Cờ cười: Trói vợ

Có lẽ ít biến động nhất là môn cờ vây, bởi lẽ môn chơi này đã đi vào “khuôn phép” tử lâu, lại được nước Nhật đứng ra bảo trợ tử A tới Z nên các danh thủ cờ vây cử đúng ngày đúng tháng là “cắp cặp, xách dù” thủng thẳng tới thi đấu, chẳng mất một đồng tiền máy bay nào, chẳng phải lo trả tiền khách sạn, mỗi ngày lại dược phát mấy chục đô la để tiêu vặt. Thật chả có môn cờ nào lại được thoả mãn, sung sướng như thế. Phải nói thêm là cờ vây có hai giải vô địch thế giới: giải thế giới cho các kỳ thủ không chuyên nghiệp và giải cho các kỳ thủ chuyên nghiệp. Nhờ tách ra rõ ràng như thế nên không bao giờ có những chuyện lớn xộn phải tranh cãi. Giải không chuyên nghiệp cũng có tiền thưởng và cúp, còn giải chuyên nghiệp thì tiền thưởng rất lớn và cúp cũng đặc biệt. Các kỳ thủ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc thường chiếm ưu thế ở các giải này. Ngoài giải vô địch ra còn có giải cờ vây đồng đội, cờ vây chơi hỗn hợp nam nữ, festival cờ vây. Mọi sự cứ tuần tự một cách nhẹ nhàng như thế, năm nào cũng như năm nào.

Biến động lớn nhất có lẽ ở môn cờ vua, vì đây là môn luôn phát triển rất nhanh theo hướng “luôn thay đổi để thích ửng với xã hội và để tồn tại đượcl”. Nếu như trước đây giải vô địch thế giới do tranh chấp dữ dội giữa FIDE và các đại cao thủ phải tách ra làm đôi: một bên tổ chức thi đấu đối kháng loại vực tiếp từng vòng một, có cả cờ nhanh, cờ chớp xen vào “giải quyết dứt điểm” từng vòng đấu (FIDE tổ chức) thì bên kia lại thi đấu theo thể thức cổ điển: đương kim nhà vô địch sẽ đấu trận tay đôi với người thách đấu trong một trận gồm từ 16 tới 24 ván, ai thắng sẽ là là tân vô địch thế giới, được gọi là vua cờ.

Cuộc chiến hai bên chưa kịp ngã ngũ thì vua cờ Kasparov đột nhiên từ bỏ “ngôi vị” của mình. Thế là ngôi vua cờ bị bỏ trống, bên FIDE cũng chẳng còn ai để đấu đá nữa.

Tưởng chửng FIDE sẽ chiếm ngôi độc tôn, cử thế tiến hành theo thể thức của mình. Khốn nỗi chính FIDE cũng lại lâm vào một cuộc khủng hoảng tài chính trầm trọng. Xưa giải được chủ tịch Kirsan tài trợ phần lớn, nay chủ tịch cũng “nghèo” quá rồi. Đối với cờ vua chuyện tiền bạc, giải thưởng là hết sức quan trọng, trước đây cũng chỉ vì tình hình tài chính tồi tệ mà các vị chủ tịch lần lượt mất chức. Hết tiền, giải bị đe doạ nghiêm trọng (năm ngoái các quan chức đã sang gợi ý Việt Nam đăng cai giải này, đề nghị Việt Nam chi ra khoảng 2 triệu đô la để tổ chức, nhưng rốt cục Việt Nam chịu không nổi khoản chi phí quá lớn này nên đành tử chối).

May sao, sự chưng hửng gây ra tử hai phía này đã khiến làng cờ vua thế giới được có cơ may ngồi lại với nhau để thảo luận “cho ra lẽ” và rốt cục đã tìm ra được một giải pháp dung hòa là dù gì thì cũng phải tổ chức cho được giải vô địch thế giới, nhưng tiền thưởng giảm bớt nhiều, các danh thủ không kéo tới hàng loạt như trước kia nữa mà phải đấu tuyển chọn theo khu vực, rồi liên khu vực, sau đó mới tới các trận tứ kết, bán kết, chung kết để tranh ngôi vô địch.

