Du hí văn chương: Hồng nhạn tề phi – Hình chim hồng nhạn cùng bay

[img]xq391-0.jpg;right;[/img]Giới cờ giang hồ Việt Nam đã được định hình khá sớm. Một mặt do nằm giáp với Trung Quốc nên cờ Tướng được truyền bá sang nước ta từ lâu, mặt khác cộng đồng Hoa kiều sinh sống ở nước ta rất đông, nhất là ở các thành phố lớn như Sài Gòn, Hà Nội, Đà Nẵng, Nha Trang, Cần Thơ, Bạc Liêu, Hải Phòng… Cờ Tướng là một trong những trò chơi hứng thú nhất của cộng đồng này. Có nhiều gia đình con cháu đều là những danh thủ giỏi. Ở đồng bằng sông Cửu Long cũng xuất hiện những cao thủ lỗi lạc một thời, ở miền Bắc có Nam Định, Thái Bình, Hà Đông… là những vùng đất sản sinh ra những danh kỳ lừng danh. Miền Trung ít hơn nhưng cũng từng có những danh thủ tiếng tăm. Từ đội ngũ những tay cờ kỳ tài ấy đã xuất hiện như bậc cao thủ ngao du khắp các tỉnh. Đi ít thì những tỉnh lân cận hay một vùng như đồng bằng Nam Bộ hay đồng bằng Bắc Bộ, nhiều hơn là từ Bắc vào Nam, từ Nam ra Bắc. Những chuyến đi, những ván đánh của họ một số được ghi lại tới nay, những chuyến đi của họ trở thành những giai thoại thú vị mà các bậc cao niên vẫn còn kể cho tới tận bây giờ.

Có thể kể ra đây trong giới cờ giang hồ một số tên tuổi khá nổi bật như Hứa Văn Hải, Nguyễn Thành Hội, Nguyễn Văn Ngoan, Hà Quang Bố, Trần Quái, Phạm Thanh Mai, Đặng Đình Yến, Nguyễn Thi Hùng, Trần Đình Thủy, Nguyễn Minh Trưng, Trần Văn Ninh… (các tên tuổi bậc nhất của làng cờ Việt Nam đã được nói tới trong các tập của sách “Cờ Tường: Sự tích, Thú chơi, hai thoại”. Chính họ góp phần khuấy động cả phong trào cờ Tướng trên khắp toàn quốc. Không một môn cờ nào khác ở nước ta lại hoạt động sâu rộng, sôi động trong quần chúng và có tiếng vang như thế.

Trình độ cờ giang hồ tuy rất cao, nhưng đó là thời mù tịt thông tin về các đối thủ, nếu có nghe tới ai đó cao cờ thì cũng chỉ là “kiến kỳ thanh bất kiến kỳ hình”, lắm khi gặp nhau đánh nhau vỡ đầu mới hay đó là tên tuổi mình ngưỡng mộ. Sau đây là một vài mẩu chuyện về những cuộc gặp nhau khá thú vị như thế.

Chung Trân là một danh kỳ có tên tuổi, ông đã từng giang hồ sang Việt Nam và đánh thắng nhiều trận khiến tới bây giờ các kỳ thủ Việt Nam cao tuổi vẫn nhớ tới chuyên du đấu ấy. Sau khi chu du Việt Nam bèn quay về Trung Quốc theo đường Quảng Đông. Bấy giờ ở Quảng Đông có một đại cao thủ tiếng tăm lưng lẫy tên gọi là Hoàng Tùng Hiên, là một trong “Tứ đại thiên vương” của vùng này, nhưng Hoàng Tùng Hiên là nhà giàu, có cơ nghiệp đồ sộ nên chẳng cần phải đi giang hồ, chỉ ở nhà mà người tới xin tỷ thí ngày nào cũng có, người nào cũng xưng mình là cao thủ giang hồ nên dần dà Tùng Hiên cũng chẳng còn nhớ được hết những tên tuổi các bậc cao thủ ấy. Vả lại Tùng Hiên phần lớn đều đánh thắng bọn họ. nhiều lẩn chấp cả Mã mà vẫn thắng, nên gặp ai đánh thì đánh nhưng không quan tâm mấy tới tên tuổi hay lai lịch làm gì.

