Nguyễn Vũ Quân

Cách đây gần 600 năm đã có những đền chùa thờ thần Cờ mà di tích lịch sử vấn còn lại cho tới ngày nay, ví dụ chùa Vua ở Hà Nội thờ thần cờ Đế Thích và các đền chùa khác ở quanh Thủ Đô. Trong lịch sử đất nước còn ghi lại được nhiều truyền thuyết về cờ, trong thơ văn, hội họa có nhiều tác phẩm về cờ và trong suốt hàng trăm năm qua đã có những danh thủ cờ kiệt xuất, biểu hiện trí thông minh của dân tộc, làm rạng rỡ cho nền thể thao trí tuệ nước nhà.

[img]xq111-0.jpg;center;[/img]Cờ Tướng còn mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc thể hiện qua các hình thức thi đấu dân gian tại các lễ hội, các dịp tết nhất, đình đám bằng hình thức chơi cờ người, cờ bỏi, biểu diễn cờ Tướng… thu hút đông đảo người xem và thưởng thức.

Từ đầu thế kỷ 20, ở miền Nam, nhất là Sài Gòn, từ những năm 20 cho đến những năm 80, cờ Tướng được duy trì tương đối đều đặn, từ lối chơi ngẫu hứng dần chuyển sang nghiên cứu lý thuyết và tổ chức được nhiều giải cờ dưới hình thức những trận đấu cá nhân hay những kỳ đài, những trận giao hữu quốc tế. Từ đó vùng đất này gồm Sài Gòn và Nam Bộ nói chung đã xuất hiện nhiều danh thủ như Nguyễn Văn Ngoan (Ba Ngoan), Nguyễn Văn Truân, Nguyễn Thành Hội, Khâu Khánh Văn, Hà Quang Bố, Hứa Văn Hải, Phạm Văn Ngọc, Phạm Văn Sáng, Lý Anh Mậu, Nguyễn Đình Lạc, Trần Văn Ky, Lê Văn Tám, Nguyễn Văn Trừ, Phạm Thanh Mai, Trần Đình Thủy, Phạm Tấn Hòa, Trần Quới… Trong thời gian đó có những danh kỳ Trung Quốc và một số nước trong khu vực sang thi đấu như Chung Trần, Tăng Triển Hồng, Triệu Khôn, Lý Chí Hải, Lê Huệ Đông. Phần lớn họ (các danh kỳ Trung Quốc) đều thắng. Tuy nhiên các danh kỳ miền nam cũng đã thắng lại một số ván oanh liệt. Sự giao lưu cờ Tướng của miền Nam với các kỳ thủ các nước trong vùng đã có ảnh hưởng tốt đối với cờ Tướng Việt Nam.

Ở miền Trung có Huế từng là kinh đô của đất nước và mỗi một tỉnh lại có được một số danh kỳ. Tập hợp lại, các tỉnh miền Trung cũng có không ít những cao thủ mà trong số đó phải kể tới: Cả Soạn (Trần Trinh Soạn), Vương Nghệ, Hồ Thông, Hoàng Quảng, Hoàng Mười, Trương Quanh Phùng, Cao Thanh, Nguyễn Minh Trưng…

Ở phái Bắc, đất văn hiến, cờ Tướng được đông đảo các tầng lớp xã hội ưa chuộng, phát triển mạnh nhất vào những năm 30 và 40. Ở Hà Nộ những hội cờ như Thuyền Quang, Kỳ Tiên, Kỳ Bàn được thành lập quy tụ được một số danh thủ hàng đầu và tổ chức được các giải Vô địch cờ Tướng Bắc Kỳ trong hai thập niên đó. Mở màn là giải Vô địch Bắc kỳ tháng 3 năm 1936 với nhà vô địch đầu tiên là ông Nguyễn Văn Tâm (nhà giáo). Các tên tuổi của làng cờ phía Bắc có Chu Văn Bột, Đặng Đình Yến, Nguyễn Thi Hùng, Lê Uy Vệ, Hai Hà, Cả Năm, Nguyễn Văn Rạng, Đỗ Văn Lịch, Đỗ Trang Du, Nguyễn Tấn Thọ. Từ năm 1945 trở đi cho tới những năm 80 phong trào cờ Tướng phía Bắc phát triển yếu, các giải đấu rất ít được tổ chức, số kỳ thủ có tiếng có thể thi đấu quốc tế không còn được mấy người. Việc giao lưu thi đầu với các kỳ thủ nước ngoài hầu như không có (trừ một trận vào năm 1966).

