Cờ cười: Trói vợ

Quá trình diễn ra ván cờ là những làn sóng tấn công liên tục từ cả hai bên (ngay cả sự phòng thủ cũng vẫn được coi là mang tính tấn công tiềm ẩn), là hàng loạt các “đòn phép” được cả hai bên trình diễn ngay từ lúc khai cuộc cho tới giây phút cuối của ván cờ.

Mỗi một một đòn phép như thế bao giở cũng tạo ra những trình huống đỉnh điểm của nó. Người thắng cờ là người vượt qua được những thời khắc đỉnh điểm như thế. Lấy ví dụ một bên đang dồn quân vào khu vực “cửu cung” để bắt Tướng, một bên đang ra sức chống đỡ, cả hai bên đều tính toán rất căng thẳng. Chưa thể nói bên nào hơn bên nào, bởi nếu chỉ cần bên tấn công tính sót một nước là thế công vỡ tan tành ngay, hay bên phòng thủ mà đỡ sai một nước là thua lập tức. Những tình thế buộc cả hai bên phải dốc sức, tính toán chính xác, tính trước được nhiều nước nhằm phá vỡ thế cân bằng, chính là lúc tình hình trên bàn cờ rối ren nhất.

Khi đó mỗi kỳ thủ cần phải tuân thủ theo những nguyên tắc cơ bản sau đây:
*Tập trung toàn tâm toàn ý vào tình thế cụ thể, vận dụng tất cả những kiến thức mình đã học được nhằm tìm cho được giải pháp tối ưu trong tình thế đó. Không để bất cứ điều gì làm ảnh hưởng tới sự tập trung của mình, dồn hết sức cho việc tính càng sâu càng tốt các thế biến tiếp theo.
( hình sự tập trung này sẽ giúp cho bạn sử dụng được những “bảo bối” mà mình đã tích lũy, đã học để vận dụng vào tình huống cụ thể. Sự thiếu tập trung nhiều khi làm bạn quên mất những khả năng sẵn có của mình, lắm khi để thua cờ rồi mới sực nhớ ra “thế cờ này mình đã học rồi sao lại để thua nhỉ”? Khi gặp những tình thế như vậy tuyệt đối không trông đợi hay nghe ngóng sự “mách nước”, chỉ trỏ từ bên ngoài, bởi vì như thế sẽ tạo ra sự ỷ lại, mất tập trung.
*Khi tập trung tìm ra được phương án mà mình cho là tốt, là chuẩn xác rồi thì bạn khoan đi ngay, phải bình tĩnh kiểm nghiệm lại. Bởi đó là phương án đó mới chỉ là “hay” đối với chủ quan của mình, biết đâu đối phương còn có những phương án hay hơn. Chớ nên hấp tấp vội vàng mà cầm quân kẻo “bút sa gà chết”. Hãy thư giãn một chút xíu như hít thở vài hơi dài hoặc uống một ngụm nước cho tỉnh táo, hoặc đứng lên đi vài bước cho bớt căng thẳng (khi quá căng thẳng người ta có thể dự định đi quân này nhưng lại thò tay vào cầm quân khác để đi!) kiểm nghiệm lại cho chắc chắn rồi mới “hạ thủ”.

Trong ván đấu quyết định cực kỳ gay go giữa Karpov và Korchnoi để tranh ngôi vô địch thế giới tại Philippin, vào nước đi quyết định, Karpov kể lại: “Đã đi được 40 nước, Korchnoi sắp hết giờ, tôi thì còn 5 phút nữa, đòn tấn công quyết định của tôi đã hình thành. Tôi tự nhủ mình chớ có vội vã thế thắng đã xuất hiện, đừng bỏ lỡ thời cơ. Lúc đó tôi bèn đứng dậy, thong thả đi tới bên bảng cờ treo lớn, bình tĩnh kiểm tra lại thế trận trên bàn cờ này một lần nữa rồi mới quay về bàn mình và đi nước quyết định, nước thứ 41, một cách dứt khoát. Sau nước đi này, Korchnoi đã phải công nhận thua cờ!”

Khi đã vượt qua được một thời điểm gay cấn thì chớ có tâm trạng thoả mãn hay quá tự tin mà phải biết rằng thời điểm rối ren tiếp theo sẽ tới ngay bây giờ, phải chuẩn bị tinh thần và sức lực đầy đủ cho trận công kích mới do chính mình tạo ra bởi trong cờ muốn thắng thì luôn phải “kiên quyết không ngừng thế tấn công” kiên quyết bằng mọi giá phải gây áp lực lên đối phương, đẩy đối phương vào thế bị động và chống đỡ liên tục.

