[b]Thế nào là trò chơi cờ[/b]
Các trò chơi cờ Vua, cờ Tướng, cờ vây, cờ caro… thường được gọi chung bằng tên “cờ”. Đặc điểm của các trò chơi dạng này như sau:
*Có hai đấu thủ, mỗi người chỉ đi một nước khi tới lượt.
*Các đấu thủ đều biết mọi thông tin về tình trạng trận đấu.
*Trận đấu không kéo dài vô tận, phải diễn ra hòa, hoặc một bên thắng và bên kia thua.
Như vậy bất cứ trò chơi nào khi chơi có từ ba người trở lên hoặc một số thông tin bị che giấu sẽ không được coi là cờ: ví dụ các trò chơi bài, dò mìn.
 
[b]Một số loại cờ thường gặp ở Việt Nam[/b]
Trong phần này chúng tôi sẽ giới thiệu với các bạn một số loại cờ thường được chơi ở Việt Nam. Một số là cờ do nước ta sáng tác, một số là du nhập từ nước ngoài. Về cách chơi thì chúng đều đơn giản hơn cờ Tướng và cờ Vua. Chúng thực sự các loại cờ và đóng vai trò giải trí hoặc rèn luyện trí não rất tốt.

Trước hết xin kể tên các trò chơi nhiều người biết đến ở Việt Nam:
*Phổ biến: Cờ Tướng, cờ Vua, cờ Vây (go), cờ Caro (go-moku)
*Nhiều người biết: Tic-tac-toe (giống cờ caro nhưng bàn cờ chỉ có kích thước 3×3), cờ Chiếu Tướng, cờ Đinh Bộ Lĩnh, cờ Hùm, cờ Sao, cờ Gánh, cờ Nhẩy, cờ Lúa Ngô Khoai Sắn, cờ Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ, cờ chân chó, cờ Tam giác, cờ Dây…
*Một số trò chơi khác cũng có thể liệt vào loại cờ: Ô ăn quan.

Còn nhiều loại cờ khác trên Thế giới cũng từng được một số người Việt Nam chơi nhưng không phổ biến bằng.

Đứng về phương diện lập trình thì một số trò là dễ cài đặt trên máy tính (cờ chân chó, cờ Hùm, cờ lúa ngô). Trong khi đó một số trò như cờ tam giác, cờ ô vuông, cờ caro lại rất khó cài do sự bùng nổ tổ hợp quá lớn.

Dưới đây là mô tả và cách chơi một số trò:

[b]1. Cờ chân chó[/b]
Bàn cờ có hình như dưới. Mỗi bên chỉ có hai quân khác nhau và khởi đầu như hình vẽ. Người đến lượt chơi chỉ được đi một trong hai quân của mình theo các đường kẻ săụn và đến một vị trí mới (giao điểm các đường) cạnh đó, nếu vị trí đó là trống. Ván cờ kết thúc khi một bên bị hãm vào thế không thể đi được quân nào và bên kia sẽ thắng. Một điều kiện thêm là bên đi trước nước đầu tiên không được đi quân cờ ở góc nhọn vào vị trí trung tâm vì như thế ván cờ sẽ kết thúc ngay.

[img]xq240-0.gif;center;[/img]

Một số đề nghị cải tiến:
*Bầy các quân có vị trí khởi đầu như hình vẽ. Bầy quân như vậy thì bên đi trước không thể kết thúc ván cờ được ngay.
*Mỗi bên không được đi một quân hai lần liên tiếp nếu quân kia còn hoạt động được. Nhờ thêm luật này thì sẽ có nhiều nước đi linh hoạt hơn.

[b]2. Cờ lúa ngô[/b]
Bàn cờ và các quân ban đầu như hình vẽ. Mỗi bên tới lượt chỉ được đi một quân của mình theo đường kẻ, vừa đi vừa đọc “lúa, ngô, khoai, sắn, đỗ” hoặc “kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ”, mỗi bước đi đọc một từ (tiến lui đều được) và chỉ được đi vào chỗ không quân (trừ bước cuối). Đi cả 5 bước mà bước cuối cùng nếu có quân của đối phương thì được ăn quân đó. Ván cờ kết thúc khi một bên hết quân và bên kia sẽ thắng cuộc.

[img]xq240-1.gif;center;[/img]

Cải tiến: Không nhất thiết phải đi cả năm bước một lần mà tuỳ ý từ 1 đến 5.
 
[b]3. Cờ Hùm[/b]
Bàn cờ và các quân ban đầu như hình vẽ. Một bên chỉ có một quân cờ gọi là Hùm, một bên có 15 quân gọi là các Trâu (hoặc Lợn). Bên Hùm bao giờ cũng được đi trước, mỗi bên đến lượt chỉ được đi một nước. Bên Hùm có thể vồ ăn được Trâu trước mặt Hùm (tính theo đường kẻ sẵn) nếu không có Trâu khác đứng đằng sau Trâu đó cản bước nhẩy của Hùm (nếu sau Trâu đó là ngoài bàn cờ thì cũng không được ăn).
Ván cờ kết thúc khi Hùm ăn hết Trâu hoặc Trâu vây kín Hùm. Một qui định nữa là không được đi lại nước vừa đi trước đó.

[img]xq240-2.gif;center;[/img]

[b]4. Ô ăn quan[/b]
Bàn cờ như hình vẽ.
[img]xq240-3.gif;center;[/img]
Số ô nhỏ mỗi bên có thể là 10 hoặc 7, 8 đều được và gọi là ô. Hai ô to hai đầu gọi là quan. Mỗi ô được đặt sẵn 5 quân, mỗi quan 10 quân (các quân không phân biệt bên và có thể xê xích so với số lượng qui định). Người đi lấy quân ở một ô bất kì (ô hoặc quan) rồi rải từ ô tiếp theo mỗi ô một quân và theo một chiều nào đó (tuỳ ý). Hết quân rải thì lại lấy hết quân ở ô ngay sau ô đã rải quân cuối cùng và lại rải tiếp. Chỉ ngừng khi ô ngay sau đó không còn hạt. Khi ngừng sẽ được ăn hết quân ở ô ngay tiếp theo ô trống (nếu ô đó có quân). Đổi lượt chơi cho đối phương. Ván chơi kết thúc khi hết quân trên bàn hoặc cả hai ô đầu (hai quan) không còn hạt. Bên nào ăn nhiều quân hơn là thắng.

[img]xq240-6.jpg;center;Ô ăn quan – tranh lụa của Nguyễn Phan Chánh[/img]
 
[b]5. Cờ tam giác[/b]
Bàn cờ có sẵn một tập điểm bất kì rải rác. Mỗi người chơi khi đến lượt sẽ vạch một đường thẳng nối hai điểm tuỳ ý với nhau nhưng không được cắt các đường có sẵn. Nếu nhờ đường kẻ đó tạo thành một tam giác mới thì người chơi được “ăn” tam giác đó bằng cách đánh dấu nó (tam giác ăn không được phép có một điểm nào nữa trong lòng nó) và được đi tiếp. Không được bỏ ăn hay bỏ quyền đi tiếp. Chơi cho đến khi mọi điểm đều được nối hết thì kết thúc chơi. Bên ăn được nhiều tam giác hơn thì thắng.

[img]xq240-4.gif;center;[/img]

[b]6. Cờ ô vuông[/b]
Là một dạng biến thể của cờ tam giác. Lúc này, các điểm lại là các giao điểm của một cái lưới ô vuông. Các đường nối chỉ là các cạnh của các ô này. Người chơi sẽ ăn các ô vuông mới được tạo ra. Bên ăn nhiều ô hơn sẽ thắng. Chú ý là loại cờ này dễ xây dựng giao diện hơn cờ tam giác.

[img]xq240-5.gif;center;[/img]

[i](Sưu tầm, tổng hợp và biên soạn)[/i]

[b]Chú thích:[/b]
Bài này đã được đăng trên tạp chí PCWorld Việt Nam, số tháng 4 năm 2000 và thuộc loạt bài cho giải Cờ tướng Máy tính do trường Đại học Quốc Gia Hà Nội và tạp chí PCWorld Việt Nam tổ chức.

