Giai thoại làng cờ: Lịch sử có thể lặp lại

[b]Hỏi:[/b][i] Trong bài [topic id=68]”Trưởng thôn Gián đất ghẹo cờ cao thủ”[/topic] có nói bố cục Thiên phong Pháo rất ít dùng. Vậy bây giờ người ta có còn dùng không?[/i]

[b]Trả lời:[/b]
Chúng tôi đã thử tra cứu bố cục này dựa trên các ván cờ hiện có trong CSDL cờ và kết quả như sau:
*Tất cả các ván cờ thi trong đấu chính thức (bao gồm các ván cờ của các danh thủ, các ván tranh giải quốc gia, quốc tế…): không ván nào dùng bố cục này (Qui bối Pháo còn được dùng tuy rất ít)
*Chỉ có đúng 3 ván trong CSDL các kiện tướng của club CXQ là có dùng (không tính các kỳ thủ có điểm thấp):

Điều thú vị là tất cả các ván này xuất hiện khá lâu sau khi bài viết về “Trưởng thôn Gián đất ghẹo cờ cao thủ” được đăng trên báo “Người chơi cờ” (số tháng 7 và 9 năm 2000) nên rất có thể các kỳ thủ biết đến nó qua chính bài báo này và họ đã thử áp dụng. Tuy nhiên có lẽ do chưa được nhuần nhuyễn hoặc do đối thủ của họ cũng đọc và thử thế trận này rồi nên kết quả “khá tệ” (2 thua, một hòa cho người đi hậu dùng Thiên phong Pháo). Sau đó không thấy ai thử nghiệm thế trận này nữa.

[b]Hỏi:[/b][i] Tòa soạn có đăng tiếp bài về Trần Quới không? Có đăng thêm ván cờ hoặc tạo CSDL cờ của Trần Quới?[/i]

[b]Trả lời:[/b]
Loạt bài chính về [topic id=54]Trần Quới[/topic] đã hết. Tuy nhiên, các bạn sẽ thấy danh thủ này còn được nhắc đến nhiều lần trong các bài viết khác.

Chúng tôi chưa có kế hoạch tạo CSDL cờ của Trần Quới vì việc này tốn khá nhiều công sức để nhập các ván cờ từ biên bản giấy, ngoài ra có một vài ván cần thẩm tra sửa lại vì chúng tôi phát hiện có một số nước trong đó được ghi chép không hợp lý (sai).

Kế hoạch sắp tới chúng tôi sẽ đăng thêm một số ván đấu của Trần Quới với danh thủ Nguyễn Tấn Thọ trong loạt bài về Kỳ vương đất bắc này.

Có một bạn trẻ hay ra sới cờ. Thấy anh ta chơi thấp, cánh “thợ săn” luôn tìm cách “quây”. Bữa nọ, Nguyễn Quốc Cường đi qua gặp anh ta. Cùng độ tuổi như nhau, Cường rủ anh chơi cờ. Anh bạn trẻ thua nhanh chóng. Quốc Cường hỏi:
– Tại sao ông không kiếm việc gì làm mà đi chơi cờ? Ông chơi thấp thế sống bằng cờ sao được?
– Ai sống bằng cờ? Tôi là sinh viên năm thứ ba, đang phải lo đủ tiền học trọ, tiền mua sách vở, chơi cờ vớt vát được chút nào hay chút ấy thôi!
Nghe xong Quốc Cường “té ngửa”. Anh bạn mới quen rút thẻ sinh viên ra. Quốc Cường rút tiền trả lại và nói:
– Thôi ông cầm lấy tiền, mà từ nay đừng chơi nữa!

Các bạn hâm mộ cờ xung quanh lần lượt lấy tiền trả lại bằng hết, có người còn cho thêm.

Hôm ấy anh bạn trẻ tuy thua cờ nhưng lãi lớn và từ đó anh cũng không ra sới cờ nữa.

[b]Lịch sử hình thành[/b]

[img maxheight=200 maxwidth=200]xq85-0.jpg;left;Cờ vua[/img]Cờ vua (hay còn gọi là cờ quốc tế) có nguồn gốc từ Ấn Độ vào thế kỷ thứ 6 hoặc sớm hơn và có tên là “Chaturanga”, ý nói đến bốn lực lượng chính của đội quân Ấn Độ thời bấy giờ gồm voi, kỵ binh, xe ngựa đánh trận và bộ binh. Sau khi phát triển sang phía Đông của Trung Quốc và sau đó là Triều Tiên và Nhật, cờ xuất hiện ở khu vực vịnh Persic và được đổi tên thành “shatranj”. Với sự thôn tính của người Arabia đối với Tây Ban Nha và việc đạo Islam được du nhập vào đảo Sicilia (Italia), môn chơi này có mặt ở Tây Âu. Cho đến thế kỷ thứ 10, chơi cờ đã trở nên phổ biến khắp châu Âu, thu hút sự quan tâm của các hoàng đế, giới quý tộc, các nhà triết học, thậm chí các nhà thơ.

Đến cuối thế kỷ 15, đã có một số thay đổi về luật chơi cùng với việc tạo nên hai quân cờ được coi là quan trọng nhất trên bàn cờ là Hậu và Tượng. Luật chơi này được giữ cho đến ngày hôm nay.

