Giai thoại làng cờ: Loạn sắc do… trang phục

Chúng ta đã biết mục đích tối hậu của ván cờ là chiếu bí Tướng đối phương. Muốn làm được việc đó trước hết phải biết rõ đặc điểm, thực lực và cách sử dụng từng loại quân trên bàn cờ. Vì có hiểu rõ và biết cách sử dụng chúng thì mới phát huy đầy đủ tác dụng của chúng khi giao đấu. Đối với những người mới học cần phải hiểu rõ đặc điểm, tính năng và tác dụng của 7 loại binh chủng khác nhau trên bàn cờ.

Chơi cờ thì ai cũng biết đi quân, nhưng người cao cờ với thấp cờ khác nhau ở sự hiểu biết tính năng, tác dụng và cách sử dụng các loại binh chủng. Vì vậy người mới học cần thấm nhuần nội dung các đặc điểm, thực lực và cách sử dụng này thì mới có thể tiến xa được.

Chúng ta lần lượt tìm hiểu.

[b]I. Đặc điểm, thực lực và cách sử dụng các quân[/b]

[b]Tướng[/b]

[b]Đặc điểm[/b]
Tướng hoặc soái là quân cờ chủ chốt nhất, là tiêu chí để quyết định thắng thua. Tướng hoặc soái không được quyền rời khỏi “cung tướng”, không được quyền nhìn thấy mặt nhau trên một trục lộ. Tất cả các quân khác trên bàn cờ đều có thể để cho quân đối phương ăn mất, hoặc chủ động đút cho quân đối phương ăn (hy sinh). Nhưng đối với Tướng thì không thể được. Tất cả các quân khác, hai bên đua nhau tiêu diệt, đó là công cụ hay biện pháp để giành ưu thế, nhưng đối với Tướng thì đó là mục tiêu giành thắng lợi cuối cùng.

[b]Thực lực[/b]

Căn cứ vào toàn cục ván đấu mà nói thì Tướng (Soái) là quân quan trọng nhất không thể để đối phương ăn mất. Như vậy [b]Thực lực[/b] của nó rất lớn, vì mất nó thì thua ván cờ. Thế nhưng trong thực tế thì năng lực chiến đấu của Tướng không đáng kể, nó đứng trong “cung Tướng” là nơi chịu nhiều “đường tên, mũi đạn”, nó hành động chậm chạp và tối đa chỉ khống chế được 4 điểm. Do đó khi ở giai đoạn khai, trung cuộc, [b]Thực lực[/b] của Tướng không bằng một con Tốt đã qua sông. Chỉ khi vào giai đoạn tàn cuộc thì Tướng có thể khống chế một trục lộ, [b]Thực lực[/b] tác chiến của nó tăng cao, có khi bằng cả một Xe.

[b]Cách sử dụng[/b]

Trong toàn bộ ván đấu, qua các giai đoạn Tướng phải giữ nguyên tắc là “đứng yên vị” hay gọi là tĩnh, trừ khi bắt buộc phải động thì mới di chuyển. Thế nhưng thông thường trong giai đoạn khai cuộc thì người ta để Tướng tĩnh, còn khi qua giai đoạn trung, tàn, tuỳ tình hình và yêu cầu cụ thể mà Tướng phải di động để hỗ trợ tấn công hay phối hợp cùng các binh chủng khác tấn công.

Chẳng hạn thế cờ dưới, Tướng khống chế một trục lộ

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Tướng khống chế một trục lộ
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/4a4/2P1e4/2H6/2e6/9/9/4E4/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg5-4! Tg5-4
/*Tướng Trắng chủ động xuất ra chiếm lộ 4 khiến Tướng Đen không còn di chuyển ra lộ này được nữa. Tướng Trắng hạn chế hoạt động của Tướng Đen là một yếu tố quyết định thắng lợi.*/
2. B7.1 S5.6 3. B7-6 Tg4-5
4. M7/5 S6/5 5. M5/3 T5.7
6. M3.1 T3/5 7. M1.2 T5.3
8. M2.1 S5.6 9. M1/3 Tg5-6
10. B6-5
}END[/game]

Binh Trắng nhờ sự giúp đỡ của Tướng mình nghiễm nhiên chiếm lấy trung cung để rồi dùng Mã chiếu bí dễ dàng.