[b]Điều 30:[/b] THI ĐẤU ĐỒNG ĐỘI
Các hình thức thi đấu đồng đội cũng tương tự như các hình thức thi đấu cá nhân và chỉ khác là mỗi đội thi đấu được coi là một đơn nguyên.
Theo quy định chung các cuộc thi đấu đồng đội chính thức mỗi đội chỉ có từ 3-6 đấu thủ chính thức và 1-3 đấu thủ dự bị. Các cuộc thi đấu hữu nghị cho phép các đội thi đấu với số vận động viên không giới hạn (thậm chí mỗi đội từ 20-30 đấu thủ hoặc hơn nữa) với mục đích tuyên truyền phát triển phong trào.
30.1. Nguyên tắc tổ chức chung.
30.1.1 Trong một cuộc thi đấu, các đấu thủ của một đội chỉ gặp các đấu thủ trong cùng một đội khác.
Như vậy tức là các đấu thủ 1,2,3,4… của đội A chỉ gặp các đấu thủ 1,2,3,4,… của đội B. Không thể bố trí số 1 của đội A gặp số 1 của đội B, số 2 của đội A gặp số 2 của đội C, số 3 của đội A gặp số 3 của một đội khác nữa…trong một buổi.
30.1.2. Trong một đội mỗi đấu thủ sẽ được chia vào một bảng khác nhau. Trong một số trường hợp đặc biệt, có thể 2-3 đấu thủ cùng một đội được chia vào một bảng nhưng họ không đấu với nhau.
30.1.3. Các đội sẽ lập danh sách đấu thủ theo thứ tự trình độ chuyên môn. Đấu thủ khá nhất mang số 1, đấu thủ yếu nhất mang số cuối.
Để phân biệt các đấu thủ mang cùng số, các đội bốc thăm lấy số thứ tự A, B, C… các đấu thủ của đội A sẽ có số A1, A2, A3, của đội B là B1, B2, B3… Các đấu thủ cùng thứ tự sẽ vào cùng một bảng: bảng 1 có các đấu thủ A1, B1, C1… bảng 4 có các đấu thủ A4, B4, C4… và chỉ thi đấu trong bảng đó không chuyển sang bảng khác.
Riêng trong các cuộc đấu hữu nghị giữa hai đội với số lượng đấu thủ rất đông (mỗi bên 30-40 đấu thủ trở lên) theo hình thức đối kháng đồng loạt, thì không bắt buộc phải ghi tên đấu thủ vào từng bảng và cho phép sau một ván cờ có thể sắp xếp lại thứ tự các đấu thủ.
30.1.4. Trong một buổi thi đấu, nếu vì một lý do chính đáng, mà một đấu thủ chính thức không thể tham gia được thì đọi được quyền thay đấu thủ sự bị vào đúng bảng có đấu thủ phải nghỉ đấu. Việc thay thế đựoc ban tổ chức cho phép không được chậm quá giờ thi đấu là 15 phút và tuyệt đối không được tiến hành khi ván cờ đang dở dang. Nếu có trường hợp giữa ván cờ đấu thủ chính thức không thể tiếp tục được thi coi như đấu thủ thua ván cờ đó và đấu thủ dự bị chỉ được vào thay thế trong lượt thi đấu sau.
Riêng cuộc thi đấu đối kháng giữa hai đội với số lượng đông có tính chất hữu nghị, nếu trước giờ thi đấu, một đấu thủ chính thức không tham dự được thì chuyển đấu thủ dưới lên và đấu thủ dự bị thay vào bảng cuối cùng (khi mỗi đội có 30 đấu thủ trở lên).
30.1.5 Thành tích của một đội là tổng số các điểm mà các đấu thủ của đội đã giành được trong các cuộc đấu. Đội nào có tổng số điểm cao hơn sẽ được xếp hạng trên.
Nếu hai đội bằng điểm nhau, thì người ta xét thành tích của đấu thủ khá nhất (đấu thủ bảng 1), nếu hai đấu thủ này bằng điểm nhau, thì xét tiếp đến bảng 2 và tiếp tục như thế.
30.2. Hệ thống đối kháng
Hệ thống đối kháng là hình thức thi đấu đồng đội, khi chỉ có hai đội gặp nhau. Hệ thống đối kháng có thể tổ chức theo hai thể thức tùy theo số lượng đấu thủ, thời gian thi đấu và yêu cầu của tổ chức thi đấu.
30.2.1. Đối kháng đồng loạt
Theo thể thức này, hai đội lập danh sách đấu thủ (theo nguyên tắc 3) và các đấu thủ có cùng số thứ tự sẽ cùng gặp nhau trong một trận gồm từ 1-4 ván.
Số ván cờ thường được quy định là chẵn để đảm bảo quyền đi trước của hai đội bằng nhau. Trong trường hợp mỗi đội có từ 10 đấu thủ trở lên thì có thể chỉ cần đánh một ván và khi đó các dố lẻ của đội A được cầm quân Trắng đi trước và số chẵn đội A giữ quân Đen đi sau (bốc thăm giữa hai đội lấy thứ tự A và B; số đấu thủ nên là số chẵn).
Thể thức thi đấu này có ưu điểm là đơn giản, tổ chức nhanh và gọn nên thường được vận dụng trong các cuộc thi đấu hữu nghị giữa các cơ sở với nhau.
Nhược điểm là chưa đánh giá một cách chính xác được thực lực của các đội và yếu tố ngẫu nhiên còn có nhiều tác dụng, nhất là trong trường hợp các trận đấu chỉ có một ván.
30.2.2. Đối kháng kiểu Anh
Thường được vận dụng khi số đấu thủ chính thức của mỗi đội ít (6 người trở xuống). Theo thể thức này, mỗi đấu thủ của đội sẽ lần lượt gặp tất cả các đấu thủ của đội kia và mỗi trận chỉ có một ván.
Hai đội bốc thăm và tiến hành thi đấu theo thứ tự quy định theo lịch thi đấu sau:
[img]xq217-0.jpg;center;[/img]

[img]xq217-1.jpg;center;[/img]

[img]xq217-2.jpg;center;[/img]

[img]xq217-3.jpg;center;[/img]

Quyền thi đấu được xác định theo nguyên tắc sau:
Các đấu thủ số lẻ đội A đi trước với các số lẻ đội B và đi sau với các số chẵn. Các đấu thủ số chẵn đội A đi trước với các số chẵn đội B và đi sau với các số lẻ. Như vậy, trong các trận giữa các đấu thủ cùng thứ tự, bên A bao giờ cũng được đi trước và nếu số đấu thủ lẻ thì đội A được đi trước nhiều hơn một ván. Cũng vì vậy, nên trong nhiều trường hợp người ta thường bố trí trận đấu hai ván để cho công bằng.
Thể thức này có ưu điểm là xác định đội thắng một cách chính xác, nhưng đòi hỏi phải có thời gian thi đấu dài.
30.3. Hệ thống đấu loại trực tiếp
Hệ thống đấu loại trực tiếp được vận dụng khi số đội dự giải tương đối đông và khi ban tổ chức thi đấu không có điều kiện tập trung nhiều đấu thủ trong cùng một thời gian.
Hình thức tổ chức này được tiến hành đúng như khi tổ chức thi đấu loại trực tiếp cho cá nhân, chỉ khác là trong giải cá nhân thì cặp đấu thủ gặp nhau, còn trong giải đồng đội thì các đội gặp nhau theo thể thức đối kháng, thường là đối kháng kiểu Anh.
Các cuộc thi đấu theo hình thức này thường kéo dài từ 3 tháng đến 1 năm, nhưng có ưu điểm là đơn giản cho công tác tổ chức thi đấu.
Thông thường ban tổ chức thi đấu chỉ cần lập bảng chung, công bố hạn định thời gian cho từng vòng. Các đội phải gặp nhau sẽ trao đổi và quyết định về địa điểm và ngày giờ thi đấu trong phạm vi hạn định trên và báo cáo ban tổ chức cử cán bộ và trọng tài xuống theo dõi và lập biên bản xác định kết quả.
30.4. Hệ thống đấu vòng tròn
Hình thức tổ chức này được vận dụng khi số đội tham dự giải dưới 16 đội và khi điều kiện tổ chức cho phép tập trung được số lượng lớn đấu thủ trong cùng một thời gian liên tục.
Phương thức tổ chức cũng giống bảng đấu vòng tròn cá nhân, nhưng thay vào số thứ tự của cá nhân là thứ tự của đội. Do đó, đối với cuộc thi 16 đội sẽ vận dụng bảng đấu vòng tròn cho 16 đấu thủ, cuộc thi 8 đội áp dụng bảng cho 8 đấu thủ…
Lịch thi đấu cho một giải 8 đội sẽ như sau (sso 1 là đội A, số 2 là đội B, số 3 là đội C…):

[img]xq217-4.jpg;center;[/img]

Trận đội A gặp đội H thì đấu thủ A1 gặp H1, A2 gặp H2, trận đội C gặp đội F thì đấu thủ C1 gặp đấu thủ F1, C2 gặp F2… Hội trường thi đấu bố trí thành từng khi vực cho hai đội một và các đấu thủ của một đội đều ngồi cùng về một phía.
Quyền đi trước được xác định theo quy tắc sau: Dựa vào cách xác định quyền đi trước theo bảng cá nhân, xác định ưu tiên của đội (nếu số 3 được đi trước thì tức là đội C được ưu tiên đi trước, số 7 đi trước thì đội G được ưu tiên).
Trong các trận đấu giữa hai đội, các đấu thủ số lẻ đội ưu tiên được đi trước và số chẵn đi sau.
Qua cách tổ chức thi đấu này ta thấy là các đội gặp nhau theo quy tắc nhất định và chỉ các đấu thủ có cùng số thứ tự (cùng trong một bảng) mới gặp nhau mà thôi.
30.5.Hệ thống Đại tuần hoàn
Cách thức tiến hành cũng giống thi đấu cá nhân: Sau mỗi vòng đấu các đội thu được số điểm như nhau sẽ được xếp vào cùng nhóm và cũng chia theo phân nhóm để bốc thăm cho vòng sau.
Khi các đội gặp nhau, số 1 gặp số 1, số 2 gặp số 2…, quyền đi trước cũng được xác định giống như thi đấu hệ Đại tuần hoàn cá nhân, đội được quyền đi trước thì các số lẻ được đi trước và số chẵn đi sau. Mọi nguyên tắc tổ chức cho giải cá nhân đều được áp dụng đúng cho giải đồng đội.

