Cờ cười: Ai lừa ai?

Chương II Những nguyên tắc cơ bản trong khai cuộc

Đi sâu tìm hiểu một số sách cổ thì thấy người xưa có dạy những nguyên tắc chơi cờ. Đó là những nguyên tắc chung chứ không nêu riêng cho phần khai cuộc. Chẳng hạn bài “Tượng dịch” của Lưu Khắc Trang thời Nam Tống (1187 – 1269) nêu nhiều nguyên tắc chơi cờ rất đáng chú ý, hoặc rõ nhất là “Mười bí quyết chơi cờ” nêu trong Sự lâm quảng ký (Phần “Nghệ văn loại”) của Trần Nguyên Tịnh cũng thời Nam Tống cho đến tận ngày nay nhiều điểm vẫn còn giữ nguyên giá trị. Thế nhưng nếu đem những nguyên tắc này áp dụng cho khai cuộc thì còn chung quá và nhiều điểm cũng không phù hợp.

Nay tổng kết kinh nghiệm của các danh thủ đương đại để vạch thành các nguyên tắc vận dụng cụ thể vào khai cuộc thì rõ ràng và phù hợp hơn. Có bẩy nguyên tắc cơ bản cần chú ý sau đây:
# Phải nhanh chóng triển khai toàn bộ quân chủ lực
# Phải hình thành một thế bố trí quân linh hoạt
# Phải sử dụng hợp lý các nước đi Tốt và Sĩ, Tượng
# Trong khai cuộc không nên sử dụng một quân đi nhiều lần
# Khi chưa triển khai đủ lực lượng thì không nên vội tấn công
# Không nên tham lợi nhỏ mà bị bẫy
# Phải tránh tình trạng các quân cản trở nhau

[b]I. Phải nhanh chóng triển khai toàn bộ quân chủ lực[/b]

Giai đoạn khai cuộc là giai đoạn ra quân, bố trí đội hình lực lượng để săụn sàng tấn công hay phòng thủ. Giai đoạn này đòi hỏi các quân chủ lực Xe, Pháo và Mã của cả hai cánh phải được huy động nhanh chóng tiến lên chiếm lấy những điểm thuận lợi. Cụ thể là hai Xe phải ra cho sớm để giành lấy các thông lộ 2, 4 hoặc 6, 8, còn Pháo thì tuỳ từng kiểu chơi bố trí cho đúng chỗ để sẵn sàng tham gia tấn công hoặc tiếp ứng phòng thủ. Đối với Mã cũng vậy, cần triển khai sớm để bảo vệ Tốt đầu, thường một con ở nhà phòng thủ, một con sẵn sàng nhảy qua phối hợp cùng các quân khác tấn công.

Việc đưa quân nào tấn công trước, quân nào chực chờ tiếp ứng và quân nào nhất thiết phải ở lại bên nhà để phòng thủ đều phải có kế hoạch. Không được tùy hứng điều động lung tung, nhất là không xác định rõ nhiệm vụ từng quân cờ cụ thể thì hàng ngũ sẽ mau rối loạn. Khi chơi có kế hoạch, tức là các quân được bố trí theo một đội hình chiến đấu thì sang giai đoạn trung cuộc sẽ dễ dàng thực hiện các ý đồ chiến lược một cách chủ động.

Sau đây chúng ta xem một số ván cờ cụ thể minh họa để thấy thực hiện đúng nguyên tắc thì giành ưu thế còn không theo nguyên tắc sẽ bị động và thất bại như thế nào.

