Du hí văn chương: Tứ phương trận

Trước kia, khi cờ vua mới khởi phát ở nước ta thì mạnh ai nấy chơi, không hề có khái niệm “chuẩn bị ván đấu”. Tuy nhiên chỉ ít lâu sau, khi bắt đầu tham gia các giải quốc tế, nhất là các giải lớn như Olympiv cờ vua hay các giải châu lục và thế giới thì nhận thức về việc chuẩn bị cho một ván đấu mới thật sự thông suốt. Nếu một kỳ thủ trước khi vào một ván đấu không được chuẩn bị chu đáo thì kết quả sẽ kém hẳn. Vậy việc chuẩn bị cho một ván đấu là những công việc gì và trình tự được thực hiện như thế nào?

[b]Bước 1. Quan sát thu nhận thông tin từ ván đấu.[/b] Ở các giải quốc tế việc vào xem là bình thường. Huấn luyện viên (HLV) theo dõi kỹ càng ván đấu của học trò mình để có được toàn bộ diễn biến ván cờ (chứ không phải chỉ học trò thi đấu còn HLV đi chơi).

[b]Bước 2. Phân tích ván đấu.[/b] Sau khi thi đấu xongl HLV thường để học trò mình nghỉ ngơi, lấy lại bình tĩnh (nếu bị thua) hoặc có thể để học trò ngủ một giấc. Tuyệt đối không chúc mừng ồn ào, biểu dương thái quá (khi thắng) hay tức giận mắng mỏ, phê phán (khi thua). Trong lúc kỳ thủ nghỉ thì HLV phân tích kỹ càng ván cờ vừa qua. Sau đó thầy và trò cùng nhau ngồi lại. Những ưu khuyết của chiến thuật, chiến lược, đấu pháp, tâm lý được thầy chỉ rõ để học trò rút kinh nghiệm. Trò cũng trình bày những ý kiến, ý đồ của mình để thầy nắm rõ hơn.

[img]xq270-2.jpg;center;XB là một trong các phần mềm có thể giúp bạn phân tích tự động các ván cờ (cờ Tướng)[/img]

[b]Bước 3: Chuẩn bị cho ván đấu mới.[/b] Thường là vào buổi tối (nếu sáng hôm sau đấu) hay buổi sáng (nếu chiều đấu), HLV sau khi đã tìm hiểu kỹ về đối thủ sắp tới của học trò mình, bèn chuẩn bị một phương án tối ưu cho học trò. Khi đó hai thầy trò sẽ cùng nhau duyệt lại phương án và kỳ thủ phải có ý thức tiếp thu thật tốt những gì thầy truyền đạt. Dĩ nhiên khi bên “ta” chuẩn bị thì bên “địch” cũng làm y như thế. Cho nên ở bước này chính là sự đấu trí giữa hai huấn luyện viên. Ai có được nhiều thông tin về đối thủ hơn và “tay nghề” cao hơn thì sẽ chỉ đạo đúng và chính xác hơn sẽ là người tạo điều kiện thuận lợi hơn cho học trò mình giành chiến thắng.

Bước cuối này là bước quan trọng nhất và thể hiện tài năng rõ ràng nhất của huấn luyện viên. Tìm ra điểm yếu của đối phương không phải dễ. Đó là cả một quá trình tích lũy thông tin và kinh nghiệm cộng với sự hỗ trợ đắc lực của các công cụ hiện đại. Một chiếc máy vi tính xách tay trở nên tối cần thiết. Hàng trăm, thậm chí hàng nghìn ván cờ của đối thủ được máy đưa ra mổ xẻ: khai cuộc nào chơi lão luyện, khai cuộc nào thường e ngại, khai cuộc nào chẳng mấy khi chơi. Phong cách của đối thủ thế nào: chơi chắc chắn, bảo thủ hay chơi mạo hiểm, bất ngờ, là người phân vân lưỡng lự khi gặp tình thế phức tạp hay là người quyết đoán dứt khoát… kể cả sức khoẻ của đối thủ đang trong tình trạng căng thẳng hay hưng phấn cũng không thể bỏ qua. Phương án chính tối ưu đã xác định nhưng cũng phải có vài ba phương án dự phòng để tránh bất ngờ.