[b]Bài tập chương 3[/b]

Hãy cho biết bên Trắng sẽ thắng, hoà hay thua cờ? Bên Trắng phải đi như thế nào để đạt được như vậy?

[b]Bài tập 1[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 1 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 4k1e2/3P5/2c1e3c/4R4/9/9/9/9/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 2[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 2 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 4kae1C/4a4/6R2/4r4/9/5p3/9/4E4/9/4K1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 3[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 3 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 4k1e2/4a4/4e4/4R4/9/9/9/9/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 4[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 4 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 4k4/9/9/9/9/9/9/9/2p6/3K1RHc1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 5[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 5 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 4k4/4a4/9/4p4/9/9/9/4E4/4K4/3A1cE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 6[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 6 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 3ak1e2/4a4/4e3h/6p2/9/6R2/9/9/4A4/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 7[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 7 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 3a1k3/4a2R1/9/3P5/9/9/9/4C4/1r2A4/c1EAK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 8[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 8 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 3c5/3k5/9/4R4/9/3c5/9/9/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 9[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 9 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 3a1k3/4a1H2/9/4r4/4c4/9/9/1R7/3p1C3/4KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 10[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 10 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 3ak4/9/4ea3/8P/6e2/6H2/3p5/E3E4/2h2C3/1c1K1A3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 11[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 11 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN 2e4R1/4ak1H1/4ea3/3cp3c/6h2/6E2/9/9/3pA4/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Bài tập 12[/b]:
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Bài tập chương 3
RED Trắng
BLACK Đen
EVENT Book: An introduction to Chinese Chess;
/* Problem 12 chapter 3 – An introduction to Chinese Chess */
FEN C4ke2/2c1a4/3ae3h/p1p2H3/6r1p/7R1/P3c3P/3CE4/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
[/game]

[b]Lưu ý:[/b]
*Tất cả các bài tập trên đã được đưa vào Cơ sở dữ liệu cờ “Cờ thế” (PuzzleDB). Bạn có thể download về để xem khi không nối mạng.

[img]xq239-0.jpg;right;[/img]Chùa Vua là tên gọi chung của cụm di tích gồm chùa Hưng Khánh và điện Thiên Đế thờ Đế Thích, mặt hướng Đông Nam, được dựng vào đời Lê. Đế Thích (Sakradevànàm Indra) theo Từ điển Phật học Hán Việt (Hà Nội, 1992) là vị chủ cõi trời Đao-lợi, thống lĩnh 33 vùng trời, thuộc thượng tầng cõi Trung giới, cao hơn trời Tứ Thiên Vương và thấp hơn trời Dạ-ma. Thần Đế Thích còn được truyền thuyết dân gian cho là bậc giỏi nhất trong nghệ thuật đánh cờ qua câu chuyện “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” được lưu truyền rộng rãi. Cũng vì thế, lễ hội hàng năm của chùa vào đầu tháng giêng (các ngày 6, 7, 8 và 9 âm lịch) đều có tổ chức thi cờ ở sân trước cửa chùa. Ai đoạt giải 3 năm liền sẽ được ghi tên vào bia đá đặt tại nhà bia ở sát sân cờ. Chùa đã được Bộ Văn hoá công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia.
[img]xq239-1.jpg;center;Hội cờ ở chùa Vua[/img]

CHƯƠNG VI CÁC HÌNH THỨC THI ĐẤU

Nhằm tạo thuận lợi chi các ban tổ chức giải cờ cũng như cho các đấu thủ, rút kinh nghiệm qua nhiều cuộc thi đấu, người ta đã đề ra các hình thức thi đáu đa dạng và thích hợp cho từng giải cờ.

[b]Điều 25: HỆ THỐNG ĐẤU LOẠI TRỰC TIẾP[/b]
Thi đấu theo hệ thống này, các đấu thủ (hoặc đội) gặp nhau một trận đấu đối kháng. Các đấu thủ thua bị loại ngay. Mỗi cặp đấu thủ phải gặp nhau trong một trận đấu đối kháng thông thường là hai ván để mỗi người đều được đi trước một ván. Nếu hòa đấu thêm hai ván nữa để phân thắng bại. Trường hợp hòa nữa, trọng tài cho bốc thăm màu quân đấu thêm một ván nữa hoặc cho bốc thăm may rủi để chọn người thắng, thi đấu tiếp vòng sau. Thi đấu theo hệ thống này người ta không cho hoãn đấu vì sẽ ảnh hưởng đến tiến trình chung của giải. Các trận bát kết (còn lại 16 người), tứ kết (còn lại 8 người), bán kết (còn lại 4 người), và chung kết (còn lại 2 người) thì số đấu thủ phải là 32, 64 hoặc 128. Trường hợp không đúng số người trên thì nên chọn một dố đấu thủ hạt giống từ những người tham dự cho miễn đấu 1-2 trận để khi họ vào đấu thì khớp với các con số trên.

[b]Điều 26: HỆ THỐNG VÒNG TRÒN[/b]
Trong hệ thống này các đấu thủ (đội) gặp nhau lần lượt, màu quân của các đấu thủ (đội) được xác định theo bảng (xem phụ lục).

[b]Điều 27: HỆ THỤY SĨ[/b]
Thi đấu theo hệ Thụy Sĩ áp dụng trong trường hợp có nhiều đấu thủ (theo quy định từ 20 trở lên) chơi với số vòng đấu hạn chế được thông báo từ trước (thông thường cứ 20-30 đấu thủ thì đấu 7-9 vòng, từ 30-50 đấu thủ thì đấu 9 hay 11 vòng, nếu số lượng lớn hơn thì đấu 11 hay 13 vòng).
Trong Điều 4 nói về một dạng đặc biệt của hệ thống này được áp dụng trong những cuộc đấu mà kết quả được Liên đoàn Cờ Tướng thế giới xác nhận (hệ thống Thụy Sĩ có điều chỉnh) những trường hợp khác có thể sử dụng những dạng khác ví dụ như “Hệ Thụy Sĩ theo bốc thăm”. Trong hệ Thụy Sĩ các đấu thủ không được gặp nhau hai lần và được ghép thành từng cặp có chung số điểm hoặc sao cho sự chênh lệch điểm là nhỏ nhất. Không được phép chơi ba ván liên tiếp cùng màu quân hoặc hơn đấu thủ khác tới ba ván cùng màu quân.

Quy tắc này có thể bị xóa bỏ ở vòng đấu cuối cùng nếu nó làm cản trở việc xếp cặp theo cùng số điểm. Nên xếp sao cho mỗi đấu thủ có số ván cầm quân Đen và quân Trắng như nhau và màu quân thay đổi lần lượt.

[b]Điều 28: HỆ THỤY SĨ ĐIỀU CHỈNH[/b]
28.1. Các đấu thủ được sắp xếp thứ tự theo hệ số quốc tế (ELO) (bắt đầu từ cao nhất), trong trường hợp có cùng hệ số (hoặc không có) xếp theo danh hiệu quốc tế được phong, hệ số của quốc gia hoặc đẳng cấp theo thứ hạng quốc gia, cuối cùng là theo bốc thăm.
28.2. Những đấu thủ có cùng số điểm hợp thành nhòm. Nếu trong vòng đấu nào đó số lượng đấu thủ là lẻ thì người có số cuối cùng trong nhóm điểm thấp nhất mà trước đó chưa được điểm nào do thiếu đấu thủ, sẽ được một điểm không phải chơi như không có đấu thủ và không tính màu quân.
28.3. Xếp các cặp bắt đầu từ nhóm điểm cao nhất (từ trên xuống dưới) và tiếp tục cho đến nhóm giữa (nhóm những đấu thủ được 50% số điểm); sau đó xếp các cặp trong nhóm điểm thấp nhất trở lên (theo nguyên tắc như đối với nhóm điểm cao) cho đến hết nhóm giữa. Những đấu thủ cùng nhóm được xếp theo thứ tự tăng dần và người đầu tiên sẽ gặp người đứng đầu nửa sau…
28.4. Nếu đấu thủ không có đấu thủ cùng nhóm điểm thì xếp đấu thủ đó sang nhóm điểm lân cận, cũng áp dụng như vậy trong trường hợp trong nhóm có số đấu thủ lẻ. Đấu thủ bị chuyển dịch khi ghép đôi ở nhóm trên xuống sẽ ghép với nhóm điểm thấp hơn gần nhất. Khi ghép đôi từ dưới thì đấu thủ đó được xếp lên nhóm cao điểm hơn gần nhất. Nếu có khả năng lựa chọn đấu thủ lên hay xuống cần phải căn cứ theo những điểm sau:
28.4.1. Việc đấu thủ đánh lên hay xuống phải góp phần vào việc cân bằng số lượng đấu thủ cầm quân Trắng và Đen, nếu số lượng bằng nhau thì chọn đấu thủ số thứ tự lớn nhất nếu đánh xuống hay đấu thủ có số thứ tự nhỏ nhất nếu đánh lên.
24..4.2. Khi ghép đôi từ trên xuống dưới, thì đấu thủ đánh xuống không được có hệ số lớn hơn đấu thủ cùng nhóm có số thứ tự lớn nhất 100 đơn vị, trong trường hợp ngược lại đấu thủ có số thứ tự lớn nhất trong nhóm sẽ đánh xuống.
24.4.3. Khi ghép đôi đánh lên, thì đấu thủ đó không được có hệ số lớn hơn đấu thủ có số thứ tự nhỏ nhất trong nhóm 100 đơn vị, trong trường hợp ngược lại, người có số thứ tự nhỏ nhất sẽ đánh lên.