Ta xem tiếp thế cờ dưới: dùng Tướng ghim quân!

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Dùng Tướng ghim quân
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k5/2H6/9/4P4/9/3h5/9/9/5p3/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg5-6 Tg4.1 2.B5.1 B6-5
3. M7/9 Tg4/1 4.B5.1 B5-6
5. M9/7 B6-5 6.M7.8
}END[/game]
thắng.

Ván cờ cuối cùng cho thấy Trắng mẻ Sĩ, Tượng kém hai Binh. Thế mà nhờ vai trò tích cực của Tướng cứu Trắng thoát khỏi một bàn thua trông thấy.

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Tướng cứu thua
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka3/4a4/4e4/9/9/8p/9/3A5/2Hc5/2E2K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg4.1 P4.1 2. Tg4/1 B9.1
3. Tg4-5 P4/1 4. Tg5.1 P4.1
5. Tg5/1
}END[/game]
Hoà.

[b]VII. THẾ TRẬN NHẢY MÃ VỚI CÁC TRẬN ĐỐI CÔNG CỦA BÊN ĐI HẬU [/b]

[FEN]rheakaehr/9/1c5c1/p1p1p3p/6p2/9/P1P1P1P1P/1C4HC1/9/RHEAKAE1R w – – – 17[/FEN]Theo các nhà nghiên cứu thì thế trận này xuất hiện cũng rất sớm, có thể cùng thời với thế trận Lên Tượng, Bình Phong Mã và Đơn Đề Mã. Loại trận này cũng nhằm che dấu ý đồ chiến lược để gây bất ngờ cho đối phương, vì nó có thể chuyển thành nhiều loại trận khác nhau. Thế nhưng thời xưa biến hóa của nó không phong phú, thường chỉ chuyển thành Bình Phong Mã hoặc Đơn Đề Mã. Ngày nay các danh thủ đã nghiên cứu bổ sung để chuyển nó thành Pháo đầu, Tam bộ hổ, Phản Công Mã hoặc Quải Cước Mã với nhiều biến hóa phong phú, phức tạp. Xem hình.

Đối phó với trận Nhảy Mã này, bên đi hậu cũng sử dụng nhiều loại trận khác nhau, từ Tiên nhân chỉ lộ chuyển thành Bình Phong Mã, Đơn Đề Mã hoặc Lên Tượng, vào Pháo đầu, Pháo Quá Cung, Liễm Pháo, hay cũng Nhảy Mã như bên tiên. Gần đây các danh thủ sáng tạo thêm trận Nhảy Mã, không phải M2.3 hoặc M8.7 mà là nhảy Mã ra biên (M2.1 hoặc M8.9), chúng ta xem một số trận đối công giữa Nhảy Mã với các kiểu đánh trả của bên đi hậu.

