Tháng: Tháng 5 2006

Tiếng đồn đến tai viên quan vừa được bổ về nhậm chức. Viên quan này tiếng mạo nho nhã, thông kim bác cổ và cũng khá đa tình. Sau tết, viên quan bèn mở một chuyến vi hành, tiện thể ghé thăm hội đấu cờ người, nhưng thực chất là muốn tận mắt chứng kiến kỳ tài của hai chị em nhà nọ. Lẫn vào đám đông, viên quan chăm chú theo dõi cuộc đấu ăn giải lớn của cô chị với một vua cờ tướng khăn gói từ Nghệ An ra. Vốn rất cao cờ viên quan kinh ngạc trước lối chơi cực kỳ sắc sảo, táo bạo nhưng kín cạnh của cô chị. Nàng học cờ từ hồi nào mà tinh diệu đến vậy. Nàng cử dụng con mã mới ma quái làm sao. Rốt cuộc, ông vua cờ rơi vào thế “thất tinh” và chỉ sau vài nước nhảy ngựa đối phương đành bó giáo nhận “giải nhì”. Vừa thán phục, vừa bị mê hoặc bởi sắc đẹp của cô chị, viên quan theo gót nàng đến tận nhà.

Hai chị em tiếp rước viên quan rất là đúng lễ nghĩa và vô cùng đoan trang. Lời vàng, ý ngọc thật kím kẽ kiến viên quan nọ đành phải nói thẳng ý định của mình. Ông đặt vấn đề muốn cưới cô chị làm vợ.

Vốn là con một nhà nho nghèo nhưng lánh tục, cô chị rất nhớ lời cha: “Quan lại thời buổi nào cũng ít nhiều lòng lang dạ sói. Các bậc ích quân trạch dân thường bị xúc xiểm, lui về nơi thôn dã cả. Khi lũ nịnh thần đông như kiến cỏ thì lòng ngay thẳng trung thực mà được tại vị là rất khó”. Xét thế nên cô chị một mực từ chối.

– Em là gái nhà quê, trăm sự vụng về không dám làm bận lòng các bậc đại nhân. Vả, lòng này đã trót mang nặng lời ước hẹn… không nỡ để trầu cau nhà người ta khó nhọc.

Viên quan biết tâm sự của người đẹp mà bịa ra câu chuyện ước hẹn vớ vẩn kia, cố mở lòng mình để nàng thấu cho mà không được. Cuối cùng, viên quan thách cờ:

– Tôi biết mình là kẻ mọn, học được vài nước lên ngựa xuống xe đã muốn khoe tài, chỉ là múa rìu qua mắt thọe, đem một chọi lại trăm ngàn. Nhưng nếu trời thương, thấu tỏ, thắng được mỹ nhân thì xin được nàng cúi đầu đi thẳng không dám khua môi múa mép làm bẩn tai người khác.

Cô chị có phần chủ quan, tin vào tài cờ của mình, vừa nể tình kẻ làm quan mà biết đến lẽ lịch duyệt mà nhận lời.

Ngày lành tháng tốt đã tới, đích thân viên quan tự đến một mình. Hai chị em tiếp trầu nước rất trịnh trọng thị rồi cô em lui vào buồng để chị và viên quan đối cờ.

Hai bên nhường nhau cầm quân rất lâu rồi cô chị mới chịu nhận đi trước.

Thế cờ nghiêng ngả, tài cờ một chín một mười kiến cả hai đều toát mồ hôi. Viên quan có lối đánh “tứ chi” rất độc và hiểm. Cô chị tuy nước sắc như dao vẫn không sao dứt điểm được đối phương. Khi bóng nắng đã quá đỉnh đầu thì cờ sắp tàn và cô chị sợ hãi nhận ra thế thua đang hiện rõ. Viên quan vẫn tỉnh khô, không hề chủ quan nhưng cũng không hề nao núng. Thắng được nàng là cả một diễm phúc lớn. Ngược lại, với cô chị, nếu thua viên quan nàng không thể rút lời. Cả hai đều có những lý do để không lùi bước.

Bấy giờ cô em đang nằm đọc sách. Chợt thấy bên ngoài ắng lặng và hình như có tiếng thở dài rất nhẹ của cô chị, bèn ghé mắt qua lỗ vách nhìn ra. Cô em toát mồ hôi lo cho chị sắp phải làm vợ một viên quan mà mình chỉ kính chứ không yêu. Mà như thế thì khổ vô chừng. Thế thua thắng đã lệch hẳn, rõ lắm mất rồi. Chợt cô em nhìn ra chỗ chết của viên quan nếu cô chị biết đi hai nước độc. Trở lại cỗ cũ, cô em vờ sốt ruột nói vóng ra:

– Chị ơi, nếu chẳng may thua quan lớn thì cũng được xênh xang, lên xe xuống ngựa, làm gì mà cẩn thận quá thế.

Cô chị đang rối bời gan ruột, nghe cô em trách vậy thì thót tim vì vui sướng. Đúng là chỉ lên xe và hạ ngựa là đối phương vào thế tắc tử, có đế thích sống lại cũng không giải được. Vờ tỏ ra thất vọng, cô chị đáp:

– Quan lớn chỉ đùa chị tí thôi nên thả cho thắng chứ cờ quan lớn ai dám địch.

Miệng nói tay nhặt quân xe tiến lên mấy bước. Đến khi cô chị rút mã thì tới lượt quan lớn toát mồ hôi. Người cao cờ là phải biết mình thua, bèn chắp tay vái địch thủ.

Tuy thế cô chị vẫn một điều lễ phép:

– Nước đi của ông thật đáng sợ. Ông thương em không nỡ để em mang tiếng bội ước mà hạ tay đó thôi, ơn ấy em xin ghi tạc.

Viên quan im lặng ra về, vừa đau đớn, vừa xấu hổ nhưng cũng vừa kinh sợ. Về sau viên quan này rũ áo về quê, làm rất nhiều việc phúc đức.

