Du hí văn chương: Ngưu đầu hình – Hình đầu trâu

Ngày xưa có những gia tộc giàu có có thể nuôi các cậu ấm cô chiêu ăn chơi nhảy múa suốt cả đời mà chẳng phải mó tay vào một việc gì cả. Nếu trong số các cô cậu đó đam mê cờ thì cứ chơi từ khi còn để chỏm cho tới lúc đầu bạc răng long.

Thế giới ngày nay đã hoàn toàn khác, kể cả có hàng nghìn lượng vàng, hàng tỷ bạc mà con cái học hành kém cỏi không biết vi tính là gì, ngoại ngữ là gì và thiếu những kiến thức cần phải được trang bị khác thì cũng sẽ bị người đời coi thường, cười chê. Mỗi một thanh niên ngày nay phải có một mặt bằng văn hóa, mặt bằng kiến thức nhất định.

Chính vì vậy cái gọi là “mê” đối với cờ cũng phải được xem xét dưới một góc độ mới. Cờ là một thú chơi, nhưng nếu quá lạm dụng nó, coi nó như mục đích của cuộc đời, bỏ bê các mặt khác thì sẽ dẫn tới tình trạng “lợi bất cập hại”. Anh là đại kiện tướng ư? Vậy anh đã tốt nghiệp lớp 12 chưa, anh đã tốt nghiệp đại học chưa? anh chơi cờ giỏi ư, nhưng anh có nghề ngỗng gì không? anh là danh thủ ư? nhưng anh có trình độ văn hóa và có trình độ giao tiếp xã hội không?

[img]xq332-0.jpg;right;Bobby Fischer – nhà Vô địch cờ Thế giới bị người Mỹ căm ghét, cảnh sát truy bắt vì đã từng vi phạm luật pháp và sau đó còn phát ngôn ủng hộ Bill Laden đánh người Mỹ[/img]Chính Bobby Fischer là một “tấm gương tày liếp” cho các thế hệ sau. Ông chơi giỏi tới mức đoạt hẳn ngôi vô địch thế giới nhưng vẫn bị coi là “kẻ vô học” bởi chỉ đến lớp 7 ông đã bỏ trường để theo “nghiệp cờ”, ông chơi cờ như điên như dại, lập nên biết bao kỳ tích, nhưng rốt cuộc thì sao: chỉ nổi lên có một lần duy nhất rồi mãi mãi chìm vào bóng tối, trở thành kẻ ẩn dật, một thời trở thành kẻ cuồng tín, một thời bị truy lùng vì vi phạm lệnh cấm vận, đành lang bạt nay đây mai đó và làm không ít những điều lập dị kỳ quặc, mặc dù bản chất ông không phải là xấu. Cũng rất may là ông đã kiếm được một số tiền đủ lớn để sống nốt phần đời còn lại, nếu không thì chưa biết cuộc đời ông rồi sẽ sẽ ra sao. Thiếu kiến thức, thiếu học hành đã khiến ông không cầm lái nổi cho cuộc đời mình và bao nhiêu hầm hố trên đời luôn rình rập trên mỗi bước đi của ông!

Hay xem các nhà vô địch khác, từ Lasker, Capablanca, Aliokhin cho tới Botvinik, Kasparov, Karpov… họ đều học hành tới nơi tới chốn với học vị rất cao trong khoa học cũng như cùng lúc gánh vác nhiều trọng trách xã hội. Họ say mê cờ nhưng là một sự say mê hài hòa với các hoạt động khác và họ đã thành công. Ở Việt Nam, cho đến nay có thể nói Hoàng Thanh Trang là một điển hình tuyệt đẹp cho thế hệ kỳ thủ mới: học giỏi, thông thạo ngoại ngữ, tin học, có ước mơ, chí hướng về nghề nghiệp hẳn hoi, thông thạo cầm kỳ thi họa, là kỳ thủ xuất sắc nhất Việt Nam hiện nay. Tất cả những cái hay đó không ngăn cản nhau, ngược lại bổ sung cho nhau để làm cho con người luôn hoàn thiện.

Như vậy, say mê cờ là điều tốt, nó đem lại cho ta nhiều điều bổ ích nhưng tuyệt nhiên không phải là mê muội. Bởi mê muội tức là tự mình đi vào ngõ cụt rồi!

[b]II. Sự phối hợp tác chiến giữa các quân[/b]

Hiểu rõ đặc điểm, tính năng và tác dụng của từng loại binh chủng để sử dụng phát huy tốt vai trò của chúng. Thế nhưng trong ván cờ, các quân thường liên kết phối hợp tác chiến nên cần học tập những kiểu phối hợp này.

[b]1. Song Xe phối hợp[/b]

Song Xe phối hợp uy lực mạnh vô cùng. Nếu đối phương khuyết Sĩ thì song Xe càng lộ rõ uy lực. Ta xem các thế cờ sau:

[b]Thế 1: Hổ khẩu hiến Xe[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Hổ khẩu hiến Xe
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 9/5k3/3cra3/5R3/9/6R2/9/5K3/9/3h5 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. X3.4 Tg6/1 2. X3-5 X5/1
3. X4.1 X5-6 4. X4.1 Tg6-5
5. X4-6 }END[/game]
Trắng hơn quân thắng.