[b]Biến 1:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Thế trận nhảy Mã – Biến 1
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. M2.3 B7.1
DIAG{ #2 RED }
/*Đen cũng thường đối phó bằng trận Nhảy Mã: 1…M2.3 2. B3.1 B3.1 3. T7.5 M8.9 4. X1.1 X9.1 5. B7.1 B3.1 6. X1-7 T3.5 7. X7.3 P2/1 8. B1.1 X9-4 9. M8.7 P2-3 10. X7-8 diễn biến còn phức tạp.*/
2. B7.1 M8.7
/*Nếu Đen vội chơi 2…P2.4 3. M8.7 P2-3 4. X9-8 M2.3 5. T3.5 X1-2 8. P8.4 M8.7 7. X8.3 P8-9 8. X1-2 X9-8 9. P2.4 T3.5 10. P8-5 M7.5 11. X8-7 X2.4 12. B5.1 T5/3 13. P2.1 M5/6 14. P2/1. P9-5 15. X7-4 M6.5 16. X4.3 P5.3 17. S4.5, Trắng ưu.*/
3. M8.7 X9.1
/*Đen còn hai khả năng khác:
*Một là 3…M2.3 4. P2.4 T3.5 5. M7.6 M7.8 6. P8-5 P2.5 7. M315. M8.7 8. M5.7 X1-2 9. X9-8 P2.1 10. P5-3 P2/4 11. T3.5 B9.1 12. S4.5 P8-7 13. P2-3 X9.3 14. P313. P7.4 15. X1-4, Trắng còn ưu.
*Haí là 3…P2.4 4. M7.6 P2-7 5. T3.5 M2.1 6. X9.1 X1-2 7. P8-9 P8.3 8. X9-4 X2.4 9. X4.3 P8-4 10. X4-6 X9-8 11. X1-2 X8.6, đối công.*/
4. X1.1
/*Trắng có thể chơi 4. P8-9 M2.3 5. X9-8 X1-2 5. P2.4 M7.8, cân bằng. Hoặc là 4. M7.6 X9-4 5. M6.7 P2-3 6. T3.5 X4.5, Trắng còn chủ đỘng.*/
4. … T3.5
5. P8-9 M2.3 6. X9-8 X1-2
7. X8.6 X9-6 8. T3.5 P8.1
9. X8/2 X6.3 10. P9.4 P2.1
11. P9/2 S4.5 12. M3/5 B3.1
13. M7.6 X6-4 14. B7.1 X4-3
15. M5.7 M3.4 16. X8/1 X2-3
}END[/game]
[b]=[/b]

[b]Biến 2:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Thế trận nhảy Mã – Biến 2
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. M2.3 B7.1
2. P8-6
DIAG{ #2 BLUE }
/*Trắng có thể chơi 2. M8.9 chuyển về Đơn Đề Mã hoặc 2. P2-1 thành trận Tam bộ hổ hoặc 2. P8-5 thành Pháo đầu tấn công mạnh hơn.*/
2. … M8.7
/*Đen có thể 2… B3.1 thành “Lưỡng đầu xà”, diễn biến như sau: 2… B3.1 3. M8.9 P2.5 4. T7.5 M2.3 5. B7.1 B3.1 6. X9-7 X1-2 7. X7.4 M8.7 8. P2-1 X9-8 9. X1-2, Trắng còn ưu.*/
3. M8.7 M2.3
4. X9-8 X1-2
5. B7.1
/*Trắng còn hai khả năng khác:
*Một là 5. X8.4 P2-1 6. X8.5 M3/2. 7. B7.1 T7.5 8. T3.5 S5.5, cân bằng.
*Haí là 5. X1.1 X9.1 6. X1-4 X9-4 7. X4.3 X4.5 8. S4.5 T3.5 9. B3.1 B7.1 10. X4-3 M7.6 11. X3-4 X4/2, cân bằng.*/
5. … X9.1 6. P2.4 M7.6
7. X8.5 X9-6 8. P2-7 P8-5
9. P6-5 P2-1 10. X8-6 T7.9
11. X1-2 S4.5 12. S4.5 M6.7
13. X2.3 B7.1 14. X6.3 P5-7
15. P5-4 X6.4 16. T3.5 P7/1
}END[/game]
[b]+=[/b]

[b]Biến 3:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Thế trận nhảy Mã – Biến 3
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. M2.3 T7.5
DIAG{ #2 RED }
/*Lên Tượng cánh trái chống đỡ tích cực hơn. Nếu lên Tượng cánh mặt diễn biến như sau: 1… T3.5 2. B3.1 M8.9 3. P8-5 M2.3 4. M8.7 X9.1 5. X9-8 X1-2 6. P2-1 X9-4 7. X1-2 P8-6 8. X2.5 X4.4 9. B5.1 P2.4 10. B5.1 B5.1 11. X2-5 S4.5 12. B7.1 X4-3 13. M3.5 X3/1 14. M7.8, Trắng ưu hơn.*/
2. P2-1 M8.7
3. X1-2 X9-8
4. B3.1 P8.2
5. P8-5
/*Trắng còn hai khả năng khác:
*Một là 5. M8.7 B3.1 7. T7.5 P2-4 7. S6.5 M2.3 8. P8.4 X1-2 9. X9-8 M3.4 10. P8/1. M4.5 11. M3.5 X2.4 12. X8.5 P8-2 13. X2.9 M7/8, cân bằng.
*Hai là 5. T7. 5 B3.1 6. M8.6 M2.3 7. B7.1 B3.1 8. X9-7 M3.4 9. X7.4 P2-4 10. X2.1 X1-2 11. X7.2 S6.5 12. X7-5 X2.4 13. P8-7 P8/1, Đen dễ chơi hơn.*/
5. … B3.1 6. M8.7 M2.3
7. X9.1 X1.1 8. X9-6 X1-6
9. X6.5 X6.5 10. X6-7 M3/5
11. X7-6 X6-7 12. X2.2 M5/7
13. S6.5 S6.5 14. P5-6 P8-9
15. X2.7 Mt/8 16. T7.5 P9.3
}END[/game]
[b]=[/b]