[i](Trần Công Nguyên sưu tầm)[/i]

[b]Một số cách tân, vi phạm các nguyên tắc khai cuộc[/b]

Các mục trên là bẩy nguyên tắc cơ bản của khai cuộc mà người chơi cờ cần nắm vững để vận dụng cho tốt. Tuy nhiên đó không phải là những nguyên tắc tuyệt đối bất di bất dịch vì có những trường hợp ngoại lệ mà người chơi cờ có kinh nghiệm đều phải biết để có thể “vi phạm” nguyên tắc, giành lấy chiến thắng một cách nhanh chóng hơn. Mặt khác cũng cần biết: bẩy nguyên tắc trên có mối quan hệ khăng khít với nhau. Vi phạm một nguyên tác nào cũng đồng thời vi phạm một số nguyên tắc khác có liên quan.

Tình hình hiện nay, các danh kỳ đang đà cách tân đổi mới nhiều loại khai cuộc, do đó những điều thời trước khẳng định là đúng thì ngày nay đều được xem xét lại. Có những điều được tiếp tục công nhận nhưng cũng có lắm điều bị sửa đổi bổ sung. Như Xe luôn luôn phải chiếm thông lộ, các danh kỳ đương đại nhất trí nhưng trong một số thế trận họ lại đưa Xe vào những chỗ tạm thời coi như lộ nghẽn, để sau đó mở bung ra lại có thế hơn. Thời xưa Mã cấm kỵ nhập cung, nhưng các danh kỳ đương đại coi đó là việc bình thường, thậm chí lại hóa hay trong một số trường hợp. Hoặc có những cái bẫy đối phương giăng ra họ chấp nhận sụp bẫy để rồi có cách đánh trả. Chẳng hạn các thế cờ minh hoạ phần sau.

[b]Ván 22: Trận “Khí Mã hãm Xa” sôi động một thời[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Trận Khí Mã hãm Xa sôi động một thời
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B3.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.4 M2.3
5. B7.1 B3.1 6. X2-7 P2/1
7. P8-7 P2-3 8. X7-3 B7.1
9. X3.1 T3.5
/*Bây giờ nếu Đen chấp nhận đưa vào tình huống đối công phức tạp thì Xe ăn Mã để rồi sụp bẫy của đối phương phải mất một Xe. Thế nhưng cuộc chiến không đơn giản sau khi Đen chịu mất Xe để có thế tấn công:*/
10. X3.2 M3/5
11. P5.4 P3.8
12. Tg5.1 P3-1
13. P7.2
DIAG{ #13 BLUE }
/*Đen phối hợp hai Pháo và một Xe uy hiếp trung lộ đối phương, cơ may chiến thắng có thời người ta coi như ngang nhau, nhưng sau này nhiều danh thủ cho rằng bên Trắng ưu thế hơn. Chẳng hạn ván cờ tiếp diễn:*/
13. … X1-3 14. P7-5 X3.8
15. Tg5/1 X3/3 16. B3.1 P8.4
17. M3.4 X3-5 18. B5.1 P8-5
19. X3/1 X8.6 }END[/game]
Tất nhiên ván cờ từ nước 16 trở đi có rất nhiều biến hóa phức tạp. Bạn nào muốn nghiên cứu kỹ hơn nên xem “Thế trận Pháo đầu – Bình Phong Mã cổ điển” (tập 1, trang 25) do Hội cờ TpHCM xuất bản năm 1988.

[b]Ván 23: Trận “Khí Pháo hãm Xa” không ai dám chơi![/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Trận Khí Pháo hãm Xa không ai dám chơi
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9.1 4. B7.1 P8-7
5. P8.4 T3.5 6. X2.7 X9-4
7. X2-3
DIAG{ #7 BLUE }
/*Trắng chơi Pháo đầu tấn công đối phương phòng thủ bằng Đơn Đề Mã. Đến nước thứ 7, Trắng chấp nhận ăn Pháo để rồi bị Đen bắt chết Xe, buộc Trắng dùng Xe ăn Mã.*/
7. … M3/5 8. X3-1 P2-9
9. P8-5 X1-2 10. M8.7 X4.7
/*Đen có thể chọn mọt số phương án khác như 10…X4.6 11. X9.2 X2.6 12. S4.5 X3/4 13. B5.1 X2-7 14. M7.5 P9.4 15. M3.1 X7-9 16. B5.1 X4.2 17. P5-3 X9-7 18. M5.4 X7/2 19. X9-4 Trắng thắng. Hoặc nếu 10…X2.8 11. X9.1 X2-1 12. M7/9 X4.7 13. Ps-8 X4-2 14. P8.1 B7.1 15. M3/5 P9.4 16. M5.5 B7.1 17. P5/2 B7-6 18. M6.5, Trắng thắng.*/
11. X9.1 X4-1 12. M7/9 X2.8
13. Ps-7 B7.1 14. P7.4 X2/8
15. M9.8 P9-7 16. M8.6 P7.4
17. M6.4 X2-3 18. M4.5 T7.5
19. P7-1 }END[/game]
Do phân tích trên, Trắng đổi Xe lấy Pháo Mã vẫn giữ thế công nên sau này Đen không dám chơi nữa.

[b]VII. Phải tránh tình trạng các quân cản trở nhau[/b]

Cần lưu ý trong một số thế trận như Quá Cung Pháo, Kim Câu Pháo hoặc Quá Cung Liễm Pháo… dồn quân sang một cánh dễ xảy ra tình trạng các quân dồn cục lại, khó bề xoay trở. Các quân đã không linh hoạt thì cũng khó phát huy hết khả năng của chúng, dễ bị đối phương vây ép. Cho nên nguyên tắc này lưu ý cách triển khai quân sao cho nhịp nhàng mới hình thành được một thế trận vững chắc, tạo điều kiện thuận lợi cho các giai đoạn sau.

Chúng ta xem một số ván chỉ rõ tình trạng này.