Sau ngày đất nước thống nhất năm 1975, tưởng chừng như một giải cờ Tướng toàn quốc sẽ được tổ chức, nhưng phải 17 năm sau đó giải Vô địch cờ Tướng đầu tiên mới được ra mắt tại thành phố Đà Nẵng. Từ đây phong trào cờ Tướng cả nước phát triển mạnh mẽ, các kỳ thủ trẻ tuổi bước lên chiếm lĩnh kỳ đài. Từ đó cho đến nay hàng loạt các tên tuổi được cả nước và quốc tế công nhận gồm có: Mai Thanh Minh (5 lần vô địch quốc gia, Đặc cấp Quốc tế Đại sư), Diệp Khai Nguyên (QTĐS), Trềnh A Sáng (4 lần vô địch quốc gia, QTĐS), Trần Văn Ninh (QTĐS), Mong Nhi (QTĐS), Diệp Khai Nguyên (QTĐS), Trương Á Minh (QTĐS), Đào Cao Khoa, Đặng Hùng Việt, Nguyễn Vũ Quân (ĐC QTĐS) và các nữ vô địch quốc gia Lê Thị Hương (4 lần VĐQG, ĐC QTĐS), Hoàng Hải Bình, Châu Thị Ngọc Giao, Nguyễn Thị Hồng Hạnh (QTĐS), Phạm Thu Hà, Ngô Lan Hương.

Từ mùa xuân 1993 các kỳ thủ Việt Nam bắt đầu tham gia thi đấu quốc tế gồm các giải Vô địch cờ Tướng Thế giới, Vô địch châu Á, giải đấu thủ mạnh châu Á, giải Phật Thừa Bôi, giải Thẩm Dương… Trong các giải này các kỳ thủ Việt Nam đã tỏ rõ tài nghệ của mình, vượt qua nhiều nước châu Á và xếp vào hàng thứ hai thứ ba. Đồng đội cờ Tướng Việt Nam đoạt cúp bạc và ở giải trẻ cờ Tướng thế giới danh thủ Việt Nam Nguyễn Thành Bảo đã đánh bại danh thủ Trung Quốc, đoạt cúp vàng lứa tuổi trẻ rất vẻ vang.

Nhìn lại lịch sử cờ Tướng nước nhà, có thể thấy cờ Tướng Việt Nam đã trải qua một con đường gian khổ, lúc thăng lúc trầm, nhưng với sự say mê của mỗi một con người, của từng vùng đất, cờ đã ăn sâu bám rễ vào trong hoạt động văn hóa, giải trí, thể thao lành mạnh của con người Việt Nam cho nên cờ vẫn trường tồn và phát triển ngày càng lớn mạnh.

Bất cứ ai muốn đi xa hơn, muốn coi cờ hơn một sự giải trí tầm phào đều cần phải tìm đến các CSDL này. Ngày xưa, chính các quyển kỳ phổ (như Quất Trung Bí) đóng vai trò của các CSDL nhỏ và đơn giản. Ngày nay, người ta dùng các chương trình máy tính.

Người chơi cờ Tướng dường như chịu nhiều thiệt thòi hơn cờ Vua: sách vở, chương trình ít và chất lượng thấp hơn. Đối với CSDL cờ cũng vậy. Trong khi bên cờ Vua, người chơi có thể tìm được rất nhiều CSDL lớn, chất lượng cao (có thể bao gồm hàng triệu ván của các danh thủ) và các chương trình dùng với chúng cũng rất hay, mạnh, thì ngược lại, CSDL và chương trình cho cờ Tướng lại có số lượng rất ít ỏi và số ván cờ cũng thường rất nhỏ (chỉ đến cỡ hàng vạn).

Trong bài này, tôi sẽ điểm qua hai chương trình CSDL phổ biến của cờ Tướng hiện nay. Tất cả đều là chương trình dùng tiếng Anh (riêng chương trình XB cho phép dùng cả tiếng Việt) và miễn phí trên internet. Ngoài những chương trình này, còn có một số chương trình khác dùng với tiếng Hoa – do đó tôi không có khả năng đọc và tìm hiểu nên không bàn đến ở đây.

[b]I) CCHVIEW[/b]
Chương trình này và CSDL cờ đi kèm là của ông Peter Sung, người Canada (ông hiện là phó Chủ tịch hiệp hội cờ Tướng thành phố Toronto – Canada) viết và ban hành từ giữa những năm 1990. Có lẽ đây là chương CSDL cờ Tướng phổ biến đầu tiên.