[b]Chú ý:[/b] Những giới hạn này chỉ được áp dụng trong những giải mà số đấu thủ lớn hơn 2n (2 lũy thừa n) trong đó “n” là số vòng đấu.
– Đấu thủ đánh xuống hay đánh lên phải có đấu thủ trong nhóm mới có số điểm cao nhất (thấp nhất) hoặc trong trường hợp bằng điểm thì phải có số thứ tự nhỏ nhất (lớn nhất).
– Nếu không chọn được đối thủ cho đấu thủ đánh lên (hay xuống) thì phải chọn đấu thủ khác trong nhóm để đánh lên (hay xuống).
28.5. Trong trường hợp có nhiều đấu thủ đánh cuống thì trong nhóm đó đầu tiên chọn cặp có điểm cao nhất, trong trường hợp bằng điểm thì có thứ tự nhỏ nhất.
Trong trường hợp đánh lên thì chọn cặp có số điểm ít nhất, nếu bằng điểm thì chọn cặp có số thứ tự lớn nhất.
26.6. Đấu thủ đánh lên (hay xuống) được ghép đôi với đấu thủ có số thứ tự lớn nhất (hay nhỏ nhất) và đấu thủ đó phải chơi màu quân ngược lại với màu quân mà đấu thủ đánh lên (hay xuống) phải chơi, nếu vì lý do này phải thay đấu thủ khác thì hệ số của đấu thủ mới này cũng không được chênh nhau quá 100 đơn vị. Sau đó kiểm tra lại những cặp đã chọn (kiểm tra lần thứ nhất). Khi ghép đôi từ trên xuống dưới thì kiểm tra bắt đầu từ đấu thủ có số thứ tự nhỏ nhất (nếu không dung hợp được thì thay thế đấu thủ có số thứ tự lớn hơn). Khi ghép đôi từ dưới lên trên – bắt đầu từ đấu thủ có số thứ tự lớn nhất (nếu không dung hợp được thì lấy đấu thủ có số thứ tự nhỏ hơn)
Khi không thể thực hiện được điều kiện trên thì đấu thủ số 1 giữ nguyên đối thủ, còn đấu thủ số 2 phải đánh lên hay xuống, trong đó:
28.6.1. Nếu trong nhóm ban đấu là lẻ và đấu thủ có số thứ tự lớn nhất phải đánh xuống, thì đấu thủ đó đổi chỗ cho đấu thủ số 2.
28.6.2. Nếu số đấu thủ trong nhóm ban đầu là chẵn thì đấu thủ có số thứ tự lớn nhất cùng với đấu thủ số 2 đều đánh xuống.
Trong lần kiểm tra thứ hai của các đấu thủ, theo khả năng có màu quân và các ván lần lượt và sau số vòng đấu chẵn có số ván đã chơi quân Đen bằng quân Trắng. Nếu cả hai đấu thủ trong một cặp có cùng màu quân ở trận đấu trước thì màu quân sẽ xác định trên cơ sở màu quân của những ván trước, còn nếu cũng giống nhau thì màu quân sẽ xếp lần lượt cho đấu thủ có số thứ tự nhỏ hơn.
Nếu cả hai đấu thủ cùng cầm một màu quân để cân bằng màu quân của các ván chơi, mà tiếp theo không thể thay thế được, thì màu quân của những ván trước đó sẽ quyết định, còn nếu chúng giống nhau thì phải cân bằng màu quân của đấu thủ có số thứ tự nhỏ hơn.
Những thay thế theo những nguyên nhân đã nêu chỉ được phép trong những trường hợp nếu hệ số của những đấu thủ trong cặp thay thế chênh nhau không quá 100 đơn vị.
Trong vòng đấu bốc thăm xác định màu quân cho những đấu thủ số lẻ và số chẵn trong nhóm nửa trên.
28.7. Nếu đấu thủ thông báo về việc bỏ (muôn) một hay hai vòng (và được trọng tài cho phép) thì trong những vòng không chơi, đấu thủ đó không được điểm và số thứ tự của nó được xếp sau khi đấu thủ đó có mặt (trước đó số thứ tự của các đấu thủ coi là tạm thời).

[b]Điều 29: HỆ THỐNG THỤY SĨ THEO BỐC THĂM (Hệ thống Đại tuần hòan)[/b]
Hệ thống Đại tuần hòan là hệ thống thi đấu dựa theo kết quả bốc thăm sau mỗi trận đấu, rất thông dụng trong các cuộc thi đấu có tính chất quần chúng. hệ thống này cho phép tổ chức thi đấu với bất kỳ số lượng vận động viên là bao nhiêu với số lượt đấu không lớn lắm. Ưu điểm chính của hệ thống này là bảo đảm cho số đông đấu thủ được tham gia, thời gian thi đấu có thể ấn định tùy ý, hơn nữa các đấu thủ lại được tham sự từ đầu cho đến cuối giải không bị loại như trong hệ đấu loại trực tiếp.
Trong hệ thống Đại tuần hoàn, tại mỗi lượt thi đấu các đấu thủ chỉ gặp các đấu thủ có cùng số điểm, hoặc có số điểm gần bằng nhau. Các cặp đấu thủ gặp nhau, đều được xác định qua bốc thăm.
Nhược điểm của hệ thi đấu này là số lần đi trước của đấu thủ có thể chênh lệch, nên tốt nhất cần quy định số lượt thi đấu là một số lẻ để cho sự chênh lệch trong quyền đi trước không quá một lần.
Phương thức tổ chức thi đấu bao gồm các điểm sau:
29.1. Thẻ theo dõi thi đấu.
Ban đầu cũng tổ chức xác định số thứ tự cho các đấu thủ. Số thứ tự này chỉ có nghĩa trong vòng đấu đầu số 1 gặp số 2, số 3 gặp số 4… và số nhỏ cầm quân Trắng. Trong những vòng sau, số thứ tự không có giá trị mà các cặp sẽ gặp nhau theo kết quả bốc thăm cho từng nhóm riêng có số điểm bằng nhau. Quyền cầm quân Trắng cũng sẽ được ấn định dựa vào việc bốc thăm lựa chọn các cặp đấu thủ (sau vòng 1 thường có ba nhóm: Nhóm 1 điểm, nhóm ½ điểm và nhóm 0 điểm. Sau vòng 2 có thể có năm nhóm điểm…).
Mỗi đấu thủ được ban tổ chức thi đấu chuẩn bọ sẵn cho một thẻ thi đấu do trọng tài theo sõi ghi sau khi bốc thăm và kết thúc trận đấu. Mẫu thẻ như sau:

[b]MẪU THẺ THEO DÕI THI ĐẤU[/b]
[img]xq216-0.jpeg;center;[/img]