Một bữa có người khách lạ tới dinh Hoàng Tùng Hiên yết kiến và xin tỷ thí. Sau khi phân ngôi chủ khách, bèn ngả bàn cờ ra. Chủ hỏi vậy tiên sinh đinh đánh thế nào? Khách đáp “Tiếng tăm ngài nổi như cồn như sông bể, thế thì hãy chấp tôi Mã!” Hoàng xua tay mà rằng:”ở đây cung có lúc tôi chấp đã nhưng với tiên sinh chưa biết thế nào, tôi không dám, may ra chỉ chấp được một tiên!” Khách đáp: “Thực ra nếu tôi là kẻ ‘nổi danh thì chắc ngài phải biết từ lâu, nam ngài không biết tới tôi thì tôi cũng như muôn người giữa đám loạn quân, ngài không chấp thì tôi đánh làm sao lại”. Rốt cuộc Hoàng đồng ý chấp 2 tiên. Ngày đầu tiên Hoàng Tùng Hiên thua cả, cũng đã lấy làm lại. Sang ngày thứ hai bèn đề nghị chỉ chấp một tiên, khách bằng lòng. Hai người kịch chiến từ sáng tới khuya, Tùng Hiên phải vận hết công lực nhưng rốt cuộc vẫn thua liểng xiểng, mất bao nhiêu là bạc. Đêm về Tùng Hiên không sao ngủ được, biết mình đã gặp phải một tay lão luyện, lại biết cách nhử mình nên trong bụng vừa mừng vừa lo, mừng vì đã lâu mới gặp cao thủ xứng tầm, lo là không biết đùng cách gì để trị người này.

Hôm sau hai bên đánh bằng phân, Hoàng Tùng Hiên cờ tuy không kém, nhưng vừa đuối sức vừa bàng hoàng nên lại thua luôn, mất thêm một khoảng tiền cực lớn, bèn tự nguyện xin ngừng không đánh nữa, bấy giờ mới cung kính hỏi danh tính của khách. Khi biết đó là Chung Trân thì giật mình, lấy làm khâm phục lắm, mới tâm sự rằng từ lâu đã nghe danh mà không giáp mặt. Hai người tứ đó thành bạn cờ. Vào thời đó Quảng Đông còn có một nhân vật cờ xuất chúng nữa là Tăng Triển Hồng. Thế là ba người này cùng nhau làm bá chú cả một vùng cờ rộng lớn, được thiên hạ kính nể đặt cho biệt danh “Việt Đông tam phượng” (ba con chim Phượng Hoàng của đất Quảng Đông).

Cờ Tướng vốn là một trò chơi vô hại nên thời nào cũng được thả nổi cho toàn dân. Chơi cờ chẳng phải xin phép xin tắc bao giờ. Tuy nhiên không phải ai cũng tiếp cận dễ dàng với cờ Không phải là do cấm đoán mà là do trình độ của người chơi. Hãy tới một sân cờ người ở lễ hội: hay thì hay dấy, đẹp thì đẹp đấy, nhưng có người chỉ đứng 5, 10 phút là bỏ đi vì “chán quá, chẳng hiểu gì cả”. Trái lại có lắm người mê mải xem tứ đầu chí cuối, lúc thì thích thú reo hò, lúc thì chép miệng lắc đầu, khi thì hăng máu chỉ trỏ tranh cãi, khi thì cười ồ thoả thích trước nước đi dạt dột của một bên. Người trình độ càng cao, hiểu càng sâu thưởng cái hay cái đẹp mới sướng. Ở những trận tỷ thí giữa các đại cao thủ thì khỏi phải nói, cử nghe tên là kẻo nhau nườm nượp đi xem, xem xong nhớ vanh vách những nước cờ tuyệt diệu ấy suốt đời.