Điểm mạnh của chương chính là kích cỡ và chất lượng CSDL của nó. Với phiên bản mới nhất, CSDL của nó có khoảng trên 13 nghìn ván cờ, một số lớn là ván chất lượng cao (của các kỳ sư). Theo như tôi tìm hiểu, từ khi ra đời đến nay, CSDL này vẫn là cái lớn nhất được phát hành phổ biến (và miễn phí) của cờ Tướng.

Nhược điểm của chương trình và CSDL này là kích thước khá lớn, chạy chậm và giao diện xấu. Đi sâu một chút vào chi tiết kỹ thuật: do viết bằng Visual Basic và dùng chuẩn mdb (của bộ MS Office) nên cả chương trình và CSDL khi chưa nén lớn hơn 120 MB (riêng CSDL đã là 110 MB), khi nén cũng còn trên 40 MB. Kích thước lớn của chương trình lẫn các CSDL làm cho việc phổ biến chúng trên Internet rất khó khăn.

Trước đây ông Peter Sung có cho download chương trình này nhưng không ở dạng chính thức (không có link trên trang web của tác giả) mà chỉ là dạng cửa sau – ai biết thì được. Lý do là bandwidth của ông ta không cho phép người ngoài download nhiều. Còn hiện nay thì đóng cửa hẳn. Peter Sung đã chuyển sang chuyên tâm vào sưu tầm ván cờ và phát hành trực tiếp ngay trên trang web của mình (cho người dùng xem trực tiếp online nhưng không hỗ trợ lấy về máy).

[img]xq270-0.jpg;center;Chương trình CchView[/img]

[b]II) XB (Xiangqi Database Browser)[/b]
Chương trình này lần đầu tiên được đưa ra vào năm 2002. Do tổ chức CSDL theo chuẩn riêng, thiết kế đặc biệt cho cờ nên kích thước các CSDL của nó khá nhỏ. Để chứa 16 nghìn ván cờ, nó chỉ cần cỡ 7 MB (nhỏ hơn CchView 15 lần). Do đó, chương trình và các CSDL của nó dễ download và phổ biến trên Internet hơn Cchview rất nhiều. Nó cũng thể hiện tốc độ vượt trội (khi thêm, bớt, sửa, hiện… các ván cờ) so với CchView. Hiện nay, bản thân ông Peter Sung không còn phát triển tiếp CchView nữa mà chỉ tập trung sưu tầm bổ xung cho CSDL của ông ta. Chính Peter Sung đã quay ra cổ vũ và góp phần phổ biến tiếp XB bằng cách cung cấp chương trình này trên trang web của mình.

[img]xq270-1.jpg;center;Chương trình XB đang hiện với giao diện tiếng Việt[/img]

Có nhiều CSDL khác nhau cho XB. Một CSDL là chọn lọc từ CSDL của Peter Sung (đã được chính tác giả cho phép). Nhiều CSDL khác lấy từ ClubXiangqi và các giải đấu danh tiếng trên thế giới.

[b]Một số điểm đặc sắc của XB:[/b]
Ngoài việc cho phép những thao tác CSDL bình thường như cho hiện danh sách các ván cờ, chọn xem kỹ từng ván, tìm kiếm theo nhiều tiêu chí v.v… XB có một số điểm đặc sắc rất riêng như dưới đây.

[b]Tạo một thống kê về bất kỳ một đấu thủ trong CSDL[/b]
Do đó ta có thể có ngay những thông tin tóm tắt cần thiết về khả năng và lối chơi của người đó. Điều này rất có ích cho việc sửa soạn trước khi bắt đầu một trận chiến. Chương trình sẽ tự động chỉ ngay ra những điểm đặc biệt của đối thủ, loại khai cuộc nào anh ta thường dùng, tỷ lệ thắng là bao nhiêu. Nó cũng chỉ ra các đấu thủ của anh ta mà bạn cần nghiên cứu kỹ. Một số thông tin được đưa ra dưới dạng biểu đồ trực quan.

Bạn có thể xem một ví dụ khá dài trình bầy trong bảng ở cuối bài, là một thống kê về kỳ thủ Hồ Vinh Hoa do XB tạo tự động dựa trên các ván đấu.

[b]Tiếng Việt[/b]
Phiên bản XB 2.0 cho phép dùng tiếng Việt hoàn toàn. Yêu cầu là bạn phải có Windows từ 2000, XP trở lên (và có cài font unicode). Bạn cần dùng phiên bản XB cho unicode. Bạn hãy download gói tiếng Việt (language pack) có tên là xbvie.lng và copy vào thư mục “language” của thư mục XB là xong.