Ghi chú: KT= Kiện tướng, C.1=Cấp 1, T=Trắng, Đ=Đen
29.2.Chi các nhóm để bốc thăm
Sau mỗi vòng đấu, thẻ các đấu thủ có tổng số điểm ngang nhau được xếp vào cùng một nhóm.
Trước khi bốc thăm, để bảo đảm quyền cầm quân Trắng được công bằng, số thẻ trong mỗi nhóm lại được chia thành 4 phân nhóm.
29.2.1.Sau số vòng đấu lẻ (1 vòng, 3 vòng, 5 vòng…)
– Phân nhóm 1: Thẻ các đấu thủ cầm quân Đen liền hai ván cuối cùng.
– Phân nhóm 2: Thẻ các đấu thủ có số ván cầm quân Đen lớn hơn.
– Phân nhóm 3: Thẻ các đấu thủ có số ván cầm quân Trắng lớn hơn.
– Phân nhóm 4: Thẻ các đấu thủ cầm quân Trắng liền hai ván cuối cùng.
29.2.2. Sau số vòng đấu chẵn (2 vòng, 4 vòng, 6 vòng…)
– Phân nhóm 1: Thẻ các đấu thủ hai ván cuối cùng cầm quân Đen hoặc số ván cầm quân Đen lớn hơn.
– Phân nhóm 2: Thẻ các đấu thủ có số ván cầm quân Trắng và quân Đen bằng nhau, nhưng ván cuối cùng cầm quân Đen.
– Phân nhóm 3: Thẻ các đấu thủ có số ván cầm quân Trắng và quân Đen bằng nhau, nhưng ván cuối cùng cầm quân Trắng.
– Phân nhóm 4: Thẻ các đấu thủ hai ván cuối cùng cầm quân Trắng hoặc số ván cầm quân Trắng lớn hơn
29.3.Nguyên tắc bốc thăm
Dựa trên cơ sở là đấu thủ phân nhóm 1 trong trận sau dứt khoát được cầm quân Trắng và đấu thủ ở phân nhóm 4 sẽ phải cầm quân Đen, vì việc bốc thăm lại phải tiến hành rộng rãi (không riêng phân nhóm 1 gặp phân nhóm 4), cần tiến hành bốc thăm theo thứ tự sau, từ nhóm có điểm cao nhất xuống các nhóm dưới:
29.3.1. Chọn đấu thủ cho phân nhóm 1 ở trong số đấu thủ phân nhóm 3 và 4 gộp lại.
29.3.2. Số đấu thủ còn lại ở phân nhóm 4 sẽ chọn đối phương ở phân nhóm 2 (đấu thủ phân nhóm 2 cầm quân Trắng).
29.3.3. Số đấu thủ còn lại ở phân nhóm 2 sẽ chọn đối phương ở phân nhóm 3 (đấu thủ phân nhóm 2 cầm quân Trắng).
29.3.4. Số đấu thủ còn lại của phân nhóm 2 (hoặc phân nhóm 3) sẽ đấu với nhau. Màu quân sẽ định bằng bốc thăm.
Trong trường hợp số thẻ trong một nhóm đấu thủ bằng điểm nhau là số lẻ, thì một đấu thủ không có đối phương trong nhóm ấy và như vậy phải chọn cho đấu thủ đó một đối thủ trong nhóm dưới theo nguyên tắc sau:
29.3.5. Nếu đấu thủ thuộc phân nhóm 1 và 2 thì chọn đối phương ở phân nhóm 3 và 4 nhóm dưới và trong vòng sau đấu thủ cầm quân Trắng.
29.3.6. Nếu đấu thủ thuộc phân nhóm 3 và 4 thì chọn đối phương ở nhóm 1 và 2 nhóm dưới và trong vòng sau đối thủ cầm quân Đen.
Trong thẻ theo dõi, trọng tài sẽ ghi ký hiệu (đi xuống) cho đối phương của anh ta. Nếu trong nhóm này số đấu thủ là chẵn, thì sau đó lại xảy ra trường hợp một đấu thủ không có cặp và do đó lại tìm đối phương cho đấu thủ này ở nhóm dưới nữa.
29.4. Những vấn đề cần lưu ý
29.4.1. Hai đấu thủ chỉ được quyền gặp nhau 1 lần trong suốt hệ thi đấu. Nếu khi bốc thăm xảy ra trường hợp hai đấu thủ gặp nhau lần nữa, thì kết quả này coi như không có giá trị và bốc thăm lại để chọn đối thủ khác, nếu cần có thể thay đổi cả kết quả bốc thăm ở các cặp trước, nhất thiết không được để hai đấu thủ gặp lại lần thứ hai.
29.4.2. Mỗi đấu thủ không được chơi quá hai ván với cùng một màu quân và tránh tình trạng số lần giữ quân Trắng và quân Đen của một đấu thủ quá chênh lệch (lớn quá 1 ván khi số vòng đấu lẻ, quá 2 ván khi số vòng đấu chẵn).
29.4.3. Có trường hợp một só đấu thủ không có đối phương ở cùng nhóm hoặc ở cả nhóm dưới (vì lý do màu quân).
Trường hợp này phải tìm cho đấu thủ một đối thủ ở nhóm trên và như vậy tức là phải thay đổi cả kết quả bốc thăm ở nhóm trên này.
29.4.4. Nếu có điều kiện tránh tình trạng một đấu thủ “đi lên” lại có lần “đi xuống” rồi thì có thể coi như đấu thủ đó chưa “đi lên” và “đi xuống”.
Dễ dàng nhận thấy rằng việc bốc thăm chọn cặp đấu thủ trong hệ thi đấu Đại tuần hòan đòi hỏi trọng tài phải nhạy bén khéo léo, cân nhắc và suy nghĩ kĩ càng. Kết quả bốc thăm thường được tiến hành ngay sau một vòng đấu và được công bố cho đấu thủ biết trước để chuẩn bị cho vòng đấu sau. Hội đồng trọng tài có trách nhiệm xử lý mọi khiếu nại về kết quả bốc thăm sau khi việc bốc thăm hoàn thành, mọi khiếu nại được giải quyết, kết quả bốc thăm có hiệu lực và các đấu thủ có trách nhiệm thi hành.

29.5. Phân bố kết quả
Số vòng thi đấu trong hệ Đại tuần hoàn thì ít nhất là 6 vòng và ít khi vượt quá 15 vòng. Nếu số vòng thi đấu lớn hơn tức là điều kiện về thời gian rộng rãi thì nên chia số đấu thủ thành nhiều bảng để thi đấu vòng tròn kết quả sẽ công bằng hơn.
Số đấu thủ trong hệ Đại tuần hoàn không được ít hơn 18 vận động viên, nhưng thông thường số đấu thủ phải từ 30 trở lên thì việc vận dụng hệ thi đấu này mới có kết quả tốt và đảm bảo đựoc tính chất công bằng hợp lý trong kế hoạch bốc thăm.
Sau khi vòng đấu kết thúc, các đấu thủ được xếp hạng theo tổng số điểm thu được.

Trong trường hợp nhiều đấu thủ bằng điểm nhau (điều này rất dễ xảy ra), không chỉ phân định thứ tự bằng cách tính hệ Becgơ như trong hệ đấu vòng tròn vì mỗi đấu thủ đã gặp các đấu thủ khác nhau. Để xác định thứ hạng cho các đấu thủ này, người ta quy ước tính hệ sô Búcgôn cho các đấu thủ đó. Hệ số Búcgôn được tính bằng cách cộng số điểm thu được của tất cả các đối phương đã gặp của một đấu thủ. Giữa 2 hay nhiều đấu thủ bằng điểm nhau, ai có hệ số lớn hơn sẽ được xếp hạng trên.

Riêng trong trường hợp tính hệ số Búcgôn mà có một đấu thủ bỏ cuộc giữa chừng, thì điểm của đấu thủ này được xác định bằng cách lấy trung bình cộng của số điểm thu được của các đấu thủ cùng nhóm với đấu thủ trước khi bỏ cuộc. Trong hệ Thụy Sĩ nếu có đấu thủ lẻ, thì đấu thủ nào được nghỉ sẽ tính hệ số của ván đó bằng số điểm của người xếp cuối cùng giải.

Hệ thi đấu Đại tuần hoàn có nhược điểm là tổ chức các cặp thi đấu dựa vào kết quả bốc thăm nên không tránh khỏi một số ngẫu nhiên. Tuy nhiên, mặt tích cực của bó rất rõ ràng, trừ một số trường hợp phải xác định đấu thủ giỏi nhất một cách chính xác trong các cuộc thi đấu.

Một điểm cần lưu ý là khi vận dụng hệ thi đấu này các ván cờ phải được kết thúc trong một buổi, chứ không tổ chức hoãn đấu.

[b]II – Chiếu bí là mục đích tối hậu của ván đấu[/b]
Ván đấu là cuộc chiến giữa hai đấu thủ điều khiển hai đạo quân trên bàn cờ giao tranh nhau với mục đích tối hậu là phải chiếu bí Tướng đối phương. Muốn đạt được mục đích này không đơn giản, vì hai bên có lực lượng ngang nhau. Do đó việc trước tiên là phải tiêu diệt và tiêu hao lực lượng đối phương, rồi sau đó mới có khả năng tấn công chiếu bí Tướng đối phương.

Để hiểu rõ thế nào là Tướng bị chiếu hết, chúng ta xem xét một trường hợp cụ thể sau đây. Thế nhưng trước hết cần thống nhất khái niệm về thuật ngữ “chiếu bí” hay “chiếu hết”.

[b]1. Khái niệm về “chiếu bí”[/b]

Đây là một thuật ngữ hoàn toàn do làng cờ Việt Nam đặt ra trên cơ sở tham khảo thuật ngữ của Trung Quốc. Thuật ngữ “chiếu bí” dùng chỉ tình trạng khi một bên “chiếu Tướng” còn một bên “bị chiếu” mà Tướng không có chỗ nào ẩn nấp, cũng không có quân nào cứu viện. Đó là Tướng bị “chiếu bí”. Người Trung Quốc thì gọi là “Tướng bị sát hại” hay ngắn gọn hơn là “Tướng chết”.

Ta xem hình:
[img]xq231-0.gif;center;[/img]

Nếu Trắng đi trước: 1.X4-5 (chiếu bí).

Nếu Đen đi trước: 1…B5.1 hoặc 1…B5-4 hay 1…M3.2 cả mấy cách đều chiếu bí.