Các vòng đấu như thế được tiến hành hai năm một lần và vào năm 2005 này, nhà tân vô địch được tấn phong là Vaselin Topalov người Bulgary.

Giải vô địch cờ vua nữ cũng được tiến hành tương tự. Tuy nhiên trong hàng ngũ nữ đã có sự thay đổi thứ bậc khá nhanh khi các nữ kỳ thủ Gruzia đang sa sút, các nữ kỳ thủ Nga cũng không mấy xuất sắc, thay vào đó là các cô gái Trung Quốc. Châu Âu chỉ còn lại Stefanova (Bulgary) sau khi chị em nhà Polgar lần lượt rời kỳ đài (Juđlt Polgar vẫn còn thi đấu, nhưng vẫn như xưa, cô chỉ thi đấu ở các giai nam).

Một chuyển biến khá mạnh mẽ của cờ vua nữa là những cuộc đấu giữa người với máy những năm gần đây ngày càng thường xuyên và phong phú hơn. Những bộ phần mềm khổng lồ dành cho người chơi cờ được phát hành rộng rãi, có những đĩa CD chứa cả hàng triệu ván cờ, có những chương trình cờ được cải tiến hàng năm, cho ra đời nhiều phiên bản mới cao cấp và hấp dẫn. Cờ vua dẫn đấu trong các loại cờ về ứng dụng kỹ thuật và công nghệ mới. Các trận đấu đỉnh cao đều được truyền trực tiếp qua mạng Internet và những giải đấu trên mạng được tổ chức rộng khắp, bất kỳ bạn nào muốn chơi cờ đều có thề lên mạng đăng kỷ chơi thoải mái, thật là điều chỉ cách đây mấy năm hầu như khó ai tưởng tượng ra.

Cờ vua phát triển rất mạnh, nay đã lan tới hang cùng ngõ hẻm của thế giới. Với hơn 170 quốc gia thành viên, FIDE (Liên đoàn cờ vua thế giới) là tổ chức lớn vào oai bậc nhất thế giới đã thành công khi đưa cờ vua sang châu Á, nơi trước đây do cờ tướng và cờ vây hoàn toàn ngự trị, giờ cờ vua lại được chơi rộng rãi ở châu Phi, và ở châu lục này, những kiện tướng và cả những đại kiện tướng quốc tế đã xuất hiện.

Cờ tướng trong năm vừa qua cũng có những bất ngờ nho nhỏ, nhưng đấy ý nghĩa. Trước tiên là việc một nước châu Âu là Pháp, nơi hầu như chẳng ai chơi cờ tướng bao giờ, lại đứng ra đăng cai giải vô địch cờ tướng thế giới. Và trên thực tế họ đã tổ chức khá thành công. Chính tại Pháp, các kỳ thủ Việt Nam đã đạt được những thành tích rất tốt.

Gần đây nghe nói giải “Ngũ dương bôi” một giải siêu hạng cờ tướng của Trung Quốc, trước đây chỉ dành riêng cho các nhà quán quân nước này, nay đã được mở rộng thêm 10 kỳ thủ hàng đầu nữa được tham gia. Đây có lẽ là một cải cách kịp thời bởi vì thực tế nếu không làm như vậy thì giải này sẽ ngày càng teo tóp lại, chất lượng ngày càng bị hạn chế vì các nhà quán quân tử những năm 50 của thế kỷ trước nay đã quá già nua, có “suất” tham gia thì cũng khó mà còn ngồi đánh cờ được!

Để theo kịp cờ vua, những phần mềm cờ tướng cũng bắt đầu được tung ra thị trường và những giải đấu trên mạng cũng đang phát triển, tuy nhiên so với cờ vua thì quy mô cờ tướng còn nhỏ hơn nhiều.