[b]Thế 2: Tàng Xa giải sát[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Tàng Xa giải sát
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k5/9/8e/2R6/6e1r/9/9/4EA3/6r2/2R2K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. Xt-6 Tg4-5 2. X7-5! X9.5
/*Trắng đi 2. X7-5 tưởng vụng về nhưng là một nước độc, quyết định thắng lợi.*/
3. T5/3 }END[/game]
phản chiếu, Trắng thắng.

[img]xq130-0.jpg;right;[/img]Khác với các quân Sĩ, Xe, Pháo, quân Mã có cách đi không giống ai: Đi theo hình chữ nhật. Đáng lẽ nó phải chạy thẳng, vì chạy vốn là sở trường của nó, nhưng luật chơi không cho phép nên nó đành “phi nước Kiệu”, một kiểu đi thường thấy trong các cuộc diễu binh. Trên bàn cờ nó không hoàn toàn ung dung muốn nhảy đâu thì nhảy, vì có nhiều chướng ngại.

[b]”Xe mười – Pháo bảy – Ngựa ba”[/b]

Theo câu nói trên thì giá trị của Mã chỉ có ba, mà giá trị của Pháo gấp đôi. Cờ tướng càng ngày càng phát triển, các chuyên gia nghiên cứu sâu và đưa ra cách tính toán giá trị của các quân có tính cách khoa học hơn, theo đó:

* Quân Tốt ở vị trí đầu tiên = 1
* Quân Tốt khi đã qua sông = 2
* Quân Mã = 4,5
* Quân Pháo = 5
* Quân Xe = 10…

[b]Các thế đứng của quân Mã trên bàn cờ [/b]

Quân Mã nếu đứng ở trung tâm bàn cờ thì nó kiểm soát đến 8 vị trí,

nên người ta thường gán cho nó danh từ mỹ miều “Bát diện uy phong”, nhưng khi ở biên bàn cờ thì nó chỉ còn kiểm soát 3 vị trí và khi ở góc bàn cờ thì nó kiểm soát 2 vị trí. Trong các nước tấn công của Mã mà quân Tướng đối phương sợ nhất là:
* Mã chữ Khẩu: Đây là nước kiềm chế Tướng đối phương rất lợi hại, có thể phối hợp với Xe để chiếu bí.
* Mã chữ Điền: Đây cũng là một thế đứng kiềm chế Tướng đối phương rất thường gặp trong các ván cờ.
* Song Mã ẩm tuyền: Hai Mã cùng uống nước suối – chỉ sức tấn công phối hợp của hai quân Mã – cũng là một đòn rất lợi hại.
* Tiền Mã hậu Pháo: Là đòn phối hợp thường gặp dùng để chỉ Pháo và Mã chiếu bí đối phương.

[b]Các thế trận liên quan đến Mã[/b]

[img]xq130-1.jpg;right;Bàn cờ tướng[/img]Nếu như năm 1632 danh kỳ Chu Tấn Trinh viết quyển “Quất Trung Bí” ca ngợi sức mạnh của Pháo trong thế trận Pháo đầu, thì 60 năm sau danh kỳ Vương Tái Việt trong tác phẩm lừng danh “Mai Hoa phổ” đã chứng minh ngược lại là “Bình Phong Mã” vẫn có thể chống lại sức tấn công của Pháo đầu.

Một số khai cuộc có liên quan đến Mã: 1- Khởi Mã Cuộc; 2- Bình Phong Mã; 3- Phản Công Mã; 4- Đơn Đề Mã; 5- Triều Cung Mã…

[b]Danh thủ Việt Nam sử dụng Mã hay nhất[/b]

Nhìn chung nếu đã là tay cờ giỏi thì bất cứ một quân cờ nào cũng phải sử dụng linh hoạt cả. Tuy nhiên, trong quá trình thi đấu, một số kỳ thủ đều công nhận cố danh thủ Hà Quang Bố là người sử dụng cặp Mã hay nhất. Năm 1932, học trò của Chung Trân là Triệu Khôn từ Quảng Đông sang Việt Nam đã bị Hà Quang Bố đánh thắng một ván. Đương thời ông giáo Bố được làng cờ ca ngợi là “cặp thần Mã của giáo Bố”. Danh thủ thứ hai của Việt Nam sử dụng cặp Mã hay là Lý Anh Mậu. Trong một ván thi đấu giải vô địch TP HCM năm 1977 tại Nhà Văn hóa Lao Động (nay là Cung Văn hóa Lao Động), Lý Anh Mậu đã sử dụng quân Mã rất xuất sắc, đưa quân Mã vào cửa tử để sau đó bắt được Tướng đối phương.