Các đấu thủ khi thượng đài đều rất bảo trọng thanh danh, uy tín của mình. Tuyệt đại đa số các trận tỷ thí đều hết sức trung thực và quyết liệt, mang tinh thần thượng võ rất cao. Vả lại dưới hàng nghìn con mắt tinh tường của khán giả, không mấy cao thủ lại dại dột “múa rìu qua mắt thợ hay mánh lận con đen” để chuốc tiếng xấu cả đời. Có khi một cao thủ thắng cuộc đang hớn hở giơ cao chiếc cúp thì đột nhiên từ trong đám khán giả có người nhảy vọt ra, giằng lấy cúp mà kêu lên “Hãy khoan nhận cúp, xin tỷ thí vơi ta một ván, thắng thì đem cúp về!” Kẻ đoạt ngôi quán quân cũng chẳng muốn mang tiếng hèn nhát ôm cúp rút lui trước kẻ thách thức táo tợn và đầy bản lĩnh kia, thế là một trận cờ nảy lửa mới lại bắt đầu khiến cho người xem lại được hả hê chiêm ngưỡng. Bởi vậy đã từng có không ít những cuộc tranh luận. Người cho rằng cách tổ chức giải cờ quá bài bản hiện nay: nhét hàng trăm đấu thủ vào phòng kín cổng cao tường chẳng ai được xem, quy đinh thời gian thi đấu nghiêm ngặt… đã giết chết bản chất của cờ, không còn kích thích hứng khởi để đấu những ván hay nhất, đẹp nhất mà không quan tâm tới sự thắng thua, đánh mất mối quan hệ giữa khán giả và đấu thủ vốn là tác nhân quan trong trong cuộc chơi đầy tính giao lưu, hội hè, loại bỏ sự thách đố tự nhiên tạo bất ngờ thú vị. Kiểu đánh hiện nay khá là công nghiệp, các đấu thủ đều có đơn vị chủ quản: là kỳ thủ “ăn lương biên chế” hết năm này đến năm khác gặp nhau nhẵn mặt, còn ngoài dân gian dẫu có tài giỏi mấy cũng chẳng thể béng mảng vào. Lắm kỳ thủ thi đấu để giữ chế độ, giữ lương, thưởng… nên họ chơi thận trọng, chặt chẽ, không muốn mạo hiểm, tránh những đòn biến ảo, những nước tài hoa, những thử nghiệm mới mẻ, sáng tạo, nơm nớp sợ thua. Nhiều khi còn thảm hại hơn nữa: các cao thủ hễ đụng nhau là sớm bắt tay hòa để dành sức tiêu diệt những “thấp thủ”. Cuối cùng so kè nhau từng chút hệ số phụ để kiếm thành tích. Cuối cùng là tuy có tài có năng thực nhưng cứ phải nem nép chịu sự “chỉ đạo” cực kỳ vô lý của huấn luyện viên, cam tâm “tự sát” trước những đối thủ dưới cơ, tức là tự hạ nhục mình để phục vụ cho cái gọi là “quyền lợi chung”! Hỡi ôi, còn đâu thôi oanh liệt, hồn nhiên của cờ!

[img]xq597-0.jpg;center;Chữ trong hình: chúc mừng sinh nhật. Anh chọn gì: sex hay là cờ[/img][img]xq597-1.gif;center;Chữ trên máy tính: chiếu hết sau 123 nước[/img]
[img]xq597-2.jpg;center;Chữ trong bảng: Giải vô địch cờ cho bò – cờ nhanh. Chữ trong vòng trắng: đáng lẽ mình phải ăn quân của nó[/img]

Thực ra điều này tưởng chửng như không có gì mới. Ngay tại Thủ Đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đã có những trường tiểu học hay trung học có câu lạc bộ cờ tướng và ngay tại các trung tâm thể thao, các nhà văn hóa… cũng đã hình thành các nhóm, các lớp cờ tướng cho học sinh.

Tuy nhiên nếu nhìn kỹ vào phong trào, nhất là nếu so sánh với cờ vua thì ta mới thấy có nhiều vấn đề cần bàn.