Đối với người Việt nam, chức năng cho dùng Tiếng Việt có ích rất lớn. Theo kinh nghiệm của chúng tôi, nhiều người Việt (đặc biệt là nhiều bạn chơi cờ) không thật rành tiếng Anh nên thường không khai thác được hết các tính năng của các chương trình, thậm chí thường bỏ qua những chức năng rất hữu ích.

[b]CSDL thế cờ khai cuộc[/b]
Chức này này có từ phiên bản 2.0, cho người dùng khả năng nghiên cứu các ván cờ trong CSDL theo khai cuộc. XB tự động chia các ván cờ theo các kiểu khai cuộc khác nhau và thống kê tỷ lệ thắng – hòa – thua. Do đó người dùng có thể nhanh chóng lần theo các tên khai cuộc, các biến của chúng và dễ dàng tìm ra thông tin về tỷ lệ thắng/thua cùng các ván cờ người ta đã chơi theo các biến đó. Nghiên cứu các ván cờ theo khai cuộc kiểu này sẽ giúp người chơi có thêm hứng thú và ghi nhớ nhanh hơn.
[img]xq270-2.jpg;center;Nghiên cứu khai cuộc[/img]

Còn dưới đây là ví dụ về một thống kê được tạo ra một cách tự động bằng XB cho danh thủ Hu Ronghua (Hồ Vinh Hoa)

[img maxheight=200 maxwidth=200]xq4-0.jpg;right;Hai kỳ thủ “Bạch mi ưng vương” Trương Á Minh (trái) và “Túy kỳ tiên” Trềnh A Sáng nhận cúp lưu niệm từ ban tổ chức Sports Gala 2005[/img]Tuy nhiên, chiếm số lượng áp đảo nhất vẫn là ở môn cờ tướng khi chỉ cần… xuất hiện trên đấu trường là đã có biệt danh.

[b]Mộc Thanh Cốc” của Võ Đang thất hiệp[/b]

Trong nhóm bảy anh hào của “Võ Đang thất hiệp” tại Sài Gòn trước năm 1975, tuy là em út nhưng thất đệ “Mộc Thanh Cốc” – Lê Thiên Vị (L.T.V.) nhờ có ưu thế hoạt bát và “nội công” thâm hậu nên rất được dân làng cờ nể trọng.

So với đàn anh đại ca Tống Viễn Kiều – nhà giáo Lê Văn Đặng hay nhị ca Nguyễn Hữu Quang, tam ca Nguyễn Minh Nhật, tứ ca Châu Diễm Diệu, lão ngũ Quách Anh Tú và lục huynh Tô Hòa Dương, L.T.V. thành công hơn cả về nghiệp cờ tướng khi hiện là ủy viên ban chấp hành Hiệp hội Cờ tướng châu Á, HLV trưởng đội tuyển cờ tướng VN.

Tuy nhiên, cũng như nhiều “hiệp khách” cờ tướng lúc bấy giờ, thời trai trẻ của L.T.V. cũng không thể tránh khỏi chuyện cơm áo gạo tiền. Được xem là thất đệ của Võ Đang chính phái với bảng thành tích: vô địch Sài Gòn năm 1970, đạt đẳng cấp quốc tế đại sư tại giải vô địch thế giới lần 4-1995 với tấm HCB Phi Hoa Duệ; ấy vậy mà đôi khi vì hết tiền, L.T.V. đã phải “xé rào” kiếm tiền ở các bàn cờ độ.

[img]xq4-1.jpg;right;Đông đảo bạn trẻ theo dõi đấu cờ và chiêm ngưỡng “Độc cô cửu kiếm”[/img]Với nội công thâm hậu được tôi luyện tại môi trường chính phái của Võ Đang thất hiệp, nhờ vậy mà khi “xuống núi” tìm kế sinh nhai, L.T.V. có thành tích bất khả chiến bại với trăm trận trăm thắng.

Lúc đó, khi gặp ông người ta thường hỏi hôm nay thắng được bao nhiêu, chứ ít ai hỏi thắng thua thế nào. Vì thường xuyên triệt hạ đối thủ bằng các chiêu độc nên L.T.V. còn có biệt danh khác là “Thiên hạ đệ nhất sát”. Cùng với nhị sát Trần Quới và tam sát Lê Nhị Trí, bộ ba này được xem là “giang hồ tam ác” ở các bàn cờ độ lúc bấy giờ.