[b]Ván 19: Quá Cung Pháo Bị Pháo Đầu Phá[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Quá Cung Pháo Bị Pháo Đầu Phá
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-6 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. X2.4 X9-4
5. S6.5 M2.3 6. X2-7 B5.1
7. X7.2 X1.2 8. P6-7
DIAG{ #8 BLUE }
/*Trắng chơi Quá Cung Pháo dồn quân sang một cánh khiến Xe, Mã cánh trái chậm ra. Vừa rồi Đen dụ Trắng ăn Mã sẽ bị 8…P2.7 ăn Mã chiếu rồi X1-3 bắt Xe Trắng, do đó Trắng phải đưa Pháo hỗ trợ cho Xe bắt Mã.*/
8. … X4.7
9. M8.9 P2.4! 10. X7.1 P2-5
11. T3.5
/*Nếu như 11. M3.5 P5.4 12. T3.5 C5.1 13. X7-9 T3.1 14. X9-8 C5-6 15. P8.1 P5/4 16. C7.1 M7.5 Đen cũng ưu thế thắng.*/
11. … Pt-1 12. X9-8 P1-2
13. X8-9 X1-3 14. P7.5 P5.5
15. S5.4 P2-7 16. P8.1 P7/1
17. B7.1 P7-5 18. P8-5 Pt-7
19. S4.5 X4/2 20. P5/1 P7-5
21. T7.5 X4-9 }END[/game]
Bây giờ Trắng xuất Tướng bên nào cũng bị Xe chiếu và bắt mất Xe Trắng.

[b]Ván 20: Pháo Đầu Công Bình Phong Mã Hiện Đại[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo Đầu Công Bình Phong Mã Hiện Đại
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. B7.1 B7.1
5. M8.7 T3.5 6. X2.6 M7.6
7. P8.2 B7.1 8. X2-4 B7.1
9. M3/5 M6/4 10. T7.9!
DIAG{ #10 BLUE }
/*Trắng vừa quyết định một nước cờ gây cho Đen lâm vào thế kẹt quân nghiêm trọng. Trước kia tới đây Trắng thường chơi 10. X4-2 phong tỏa Xe, Pháo Đen nhưng bây giờ lên Tượng biên bảo vệ Tốt 7, chấp nhận cho Đen trả đòn ở cánh mặt.*/
10. … P8.7
11. P8.2 M4/3 12. M7.6 S4.5
13. M6.4 B7-6 14. X4-2 X8.3
15. M4.2 }END[/game]
Trắng hoàn toàn làm chủ tình thế, còn Đen kẹt cờ rất khó chống đỡ.

[b]Ván 21: Tiên Nhân Chỉ Lộ Đối Kim Câu Pháo[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Tiên Nhân Chỉ Lộ Đối Kim Câu Pháo
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. B3.1 P2-7 2. T3.5 M2.3
3. X9.1 T7.5 4. X9-4 X1-2
5. X4.5 M8.9 6. M2.4 P8.2
DIAG{ #7 RED }
/*Đen chơi Kim Câu Pháo hay còn gọi là Quá Cung Liễm Pháo chống đỡ trận Tiên Nhân Chỉ Lộ khiến thế cờ gò bó kẹt quân ở cánh trái. Còn bản thân bên Trắng cũng khó triển khai con Mã cánh trái buộc cũng phải nhảy ra biên:*/
7. M8.9 P8-3 8. P8-6 S4.5
9. P2.5 X2.8 10. B7.1 P3-1
11. M9.7 X2/2 12. M7.5 B5.1
13. M5/3 B7.1 14. B3.1 P1-7
15. M3.2 X9-8 16. P2-5 T3.5
17. M2.3 X8.2 18. M3/4 }END[/game]
Ván cờ chơi đến đây tuy chưa kết thúc nhưng Trắng ưu thế rõ, do lời Tượng và các quân đứng linh hoạt, trong khi đó cánh quân Đen bên trái vẫn chưa có khả năng phối hợp để tiến lên.

Ở cờ vua cũng không thiếu gì: nếu không có Hoàng Mỹ Sinh thì làm sao có được Hoàng Nam Thắng và Hoàng Mỹ Hương Giang như bây giờ. Hay như có ba thế hệ gia đình ông Phạm Văn Tuyển (Quảng Ninh) đều chơi cờ rất giỏi. Làng cờ nước nhà cũng không lạ gì cha con Hoàng Minh Chương, Hoàng Thanh Trang…

Rất nhiều người cho rằng đó là do gien từ đời trước truyền lại cho đời sau. Điều đó hoàn toàn đúng, bởi không chỉ trong cờ mà ở hàng loạt lĩnh vực khác như văn học, hội họa, âm nhạc, toán hoặc thể thao… ta cũng thấy có hiện tượng cha truyền con nối, thậm chí đến hàng chục đời, cháu chắt còn làm rạng danh cho tổ tiên. Chính cấu trúc ưu việt trong một phần nào đó của của bộ não đã được sao chép từ thế hệ trước cho thế hệ sau. Thí dụ, có những cấu trúc não rất nổi trội về tư duy logic, lại có những cấu trúc ưu thế về tư duy hình tượng. Tuy nhiên cũng có những kỳ thủ mà cha mẹ hay ông bà mình hoàn toàn không biết gì về cờ, nhưng trong cấu trúc não vẫn trội bật về một hướng tư duy nào đó.

Có những cậu bé, cô bé ngay từ những nước cờ đầu tiên đã thể hiện ngay được những phẩm chất ưu tú của mình, tiếp thu những sự lắt léo, phức tạp, sâu sắc của cờ một cách nhẹ nhàng thoải mái cứ y như sinh ra là để chơi cờ vậy. Người ta gọi đó là những tài năng bẩm sinh. Nếu được phát hiện kịp thời, được tạo đầy đủ điều kiện để phát triển và có được phương pháp giáo dưỡng đúng đắn cộng với sự lao động cần mẫn thì nhất định sẽ thành nhân tài.

Những tài năng bẩm sinh là rất ít ỏi, những thần đồng lại càng vô cùng hiếm hoi, trong hàng triệu người mới có được một. Vì vậy trong thể thao trí tuệ, phát hiện được tài năng đích thực là một công việc rất tinh tế và quan trọng. Chỉ có những người thầy có kiến thức sâu, có nhạy cảm và cả linh cảm mới có khả năng “tìm được anh hùng trong đám vạn quân”.