[img]xq324-0.jpg;right;Hoàng Thanh Trang[/img]Ỏ đây có thể lấy ví dụ ở hai trường hợp thi đấu của Hoàng Thanh Trang làm điển hình: Một ván tại Cúp cờ vua thế giới tại Thẩm Dương đối mặt với nữ Vô địch Thế giới Tạ Quân. Sau khi tìm hiểu kỹ càng, huấn hiện viên Hoàng Minh Chương (đồng thời là cha của Thanh Trang) đã chuẩn bị cho Thanh Trang một phương án hoàn toàn bất ngờ: đi đúng vào “bài tử” của Tạ Quân ở giai đoạn ra quân. Tạ Quân tưởng đối thủ thiếu kinh nghiệm (Thanh Trang kém Tạ Quân 10 tuổi, lần đầu tới giải cấp thế giới) bèn ung dung đi theo “đường mòn” quá quen thuộc của mình. Tới cuối khai cục này, Thanh Trang (cầm trắng) bèn đi một nước hoàn toàn mới (đã được chuẩn bị) mà Tạ Quân chưa từng đi. Tạ Quân bị chững lại, suy nghĩ tới hơn nửa tiếng đồng hồ để tìm phương án đối đáp bởi sau nước đi này có rất nhiều biến như nhau. Nhưng tìm được đâu phải dễ. Chính do bị bất ngờ nên Tạ Quân đã phạm sai lầm. Còn Thanh Trang do đã được chuẩn bị chu đáo nên đã thắng Tạ Quân trong một ván cờ có 30 nước. Ván này đã gây một tiếng vang lớn và từ ván này Thanh Trang phấn chấn cứ thế thẳng tiến cho tới trận bán kết của Cúp cờ vua thế giới, thành tích cao nhất trong sự nghiệp cờ của Thanh Trang tính tới thời điểm đó.

Nhưng rồi trong giải VĐTG của FIDE năm 2002, khi đối mặt với nữ kỳ thủ rất trẻ Kosteniuk (kém Trang hai tuổi), huấn luyện viên Hoàng Minh Chương cũng đã chuẩn bị cho Trang một phương án tốt, tuy nhiên huấn luyện viên của đối thủ đã kịp tìm hiểu kỹ phong cách của Trang và chuẩn bị một phương án đột phá trước phương án của Trang vài nước và đã đưa lại thắng lợi cho học trò của mình, loại Thanh Trang ra khỏi cuộc chơi.

Qua vài thí dụ trên đã cho ta thấy rõ việc chuẩn bị ván đấu quan trọng như thế nào.

*Giải Các danh thủ cờ Tướng châu Á (Asian Xiangqi Masters Invitation Tournament) từ năm 2005 được đổi tên thành giải Vô địch cá nhân cờ Tướng châu Á (Asian Xiangqi Individual Championships – AXIC). Giải này được tổ chức hai năm một lần và vào các năm lẻ. Lần tổ chức năm nay sẽ bắt đầu vào ngày mai, 12/10/2005 đến 16/10/2005, tại Manila, Philippines. Tham dự bao gồm 26 kỳ thủ Châu Á, trong đó có 8 nữ, đến từ các nước Australia, Brunei, Burma, Trung Quốc, Hồng Kông, Indonesia, Nhật Bản, Macao, Mayalsia(Đông), Malaysia(Tây), Singapore, Đài Loan, Thái land, Vietnam và nước chủ nhà Philippines
*Một trong các trang web cờ Tướng nổi tiếng nhất, lâu năm và được mong đợi nhất là trang web của Peter Sung (phó chủ tịch Hiệp hội cờ Tướng Toronto, Canada). Ngoài rất nhiều thông tin bổ ích liên quan đến cờ Tướng thì trang web này hiện đang có một cơ sở dữ liệu ván cờ lớn và giá trị nhất gần 20000 (2 vạn) ván cờ của các kỳ thủ cao cấp. Sau một thời gian dài ngừng hoạt động mà không rõ lý do, hôm nay trang web này đã hoạt động trở lại. Bạn nên tranh thủ viếng thăm ngay trước khi nó bị trục trặc trở lại :).
*Nhân dịp kỳ thủ Nguyễn Thành Bảo chiếm vị trí thứ nhất trong giải cờ Tướng A2 quốc gia 2005, chúng tôi sẽ tiếp tục đăng loạt bài về danh thủ này.

