Du hí văn chương: Ngưu đầu hình – Hình đầu trâu

Bùi Khang là một trong những kỳ thủ thuộc tốp đầu của Hà Nội. Anh hay ra phố Đại La chơi cờ ở quán nước. Một hôm, có bạn cờ là Lê Vinh đi qua thấy Khang đang chơi cờ liền rẽ vào xem. Đối thủ của Khang là Tuấn “vịt con”, nổi tiếng là chơi cờ thấp nhất phố Đại La. Ván cờ sắp kết thúc, nhìn Khang thua đến nơi Vinh ngạc nhiên lắm. Anh buột mồm mách nước: “nhẩy Mã lên hà đi!”. Khang reo to: “A, đúng rồi”. Anh nhẩy Mã lên hà và ván cờ hòa. Khang xoa tay kêu bận, hẹn mai chơi tiếp. Anh kéo Vinh đi uống nước. Ra xa anh mới nói: “Ông hâm quá! Ai bảo ông mách nước để tôi hòa?” Hóa ra Khang đang cầu thua. Một tháng nay anh đến phố này chơi cờ. Anh biết là Tuấn thấp nhất nên bao giờ chơi với Tuấn anh cũng thua. Các “vịt” ngồi quanh thấy anh thấp hơn cả Tuấn thì mừng lắm, xúm vào “chăm”. Tất nhiên là thua, nhưng cả “đàn vịt” vẫn đinh ninh là do họ “sơ sẩy”, nếu chơi cẩn thận là họ phải thắng. Và họ “sơ sẩy” như vậy vài tháng mà vẫn không “tỉnh” ra được. Thế mới là “vịt”.

Các bạn có thể xem lại phần nguyên lý chơi cờ trong các cuốn sách đã xuất bản như [i]Cẩm nang cờ Tướng[/i] (Trần Tấn Mỹ, Lê Thiên Vị, Phạm Tấn Hòa, Quách Anh Tú), [i]Cờ Tướng – Những vấn đề cơ bản[/i] (Lê Uy Vệ, Nguyễn Tấn Thọ) hoặc trong các bài đã đăng.

Để minh họa cho điều trên chúng tôi chọn ngẫu nhiên một ván thi đấu tại Giải vô địch cờ Tướng đồng đội toàn quốc 1998 tại Bà Rịa – Vũng Tàu. Ván cờ của Trịnh A Sáng (đi trước thắng) Trần Quang Nhật như sau:

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trịnh A Sáng (thắng) Trần Quang Nhật
RED Trịnh A Sáng;;;
BLACK Trần Quang Nhật;;;
RESULT 1-0
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 B7.1 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 S4.5 6. M8.7 M7.6
7. P8.2 B7.1 8. X2-4 B7.1
9. M3/5 M6/4 10. X4/2 P8.7?
DIAG{ #10 BLACK POPUP }
/*Sau 10 nước khai cục, Trần Quang Nhật thể hiện rõ là “không thuộc bài”. Nước thứ 5 cần đi [b]5… T3.5[/b], nước thứ 10 nhất thiết phải đi [b]10… P2.1[/b]

Ở nước thứ 5 nếu không lên Tượng thì khi [b]B7.1[/b] dù chơi cách nào bên Đen cũng kém phân. Nước thứ [b]10… P2.1[/b] được các tác giả Trình Minh Tùng, Đỗ Cảnh Minh, Cát Duy Bồ trong [i]Pháo loại bố cục đại toàn[/i] dành hẳn một lời bình: Đen lên Pháo bên phải phòng Trắng [b]P8.2[/b] bắt Mã là nước đi chính xác.*/
11. P8.2 M4/3 12. M7.6 Ms.5?
}END
[/game]

Lên Mã đầu làm tắc toàn bộ cánh phải, vi phạm nguyên tắc khai cục, dẫn đến thua cờ.

Vậy nên tính toán lựa chọn nước nào?

Cần khai triển thoáng các quân, liên tục tranh tiên. Có thể xét các phương án sau: [b]12… B3.1; 12… X8.2; 12… X8.8, 12… T3.5[/b].