Botvinik nhà vô địch cờ vua thế giới, nhà sư phạm cờ nổi tiếng khi gặp được cậu bé Kasparov lúc ấy chưa đầy 10 tuổi mà đã tỏ ra vô cùng hài lòng. Ông như trẻ hẳn ra khi trò chuyện với chú bé này và chú ngay lập tức đã trở thành người học trở yêu của ông. Cả thầy và trò đều có cảm giác là họ từng chờ đợi nhau từ lâu (theo hồi ký “Những bước đi đầu tiên” của Đại kiện tướng Nikitin). Từ đó Botvinik dốc lòng dạy dỗ bằng cả nhiệt tâm lẫn phương pháp sư phạm tân tiến của mình để sau này Kasparov trở thành nhà vô địch thế giới. Đó là một minh chứng sinh động cho sự tinh tế trong việc phát hiện những tài năng đích thực, bởi nói cho cùng, nếu không phải là tài năng bẩm sinh đích thực thì dù có cố công đào tạo 10 hay 20 năm cũng không thể trở thành một ngôi sao lớn của thể thao được, nhất là trong thể thao trí tuệ, một điều mà chính lịch sử cờ vua, cờ tướng đã chỉ ra rất rõ ràng.

[b]VI. Không nên tham lợi nhỏ mà bị bẫy[/b]

Khi khai cuộc không phải chỉ ra nhanh các quân mà còn phải tạo một thế liên hoàn giữa chúng, trong đó cần có những cái bẫy để nhử đối phương. Những người chơi cờ thiếu kinh nghiệm ham rượt đuổi, bắt quân, bắt Tốt thường bị vây hãm, có khi bị mất quân luôn.

Do đó nguyên tắc này dạy chúng ta phải luôn luôn nhìn toàn diện, đừng phiến diện, đừng tham một lợi nhỏ mà bị mắc mưu đối phương.

Về những loại bẫy trong khai cuộc thì có rất nhiều, mỗi thế trận đều có những kiểu bẫy riêng. Sau đây xin giới thiệu một số bẫy thường gặp nhất trong các thế trận thông dụng.

[b]Ván 16: Pháo Đầu Bị Đơn Đề Mã Giăng Bẫy[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo Đầu Bị Đơn Đề Mã Giăng Bẫy
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.9
3. X1-2 X9-8 4. M8.9 T3.5
5. P8-7 P2.2 6. X9-8 P2-3
7. P7.3 B3.1 8. X8.6 B7.1
9. B9.1 S4.5 10. X8-7 X1-2
11. X2.4 P8-7! 12. X2-6 X8.6
DIAG{ #13 RED }
/*Trắng chơi Pháo đầu tấn công không mạnh nên Đen phòng thủ dễ dàng. Bây giờ Trắng dồn quân sang cánh trái để cánh mặt cho Đen trả đòn. Thế nhưng ham đè Mã mà không thấy cái bẫy của Đen giương ra.*/
13. M9.8 X8-7 14. P5-8? X2-3!
15. T3.5 P7.1 }END[/game]
Bắt chết Xe trắng.

Tất nhiên ván cờ còn giằng co nhưng Trắng lỗ chất mà không có thế thì phải thua cờ tàn.

[b]Ván 17: Pháo Đầu Bị Phản Công Mã Giăng Bẫy[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo Đầu Bị Phản Công Mã Giăng Bẫy
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 P8-6
3. X1-2 M8.7 4. M8.7 T3.5
5. P8-9 X1-2 6. X2.6 X9.2
7. X2-3 P2/1 8. B5.1
DIAG{ #8 BLUE }
/*Trắng chơi không tích cực nên bị Đen lợi dụng cánh mặt của Trắng yếu đã trầm Pháo cánh mặt của mình chuyển sang bắt Xe. Bây giờ nếu Trắng đi: 8.X9-8 P2-7 9.X3-4 M7.8 10.X4-2 X2.9 11.M7/8 M8.6 12.M3/1 X9-7 13.X2-4 P7-6 14.X4-2 Pt.7 15.X2/2 M6.5 16.T7.5 X7-6, Đen vẫn ưu thế.*/
8. … P2-7
9. X3-4 M7.8 10. X4-2 P7.6
11. P5.4 M3.5 12. X2-5 P7-1
13. X9.2 P6/1 14. X5-7 P6-5
15. X7/2 M8.7 }END[/game]
Đen lời quân, ưu thế thắng.

[b]Ván 18: Pháo Đầu Bị Bình Phong Mã Giăng Bẫy[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo Đầu Bị Bình Phong Mã Giăng Bẫy
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 B7.1
5. X2.6 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. P8-7? M3/5!
DIAG{ #8 RED }
/*Trắng xông xáo cho Xe qua hà đè Mã lại mở thêm mũi tấn công của Pháo ở lộ 7 định chơi B7.1 uy hiếp Mã đối phương. Đen nhân cơ hội nhảy Mã về tâm đe dọa bắt chết Xe đen.*/
8. P5.4
/*Tất nhiên Trắng có nhiều phương án, nhưng nếu chủ quan chơi 8.M8.9 P9-7 9. P5.4 M5.3! 10. X3-4 M3.5 11. P7-5 P2-5, Đen lời quân, ưu thế.*/
8. … M7.5
9. X3-5 B7.1 10. B3.1 P2-7
11. T7.5 P9-7 12. M3.4 Pt.7
13. T5/3 P7.8 14. S4.5 P7-9
15. Tg5-4 X1.2 16. B3.1 X8.9
17. Tg4.1 X1-6 18. X5/2 X8/4
}END[/game]
Đen ưu thế lớn.

Cô vợ nói bằng giọng đầy phấn khích:

– Anh yêu! Hãy trói em lại và làm bất cứ điều gì anh muốn.

Thế là anh chàng trói cô vợ lại và ra ngoài… chơi một ván cờ đến tối mịt mới về.