[b]2. Ván cờ thua[/b]

Ván cờ kết thúc luôn diễn ra hai tình huống: thắng – thua và hoà. Hễ bên này thắng thì bên kia thua, còn hai bên không ai thắng, thua là ván cờ hoà. Phần trên vừa nêu về khái niệm “chiếu bí” và qui ước: bên nào Tướng bị chiếu bí thì bên đó thua cuộc. Thế nhưng ván cờ thua không phải chỉ do bị chiếu bí. Sau đây chúng ta nói rõ hơn về ván cờ thua, minh hoạ lại những qui định cơ bản ở chương một.

[b]a. Ván cờ thua do bị chiếu bí[/b]

Thế cờ trên minh hoạ rõ trường hợp này: Trắng hoặc Đen đi trước sẽ chiếu bí Tướng đối phương. Chương sau chúng ta sẽ học những kiểu chiếu bí điển hình do sự hợp lực giữa các quân tấn công vào Tướng đối phương.

[b]b. Ván cờ thua vì Tướng bị lộ mặt[/b]

Căn cứ vào luật đi quân thì hai Tướng không được nhìn thấy mặt nhau (không được lộ mặt Tướng). Như vậy khi bên bị chiếu mà Tướng vi phạm thì bị xử thua. Hình bên cho thấy: Nếu Trắng đi 1.X5-6 thì Tướng Đen chạy vào lộ giữa nhìn thấy Tướng Trắng. Do đó bên Đen bị xử thua ngay.
[img]xq231-1.gif;center;[/img]

[b]c. Ván cờ thua vì “kẹt nước” hay bí nước[/b]

Trường hợp này Tướng không bị chiếu nhưng tất cả các quân đều không có quân nào thực hiện được nước đi đúng luật. Tình trạng này thuật ngữ Trung Quốc gọi là “khốn bí” hay là chết nghẹt.

Như hình: Sau khi Trắng đi 1.Tg.1 thì các quân Đen nghẹt cứng không đi được. Đen bị xử thua.

[img]xq231-2.gif;center;[/img]

[b]d. Ván cờ thua do bên yếu kém tự nguyện[/b]

Có nhiều ván cờ khi chưa kết thúc nhưng một bên chủ động tuyên bố chịu thua. Có thể nêu các trường hợp sau đây:

Khi đối phương đông quân hơn còn bên mình yếu kém không thể chống đỡ được nữa.

Như thế cờ hình dưới: Đen chống đỡ nữa cũng vô ích. Trắng hơn một Pháo khống chế trung lộ, nhảy Mã qua phối hợp làm thua dễ thôi. Đen đầu hàng.
[img]xq231-3.gif;center;[/img]

Khi đối phương nhiều Tốt hơn mà bên mình không có khả năng phản đòn, chống đỡ chỉ là tuyệt vọng thôi.

Như thế cờ dưới, Trắng hơn 3 Tốt đảm bảo sẽ tràn sang đủ cả 3. Đen chịu thua sớm cho đỡ kéo dài thời gian.

[img]xq231-4.gif;center;[/img]

Khi đối phương thắng thế quá lớn đảm bảo sẽ làm thua trong 2 – 3 nước.

[img]xq231-5.gif;center;[/img]

Như thế cờ dưới: Trắng chơi M3.2 rồi phối hợp với Pháo chiếu bí trong 2 nước. Đen lâm vào thế tuyệt sát, không cần đối phương phải ra tay, buông cờ nhận thua là lịch sự.

[img]xq231-6.gif;center;[/img]

Khi đối phương đưa đến một tình thế mà ai cũng công nhận là thắng.

Chẳng hạn thế cờ dưới: Trắng còn 1 Xe 1 Tốt phải thắng đối phương 1 Xe 1 Sĩ. Điều này coi như ai cũng công nhận, Đen chịu thua ngay.

[img]xq231-7.gif;center;[/img]

Ngoài ra các ván cờ thua do phạm luật, do lỗi kỹ thuật hoặc lỗi tác phong hay đi quá trễ… đều bị trọng tài xử lý theo điều lệ giải.

[b]3. Ván cờ hoà[/b]

Đây là trường hợp ván cờ kết thúc mà không có người thắng, kẻ thua giống như trận đấu bóng đá, hai bên giữ được tỉ số 0-0.

Thực ra ván cờ hoà diễn ra cũng ở nhiều dạng.

[b]a. Hoà cờ vì không bên nào đủ sức chiến thắng[/b]

Tình trạng này lực lượng hai bên đều có hạn, không đủ quân để chiến thắng đối phương. Tốt nhất là nên ngừng ván cờ và đồng ý hoà.

Như ván cờ dưới: Trắng hơn một Pháo nhưng không có quân nào khác làm ngòi chiếu Tướng, vì vậy Trắng phải đồng ý hoà.
[img]xq231-8.gif;center;[/img]

[b]b. Hoà cờ vì hai bên đưa đến thế cờ hoà điển hình:[/b]

Tình trạng này hai bên tạo thành thế cờ mà trong làng cờ ai cũng thừa nhận là hoà. Do đó nên chấp nhận hoà là hợp lẽ.

Chẳng hạn thế cờ dưới:
[img]xq231-9.gif;center;[/img]

Trắng đi trước.

1.X5-2 Tg/1
2.X2.4 Tg.1
3.Tg.1 M3.1
4.X2/1 M1/3

Thế cờ này tuy Trắng ưu thế, nhưng Đen có đến 4 con hợp thành một hệ thống phòng ngự hoàn chỉnh khiến Trắng không uy hiếp được. Thế cờ này làng cờ đều nhìn nhận Trắng không thắng được, vì vậy hai bên đồng ý hoà.

[b]c. Hoà cờ do một bên đề nghị một bên đồng ý[/b]

Trường hợp này hai bên tạo ra một thế cân bằng, nếu chơi giỏi vẫn có thể thắng, thua. Thế nhưng thế trận hai bên đều vững chắc, không có sơ hở gì để khai thác. Nếu một bên đề nghị hoà với đối phương đồng ý thì ván cờ được xử hoà.

Như thế cờ dưới, hai bên chờ sơ hở của đối phương để tấn công, nhưng chẳng bên nào có cơ hội để tấn công. Nếu như Đen hoặc Trắng đề nghị hoà và đối phương đồng ý thì xem là hoà cờ.

[b]d. Hoà cờ là do hai bên cùng phạm kỳ lệ hoặc các nước cứ lặp đi lặp lại[/b]

Nếu như hai bên cùng phạm một điều trong kỳ lệ hoặc cả hai lặp đi lặp lại các nước hợp lệ nhưng không chịu thay đổi nước đi khác thì trọng tài có quyền xử hoà, chẳng cần hỏi ý kiến của đấu thủ nào.

Kiện tướng Dus Chotimirsky giảng bài cờ rất sinh động, thích thảo luận và cũng thường sa vào những cuộc tranh luận. Một lần khi trình diễn lại một ván cờ của mình, ông hỏi khán giả:
– Nào, vậy theo các bạn thì tôi nên chơi như thế nào ở đây?
Có ai đó dưới khán giả trả lời:
– Ông sẽ đi Mã đến c6.
– Tuyệt đối chính xác – Dus Chotimirsky kêu lên hoan hỷ – đó chính là cái nước ngu ngốc nhất mà tôi đã đi.

[b]24.29:[/b] hai quân hoặc nhiều quân luân phiên nhau đuổi bắt mãi một quân thì xử thua. (Các hình 81, 82)

[b]Hình 81:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka1P1/4a4/e8/p5R2/8c/7R1/P1p3p2/3rEh3/H2C2h1C/3K1HE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2.1 P9/2
2. X3.1 P9.1
3. X2.1 P9.1
4. X3/2 P9/2
5. X2.1 P9.1
6. X3.1 P9.1
}END
[/game]

[b]Hình 82:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/9/9/9/3P5/4C4/2H6/6ppc/4p4/5K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. M7/5 B5-4
2. M5.7 B4-5
3. M7/5 B5-4
4. M5.7 B4-5
5. M7/5 B5-4
6. M5.7 B4-5
}END
[/game]
Hình 81 và 82 đều thuộc hai quân bắt mãi một quân nên phạm luật, xử bên Trắng thua.

[b]24.30:[/b] Bắt mãi quân đối phương có căn giả bị thua. (Các hình 83, 84, 85)
[b]Hình 83:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eaka3/9/4e4/9/6c2/3R5/4c4/4C4/4H4/3AKA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X6-3 P7-3
2. X3-7 P3-7
3. X7-3 P7-3
4. X3-7 P3-7
5. X7-3 P7-3
6. X3-7 P3-7
}END
[/game]

[b]Hình 84:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1r2khe1C/4a4/5ac1e/7R1/p8/9/9/9/4A4/3AK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2-3 P7-8
2. X3-2 P8-7
3. X2-3 P7-8
4. X3-2 P8-7
5. X2-3 P7-8
6. X3-2 P8-7
}END
[/game]

[b]Hình 85:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eakae2/r4rH2/6P2/p3P3p/9/P5R2/5c2P/4E4/4A4/3AK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X3/1 P6/2
2. X3.2 P6.2
3. X3/2 P6.2
4. X3/2 P6/2
5. X3.2 P6.2
6. X3/2 P6/2
}END
[/game]
Hình 83, 84 và 85 Xe Trắng bắt mãi quân có căn giả, nên bị xử thua.