[b]Tượng[/b]

[b]Đặc điểm[/b]

Tượng thuộc binh chủng phòng thủ, không được quyền qua hà. Tượng có nhiệm vụ phải bảo vệ cho Tướng là chủ yếu. Làng cờ có câu: “Mất xe hoặc Pháo hoặc Mã chỉ làm yếu thế cờ, còn mất Tượng coi như đã lâm nguy”. Như vậy Tượng rất có vai trò quyết định trong phòng thủ.

[b]Thực lực[/b]

Trên bàn cờ, nếu đứng ở giữa, Tượng khống chế được tối đa 4 điểm, nếu không bị “che mắt”. Như vậy thực lực của Tượng rất hạn chế, có thể chỉ bằng phân nửa sức mạnh của Mã.

[b]Cách sử dụng[/b]

Vì không qua hà được nên Tượng không thể trực tiếp tham gia tấn công, tuy nhiên nó có thể giúp Pháo làm ngòi để tấn công. Trường hợp Mã đối phương đã qua hà, Tượng có thể góp phần ngăn chặn hoặc hạn chế tầm hoạt động, thậm chí có thể góp phần vây bắt con Mã này.

Khi khai cuộc, nếu không bị bắt buộc thì đừng bao giờ lên Tượng biên (tiến 1 hoặc 9). Hai Tượng luôn liên hoàn, chú ý đừng để đường đi của Tượng bị cản, đặc biệt phải cảnh giác Pháo đối phương tấn công bất ngờ.

Chúng ta xem 4 ván cờ sau.

Thế 1: sử dụng Tượng che mặt Tướng giành thắng lợi.

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Tượng che mặt Tướng
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/3P1P3/e4a3/9/9/9/9/8E/9/5K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. T1/3 T1.3 2. T3.5 T3/1
3. Tg4-5 T1.3 4. Tg5-6 T3/1
5. B6.1 }END[/game]
thắng.

Thế 2: Tượng hỗ trợ Xe tranh tiên.

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Tượng hỗ trợ Xe tranh tiên
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/4e3h/3R4p/6p2/H7P/P5r2/4E4/4A4/3AK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. M9.8 X7-3 2. T5.7! S5.6 3. M8.7 Tg.1 }END[/game]
Trắng ưu thế rõ.

Thế 3: Tượng trợ công khi đối phương sai lầm.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Tượng trợ công
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/2h1e4/p3p4/2p3r2/H1P4R1/P3P4/4E4/4A4/2C1KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B7.1 X7-3? 2. T5.7! X3-5
3. B5.1 X5-1 4. P7.7 }END[/game]
Trắng hơn quân, dễ chiến thắng.

Thế 4: Ngăn cản Mã đối phương.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Ngăn cản Mã đối phương
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1r2kae1C/4aR3/1h2ec3/p3p3p/6p2/9/P3P1P1P/4E1H2/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X4-2 M2.3 2. T5.7! P6-7
/*Trắng bay Tượng cản Mã khiến Mã Đen không thể tiến xuống dần cung Tướng. Nếu như đổi lại 2.X2/4 thì B7.1 3.X2-3 X2.9 4.S5/6 M3.2, Đen có thể phản công.*/
3. T3.5 P7.4 4. B9.1}END[/game]

Thế cờ cân bằng.