[img]xq529-0.jpg;right;Quốc tế đại sư Đào Cao Khoa (X) thi đấu tại giải cờ tướng châu Á năm 2004[/img]Đào Cao Khoa là em út của một gia đình có năm anh em. Ông Đào Kỳ, bố của Khoa là người thầy dạy cờ đầu tiên của hai anh em Đào Cao Khôi và Đào Cao Khoa. Khoa hiếu động, nghịch ngợm nên ông Kỳ dạy con chơi cờ để Khoa bớt nghịch. Vào những năm 80 Đào Cao Khôi bắt đầu tiếp xúc với các danh thủ hàng đầu Hà Nội. Mỗi khi bạn anh Khôi đến nhà chơi cờ, Khoa lại tranh lấy phần bày quân. Chú ngồi chầu rìa xem các anh chơi không biết chán. Những lúc anh Khôi ở nhà, Khoa lại nằng nặc đòi anh chơi cờ với minh. Ban đầu Khôi chấp Khoa một bên (Xe, Pháo, Mã), song khoảng cách cứ rút ngắn dần. Thấy Khoa có tư duy cờ tốt, Khôi đưa sách cho em đọc. Danh thủ Nguyễn Tiến kể lại: thoạt đầu anh chấp Khoa một Mã. Sau hơn một năm Khoa đã chấp lại anh một tiên (cho đi trước một nước). Trong các VĐV cờ tướng tại Hà Nội, Khoa là một trong những kỳ thủ tiến bộ nhanh nhất.

Năm 1995 lần đầu tiên Khoa tham gia giải Cờ tướng toàn quốc. Anh đem đến cho giải những ván đấu xuất sắc và được báo chí TpHCM biểu dương. Tuy nhiên anh chưa đạt đến độ chín cần thiết. Năm 1996 thành tích của anh rất kém. Điều đó cũng còn do anh phải lo học tập. Sau khi học xong Cao đẳng, Khoa mới có thể tập trung ý chí cho Cờ tướng. Anh bắt đầu thi đấu cho đội tuyển Bộ CA và ngày càng thu được thành tích cao hơn.

Từ năm 1992, nước ta tổ chức thi đấu giải Cờ tướng toàn quốc hàng năm. Trong bẩy năm liền từ 1992-1998 các danh thủ tpHCM luôn luôn dẫn đầu giải. Hầu như không có ai giành được vị trí hàng đầu với họ. Việc vươn lên tranh chấp với các danh thủ TpHCM là mục tiêu lớn của nhiều đội tham dự giải toàn quốc. HLV Phạm Trường Lâm của đội tuyển Bộ CA cũng ấp ủ mong muốn ấy. Anh tìm thấy ở Đào Cao Khoa những “tố chất” cần thiết để vươn lên đỉnh cao. Suốt mùa giải 1997-1998 anh rèn luyện và dẫn dắt Đào Cao Khoa chiếm lĩnh vị trí cao trong làng cờ. Cuối năm 1998 Việt Nam đăng cai giải Vô địch Cờ tướng đồng đội Đông Nam Á. HLV Phạm Trường Lâm được giao trách nhiệm dẫn dắt đội tuyển Việt Nam II. Đội tuyển Việt Nam I do HLV Lê Thiên Vị lãnh đạo có hai kiện tướng quốc tế đại sư Trịnh A Sáng, Trương Á Minh. Đội Việt Nam II có kiện tướng quốc tế đại sư Trần Văn Ninh và kiện tướng trẻ Đào Cao Khoa. Theo đánh giá chung Đào Cao Khoa là VĐV yếu nhất. Song HLV Phạm Trường Lâm có cách nhìn ngược lại. Dựa vào phong độ rất ổn định của Đào Cao Khoa trong hai mùa giải gần đây trong khi các kiện tướng của TpHCM thi đấu thất thường, anh tin rằng đội Việt Nam II nhiều khả năng vô địch. Song dù rất tin tưởng anh vẫn tìm cách thử thách “chú em út” của đội tuyển. Một hôm anh đề nghị Khoa đến CLB “đánh độ”. Khoa gặp một kỳ thủ lớn tuổi. Bình thường kỳ thủ này bị Khoa chấp Mã, song hôm đó anh đề nghị chơi bằng phân. Tất nhiên Khoa thắng. Hôm sau kỳ thủ lớn tuổi lại đề nghị chơi tiếp. Anh nói: “Hôm qua anh về xem lại sách rồi, nếu hôm nay em chơi như cuộc hôm qua thì chắc chắn em thua”. Trận đó Khoa thay đổi phương án chơi và HLV Phạm Trường Lâm rất hài lòng. Khoa không hề chủ quan cho dù biết đối phương còn dưới mình. HLV Phạm Trường Lâm truyền niềm tin của mình cho Khoa và anh không phụ niềm tin ấy. Trong giải Đông Nam Á, Khoa thi đấu tốt, đạt 6.5 điểm / 7 ván đấu, đạt thứ hạng cá nhân cao nhất, góp phần quan trọng giành Cúp vô địch về cho đội Việt Nam II. Cần chú ý rằng giải này có 9 quốc tế đại sư tham dự thì mới thấy thành tích của Khoa thật lớn.

[img]xq529-1.jpg;right;Đào Cao Khoa (phải) trong trận chung kết với Nguyễn Vũ Quân năm 2003[/img]Sau giải Đông Nam Á, HLV Phạm Trường Lâm tích cực chuẩn bị cho Khoa tiến vào giải Cờ tướng hạng nhất toàn quốc 1999. Sự chuẩn bị công phu đem đến kết quả tốt đẹp. Khoa liên tục dẫn đầu giải. Cho đến vòng đấu thứ 9 anh chưa hề biết đến thất bại. Song anh cũng phạm một sơ suất nhỏ. Trong bữa ăn mừng thắng lợi anh uống rượu hơi nhiều phải vào bệnh viện. Các bạn hâm mộ hết sức lo lắng vì ngày hôm sau anh phải đấu với KTQTĐS Trương A Minh. Khoa cố gắng đến thi đấu và bị Trương A Minh đánh bại. Đấy là ván thua duy nhất của anh trong giải. Hai ván sau anh gặp Mong Nhi và Trương Lê Hoàng. Khoa thắng cả hai và đứng đầu giai đoạn I. Bước sang giai đoạn II Khoa thắng KTQTĐS Trịnh A Sáng bằng hai ván cờ đầy sức thuyết phục, đoạt ngôi quán quân. Đây là lần đầu tiên một VĐV trưởng thành từ trung tâm cờ Hà Nội giành được ngôi vị ấy.