[b]24.31:[/b] Hai hoặc nhiều quân bắt một quân của đối phương có căn thật thì hòa.(Các hình từ 86 đến 89)
[b]Hình 86:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3akae2/9/4e3r/8c/p8/7R1/P8/9/4A4/r1EAK3R w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2.2 P9.2
2. X2/2 P9.1
3. X2/1 P9/1
4. X2.1 P9/2
5. X2.2 P9.2
6. X2/2 P9/2
}END
[/game]

[b]Hình 87:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1r2kae2/4a4/4e4/4R3p/5P3/2R6/4c4/4r4/4A4/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X7/1 P5/1
2. X7.1 P5.1
3. X7/1 P5/1
4. X7.1 P5.1
5. X7/1 P5/1
6. X7.1 P5.1
}END
[/game]

[b]Hình 88:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka2c/4a4/4e3r/8c/p8/9/P4R3/8R/4A4/r1EAK3C w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X4.3 Pt.1
2. X4/1 Pt.1
3. X4/1 Pt/2
4. X4.2 Pt.1
5. X4/1 Pt/1
6. X4.1 Pt.1
}END
[/game]

[b]Hình 89:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a3c/2h1ec3/2R6/8p/C8/8P/3CE4/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P6-7 M3/1
2. X7-9 M1.3
3. X9-7 M3/1
4. X7-9 M1.3
5. X9-7 M3/1
6. X7-9 M1.3
}END
[/game]
Bốn hình trên (86, 87, 88 và 89 ) các quân bên Trắng bắt mãi quân có căn của đối phương nên không phạm luật, xử hòa.

[b]24.32:[/b] Bắt mãi một quân đối phương đồng thời là đòi đổi quân vẫn thuộc về luật bắt mãi, nên bị xử thua. (Các hình 90, 91, 92, 92)
[b]Hình 90:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak1r2/4a4/1C2e4/9/6p2/9/9/9/7R1/c1EAK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2-9 P1-2
2. X9-8 P2-1
3. X8-9 P1-2
4. X9-8 P2-1
5. X8-9 P1-2
6. X9-8 P2-1
}END
[/game]

[b]Hình 91:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/CC7/3r5/1R7/5r3/4E4/4A4/c3KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X8-9 P1-2
2. X9-8 P2-1
3. X8-9 P1-2
4. X9-8 P2-1
5. X8-9 P1-2
6. X9-8 P2-1
}END
[/game]
Hình 90 và 91, Xe Trắng một nước đuổi bắt Pháo, nước sau cũng bắt Pháo kiêm cả đòi đổi quân, nhưng vẫn bị phạm luật, nên xử thua.

[b]Hình 92:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e1h2/4p3p/9/1p1r2P1P/c3RR3/E2CC3E/4p4/2p2K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X5-6 X4-5
2. X6-5 X5-4
3. X5-6 X4-5
4. X6-5 X5-4
5. X5-6 X4-5
6. X6-5 X5-4
}END
[/game]

[b]Hình 93:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1r1ak1e2/H1RHC4/4e4/9/9/9/4P4/9/4p4/5K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X7-8 X2-3
2. X8-7 X3-2
3. X7-8 X2-3
4. X8-7 X3-2
5. X7-8 X2-3
6. X8-7 X3-2
}END
[/game]
Hình 92 và 93, Xe Trắng tuy đòi đổi mãi Xe Đen, nhưng lại có một quân khác bắt mãi Xe Đen, nên phạm luật, xử thua.

[b]24.33:[/b] Một quân bắt mãi một quân của đối phương để gỡ nước mất quân thì thua. (Từ hình 94 đến hình 96)
[b]Hình 94:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 5k3/4P4/9/9/9/9/9/5H3/9/3KRr1c1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. M4/2 X6-7
2. M2.4 X7-6
3. M4/2 X6-7
4. M2.4 X7-6
5. M4/2 X6-7
6. M2.4 X7-6
}END
[/game]

[b]Hình 95:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/9/4c4/6PC1/9/9/9/4EH3/4A4/3AKR1rc w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. M4/2 X8-7
2. M2.4 X7-8
3. M4.2 X8-7
4. M2/1 X7-8
5. M1.2 X8-7
6. M2/1 X7-8
}END
[/game]
Hình 94 và 95, bên Trắng dùng Mã đuổi bắt mãi Xe Đen, nên bị xử thua.

[b]Hình 96:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN C4k3/3P5/9/5c3/1P7/2E6/2P2r3/3p1R3/5K3/9 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P9/6 X6/1
2. P9.1 X6/1
3. P9.1 X6.2
4. P9/2 X6/1
5. P9.1 X6.1
6. P9/1 X6/1
}END
[/game]
Pháo Trắng liên tục đuổi bắt mãi Xe Đen, nên bị xử thua.

[b]24.34:[/b] Dọa chiếu rút ăn quân, hoặc dọa chiếu Tướng ăn quân mãi, xử hòa.
[b]Hình 97:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN C1Ha5/3Rak3/4ec3/2p6/h5e2/9/1p6r/4E4/4A4/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P9/1 Tg6/1
2. P9.1 Tg6.1
3. P9/1 Tg6/1
4. P9.1 Tg6.1
5. P9/1 Tg6/1
6. P9.1 Tg6.1
}END
[/game]

[b]Hình 98:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 5k3/1h7/9/3P5/P1r5c/2E5R/6P2/4E4/4A4/3AK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X1-2 P9-8
2. X2-3 P8-7
3. X3-1 P7-9
4. X1-2 P9-8
5. X2-1 P8-9
6. X1-2 P9-8
}END
[/game]

[b]24.35:[/b] Cản mãi không thay đổi, xử hòa. (Các hình 99, 100)
[b]Hình 99:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/3P2P1P/9/9/6e1c/5p1C1/9/9/4A4/3AK1p2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P2-1 P9-8
2. P1-2 P8-9
3. P2-1 P9-8
4. P1-2 P8-9
5. P2-1 P9-8
6. P1-2 P8-9
}END
[/game]

[b]Hình 100:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k1e2/3P5/c3e2c1/7R1/9/9/9/9/4K4/9 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2-4 P8-6
2. X4-1 P6-9
3. X1-8 P1-2
4. X8-3 P9-7
5. X3-4 P7-6
6. X4-9 P2-1
}END
[/game]

[b]24.36:[/b] Đòi đổi mãi, thí mãi đều xử hòa. (Các hình từ 101 đến 104)
[b]Hình 101:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/9/2p2r3/r8/1R7/4E4/9/1R2K1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Xt.1 X1.3
2. Xt/3 X1/2
3. Xt.2 X1/3
4. Xt.3 X1.2
5. Xt/2 X1/1
6. Xt.1 X1/2
}END
[/game]

[b]Hình 102:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3r1k3/4P4/9/c1p2r3/9/9/2R6/4E4/4A4/4K1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X7-3 X6-7
2. X3-2 X7-8
3. X2-4 X8-6
4. X4-1 X6-9
5. X1-2 X9-8
6. X2-3 X8-7
}END
[/game]

[b]Hình 103:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2ek5/3c5/4eH3/1R2p4/9/9/3r5/3R1p3/3K5/9 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X8/3 X4/1
2. X8.1 X4/2
3. X8.2 X4.3
4. X8/3 X4/1
5. X8.1 X4/2
6. X8.2 X4.3
}END
[/game]

[b]Hình 104:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1r1ak4/4aP3/e1P1e4/4C4/9/3R5/9/9/4p4/3K5 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B7-8 X2-3
2. B8-7 X3-2
3. B7-8 X2-3
4. B8-7 X3-2
5. B7-8 X2-3
6. B8-7 X3-2
}END
[/game]

[b]THÍ DỤ VỀ BẮT MÃI[/b]
[b]Hình 105:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2ca1k3/4a4/e3e4/2P5P/6p2/1c7/9/E7H/2hR5/2EAK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B7-6 T1.3
2. B6-7 T3/1
3. B7-8 T5.3
4. B8-7 T3/5
5. B7-6 T1.3
6. B6-7 T3/1
}END
[/game]
Xe Trắng lợi dụng di chuyển Tốt, khiến Pháo Đen mất ngòi không giữ Mã được, Xe Trắng cũng như là bắt mãi mà không có căn của Đen, nên Trắng bị xử thua.

[b]THÍ DỤ VỀ KHÔNG PHẢI BẮT MÃI[/b]
[b]Hình 106:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k2e2/4P4/4e4/9/8p/6Ec1/6P1P/3AE4/4pp3/1p1K3R1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2.1 P8.1
2. X2/1 P8/1
3. X2.1 P8.1
4. X2/1 P8/1
5. X2.1 P8.1
6. X2/1 P8/1
}END
[/game]
Bên Trắng tiến thoái Xe để mỗi nước đều bắt Pháo Đen, nhưng Pháo Đen không chạy cũng không có quân khác bảo vệ, Xe Trắng không tính bắt mãi Pháo, nên xử hòa.