Những ngày lui về “ẩn dật”, L.T.V. bắt đầu nghĩ đến chuyện phải làm một cái gì đó cho môn thể thao đã làm nên tên tuổi của mình và ông đã làm HLV cho đội tuyển TP.HCM. Theo ông, biệt danh là một trong những cách dễ đi vào lòng người nhất bởi nó giúp dân mê cờ dễ nhớ và chỉ cần nghe qua là nhớ liền đến sở trường, sở đoản quái chiêu, tuyệt kỹ… của từng thần tượng của mình!

Và bằng kinh nghiệm tích lũy được của những ngày hành hiệp giang hồ cộng với cặp mắt tinh tường của mình, nên các biệt danh mà tiền bối L.T.V. đặt đều được dân làng cờ chấp nhận.

[b]1.001 biệt danh trong làng cờ![/b]

[img]xq4-2.jpg;right;Lê Thiên Vị (trái) nhận kỷ niệm chương do Ban biên tập báo Tuổi Trẻ trao tặng tại Sports Gala 200[/img]Có thể nói nếu nhà văn Kim Dung đã có công xây dựng các nhân vật trong tiểu thuyết của mình đến với đông đảo công chúng, thì ở góc độ nào đó L.T.V. đã làm cho các nhân vật của Kim Dung gần gũi hơn, đặc biệt là với người mê cờ tại VN.

Những biệt danh mà L.T.V. đặt cho các kỳ thủ trong làng cờ tướng không chỉ là tên gọi cho vui mà đã phản ánh một phần ngoại hình, tính cách của nhân vật. Chẳng hạn như quốc tế đại sư Trềnh A Sáng được đặt cho tên gọi “Túy kỳ tiên” bởi anh uống rượu chẳng thua gì nhân vật Tiêu Phong trong Thiên long bát bộ – Lục mạch thần kiếm.

Dân làng cờ có truyền nhau một câu chuyện vui là tại một giải đấu, vì cả nể bằng hữu mà “Túy kỳ tiên” uống say bí tỉ đến nỗi ban tổ chức không cho vào bàn thi đấu! Tuy nhiên, đây cũng là một kỳ thủ đặc biệt bởi khi tửu vào càng nhiều thì anh chơi cờ càng hay! Cùng đẳng cấp với Trềnh A Sáng còn có “Độc cô cửu kiếm” Mai Thanh Minh, bởi anh này có tuyệt kỹ là dùng chiêu độc “vô chiêu thắng hữu chiêu” giống Lệnh Hồ Xung trong Tiếu ngạo giang hồ.

Còn nhớ vào đầu những năm 2000, làng cờ VN xuất hiện bốn anh em của gia đình họ Diệp: Khai Nguyên, Khai Dương, Khai Hằng và Khai Hồng thi đấu khá ấn tượng, liền sau đó xuất hiện biệt danh “Diệp gia tứ hổ”! Tương tự, trong giới nữ, VN cũng có lắm hảo thủ mà mỗi khi nghe đến tên cánh mày râu cũng rùng mình, và dĩ nhiên L.T.V. cũng tìm cho họ một biệt danh thật xứng đáng!

Nổi bật trong số đó là quốc tế đại sư Lê Thị Hương với biệt danh “Diệt tuyệt Sư Thái”! Cũng như chưởng môn phái Nga Mi trong Ỷ Thiên Đồ Long ký, Lê Thị Hương rất thích đi “giang hồ”… gài độ! Và mỗi lần Lê Thị Hương xuất chiêu được ví như Diệt tuyệt Sư Thái rút Ỷ Thiên kiếm khiến không biết bao phen làm đối thủ ôm hận.

Có thể nói trong làng cờ tướng, mỗi biệt danh là một tính cách, mỗi tên gọi là một giai thoại. Một ngày nào đó nếu tình cờ nghe được những tên gọi mang đậm màu sắc kiếm hiệp như “Đông phương bất bại” Trần Văn Minh, “Bạch mi ưng vương” Trương Á Minh, “Sát nhân vô ảnh” Trần Quốc Việt, “Khô Mộc thiền sư” Dương Thanh Danh, “Tía Sam long vương” Trần Thị Ngọc Thơ, “Thiết chưởng lão nhân” Trịnh Mỹ Linh, “Thiếu Lâm Không Kiến thần tăng” Phạm Tấn Hòa, “Phong trần quái khách” Hoàng Đình Hồng…, dù chưa phải là tín đồ của cờ tướng chắc bạn cũng vui vui.