[i]Để rộng đường dư luận, phóng viên TheThaoVietnam đã có cuộc trao đổi với cựu HLV trưởng đội tuyển quốc gia Hoàng Đình Hồng, trọng tài, kiêm người vận động tài trợ và cả bình luận viên của giải về sự cố này. Ông Hồng cho biết:[/i]

– Bởi các VĐV hoặc từng vô địch quốc gia, hoặc phải có danh hiệy Quốc tế đại sư nên trước khi vào giải, không ai chắc mình có thể giành chiến thắng cao nhất. Nguyễn Vũ Quân càng đánh càng hay và ở trận bán kết với Trần Văn Ninh (Đà Nẵng), anh là người chiến thắng dù ngồi vào bàn muộn đến 20 phút vì bị ngã xe trên đường đi, cộng thêm 7 phút để băng bó đầu gối. Tôi cho rằng, chính vết thương này đã ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ của Quân và anh phải bỏ cuộc sau khi đi được 22 nước trong trận chung kết với Trương Á Minh. Cần nói thêm, quyết định bỏ cuộc của Vũ Quân xảy ra khi anh đang chiếm ưu thế trước Á Minh và nếu không có “sự cố” này, nhiều khả năng chính anh chứ không phải Á Minh là người được nhận khoản tiền thưởng 32 triệu đồng cho chức vô địch. Sự thật là như thế và không thể có chuyện Vũ Quân từ bỏ hơn 30 triệu chỉ để nhận lại khoản tiền nhỏ hơn gấp nhiều lần vì đã “nhường” ngôi cho Á Minh. Là một thành viên của BTC giải, đồng thời có mối quan hệ rất tốt, thậm chí gần gũi với mọi VĐV, bản thân tôi không hề nghe nói đến việc “thoả thuận ngầm” phải chia xẻ tiền thưởng giữa các kỳ thủ với nhau.

[i]Vậy theo ông, việc hai nhà tài trợ bực dọc, không dự lễ trao giải rồi tuyên bố không tài trợ cho giải năm sau là thế nào?[/i]

– Tôi xin khẳng định, đấy là những thông tin thiếu chính xác, thậm chí bị đồn thổi đầy ác ý. Chính Phó giám đốc Công ty Phương Trang, bà Nguyễn Thị Diệu Ngọc đích thân trao giải thưởng cho các VĐV đạt thứ hạng cao rồi còn đứng ra mời BTC, trọng tài, VĐV và một số người hâm mộ dùng cơm thân mật trước khi chia tay. Trước đó, ông Nguyễn Hữu Lộc, Giám đốc công ty còn bày tỏ sự tiếc rẻ khi biết Vũ Quân phải bỏ dở trận chung kết vì chấn thương và tuyên bố sẽ tiếp tục gắn bó với giải ở những lần tổ chức sau. Xin nói thêm, đây là giải đấu có giá trị tiền thưởng rất cao, chiếm tỷ lệ đáng kể trong phần kinh phí tài trợ (60/110 triệu đồng), chưa kể tiền vé máy bay khứ hồi cho 3 kỳ thủ Hà Nội, 2 kỳ thủ Đà Nẵng và 1 kỳ thủ ở tận Cà Mau.

[i]+ Cảm ơn ông về cuộc trao đổi này.[/i]

Tôi đã có một [topic id=506]bài viết về Kỳ Ngộ Quán[/topic] cách đâu không lâu, nay tôi tiếp tục cung cấp thêm một vài thông tin ít ỏi mà tôi thu lượm được từ việc đến Kỳ Ngộ đều đặn hàng tuần cho bạn đọc, hy vọng mang đến cho những người yêu cờ ở xa TPHCM theo dõi thêm được tình hình cờ tướng ở đây…

Thoạt nghe đấu kỳ đài, chúng ta thường hình dung đó chỉ là sân chơi cho các danh thủ có đẳng cấp thành phố là ít nhất, vì Kỳ đài thường là nơi lui tới thường xuyên của các cao thủ tiếng tăm. Thực sự Kỳ đài đơn giản là một sân chơi bổ ích cho những người chơi cờ muốn nâng cao trình độ và tâm lí thi đấu. Thứ 7 tuần rồi (13/5/2006), ván đấu trên kỳ đài gồm đài chủ Đinh Tiến Lộc và một bạn sinh viên Cường không có tiếng tăm gì mấy diễn ra rất thuyết phục từ đầu đến cuối. Dù biết yếu hơn trước Đinh Tiến Lộc nhưng bạn công đài vẫn đánh rất tự tin, ăn miếng trả miếng liên tục. Ván cờ kết thúc với phần thắng thuộc về Đinh Tiến Lộc khi một sơ hở xảy ra ở phút cuối nhưng Lộc cũng bước từ đài thi đấu xuống mà mồ hôi nhễ nhãi. Đó là một trong những ranh giới để phân biệt danh thủ và những người chơi cờ bình thường. Như ông Trần Hoàng Lâm bình cờ: các danh thủ thường đánh 3, 4 ván mới xảy ra một sai lầm nhưng chưa chắc ai cũng thấy được. Còn các bạn trẻ như chúng ta thì thường bộc lộ tâm lí nôn nóng và để lại nhiều lổ hổng.