[b]Những điểm tương đồng[/b]

[img maxheight=200 maxwidth=200]xq85-1.jpg;right;Bàn cờ tướng[/img]Cờ tướng và cờ vua đều dành cho hai người chơi với số quân cờ bằng nhau. Cả hai đều có Xe, Mã, Tốt và những quân này di chuyển khá giống nhau trong hai môn. Luật chơi cũng giống nhau và mục tiêu cuối cùng là làm thế nào để ”chiếu” Tướng hoặc Vua của đối phương.

Cờ tướng còn có Tượng, Sỹ và Pháo. Điều thú vị là Tượng và Sỹ thì di chuyển không lạ lắm so với cờ vua nhưng Pháo là một sự sáng tạo độc đáo khác hẳn. Chính vì thế theo quan điểm phương Tây, pháo là quân cờ khó học nhất để chơi được. Để có thể ăn quân của đối phương, Pháo phải nhảy qua một quân nữa đứng giữa, đóng vai trò như ”cò súng” để phát hỏa.

Ở mỗi bên của bàn cờ Tướng, có bốn ô được coi như một cung điện. Tướng hoặc Sỹ không được phép dời khỏi “cung điện”. Tướng không được đối mặt trực diện với Tướng của phía bên kia. Nói một cách khác khi điều đó xảy ra thì Tướng có thể có chức năng như một quân Xe, và có thể “ăn” Tướng của phía bên kia, kết thúc ván đấu. Điều này cũng áp dụng cho Vua của cờ vua. Một điều khá thú vị là trong cờ tướng, mặc dù được đặt cho một cái tên rất mỹ miều là Sỹ và là quân có vị trí gần tướng nhất nhưng, quân cờ này về mặc “quyền” lại rất hạn chế và chỉ được di chuyển trong theo đường chéo trong khu vực “cung điện”.

[b]Nét khác biệt[/b]
[img maxheight=200 maxwidth=200]xq85-2.jpg;left;Trận cờ vua đỉnh cao giữa Kasparov và Kramnik[/img]Sự khác biệt lớn nhất giữa hai môn cờ là đối với cờ tướng có một “dòng sông” ngăn cách bàn cờ thành hai bên riêng biệt. Một khi một quân cờ vượt qua biên giới, các đấu thủ cần có những thay đổi hoặc thích nghi cần thiết trong lãnh địa của đối phương. Chính vì thế các quân cờ bắt buộc cần di chuyển theo các ô nằm ngang nhiều hơn, và thường có xu thế giảm tốc độ so với việc di chuyển trong lãnh địa của mình.

Địa hình mới khiến cho người chơi phải điều khiển các bước di chuyển của mình một cách khác đi, linh hoạt để đối phó với nhiều vật cản và khó khăn. Việc thích nghi với tình huống mới là cực kỳ cần thiết. Có thể có những những rủi ro xảy đến khiến cuộc chơi trở nên phức tạp hơn và đòi hỏi nhiều hơn sự tinh tế và khôn ngoan.

[b]Hiểu không gian và thời gian[/b]

Cờ vua tập chung tất cả các con Tốt cùng với nhau trong khi cờ Tướng có thể trải quân Tốt khắp bàn cờ. Phương Tây thì tìm kiếm việc quy định ranh giới cho lãnh địa của mình trong khi người châu Á mở rộng các cơ hội để đàm phán. Không gian có thể được di chuyển trong khi thời gian không phải là vấn đề.

Người Trung Hoa đã thích nghi với một tầm nhìn rộng bởi họ không đưa ra các quyết định một mình. Họ cân nhắc những quan điểm trong bản thân nhóm của họ cũng như động cơ gì thúc đẩy đối thủ. Trái lại, người phương Tây muốn “đi thẳng vào điểm chính”, họ muốn có được kết qủa nhanh chóng và không chú trọng nhiều đến mối quan tâm của đối tác. Được sự ganh đua thúc đẩy, người chơi mong muốn vượt qua tất cả các trở ngại, áp đặt luật lệ là kẻ mạnh nhất sẽ sống sót.

[b]”Chung” hay “chuyên”?[/b]

Trong môn cờ vua, tất cả các quân cờ được đặt nằm trong các ô vuông trên bàn cờ, điều đó cho thấy tôi đóng chặt lãnh địa của mình. Trong khi đó, đối với môn cờ Tướng, vị trí để đặt các quân cờ là các điểm giao nhau hoặc ngã tư đường, để có thể có một tầm nhìn toàn cảnh hơn.

[img]xq85-3.jpg;right;Chơi cờ tướng trên đường phố[/img]Trên thương trường, người Trung Hoa thích một cách tiếp cận mang tính hợp nhất hơn. Đối lại, người phương Tây thích trung vào các mục đích trước mắt hoặc các kết quả ngay lập tức, đòi hỏi phải có một cách tiếp cận liên tục và theo một đường hẹp hơn. Mặt khác, người phương Đông thường giới thiệu họ như là những người “chung” nghĩa là có thể làm bất cứ việc gì, mặc dù có thể thích những điểm thực tiễn của họ hơn nhưng cũng sẵn sàng trải nghiệm những quan niệm logic khác. Người phương Tây ngược lại cho họ là những người “chuyên”, những người cảm thấy thoải mái và an toàn hơn khi những lý do thuộc về lý trí an ủi cho những quyết định của họ.

Đối với cả cờ vua và cờ tướng, việc có những chiến lược vây hãm quân đối phương quan trọng hơn nhiều so với việc ăn quân hoặc chém tướng. Chúng ta sẽ không biết ai là người chiến thắng cho đến những phút cuối cùng. Chiến thắng phụ thuộc vào người chiếm giữ cả không gian và thời gian.