Làng cờ nước nhà mà bắt nguồn từ cờ Tướng vốn được chơi hàng trăm năm nay trong dân gian, không có một “ngành” hay một “bộ” nào (xưa thì gọi là bộ lễ, bộ hộ, bộ hình…) quản lý và nuôi dưỡng nó. Vua quan coi đó là một thứ giải trí vô hại nên thả cho dân gian tha hồ chơi, tất cả mọi cái dân tự lo, chẳng bao giờ triều đình chu cấp hay đứng ra tổ chức. Cho nên có thể có “nhã nhạc cung đình”, “hội họa cung đình” chứ chưa bao giờ có “Tượng kỳ cung đình” cả.
Tương tự như thế, trong các thời kỳ nối tiếp, người ta vừa coi cờ là giải trí, vừa coi là nghệ thuật biểu diễn mua vui nên từ các thôn xóm vào các dịp lễ hội, đình đám, Tết đến xuân sang tự lo toan tổ chức hay những cuộc đấu do các nhà buôn, cửa hàng làm ăn phát đạt hay các mạnh thường quân đứng ra đỡ đầu, tài trợ.
Cho mãi đến thập niên 80 của thế kỷ trước, người ta vẫn còn chưa biết cả cờ Tướng và cờ Vua thuộc bên văn hóa hay bên thể thao quản lý. Bởi những cuộc đấu thường tổ chức vào các ngày kỷ niệm lớn, ngày lễ, mà những ngày này lại do bên Văn hóa chủ xướng. Bởi vậy cả hai loại cờ cũng chưa bao giờ được bao cấp. Tất cả đều là do dân lo. Kể cả cho tới khi học tập được mô hình của Liên Xô nên cờ được đưa hẳn sang cho bên Thể thao để trở thành một bộ môn thi đấu, trước hết là cờ Vua và thêm 12 năm sau nữa là cờ Tướng.
Tuy Tổng cục TDTT mà sau này là ủy ban TDTT đã có hẳn hệ thống thi đấu hàng năm cho các loại cờ và hàng năm có cấp kinh phí để tổ chức thi đấu cũng như đi thi đấu nước ngoài. Tuy nhiên số kinh phí này chỉ là một phần nhỏ. Bởi làng cờ Việt Nam vô cùng rộng lớn, các giải thi đấu hàng năm ở xã huyện, tỉnh thành rất nhiều, giải thi đấu quốc tế cũng nhiều, việc đào tạo đội ngũ kỳ thủ, huấn luyện viên và hàng trăm nghìn việc khác nữa… cho nên hầu hết làng cờ phải dựa vào chính mình, tức là đã được xã hội hóa từ lâu một cách tự nhiên.
Ví dụ làng cờ Tướng đi thi đấu quốc tế phần lớn là đi bằng tiền tự lo, vay trước, được giải thưởng trả sau, nhiều trường hợp quận, huyện, người nhà, bạn bè chung tiền giúp đỡ. Làng cờ Tướng hầu như không trường đào tạo, hầu như không mở lớp tập huấn. Các kỳ thủ nỗ lực học hỏi, “tự rèn luyện qua thi đấu thực tế, tới các kỳ đài tỷ thí… là chính.
Vừa qua tại hội nghị của Chính phủ về việc xã hội hóa Giáo dục, Y tế, Thể thao đã có báo cáo điển hình của gia đình Ông Phạm Văn Tuyển ở Quảng Ninh: toàn bộ gia sản, vườn nhà của ông dành cho thể thao, từ đó ông đã đào tạo được hàng loạt vận động viên cho vùng đất mỏ, từ cờ Vua, cờ Tướng, cớ vây bóng bàn, quần vợt… mở ra câu lạc bộ cho những người về hưu, tổ chức những giải thi đấu cho thiếu niên nhi đồng cũng như những người cao tuổi dấy lên phong trào rèn luyện thể thao, đẩy lùi những tệ nạn xã hội. Đó là một tấm gương lớn về thực hiện xã hội hoá trong thể thao.