Nhìn chung, ngày nay các môn thể thao phát triển hết sức mạnh mẽ, cờ đã được đưa vào các trường học như một công cụ hữu ích cho việc rèn luyện trí thông minh và một loạt những phẩm chất tốt đẹp, những năng lực cần thiết cho học sinh sẽ sống và làm việc trong thời đại khoa học, công nghệ tối tân hiện nay.

Như vậy có thế nói năm 2005 là một năm có nhiều chuyển động đáng mừng và mở ra nhiều triển vọng mới cho các môn thể thao trí tuệ trên khắp toàn cầu.

[img maxheight=200 maxwidth=200 ]xq28-0.jpg;right;Trềnh A Sáng đang đấu cờ với Nguyễn Thành Bảo (phải) tại giải Các danh thủ châu Á, tại Vũng Tầu 2001[/img]Bảo giải thích: “Tôi vì miếng cơm manh áo mà thôi. Trước đây, Bà Rịa – Vũng Tàu đối xử rất tốt với tôi, nhưng thời điểm ấy, với thu nhập 600.000 đồng/tháng thì làm sao tôi có thể xoay sở nổi cho nhu cầu sinh nhai. Về Gia Lai, tôi sẽ quyết tâm làm lại từ đầu và chấp nhận một hợp đồng kéo dài 7 năm – từ năm 2003. Với tôi, hợp đồng dài hay ngắn không quan trọng bằng việc tôi đã an cư. Tiếc rằng, Gia Lai là mảnh đất không mạnh về cờ, tôi không có đối thủ cọ xát. Vậy là mang tiếng thi đấu cho Gia Lai nhưng tôi thường phải về TPHCM “sinh sống”: đánh cờ độ để vừa kiếm tiến, vừa tích luỹ kinh nghiệm. Với ý muốn trở lại Bà Rịa – Vũng Tàu, từ tháng 8/2003 đến nay, tôi không nhận lương của Gia Lai nữa. Tuy nhiên, thủ tục thanh lý hợp đồng quá nhiêu khê, thoi thì tôi nghỉ 1 năm nữa để năm tới được tự do quay về Bà Rịa – Vũng Tàu, mảnh đất có nhiều thuận lợi hơn cho sự nghiệp của tôi… “

Cứ cho lý do rời Gia Lai của Thành Bảo là chỉ vì “miếng cơm manh áo”, nhưng như vậy thì Bảo đã tự phí đi của mình những năm cọ xát đỉnh cao, đó là chưa kể những khó khăn đã và đang đợi đằng sau việc đánh cờ “tự do”, như anh đã thừa nhận: “Trong thời gian quá, tôi không biết làm gì hơn ngoài chơi cờ độ, dẫu biết việc đó là không tốt. Tôi cũng từng bị bắt vì vượt biên giới qua Vân Nam (Trung Quốc) để thách đấu cùng mấy kỳ thủ nước bạn, mà không có giấy tờ. Có khi qua được thì cũng phải thức trắng đêm đấu với họ, sức khoẻ suy giảm trầm trọng. Để thắng độ, tôi phải tìm đối thủ yếu, nên sức cờ cũng chẳng lên được. Chi phí trả cho người thông dịch, ăn ở, đi lại tại Trung Quốc cũng rất tốn kém. Thắng độ chỉ để thoả mãn nỗi đam mê chứ biết làm gì hơn.” Một quan chức trong làng cờ nhận xét: “Bảo là một VĐV tài năng, nhưng vì tính lãng tử của mình, anh đã tự đánh mất tương lai.”