Như vậy, việc các bạn trẻ chưa có tiếng tăm lên công đài cũng đem lại cho người xem những ván cờ thú vị, bộc lộ những sai sót bình thường (đương nhiên là không quá sơ sài). Còn những ván đấu của các cao thủ hàng đầu thế giới thì có đầy tại các tiệm sách nhưng chúng ta theo dõi chưa chắc đã lĩnh hội được nhiều. Ông Lâm rất khuyến khích các kỳ thủ trẻ tự tin công đài, để mọi người cùng học, cùng xem, cùng hiểu, cùng bàn luận.

Một điều nữa khiến tôi thấy thích thú khi xem các ván cờ ở Kỳ Đài so với những ván đấu của danh thủ trên sách vở là những ván cờ diễn ra rất quyệt liệt và mạo hiểm. Tôi đam mê cờ cũng như mê bóng đá, yêu thích lối đá tấn công kiểu như AC Milan, Barcelona hay MU,… Các đấu thủ công đài thường “chịu chơi” và đánh đẹp. Người mà tôi khoái lối đánh này nhất là ông Nguyễn Anh Hoàng, cũng đã lên ngôi đài chủ vài lần, vừa mất ngôi đài chủ trước Đinh Tiến Lộc. Tôi không hiểu sâu về cờ tướng lắm nhưng tôi mạo muội nhận xét, danh thủ này thường lấy công làm thủ.

Hôm vừa rồi đến đó chơi cờ, tôi có chép lại nội qui Kỳ đài, nay ghi lại để các bạn có thêm thông tin:

Nội qui Kỳ đài
1. Hình thức tham dự:
Mỗi đấu thủ tham gia thi đấu phải đóng lệ phí cho Ban Tổ Chức 10.000 đồng.
Khi thi đấu thắng đạt giải thưởng 100.000
Khi thi đấu hòa đạt giải thưởng 50.000
Đấu thủ nào thắng sẽ được làm đài chủ cho Kỳ đài lần kế tiếp, nếu đài chủ thủ hòa 3 lần liên tiếp thì Ban Tổ Chức sẽ thay đổi đài chủ khác.

2. Đối thủ đi trễ 15 phút so với thời gian qui định, Ban Tổ Chức sẽ xử thua. Luật thi đấu áp dụng theo luật cờ tướng hiện hành của liên đoàn cờ Việt Nam.

3. Thời gian tổ chức công đài: 8h sáng thứ 4 và thứ 7 hàng tuần.

4. Nội dung thi đấu:
Mỗi trận chỉ đấu một ván.

Do chép vội vã từ cuốn sổ tay của ông Lâm nên có thể không đúng nguyên văn vì tôi không kịp dò lại nhưng những nội dung chính là đúng. Mong các bạn trẻ tự tin công đài nếu thấy đủ trình độ để hội cờ ở Kỳ Ngộ Quán có thêm những ván cờ sống động hơn.

Người ta có thể bỏ tiền mua, có thể mượn nhau để photocopy… tóm lại thể nào cũng phải có được một bản “cho mình” ấy thế nhưng không phải lúc nào người hâm mộ cũng được như ý. Có khi xem một ván cờ của hai danh thủ, thấy cờ vẫn còn ngang ngửa nhau lắm, chưa thể biết ai thắng ai, thì đột ngột ván cờ bị chấm hết và kết quả là một bên thắng, khiến người xem chưng hừng. Lại có trường hợp một giải đấu có hai giai đoạn, giai đoạn 1 đấu theo hệ Thụy Sĩ 11 ván, giai đoạn 2 là đấu đối kháng loại trực tiếp bằng 2 ván. Nhưng biên bản chỉ có các ván của giai đoạn 1, còn giai đoạn 2 thì lại chẳng có ván nào. Mà đây mới là nhlững ván quyết liệt nhất quan trọng nhất để tranh các thứ hạng quán quân, Á quân – ai cũng muốn có được để xem!

Vì sao vậy?

Có nhiều nguyên nhân, nhưng hầu như tất cả đều là nguyên nhân chủ quan:
Thứ nhất: Do kỳ thủ. Trong quá trình thi đấu theo quy định của Luật cờ Tướng tất cả các đấu thủ đều phải ghi biên bản, mà phải ghi đủ từ đầu chí cuối nếu không ghi thì sẽ bị ghi lỗi và và sau và lần nhắc nhở mà vẫn tiếp tục không ghi thì sẽ bị xử thua. Cho nên nên thực tế đấu thủ nào cũng phải ghi đầy đủ biên bản ván cờ. Tuy nhiên Luật cũng có quy định, nếu thời gian còn ít hơn 5 phút thì đấu thủ có quyền không ghi biên bản (để dồn toàn bộ thì giờ cho ván đấu), lúc đó trọng tài phải có nhiệm vụ ghi thay. Thế nhưng vì mỗi trọng tài phải trông coi nhiều bàn, nên có những khi trọng tài không thể ghi được, do đó ván cờ có thể ghi không đủ.

Tuy nhiên, cũng theo quy định thì tuy không ghi trong thời gian đó nhưng sau khi kết thúc ván cờ đấu thủ nào chưa ghi đủ thì phải mượn biên bản của đối thủ để chép lại cho đủ, nộp cho trọng tài thì mới được gọi là kết thúc ván đấu. Ở ta, trọng tài thường bỏ qua khâu này, nên thường biên bản bị mất đoạn cuối. Lại có một số đấu thủ ghi biên bản bị sót hoặc ghi cẩu thả không thể đọc được mặc dù luật đã quy định là phải ghi chính xác, rõ ràng để ban tổ chức sử dụng (Theo luật thì biên bản là tài sản do ban tổ chức sử dụng và quản lý, kỳ thủ có thể sao chép lại cho riêng mình hoặc có thể mượn đối thủ để chép lại cho đầy đủ).

Thực ra thì sau khi kết thúc ván đấu, trọng tài phải có những thao tác đầy đủ như sau: nhận biên bản của các đấu thủ, sau đó hai đấu thủ còn phải ngồi lại, trọng tài vừa đọc nước đi vừa đi quân, kiểm tra xem toàn bộ biên bản có được ghi đúng không (bởi cũng có trường hợp đấu thủ ghi bị lỗi hay ghi sót nước đi, hoặc ghi không rõ ràng) lúc này trọng tài phải chỉnh sửa biên bản ngay trước mặt hai đấu thủ, khi chỉnh sửa xong trọng tài mới ký xác nhận, lúc đó biên bản mới có giá trị.