Ở cờ Vua thì như trường hợp Hoàng Thanh Trang, công nuôi dạy, học tập, đào tạo bồi dưỡng, kinh phí thi đâu, kinh phí đi lại, ăn ờ, lệ phí thi đấu, trang thiết bị luyện tập… tính ra là một số tiền khổng lồ đều hoàn toàn được gia đình tự lo liệu, chưa nói có những trường hợp như đối với Đào Thiên Hải, gia đình này đã nhận tài trợ hoàn toàn cho việc ăn học, tập tành để thành tài trong 5 năm. Đó là một điển hình về xã hội hóa trong môn cờ. Ngoài ra còn không biết bao nhiêu trường hợp nữa, cha mẹ hầu như hoàn toàn lo liệu cho con cái. Không những tự lo tiền mời thầy về dạy, lo tiền cho con đi thi đấu, mà bản thân gia đình còn tình nguyện đi theo để chăm sóc, giúp đỡ cho con cái mình.
Phải có nhiều tâm gương như vậy làng cờ mới có thể tồn tại được.
Đó là mới nói cờ về phương diện thể thao đơn thuần. Nhưng cờ đâu chỉ có một phương diện ấy, cờ còn rộng hơn nhiều. Hàng triệu người Việt Nam chơi cờ đâu phải để thi đấu, để giành huy chương. Cờ còn ở hàng nghìn lễ hội được tổ chức cả bốn mùa từ Bắc tới Nam, cớ còn là văn hóa kết hợp với thơ ca, âm nhạc, thư pháp, hội họa…
Tất cả những cái ấy nhà nước không thể bao cấp và cũng chưa bao giờ bao cấp, tất cả đều được người dân tự lo toan, tự tổ chức, tự gánh vác từ lâu. Đó chính là sức sống mãnh liệt, là sự tự lập tự cường rất đáng tự hào của các môn nghệ thuật trí tuệ, thể thao trí tuệ Việt Nam. Vừa qua Chính phủ đã có những quyết đinh rất mới, rất tiến bộ về xã hội hóa đối với thể thao, khuyến khích mở các trường tư thục, các cơ sở luyện tập tư nhân, được cấp đất được vay vốn, có tư cách pháp nhân, nghĩa vụ và quyền lợi bình đẳng. Đây là một luồng gió mát giúp cho Thể thao trí tuệ phát triển mạnh mẽ hơn nữa.
Toàn xã hội góp công của, vật lực tài năng, tính thần thì mới có thể đưa thể thao trí tuệ bước lên các đỉnh cao sánh với các nước trên thế giới. Chính sách mới của Chính phủ sẽ tạo điều kiện cho những người có tâm huyết yên tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, xây dựng đội ngũ thầy và trò, đội ngũ này cũng được quyền bình đẳng tham gia các giải thể thao tất cả các cấp các giải quốc gia, các giải quốc tê được phong đẳng cấp, phong danh hiệu… giống như ờ các nước tiên tiến khác, miễn là họ có đóng góp xứng đáng cho nền thể thao của địa phương và nước nhà và họ được quyền hưởng mọi quyền lợi cần phải được hưởng.
Một ví dụ cho thấy là trong khi ờ các nước khác các câu lạc bộ cờ phát triển rất mạnh. Ở các tỉnh thành cũng như trong phạm vi toàn quốc đều có các giải cờ các câu lạc bộ. Câu lạc bộ cờ là một đơn vị thể thao được xã hội hóa. Tuy nhiên ở ta hiện nay câu lạc bộ còn quá ít ỏi và còn yếu về mọi phương diện, đồng thời cũng chưa có các giải cờ dành cho các câu lạc bộ, khiến có quá ít kỳ thủ được tham gia thi đấu. Tất cả cứ phải trông chờ vào kinh phí vốn đã rất eo hẹp của ngành thể thao.
Từ năm nay và những năm sau, phải chăng đã tới lúc chúng ta cần xã hội hóa mạnh hơn nữa, toàn diện hơn nữa các môn thể thao trí tuệ như Chính phủ đã chỉ đạo?
Leave a Reply