài cuốn sách ở Việt Nam cũng chọn cách này, như Cẩm nang cờ Tướng của nhóm tác giả Lê Thiên Vị, Quách Anh Tú, Phạm Tấn Hoà, Trần Tấn Mỹ. Cách làm như vậy nếu tác giả có nhầm thì bạn đọc có thể “sửa sai”. Nếu dịch thẳng sang tiếng Việt, không có từ gốc đối chiếu, nhỡ tác giả nhầm bạn đọc sẽ nhầm theo. Xin nhắc lại một tiền lệ. Trong cục [i]Thuận Pháo hoành Xa đối trực Xa[/i], bên đi trước tiến Xe 1 , bình vào lộ 6, tiến 7 lại bình 8. Nước X6-8 này sách Trung Quốc gọi là [i]”đơn biên phong”[/i] (phong toả một bên). Có người đã viết nhầm là [i]”đơn biên phương” [/i]. Rồi có người ghi lại là “đơn biên phượng”và dịch thành: [i]con phượng lẻ ngoài biên(?)[/i].
Chúng tôi nghĩ đã đến lúc Liên đoàn cờ Việt Nam nên tồ chức một nhóm biên soạn giáo trình cờ Tướng Việt Nam, dựa trên lý thuyết cơ bản nước ngoài với thực tiễn Việt Nam. Công việc đầu tiên để soạn sách giáo khoa này chính là việc thống nhất thuật ngữ, trên đà đó thống nhất lực lượng cờ Tướng nước nhà. Có như vậy chúng ta mới có hy vọng tiến xa trên kỳ đài quốc tế.
Leave a Reply