Nhưng trước tiên hãy cùng nhau trả lời cho câu hỏi: vì sao nên đưa cờ tướng vào trường học.

Trước tiên, cờ tướng là một môn chơi có truyền thống lâu đời của đất nước ta, có tới hàng triệu người chơi, có đủ mọi thành phần trong xã hội chơi, có vô số hình thức chơi và cái đáng nói nhất là tất cả mọi người đều say mê chơi thật sự và tìm thấy ở đó biết bao điều bổ ích, thú vị.

Thứ hai là ngày nay cờ tướng đã được quốc tế hóa và có cả một hệ thống thi đấu hoàn chỉnh, sự giao lưu cờ tướng trong khu vực và châu lục ngày càng gia tăng và ở điểm này thì cờ tướng Việt Nam có uy tín không nhỏ trên đấu trường quốc tế và đã trở thành môn thể thao mũi nhọn giàu thành tích và đáng tự hào của đất nước.

Thứ ba là cờ tướng hiện đại đã dần thoát khỏi lối chơi đơn thuần theo cảm hứng và kinh nghiệm mà đã đi vào có bài bản, có sự nghiên cứu, học hỏi, nhất là về lý thuyết. Các loại sách về cờ tướng hiện nay xuất bản rất nhiều, các loại tạp chí về cờ tướng trong nước cũng như được du nhập từ nước ngoài tăng lên đáng kể.

Cờ tướng cũng đã kịp trang bị cho mình cả một hệ thống thi đấu khoa học: ghi chép biên bản, chơi có đồng hồ đo thời gian, thi đấu theo hệ Thụy Sĩ, có hệ số Elo cá nhân, có hệ thống phong cấp của trong nước (kiện tướng, dự bị kiện tướng, vận động viên cấp…) và các danh hiệu quốc tế như Đặc cấp quốc tế đại sư, quốc tế đại sư, đại sư hiệp hội…

Thứ tư là nhờ có các phương tiện thông tin hiện đại thông qua mạng internet mà các websites cờ tướng xuất hiện ngày càng nhiều tạo điều kiện cho hàng nghìn kỳ thủ có thể trực tiếp chơi hay tham gia các cuộc thi đấu quốc tế trên mạng, vừa hứng thú vừa thật sự mau chóng nâng cao trình độ. Cũng qua mạng mà các ván cờ hay, các kết quả thi đấu đến với bạn chơi cờ đầy đủ, mau chóng, khắc phục được nạn thiếu thông tin trước đây. Như vậy bất cứ người chơi cờ tướng nào cũng dễ đàng hòa nhập vào môi trường cờ mà mình có quyền lựa chọn và giao lưu.

Thứ năm là cờ tướng ngày nay, nhất là đối với lớp trẻ đã khắc phục được rất nhiều nhược điểm của các thế hệ trước, trong đó đặc biệt phải kể đến việc khắc phục được khá nhiều thói hư tật xấu trong khi chơi cờ như “cờ ngoài bài trong”, mách nước ăn gian, cay cú ăn thua, thò chân thò tay vào bàn cờ, bàn tán ồn ào, tụ tập “cãi nhau như mổ bò” hay tác phong chơi
nhếch nhác, bừa bãi, nói năng thô tục thậm chì coi cờ tướng như phương tiện kiếm tiền, sát phạt, khích bác, thách đố, cá cược nhau.

Thứ sáu là do có các giáo viên được đào tạo tử tế nên khi vào các lớp học cờ tướng ở các câu lạc bộ nhà trường các em được học luật, phương pháp chơi, có tác phong tốt ngay từ đầu, có thời gian biểu, có phương pháp kết hợp hài hòa giữa thời gian chơi cờ và thời gian học hành, cách ly được các em với kiểu chơi cờ “đường phố”, tụ bạ như nói trên, nghĩa là các em được chơi cờ một cách lành mạnh để tăng cường trí thông minh, để học giỏi hơn và tránh được các tệ nạn xã hội.