Năm 1998, Thành Bảo đoạt chức VĐ U20 châu Á dưới màu áo Thái Bình. Và cho đến nay đó vẫn là danh hiệu cao nhất trong sự nghiệp cờ tướng của anh. Nếu đừng vì hàng loạt tai tiếng do chính Bảo đã gây ra thì có lẽ giờ đây anh đã là một kỳ thủ xuất sắc, như lời ông Đỗ Đình Gianh, nguyên trưởng bộ môn cờ UBTDTT khẳng định từ năm 1998: “Bảo sẽ là Quốc tế đại sư trẻ nhất Việt Nam. Bằng tuổi Bảo, Trềnh A Sáng, Trương Á Minh, Mai Thanh Minh không thể có những bước đi sáng tạo như thế.” Thôi thì tương lai là do chính Bảo quyết định, người hâm mộ vẫn rất mong anh sáng suốt, chín chắn đi hết con đường mà anh đã chọn. Chỉ có điều muốn nhắn thêm với anh: đi tắt không hẳn bao giờ cũng là đường ngắn nhất.

Những điều trên đều không đúng.

Ngay từ những ngày viết ra các chương trình cờ đầu tiên (cách đây hơn 50 năm) thì tất cả các chương trình đó đã phải biết tạo ra các nước đi đúng luật rồi (xem thêm bài Một chương trình cờ bao gồm những thành phần gì?) – đó là yêu cầu cơ bản và gần như là yêu cầu đầu tiên một chương trình cờ phải đạt được.

Ta cũng không thể nói nói rằng 50 năm nay trình độ các chương trình cờ chỉ dậm chân tại chỗ: các chương trình ngày nay đã mạnh hơn rất nhiều, trình độ đã tiến rất xa. Nếu trước đây, các Kiện tướng có thể đánh thắng dễ dàng một chương trình cờ dù chạy trên máy tính lớn thì ngày nay một chương trình cờ chạy trên máy để bàn (PC) đã có thể chơi ngang ngửa cả với Đại Kiện Tướng.

Vậy thì tại sao lại có nhiều nhận định rằng các chương trình cờ đã đến mức bão hòa, trình độ chỉ sàn sàn nhau? Có các lý giải như sau:

[b]Đà tiến[/b]
Cũng như các kỳ thủ đẳng cấp cao, lúc đầu trình độ (tính ra elo) của một chương trình cờ tiến khá nhanh theo thời gian, nhưng dần dần sẽ phải chậm lại.

Với các chương trình đẳng cấp cao thì sau một năm làm việc cật lực của đội ngũ tác giả, chúng thường chỉ cải tiến được từ 50 đến 1-2 trăm elo. Tuy khoảng tiến bộ này là rất đáng kể so với một kỳ thủ đẳng cấp cao (thường chỉ tiến dưới 50 elo / năm) thì cái khoản tăng này thường rất khó nhận thấy qua một vài ván cờ.

[b]Chạy đua và cùng tiến[/b]
Một điều thú vị là đa số chúng ta hầu như không thể đánh thắng được các chương trình cờ đẳng cấp cao. Do đó chúng ta thường phải đánh giá sự tiến bộ của một chương trình bằng cách cho chúng đánh với nhau, mang lên mạng đánh với chương trình của người khác. Có điều hầu hết các chương trình mà chúng ta đem ra đọ sức đó cũng không chịu đứng yên, chương trình này tiến thì chương trình kia cũng tiến nên khoảng cách giữa chúng hầu như rất ít thay đổi.

[b]Phương pháp thử có vấn đề[/b]
Tôi đã được đọc nhiều nhận xét về một chương trình cờ hay một phiên bản nào đó là mạnh hay yếu được người ta “phán” chỉ sau một vài trận đấu. Mặc dù kết quả thử này cũng có giá trị tham khảo thì lại hoàn toàn không có giá trị gì để đánh giá hay so sánh sức mạnh các chương trình đó với nhau. Nguyên tắc cơ bản của phép đánh giá sức mạnh chương trình cờ là tạo môi trường đấu khách quan và phải dựa trên số lượng trận đấu lớn (thường phải nhiều nghìn ván trở lên – Bạn Cờ sẽ đề cập đến vấn đề này trong một bài riêng).