Tuy nhiên cũng có trường hợp bạn bị đối phương lật cờ phản công lại và đẩy bạn vào tình thế nguy hiểm. Lúc này mà bạn giao động hay hấp tấp đối phó là “chết” ngay. Phần lớn những ván thua là rơi vào tình trạng này. Bí quyến lớn nhất để thoát khỏi tình cảnh này là bạn phải tỏ ra rất “lỳ”, bởi vì dù có ưu thế như thế nào chăng nữa, đối phương vẫn còn chút ít sơ hở, tức là vẫn có “gót chân A sin”, nhưng vào lúc ấy do hoảng hốt trước thế thượng phong rõ rệt của đối phương mà bạn chưa kịp nhìn ra. Thế thì phải có đủ thời gian, phải có sự bình tĩnh để dần dà khám phá ra chỗ sơ hở của đối phương nhằm “mở đường máu” phá vây cho mình.

Lúc ấy chớ có tiếc thời gian, thời gian trôi qua không mất đi mà đang giúp đỡ bạn đấy. Thông thường nêu bạn phá vây thành công thì đối phương sẽ rơi ngay vào tình trạng khủng hoảng tâm lý, hoặc bị choáng, bị sốc trước cú hỏng ăn, như thế bạn sẽ lập tức lấy lại được tinh thần và phong độ của mình để tiếp tục ván cờ một cách lành mạnh và nhiều cơ may dẫn tới thắng lợi.

Cũng có nhiều khi quân của cả hai bên rơi vào thế bí rị (đó chính là một tình thế rối ren khó xử), ai sẽ là người phá vỡ thế rối ren này đây. Lúc này ai nôn nóng là người sẽ dễ nhận thất bại trước. Vì cờ kẹt cứng không đồng nghĩa với không có lối ra. Ta phải cố gắng chờ cho đối phương phạm sai lầm, đối phương mà nóng ruột muốn giải tỏa ngay tình trạng này thì thế nào cũng có sơ suất, lúc đó ta sẽ tận dụng ngay. Chẳng phải trong cờ có câu “cớ bí dí Tốt”, dĩ nhiên dí Tốt chẳng phải là nước mạnh, tuy nhiên nó là nước vô thưởng vô phạt nhất để có thể ung dung chờ cho tới khi đối phương phạm sai lầm.

Phải cảnh giác trước những nước “ngon ăn”. Đó có thể là một nước ngớ ngẩn đáng ăn nhưng cũng rất có thể là một đòn thí quân rất tinh vi của đối phương. Trong cớ có câu “dụ nhi lợi chi”, tức là lấy cái lợi mà dẫn dụ người ta. Lúc đó phải đặt ngay giả thiết “ăn rồi thì điều gì sẽ xảy ra”, tốt nhất là đặt địa vị của mình vào bên đối phương mà tính thì sẽ sáng rõ ra ngay! Thậm chí còn có thể “tương kế tựu kế” ăn luôn quân đối phương nhử mình nhưng vẫn có một phương án hay hơn để trị lại đòn đang giăng ra của đối phương khiến đối phương “mất cả chì lẫn chài”. Thế mới gọi là cao thủ!

*Ngày nay trong thi đấu còn có một loạt “thể thức phụ” nữa như ghi biên bản, tính giờ theo các quy ước bằng đồng hồ, được phép hòa cờ nếu 50 nước (ở cờ Vua) hay 60 nước đi (ở cờ Tướng) nếu không có nước bắt quân… đòi hỏi mỗi đối thủ phải lưu ý đến các trường hợp này để khỏi bị thiệt thòi về kết quả ván đấu. Ví dụ khi còn dưới 5 phút bạn có quyền bỏ ghi biên bản, khi đó bạn sẽ đi nhanh hơn rất nhiều. Vậy bạn phải kịp xem đồng hồ bên mình còn ít hơn 5 phút chưa để báo cho trọng tài. Bạn cũng phải thỉnh thoảng xem đồng hồ để biết còn bao nhiêu thời gian nữa là bên mình hay bên đối phương “rụng cờ” do hết giờ để có những quyết sách kịp thời, tránh thua do hết giờ một cách oan uổng! Hoặc bạn có thể cứu ván thua của mình bằng cách chỉ ra một cách chính xác cho trọng tài rằng đã qua 50 hay 60 nước đi mà không có quân nào bị bắt để chia đều nửa điểm quý giá với đối phương.