[b]Biến 4:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Thế trận nhảy Mã – Biến 4
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. M2.3 P8-5
DIAG{ #2 RED }
/*Đen cũng thường sử dụng các trận Pháo Quá Cung và Quá Cung liễm Pháo. Diễn biến đại khái như sau:
*Một là 1…P2-7 2. M8.7 M2.3 3. B7.1 X1-2 4. X9-8 X2.4 5. P8-9 X2-4 6. T3.5 M8.9 7. B1.1 X9.1 8. P2-1 P7.4 9. X1-2 P8-7 10. P1.4 X9-6 11. P1-7 T3.5 12. X8.7 B1.1 13. B1.1 B7.1 14. B1.1 M9.7, hai bên đối công.
*Hai là 1…P2-6 2. P8-5 M2.3 3. X9.1 X1-2 4. X9-4 S4.5 5. M8.7 M8.7 6. X4.5 P8/1 (như 6…P6-4 7. X1.1 T7.5 8. X1-6 B3.1 9. B5.1 Trắng ưu) 7. P5-4 P8-6 8. X4-3 P8.8 9. P2-4 X9.2 10. X1-2 X2.6 11. B7.1 X2-3 12. T3.5 B3.1 13. X2.4 B3.1 14. X2-7 X3/1. 15. T5.7 M3.4 16. B3.1 P6-3, hai bên đối công.*/
2. X1-2 B7.1
/*Đen cũng thường chơi 2…M8.7 3. P2-1 M2.3 4. B7.1 B5.1 5. S6.5 M3.5 6. M8.7 B5.1 7. B3.1 P2-3 8. B5.1 X1-2 9. M7.5 X2.6 10. B5.1 P5.2 11. P8-5 P5.3 12. P1-5 P3-5 13. M5.4, cân bằng.*/
3. P8-5 M8.7
4. M8.7 P2-4
5. X9.1
/*Trường hợp Trắng chơi 5. X9-8 M2.3 6. B7.1 X9-8 7. P2.4 P4.5 8. P5/1 X1.1 9. X8.5 X1-6 10. X8-3 X6.6 11. M3/1 M7.6 12. X2.5 M8.5 13. P2-7 X8.4 14. X3-2 M3/5 15. T7.5 Ms.7 16. X2-3 M5/8 17. P5-7 P4/6 18. S6.5 X6/1 19. X3.1 P4-7 20. X3-4 P7.5, Đen có thế hơn.*/
5. …. M2.3 6. X9-6 S4.5
7. P2-1 X1-2 8. X2.4 X2.4
9. B3.1 X9-8 10. X2.5 M7/8
11. B3.1 X2-7 12. M3.4 P5-7
13. M7/5 P4-5 14. X6.2 B3.1
15. M4.5 X7-4 16. X6.2 M3.4
}END[/game]
[b]∞[/b]

[b]1. SAU HAI NƯỚC VÀO NGHỊCH PHÁO[/b]

[b]Biến chung:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Sau Hai Nước Vào Nghịch Pháo – Biến chung
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7
2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5
DIAG{ #4 RED }
}END[/game]
 