[b]Ván 1: Pháo đầu phá thuận Pháo[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu phá thuận Pháo
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
START{
1. P8-5 P2-5 2. M8.7 M2.3
3. X9.1 X1-2 4. X9-4 S6.5?
/*Không cần lên Sĩ vội, nhưng nếu có lên thì nên S4.5 để mở lộ Tướng khác bên, không để Xe đối phương dòm ngó rất nguy hiểm.*/
5. X4.7 M8.9 6. B3.1 X2.6?
/*Bên cánh trái của Đen bộc lộ yếu kém, đáng lẽ Xe Đen chỉ nên tuần hà để chi viện chứ không nên vội phản công.*/
7. M2.3 X2-3 8. M3.4 B3.1
9. M4.3 P8-6 10. M3.2 P6-8
11. X1.1 B3.1 12. X1-8
DIAG{ #12 BLUE }
/*Bên Trắng ra quân cả hai cánh, bây giờ đưa Xe chiếm lộ 8 với ý đồ phối hợp với Xe, Mã kia chiếu bí đối phương: 13.X4.1 S5/6 14.M2/4 Tg.1 15.X8.7, thắng. Do đó buộc Đen phải giải nguy.*/
12. … X9.1
13. X8.7 B3-4 14. X4.1 S5/6
15. M2/4 X9-6 16. X8-4 S4.5
17. X4.1 Tg5-6 18. P2-4 }END[/game]
Qua ván cờ ta thấy Trắng ra quân phóng khoáng, các quân phối hợp làm tê liệt cánh trái của đối phương, trong khi đó Đen chỉ sử dụng một Xe và một Tốt để tấn công.

[b]Ván 2: Pháo đầu phá đơn đề Mã[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu phá đơn đề Mã
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
START{
1. P8-5 M8.7 2. M8.7 M2.1
3. X9-8 P2-4 4. B5.1 T7.5
5. B5.1 B5.1 6. X8.5 S6.5
/* Trắng đã ra Xe phối hợp với Tốt đầu phá vỡ trung lộ của Đen mà Đen vẫn chưa kịp ra một con Xe nào.*/
7. X8-5 X9-6 8. M2.3 P4.5
9. P2-1 P4-7 10. M7.5 X6.6
DIAG{ #11 RED }
/*Trắng đã hi sinh trước một Mã để giành thế tấn công rất hung hãn ở cánh mặt. Còn Đen lời quân nhưng một Xe chưa ra, các quân khác tản lạc, không đủ sức chống đỡ.*/
11. X1-2 P8-9 12. X2.7 P9.4
13. M5.4 M7/6 14. P1.4 P9.3
15. P1.3 M6.8 16. X2.1 X6.3
17. Tg5.1 X1-2 18. X2.1 S5/6
19. X5.2 S4.5 20. X2/1 }END[/game]
Thắng.

Với hai ván cờ trên cho thấy Đen bố trí đội hình không vững, đặc biệt các Xe chậm ra mà lại đi phản công đối phương, do đó ván cờ mới vào giai đoạn trung cuộc chưa bao lâu đã kết thúc.

[b]Ván 3: Bình phong Mã phá Pháo đầu[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Bình phong Mã phá Pháo đầu
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
START{
1. M2.3 P8-5 2. M8.7 M8.7
3. T7.5 X9-8 4. X1-2 X8.6
5. B7.1 X8-7 6. M7.6 B7.1?
/*Trắng chơi trận khởi Mã rồi hình thành Bình Phong Mã, đội hình vững chắc, Đen lợi dụng đối phương không tấn công nên vào Pháo đầu, Xe qua hà để phản công. Nước C7.1 là ngừa Mã đối phương nhảy qua, nhưng sơ hở để P2.4 đe dọa bắt Xe, bắt Tượng khiến Đen thất thế.*/
7. P2.4 P5.4 8. S6.5 P5/1
9. P2-3 X7-4 10. P3.3 S6.5
11. P3-1 X4/1 12. X2.9 M7/6
DIAG{ #13 RED }
/*Trắng bỏ một Mã để lấy Xe, Pháo uy hiếp một cánh khiến đối phương hoàn toàn tê liệt, sau đó sẽ bắt lại quân và giành thắng lợi.*/
13. P8.2 X4-3 14. P8-5 X3/1
15. P1-4 X3-5 16. P4-6 S5/6
17. P6-4 M2.1 18. X9-6 X5.1
19. X6.8 P2-6 20. P4/1 }END[/game]
Thắng.