Còn có nhiều cách chơi thú vị như:
1 – Đấu cờ đồng loạt. Một đấu thủ có thể chơi cùng lúc trên nhiều bàn cờ với nhiều người.
[img]xq337-0.jpg;center;Đấu cờ đồng loạt (ảnh Peter Sung)[/img]
2 – Chơi cờ không nhìn bàn (còn gọi là cờ mù hay cờ tưởng). Những người chơi cờ giỏi có thể chơi cờ với nhau mà không cần bàn. Ngày xưa có những tiều phu (người đốn gỗ) hay ngư ông (người đánh cá) vừa gánh củi trên rừng xuống hay ngồi dưới thuyền đánh cá vừa chơi cờ bằng miệng với nhau một cách say sưa. Ngày nay cờ tưởng chia làm hai loại: một loại dành cho những người khiếm thị (mù loà), một loại là người sáng mắt đánh với nhau mà không nhìn bàn, ngoài ra còn có người mù mắt đánh với người sáng mắt và một người bịt mắt đánh với nhiều người sáng mắt.
3 – Chơi cờ chấp: tức là chơi có chấp quân. Đây cũng là một dạng chơi cá độ, thường là cá độ ăn tiền.

Trong cờ tướng còn có:
4 – Giải cờ thế: có những người bày sẵn thế có trên các bàn cờ ở ven đường, trong công viên hay ở các dịp lễ hội, dịp Tết. Ai giải được (phá được thế) thì được tiền, không giải được thì mất tiền.
5 – Đánh cờ bỏi: Trên một sân đất rộng có vẽ hình bàn cờ, các quân cờ được vẽ to trên những tấm bảng gỗ có chân cắm tại các vị trí đặt quân. Hai đấu thủ vào sân chơi cầm các quân cờ di chuyển nước đi. Cờ bỏi nhằm làm cho nhiều khán giả được xem thi đấu trực tiếp. Ngày xưa ngoài cờ bỏi còn có nhiều hình thức chơi có để có đông người xem khác như: cờ giếng (quân cờ được treo bên trên giếng làng, hai người chơi đi thuyền phía dưới cầm sào móc quân đi), cờ bướm (cờ có vẽ hình quân trên những chiếc quạt giấy lớn)…
[img]xq255-4.jpg;center;Đấu cờ bỏi trong lễ hội cờ Chùa Vua[/img]
[img]xq29-1.jpg;right;Đài chủ và công đài tranh tài[/img]6 – Kỳ đài: là một địa điểm thi đấu nhưng chỉ có hai người đánh, một la người thủ đài, người kia là công đài. Ai thắng thì giữ ngôi đài chủ lần sau, đài chủ phải đánh với người thánh đấu (tức người công đài mới người này phải nộp một khoản tiền nhỏ mới được công đài). Kiểu chơi này rất quyết liệt vì sự phân định thắng thua rõ ràng, người thắng được phần thưởng thường là bằng tiền với giá trị tương đối lớn.
7 – Cờ người: là kiểu chơi đặc sắc và nghệ thuật nhất trong cờ tướng. Thường tổ chức vào các dịp lễ hội, Tết nhất… Các quân cờ đều do người thật đóng, chơi ngoài sân rộng hay sân đình làng… có phường bát âm tấu nhạc, có trống, có chiêng mỗi nước đi có phất cờ, có trống bỏi thúc dục. Ở miền Bắc đội cờ giống như một triều đình đủ mặt văn võ bá quan, ở miền Nam được mô tả như hai đội dũng sĩ dùng võ thuật để biểu diễn cờ.
[img]xq280-0.jpg;center;Đấu cờ người ở lễ hội Chùa Vua[/img]