Xét một cách sơ bộ thì [b]12… T3.5[/b] tuy mở thoáng cho Xe góc phải nhưng không hiệu quả vì Trắng còn nước [b]P5-6[/b] đuổi Xe, mặt khác [b]T3.5[/b] còn làm tắc hẳn Mã ở lộ 3. Nước [b]12… X8.8[/b] đợi [b]13. X9.1[/b] thì có thể tiến Tốt xuống, nhưng nếu [b]13. X9.2[/b] thì không tác dụng. Bây giờ chúng ta xét hai phương án đầu:

Nếu 12… B3.1 thì Trắng có hai cách đi:
*13. B7.1 Mt.4 14. B7-6 M3.2 đối công quyết liệt
*13. M6.7 X8.4 14. P8-5 Mt.5 15. P5.4 T3.5 16. X9-8 X8/1 17. X8.7 X8-5 đối công.

Nếu 12… X8.2 thì có thể:
13. M6.5 Mt.5 14. P8-5 T3.5
15. X9-8 X8-6 16. X4.3 P2-6
17. X8.8 P8/8
cờ chưa đến nỗi hỏng.

Trong thi đấu nhỡ gặp phải bài bản chưa thuộc thì phải tuân theo các nguyên tắc. Đã không thuộc bài lại không theo nguyên tắc thì dễ thua cờ. Cần rút kinh nghiệm cho các trận đấu sau này.

[b]Lưu ý của Bạn cờ:[/b]
*Cuốn sách đề cập trong bài [i]Cẩm nang cờ Tướng[/i] (Trần Tấn Mỹ, Lê Thiên Vị, Phạm Tấn Hòa, Quách Anh Tú) đã được chúng tôi phát hành (với sự cho phép của các tác giả) kèm với phần mềm CCW. Bạn có thể lấy trong phần download.
*Một số ván cờ thế trong cuốn [i]Cờ Tướng – Những vấn đề cơ bản[/i] (Lê Uy Vệ, Nguyễn Tấn Thọ) đã được đưa vào Cơ sở dữ liệu cờ thế (puzzle). Bạn có thể xem online hoặc download.

[b]3. Song Mã phối hợp[/b]
Song Mã phối hợp liên hoàn nhảy tới lui chiếu Tướng, không sợ các quân mạnh của đối phương uy hiếp. Tuy nhiên do cùng là một binh chủng, cách đi đơn điệu, nên không phát huy tối đa năng lực.

Ta xem các thế cờ sau:

[b]Thế 1: Song Mã liên hoàn phòng thủ.[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Song Mã liên hoàn phòng thủ
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 5k3/9/4h4/9/4Rh3/9/9/9/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. Tg5-4 Tg6-5 2. Tg4-5 Tg5-4
3. X5-8 Tg4.1 4. X8.3 Tg4/1
5. X8-5 M5.3! 6. X5/6 M3/5
7. X5-6 Tg4-5 8. X6.3 Tg5-6
9. X6-5 Tg6.1 10. Tg5-4 Tg6-5}END[/game]
hoà.

Thế cờ này hai Mã Đen liên hoàn bảo vệ nhau khiến Xe Trắng không thể uy hiếp được.

[b]Thế 2: Hợp sức công thành.[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Hợp sức công thành
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/4a2H1/3ae3e/9/9/H8/9/9/4A4/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. M9.8 T9.7 2. M8.7 Tg5-4
/*Trắng dùng 1 con Mã ngăn không cho Tướng Đen ra lộ 6 rồi dùng con Mã kia tấn công.*/
3. S5.4 S5/6 4. M2/3 S4/5
5. M3/5 T5.3 6. M5.7 T7/5
7. Ms.8 Tg4.1
/*Hai Mã phối hợp tạo thế đứng như vậy gọi là thế “song Mã ẩm tuyền”, dễ chiếu bí đối phương.*/
8. M7/6 S5.4 9. M6.8 Tg4-5
10. Ms/7 Tg5-6 11. M8.6 Tg6-5
12. M6/5 }END[/game]
Trắng phá Tượng thắng.