Trong khi bên Trắng huy động gần như toàn bộ các quân chủ lực để tấn công thì bên Đen chỉ sử dụng một Xe và một Pháo, còn quân một cánh hoàn toàn bất động. Khi gần kết thúc trận đấu coi như cánh mặt của Đen vẫn chưa triển khai, đó là một sai lầm nghiêm trọng không thể tha thứ được. Và rõ ràng sai lầm đó đã trả giá đắt.

[i]Trước đây tôi có nghe 1 ông cụ đề cập đến “cờ chẹt mà lũ trẻ hay chơi”. Sau đó ông giải thích là: Cờ gánh là chui vào giữa 2 quân gánh 2 quân đó (ăn 2 quân đó), còn cờ Chẹt là ngược lại, lấy 2 quân mình chẹt 1 quân đối phương là sẽ ăn lấy quân cờ đó.

Nhưng sau đó lại có người cho tôi biết là 2 cách ăn quân đó thật ra đều nằm trong cờ Gánh, còn cờ Chẹt chắc là 1 cái tên địa phương để chỉ cờ Gánh mà thôi. Xin tòa soạn giải thích chi tiết hơn về cờ Gánh và các loại cờ phổ thông ở làng quê mà trẻ con hay chơi như cờ Đinh Bộ Lĩnh, cờ Mụ (tôi nghe nói là 2 Mụ đấu với nhiều quân ?)

Không biết các bạn có định đưa những loại cờ này lên vi tính hay ko, tôi nghĩ những cờ này đỡ phức tạp hơn cờ tướng nhiều, do đó đem lại vi tính chắc cũng ko đến nỗi quá khó.
Chat Nguyễn[/i]

Cờ Gánh có tên tiếng Anh là Reversi, tên thương mại là Othello (tên do một hãng sản xuất đặt ra và giữ bản quyền về tên này).

Cờ Gánh được chơi trên bàn cờ kẻ ô (giống như cờ caro – gomoku hay cờ vây – go). Bàn cờ tiêu chuẩn có kích thước 8×8 nhưng cũng có thể dùng các kích thước khác như 6×6, 10×10. Người chơi khi đến lượt sẽ đặt các quân đồng nhất có mầu trắng hoặc đen (tùy theo bên – cũng giống như cờ vây) lên bàn cờ. Hình dưới là bàn cờ lúc khởi đầu:

[img]xq247-0.gif;center;[/img]

Nếu có quân đối phương nằm kẹp giữa (tính theo hàng, cột hoặt đường chéo) quân vừa đặt lên và một quân có từ trước thì các quân đối phương đó sẽ biến thành quân của người vừa đi (ăn quân).

Ví dụ, giả sử bạn đi quân trắng và có một hàng quân như hình sau:

[img]xq247-1.gif;center;[/img]

Bạn có thể đặt quân mới vào đầu hàng (mũi tên) và biến hai quân đen thành trắng:

[img]xq247-2.gif;center;[/img]

Không những ăn quân theo một đường mà cùng lúc bạn có thể ăn quân theo nhiều đường. Hình dưới cho thấy sau khi đi quân trắng vào ô chỉ bởi mũi tên, bạn sẽ ăn một loạt quân theo cả đường dọc, ngang và chéo.

[img]xq247-3.gif;center;[/img]
[img]xq247-4.gif;center;[/img]

[b]Mục tiêu của trò chơi[/b] là có nhiều quân của mình hơn đối phương.

Chú ý là bạn bắt buộc phải đặt quân tại những vị trí có ăn được quân đối phương chứ không phải là đặt tùy ý.