[b]Biến 1:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Sau Hai Nước Vào Nghịch Pháo – Biến 1
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. X2.6 P8-9
5. X2-3
DIAG{ #5 BLUE }
/*Nếu Trắng đổi Xe thì mất quyển chủ động : 5. X2.3 M7/8 5. X9.1 M2.3 7. X9-2 X1-2 8. M8.7 M8.7 9. X2.5 P5-4 10. B7.l T3.5 11. P8-9 X2.4 12. X2/2 S4.5 13. X2-5 B7.1 14. B5.l M7.6 15. X6/1 P4/2, Đen ưu.*/
5. … X8.2
6. X9.1
/*Trắng còn có các phương án quan trọng khác là: 6. M8.7; hoặc 6. M8.9; hoặc 6. P8.2; hoặc 6. P8-6. Tất cả đều đưa đến tình huống đôi công phức tạp.*/
6. … M2.3
7. P8.2 X1-2
/*Đen có thể chơi 7… P9/1 8. P8-3 P9-7 9. X3-4 M7.8 10. P3.5 S6.5 l1. X4.2 P7.1, tình thế còn phức tạp.

Đen cũng có thể 7…B3.1 8. P8-3 X1-2 9. M8.9 M3.4 10. X9-4 X2.5 11. X4.7 X2-5, còn phức tạp.*/
8. P8-7 M3/5
9. M8.9 P9/1 10. X9-4 P9-7
11. X3-4 P5.4 12. M3.5 M5.6
13. M5.3 M6/5 14. M3.4 X8/1
15. X4-8 X2-1 16. P7-9 T3.1
}END[/game]
[b]+-[/b]

[b]Biến 2:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Sau Hai Nước Vào Nghịch Pháo – Biến 2
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. M8.7 X1.1
/*Đen còn có các phương án 4… X1-2 hoặc 4… M2.3; hoặc 4…P8.4, tất cả đều đưa đến tình thế đối công căng thẳng.*/
5. X9-8 M2.3 6. B7.1 P8.4
7. B3.1
DIAG{ #7 BLUE }
/*Nếu như Trắng đi 6. P8-9 X1-4 7. B7.1 X4.3 8. X8.8 B7.1 9. X2.8 M7.8 10. X8-4 S4.5 11. X2/2 P5-5 12. B5.1, Trắng vẫn còn chủ động.*/
7. … X1-8 8. P8.1 P8-2
9. X2.8 X8.1 10. X8.3 X8.5
11. M3.4 X8/2 12. M4.3 B3.1
13. X8.3 P5-6 14. X8-7 T3.5
15. B7.1 X8-3 16. X7/1 T5.3
}END[/game]
[b]+-[/b]

[b]Biến 3:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Sau Hai Nước Vào Nghịch Pháo – Biến 3
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. M8.9 M2.3
5. P8-7
DIAG{ #5 BLUE }
/*Trắng còn có các phương án khác là: 5. P8-6 B3.1 6. P6.5; hoặc 5. P8.2 B7.1 6. X2.4 P8-9 7. X2.5; hoặc 5. X9-8 X1-2 6. X2.4 P8-9 7. X2-5, các phương án này đều đối công.*/
5. … P8.4 6. B3.1 X1-2
7. P7.4 X8.4 8. X9-8 B7.1
9. X8.9 M3/2 10. M3/1 P5.4
11. S6.5 P8-7 12. X2.5 M7.8
13. B3.1 M8.9 14. Tg5-6 T3.5
15. B9.1 M2.4 16. P7-1 T5.7
}END[/game]
[b]+=[/b]

[b]Biến 4:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Sau Hai Nước Vào Nghịch Pháo – Biến 4
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 P2-5 4. P8-6 X1.2
5. M8.7 X1-4 6. S6.5 M2.3
7. X9-8 X4.4
DIAG{ #8 RED }
/*Nếu Đen đi 7…P8.4 8. B7.1 B7.1 9. P6.2 P5/1 10. P5-6 X4-6 11. T7.5 P8/2 12. X8.8 P5.8 13. P6-2 Pt.5 14. P2.5 M3/5 15. P6.6 M5.8 16. P6/2 S4.5, tình thế còn phức tạp*/
8. X8.8 P8.4
9. X8-3 M3/5 10. T3.1 B7.1
11. X3-4 X8.4 12. B7.1 P5.4
13. P6/2 P5/2 14. M7.8 P8.1
15. M8.7 M5.4 16. X4-6 P8-5
}END
[b]-+[/b]