Những trọng tài có trình độ và thành thạo thì chỉ cầm mất vài ba phút là có thể vừa đọc vừa xếp lại cả ván cờ.

Với cách làm đúng đắn này thì khi biên bản được nộp lên ban tổ chức không thể có sai sót nữa. Thế nhưng trọng tài ở ta hoàn toàn bỏ qua khâu quy định quan trọng này.
Mặt khác có những trọng tài trình độ yếu nên không đọc được biên bản, mặt khác cả đấu thủ lẫn trọng tài có thói quen lâu nay là đấu xong rồi là coi như xong không chú ý gì tới biên bản nữa. Vậy thì biên bản sai sót hay thiếu là chuyện đương nhiên.

Chưa hết, tới lượt bộ phận làm văn bản.

Nếu bộ phận này làm cẩn thận thì bao giờ cũng có được văn bản trọn vẹn của ván cờ, thế nhưng một số người nhìn thấy những ván cờ nhiều nước đi thì đâm e ngại, sợ tốn công tốn sức, thế là tự ý cắt ngắn cho “đỡ mệt”.

Lại còn đáng trách hơn nữa là các ván cuối cùng của giải, những người làm biên bản với tâm lý sắp “rút quân” tới nơi, thế là không chịu làm biên bản nữa. Ví dụ giải cờ tướng hạng nhất quốc gia tại Quảng Ninh năm 2005 hoàn toàn không có phần các ván ở giai đoạn 2, do tâm lý rã đám. Năm nay tại Vũng Tàu, quyển kỷ yếu tuy in rất đẹp và khá đầy đủ các phần khác nhưng các ván ở giai đoạn 2 cũng không có nốt, quyển này được phát cho các đoàn làm tài liệu, như vậy rõ ràng tài liệu vẫn chưa được hoàn chỉnh. Rất thông cảm với ban tổ chức là muốn có một bản kỷ yếu sang trọng như thế thì phải làm sớm, thế nhưng cách khác phục cũng thật đơn giản: chỉ cần photo các ván giai đoạn 2 ghép vào là được.

Ngoài tài liệu có được ngay tại giải còn phải kể tới những tài liệu được sưu tầm từ các ván quốc tế nếu làm không cẩn thận cũng dễ bị “tam sao thất bản”. Nhiều người tự cho mình có trình độ nên tới một chỗ nào đó thấy một bên sắp thua thế là cho thua luôn, chứ không làm cho tới nước cuối, khiến người xem bị hẫng hụt.

Tuy nhiên cũng có trường hợp một bên (ví dụ bên A) đang thắng cờ rõ, thế mà biên bản đột ngột bị dừng lại và ghi chú bên dưới là A thua khiến người xem cho là bị nhầm lẫn, gây một cảm giác rất khó chịu. Tuy nhiên chuyện này hoàn toàn có thể xảy ra, ví dụ bên A sắp thắng nhưng bị hết giờ và bị xử thua, hoặc bên A sắp thắng nhưng phạm luật nên bị xử thua, hay bên A sắp thắng như bị ốm đau đột ngột nên phải chịu thua… Thực ra giải quyết những trường hợp biên bản này hoàn toàn không khó: chỉ cần một dòng chú thích nhỏ phía dưới như “thua do hết giờ”, “thua do phạm luật” hay thua do phải đi cấp cứu chẳng hạn là mọi việc sẽ hết sức rõ ràng minh bạch. Nhiều trọng tài và nhiều người làm biên bản đã hoàn toàn không chú ý tới điều này.

Một số biên bản cờ tướng gặp khó khăn ở khâu dịch tên người đánh cờ, mà nếu không dịch ra tên thì ván cờ trở thành vô nghĩa. Hiện nay những tài liệu được tải về từ mạng internet gặp một cái khó là tên các danh thủ được phiên âm sang tiến La tinh nên không biết đó là ai, vì dụ viết “Xu chuan jing” thì khó mà hiểu đó chính là Hứa Ngân Xuyên, Nei the wuan thì biết rất rõ mới dám dịch là Nhiếp Thiết Văn… Hơn nữa nếu tải về bằng chính tiếng Trung Quốc thì phải có những người biết chữ Hán mới đọc được. Mà đã không đọc được thì không dám làm văn bản ván đó. Chính vì vậy trong các tập văn bản được phát ra, một mặt người ta cứ sao y bản chuẩn ai đọc được thì đọc, không đọc được thì thôi, mặt khác cũng có người bỏ luôn các ván đó đã tạo nên những “lỗ hổng” của một giải.

Cũng có những trường hợp trong các quyển biên bản nên ghi rõ tên của giải, tên các kỳ thủ tham giai thứ tự xếp hạng chung cuộc, thời gian diễn ra giải… có người tưởng điều đó có cũng được không cũng được, nhưng thật ra nó có tầm quan trọng nhất định.
Ví dụ theo dõi một giải “Ngũ Dương bôi” người ta phải biết đó là giải của năm nào, ai vô địch, có bao nhiêu danh thủ tham gia…

Biên bản thực ra là một công việc nghiêm túc, công phu, tỷ mỉ, cẩn trọng chứ không phải việc làm theo hửng thú. Hiện nay ở một số giải người ta thu tiền làm biên bản. Đã thu tiền thì phải làm thật đầy đủ, từ tế, hoàn chỉnh để phục vụ người mua. Mà cũng nên làm như thế, nó mang tính sòng phảng hơn. Vì nếu làm theo kiểu biếu không, cho chác thì khiến người làm cũng không có trách nhiệm và người được tặng hay cho cũng cảm thấy áy náy, mang ơn và khi phát hiện ra sai sót thì cũng “há miệng mắc quai” chẳng biết kêu ai. Rốt cuộc là giải đấu không có được một tập biên bản nghiêm chỉnh, hoặc nhiều sai sót hoặc mất ván này ván nọ…