Cờ Gánh đươc coi là không khó lập trình, có độ bùng nổ tổ hợp thấp và có khả năng được các nhà nghiên cứu / lập trình giải quyết trong tương lai gần (có nghĩa là có thể tạo ra được một chương trình cho biết bên nào sẽ thắng trong một thế cờ bất kỳ).

Bạn có thể chơi trò chơi này trên mạng (chơi online, ví dụ tại http://www.itsyourturn.com/) hoặc download một số chương trình miễn phí.

Sau khi phát minh ra bàn cờ, nhà phát minh (một số truyện cho đó là một nhà toán học Ấn độ cổ đại, một số khác cho là một viên quan lại Ấn Độ tên là Sessa hoặc Sissa) được nhà Vua cho phép tự chọn phần thưởng cho mình.

Ông ta vốn là một người rất thông minh bèn xin với Vua: với ô thứ nhất xin thưởng một hạt thóc, ô thứ 2 là 2 hạt, ô thứ 3 xin 4 hạt, và cứ như vậy ô sau xin gấp đôi ô trước. Nhà Vua không hiểu biết về số học nên cho đó là phần thưởng rẻ mạt và nhanh chóng đồng ý, lệnh cho người giữ kho đếm và mang thóc cho nhà phát minh. Tuy nhiên khi người giữ kho sau hơn một tuần tính toán tổng số thóc đã cho nhà Vua thấy không cách nào có thể ban cho nhà phát minh phần thưởng đó. Nhà Vua sau đó gặp lại nhà phát minh, người đã dùng trí tuệ qua mặt Vua, ra lệnh cho nhà phát minh này phải tự mình đếm từng hạt từng hạt nhằm đảm bảo không ai ăn bớt được của ông ta.

Bây giờ ta thử tính xem tổng số hạt thóc cho 64 ô bàn cờ là bao nhiêu.

1 + 2 + 4 + 8 + … + 2 mũ 63 = [b]18 446 744 073 709 551 615[/b] hạt

(hay hơn 18 tỷ tỷ – đằng sau số 18 còn có 18 chữ số nữa)

[b]Con số này lớn như thế nào?[/b]

Nếu một hạt thóc nặng trung bình 25mg thì tổng số thóc này nặng 461 168 602 000 tấn (hơn 461 tỷ tấn). Đống thóc này còn cao hơn cả dẫy núi Everest và gấp khoảng 6 lần toàn bộ khối lượng sinh vật trên trái đất này. Với năng xuất hiện nay loài người tạo được khoảng hơn 2 tỷ tấn lương thực mỗi năm thì để có số thóc trên cả loài người phải làm việc cật lực trong hơn 200 năm.

Nếu mỗi hạt thóc này có độ dài khoảng 5mm thì khi đặt nối đuối nhau chúng sẽ có tổng chiều dài gần 100 ngàn tỷ km, tức là đủ dài để nối từ Trái đất, xuyên qua hệ Mặt trời, đến ngôi sao gần trái đất nhất có tên Alpha Centauri rồi vòng trở lại trái đất. Còn một khi đặt chúng nằm cạnh nhau, chúng có thể phủ kín toàn bộ phần đất của Trái đất.

[b]Cờ Tướng[/b]

Bàn cờ Tướng rộng hơn đáng kể so với cờ Vua. Nó có 90 ô (hay điểm) so với 64 ô, tức là hơn 26 ô (gần gấp rưỡi). Nếu áp dụng cùng luật trên thì số thóc phải gấp:

2^26 = 67 108 864 lần (hơn 67 triệu lần)

Nếu với cờ Vua, số hạt thóc chỉ đủ để phủ một lớp khắp bề mặt đất thì với cờ Tướng, số thóc này sẽ dầy 67 triệu lớp. Nếu mỗi hạt thóc dầy 1.5mm thì tổng chiều dầy là trên 10km. Còn nếu nối chúng lại với nhau thì có thể quấn 2 vòng cả dải Ngân Hà. Còn tổng khối lượng của chúng sẽ gấp 4 lần Mặt Trăng.