[img]xq75-0.jpg;right;[/img]Tiếng đồn vang khắp nước, sang đến tận Trung Quốc. Buổi ấy ở Trung Quốc có ông Kỵ Như cũng nổi tiếng cao cờ. Khi nghe tiếng Trương Ba, Kỵ Như liền xách khăn gói sang Nam tìm đến tận nhà tỷ thí. Hai người đọ tài nhau mấy ván liền không phân thua được. Nhưng đến ván thứ ba, Trương Ba dồn Kỵ Như vào thế bí. Thấy đối phương vò đầu suy nghĩ, Trương Ba kiêu hãnh bảo:
-Nước cờ này dù có Đế Thích xuống đây cũng đừng có hòng gỡ nổi.
Bấy giờ Đế Thích là thần cờ đang ngồi trên thiên đình, bỗng nghe câu nói hỗn xược của Trương Ba xúc phạm đến mình, liền cưỡi mây xuống trần định cho y biết tay. Trương Ba và Kỵ Như đang đánh, chợt có một ông cụ già đến ngồi cạnh bàn cờ. ông cụ thủng thỉnh mách cho Kỵ Như mấy nước. Phút chốc bên Kỵ Như chuyển bại thành thắng. Trương Ba cau có, trong bụng tức giận ông già ở đâu đến làm cho mình lâm vào thế bí. Nhưng nhìn thấy ông già râu tóc trắng xóa, mặt mũi không có vẻ là người trần chàng chợt hiểu, liền sụp xuống lạy mà rằng: “Ngài hẳn là thần Đế Thích đây rồi, tôi người trần mắt thịt không biết, xin thứ lỗi”. Đế Thích cười bảo: “Ta nghe nhà ngươi tự phụ là cao cờ nên xuống xem cho biết”. Trương Ba liền giữ Đế Thích lại mua rượu, giết gà khoản đãi rất chu tất. Đế Thích tuy mới gặp cũng rất yêu mến Trương Ba. Thấy anh chàng khẩn khoản muốn học nước cờ của mình, Đế Thích bảo: “Ta thấy nhà ngươi có bụng chân thành. Vậy ta cho một nén hương này, mỗi lần cần đến ta thì thắp lên một cây, ta sẽ xuống”. Nói đoạn, cưỡi mây bay về trời. Từ đó, Trương Ba thỉnh thoảng lại dọn cỗ mời thần Đế Thích xuống chơi. Hai bên rất tương đắc. Nhưng một hôm Trương Ba bị cái chết mang đi một cách đột ngột. Sau khi chôn cất chồng, người vợ dọn dẹp nhà cửa. Thấy có nén nhang giắt ở mái nhà, chị ta vô tình lấy xuống đốt lên cắm trước bàn thờ chồng. ở thiên đình, thần Đế Thích nhận được tin bằng mùi hương liền xuống ngay. Thấy vắng mặt Trương Ba, Đế Thích ngạc nhiên:
-Trương Ba đâu? Vợ Trương Ba sụt sùi:
-Nhà tôi chết đã gần một tháng nay rồi!
-Chết nỗi! Sao lúc mới tắt nghỉ không gọi ta xuống liền, để đến bây giờ còn làm thế nào được nữa. Suy nghĩ một chốc, Đế Thích lại hỏi thêm:
-Trong xóm hiện nay có ai mới chết không? Vợ Trương Ba đáp:
-Có một người hàng thịt mới chết tối hôm qua.
Thần Đế Thích bảo chị ta dẫn mình đến nhà người hàng thịt rồi bảo nhỏ với chị: “Ta sẽ kiếm cách làm cho chồng nhà ngươi sống lại”. Nói xong thần hóa phép rồi trở về trời. Nói chuyện trong nhà người hàng thịt lúc đó, mọi người đang xúm quanh linh sàng khóc lóc kể lể thì tự nhiên thấy người chết ngồi nhỏm dậy. Hắn ta vứt tất cả mọi đồ khâm liệm rồi chẳng nói chẳng rằng đi thẳng một mạch về nhà Trương Ba. Vợ Trương Ba thấy người hàng thịt biết là thần Đế Thích đã làm cho chồng mình sống lại, mừng rỡ đón vào. Giữa lúc đó thì vợ con người hàng thịt cũng chạy theo níu lấy chồng. Nhưng không những họ bị vợ Trương Ba giằng lại, mà ngay chính chồng họ cũng nhất định không chịu về. Đôi bên cãi cọ nhau cuối cùng biến thành một cuộc đấu khẩu rất kịch liệt. Xóm làng không biết phân xử ra sao, đành đem việc đó lên quan. Quan cho đòi các nhà hàng xóm tới hỏi cung thì ai cũng bảo người sống lại đó là anh hàng thịt. Nhưng chỉ có vợ Trương Ba thì nhất định nhận là chồng mình. Quan hỏi rằng : “Chồng chị ngày thường làm ghề gì?”. Đáp: “Chồng tôi chỉ thạo đánh cờ mà thôi”. Quan lại hỏi vợ người hàng thịt: “Chồng chị ngày thường làm nghề gì?”. Đáp: “Chồng tôi chỉ thạo nghề mổ lợn”. Nghe đoạn, quan sai đem một con lợn vào công đường cho anh hàng thịt mổ, nhưng anh ta lúng túng không biết làm thế nào cả. Quan lại sai mấy người giỏi cờ vào tỉ thí với người hàng thịt thì không ngờ con người đó đi những nước cờ rất cao không ai địch nổi. Quan bèn phán cho về nhà Trương Ba. Vì thế mới có câu “Hồn Trương ba, da hàng thịt.