Ngày nay người ta không còn có sự phân biệt quá đáng giữa cờ tướng và cờ vua nữa, tác dụng về mọi phương diện của hai loại cờ là như nhau, nhưng cờ tướng có một điểm hơn so với cờ vua là các em có thể dễ dàng tìm được người chơi, đó là những người thân trong gia đình, là họ hàng bà con hay bè bạn quanh nhà, điều mà cờ vua và cờ vây còn bị hạn chế. Cờ tướng cũng còn có một lợi thế khác là ở các lễ hội người chơi còn được thưởng thức các kiểu chơi rất nghệ thuật, rất văn hóa như cờ người, cờ bỏi, cờ tưởng…

Tuy nhiên đó là xét tổng thể về nhiều phương diện, còn trong thực tế thì cho tới nay, thực sự môn cờ tướng trong nhà trường vẫn chưa được chú trọng như cờ vua. Đó là điều làm chúng ta vẫn băn khoăn. Vì sao ở Trung Quốc người ta phát triển cờ tướng trong nhà trường mạnh như thế, hoàn hảo như thế, đưa môn cờ tướng trở thành “bảo vật văn hóa của Trung Hoa”, trong khi ở ta vẫn còn không ít trường dửng dưng, thờ ơ với một môn nghệ thuật và thể thao vừa lợi ích của mang bản sắc nghệ thuật văn hóa dân tộc.

Có người nói “cờ tướng không có triển vọng và tiền đồ bằng cờ vua” bởi các trận đấu quốc tế của cờ tướng còn ít quá. Có người lại nói trong khi cờ vua có hàng loạt giải trẻ quốc tế để các em tham gia thì cờ tướng hầu như không có giải trẻ quốc tế nào. Có người nói cứ nhìn vào kiểu chơi cờ tướng nhếch nhác ở đường phố, vỉa hè mà thấy e ngại cho con em mình học chơi cờ tướng.

Tất cả những ý kiến trên thực ra không phải là sai. Nhưng sao ta cứ phải chờ quốc tế. Chơi cờ đâu phải chỉ vì huy chương, cúp, phần thưởng (nói tóm lại là thành tích). Hàng bao đời nay ông cha ta chơi cờ tướng thật vô tư, vui vẻ, có màng gì đến những cái đó đâu? Các trường có tổ chức thì cũng chỉ vì mục đích đó chứ đơn thuần chỉ muốn có bằng được thành tích là đi chệch đường rồi. Chỉ cần các em thông minh hơn, học giỏi hơn, tránh được các tệ nạn xã hội là chúng ta thấy đã quá mãn nguyện rồi. Đó mới là cái lớn, cái căn bản, cái lợi ích sâu xa và bền lâu của cờ.

Có nhận thức được như thế thì mới mạnh dạn phát triển cờ tướng trong nhà trường, bởi vì xét cho cùng ai rồi cũng có một vài môn thể thao mình yêu thích và chơi cả đời. Chẳng phải việc giáo dục thể chất trong nhà trường cũng nhằm mục đích như thế sao? Vả lại phát triển môn cờ tướng có lẽ là điều hoàn toàn nằm trong tầm tay của mỗi trường học, dù là trường lớn hay trường nhỏ, dù là trường giàu hay trường nghèo, dù là trường ở thành thị hay trường ở nông thôn hay núi cao, vùng sâu vùng xa, thậm chí cả ngoài hải đảo. Bởi vì môn chơi này đối với các em là quá giản dị, quá bình dân, đâu cần có trang thiết bị gì hiện đại, đắt tiền hay phức tạp gì, chơi cá nhân cũng được mà chơi tập thể cũng xong. Sau khi được thầy hướng dẫn, các em hoàn toàn có thể tự lập nghiên cứu nâng cao trình độ qua sách vở, tạp chí và qua mạng…

Chúng ta mong rằng với thế mạnh sẵn có, lớp con em chúng ta sẽ tiếp bước các bậc cao thủ cờ tướng hiện nay, sẽ đến các đấu trường quốc tế, “sánh vai cùng các cường quốc năm châu”.

Tất cả cần và nên bắt đầu từ những năm tháng còn ngồi trên ghế nhà trường.