[b]THÍ DỤ VỀ BẮT NHAU MÃI[/b]
[b]Hình 107:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3akae2/c2R1R2c/4e4/9/9/9/9/4E4/4K4/2E6 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X4/2 S4.5
2. X4.2 S5/4
3. X6/4 S4.5
4. X6.4 S5/4
5. X4/2 S4.5
6. X4.2 S5/4
7. X6/4 S4.5
}END
[/game]
Hai bên đều phạm luật bắt mãi nên hòa.

Đến lúc ấy mới hay rằng cả nghìn năm qua dựng nước, đây là lần đầu tổ chức được một giải cờ toàn quốc dù là nơi có Chùa Vua suốt 500 năm nay thờ thần cờ Đế Thích hay Sài gòn với những giải cờ gây chấn động cũng như đất quế kinh đò từng có những cuộc cờ lớn. Nhưng chưa bao giờ các kỳ thủ từ khắp miền đất nước hội tụ về một nơi đề lập nên một giải cớ lớn như thế.

Gặp nhau tay bắt mặt mừng, vui và thật cảm động. Có các cụ 70, 80 vui quá chẳng ngại đường xa mà đến còn phần lớn là lứa tuổi trung niên, có vợ con cả rồi. Thanh niên cũng có nhưng mà chưa nhiều. Nữ thì tuyệt nhiên không có một ai. Tác phong khề khà, thoải mái, đầm ấm vẫn còn phảng phất đâu đây. Khi nghe sử dụng đồng hồ và ghi biên bản ai cũng chỉ nghe qua lấy lệ. Xưa nay đánh ván cờ nhìn qua là biết ai thấp, ai chơi bày vẽ làm gì cho thêm rườm rà.

Người Nam kẻ Bắc, gặp nhau là chuyện trò, nửa thể kỷ qua ai mất ai còn. Chuyện về những chuyến chu du, về những cuộc tỷ thí với các danh thủ Đài Loan, Hồng Kông năm xưa… kể làm sao cho hết.

Cái năm 92 ấy, cuộc cờ đầu tiên ấy cũng lắm cái ngộ nghĩnh, không mang phong cách của giải Vô địch toàn quốc nghiêm chỉnh như bây giờ. Khán giả ngoài sân đông ơi là đông, thiên hạ nô nức rủ nhau đi coi cờ Tướng, mua vé vào xem hẳn hoi, cả sân râm ran tiếng bình luận, khen chê… trước các ván cờ được treo bảng. Gặp khi có nước có cao độc đáo khán giả lại vỗ tay tán thưởng ầm ầm. Trong phòng các kỳ thủ cũng chơi theo kiểu độc đáo của mình: vừa chơi vừa trao đổi với nhau thoải mái, đốt thuốc, thưởng thức trà ngon, nhổ râu… Có đồng hồ đấy nhưng chỉ có mấy ông đã biết chơi cờ Vua là bấm còn lại phần đông bỏ mặc đồng hồ. Biên bản có tới bảy chục phần trăm không ghi hoặc phết vào vài cái gạch chiếu lệ. Ban tổ chức nhắc chán rồi cũng bỏ qua. Cũng có vài chuyện rắc rối vì sự “hiện đại hóa” này nhưng rồi lấy “tình thân làm trọng” bỏ qua cho nhau cả. Cờ Tướng đặc biệt nó có cái tình, có một sao lưu, có sự tri kỷ, trọng tài, phục đức của nhau. Đánh xong rủ nhau cùng đi vãn cảnh, thăm phố thăm phường, trèo Ngũ Hành Sơn hay thăm phố Hội. Thế nhưng có nhiều ván đánh rất xuất sắc, các cao thủ thật sự tỏ rõ trình độ cao cường của mình. Cho tới bấy giờ nhiều ván cờ vẫn được người ta nhắc tới. Các danh thủ đoạt giải cao năm ấy bây giờ đều là những đại kỳ sư quốc tế, kiện tướng quốc gia và hiện còn thi đấu phong độ.

Ngày bế mạc tất cả các kỳ thủ và ban tổ chức cùng ký tên mình vào một bàn cờ để làm kỷ niệm, các kỳ thủ ngồi thành hình bàn tròn lớn, ai cũng nhìn thấy mặt nhau. Giải thưởng, cờ thưởng khá nhiều, có cả giải khuyến khích để đoàn nào cũng có kỷ niệm. Tan lễ còn ở lại khá lâu chụp ảnh chung, có kỳ thủ phía Bắc nhận lời kỳ hữu, đáp tàu, làm luôn cuốc du đấu phương Nam.

Và cũng chính từ cái năm đáng ghi nhớ ấy cờ Tướng Việt Nam có được bệ phóng để lao vút về phía trước: đội ngũ đông lên từng năm một, cờ Tướng nữ xuất hiện, cờ Tướng Việt Nam vượt khỏi biên giới nước nhà bước lên đài quốc tế, đem về cho Tổ quốc những thắng lợi vẻ vang…
[img]xq189-0.jpg;center;Mai Thanh Minh – Vô địch và Trần Văn Ninh – Á quân của giải đầu tiên 1992[/img]

[img]xq161-0.jpg;right;Đèo An Khê, Bình Định[/img]Từ một món chơi giải trí rất gần gũi với đời sống con người, cờ tướng đã bước vào lĩnh vực thể thao và trở thành một bộ môn chính danh ngày càng được nhiều người ưa chuộng. Ở An Nhơn, những người thuộc thế hệ trước hẳn có ít ai không từng được xem những trận cờ tướng quân người của những bậc kỳ thủ nức danh ở khắp nơi tụ về vào những dịp lễ hội và nổi bật lên trên trí nhớ của nhiều người là lão kiện tướng Minh Trưng, người thủ đài. Bằng những “chiêu độc” đầy ngoạn mục, lão kiện tướng Minh Trưng đã từng làm nên những cuộc thắng bất ngờ không chỉ ở An Nhơn mà khắp làng cờ miền Trung. Còn với thế hệ trẻ hiện nay, có lẽ không ai từng một lần nghe đến cái tên Châu Thị Ngọc Giao, con chim đã cất cánh từ làng cờ An Nhơn, bay khắp đất nước, sang đến Pháp, mang về trên đôi cánh tài năng của mình sự vinh quang làm nên niềm tự hào cho tuổi trẻ quê nhà.

Từ những chất “men” ấy, huyện An Nhơn đã dậy lên phong trào chơi cờ tướng sôi nổi. Những cuộc cờ mang tính “cá độ” hoặc giải khây trước đây dần được những người hâm mộ chuyển thành những cuộc giao đấu trí tuệ và lành mạnh. Họ tìm đến với nhau, hình thành lên những CLB cờ tướng tự phát. Có mặt sớm nhất ở An Nhơn là CLB cờ thị trấn Bình Định được thành lập từ năm 1995 và nay đã được trung tâm văn hoá và thể thao huyện quyết định phát triển thành CLB cờ tướng huyện An Nhơn. Sau gần 2 năm hoạt động, những sinh hoạt mang đầy tính lành mạnh và khoa học đã thu hút được đông đảo người ham mê của mọi lứa tuổi ở khắp nơi tụ về. Hiện nay, số thành viên của CLB đã lên đến 45 người. Người cao tuổi nhất là trên 70, người nhỏ nhất là 18 tuổi. Cứ mỗi ngày chủ nhật, các thành viên trong CLB gặp nhau một lần để giao đấu, trau luyện theo luật cờ mới của Liên đoàn cờ VN hoặc để cùng nhau học tập những ván cờ hay được công bố trên báo, trong sách. Thỉnh thoảng, để mở rộng “tầm nhìn” cho các thành viên, ban chủ nhiệm CLB chọn quân “mang chuông đi gióng xứ người” hoặc mời những CLB các huyện khác đến giao hữu. Mới đây nhất, nhân ngày Quốc tế thiếu nhi (1-6), CLB đã tổ chức một giải cờ tướng thiếu niên, nhi đồng toàn huyện. Về tham gia tranh giải có tất cả 17 kỳ thủ nam và 5 kỳ thủ nữ. Qua những cuộc so tài của các tay cờ “nhí”, những người hâm mộ đã nhìn ra trong đám đàn em của kiện tướng Châu Thị Ngọc Giao đã loé ra những mầm xanh đầy triển vọng như Lê Thị Thanh Nhàn (Đập Đá), Lê Minh Hạnh (thị trấn Bình Định). Mặc dù giải thưởng và tặng phẩm không lớn, nhưng đây là một sự cố gắng lớn của CLB. Qua tìm hiểu, tôi được biết: bởi là một CLB “tự phát” nên mọi chi phí cho hoạt động cũng phải “tự lực”, phải dựa vào số tiền hội phí 2.000đ/người/tháng và tiền quyên góp từ những người hảo tâm và hâm mộ.

Điều đáng nói ở đây là: tất cả những gì đã có kể trên được bắt đầu từ lòng đam mê của anh Chí Thành, chủ nhiệm một hiệu vẽ có danh ở thị trấn Bình Định và nay chủ nhiệm của CLB. Ngồi nói chuyện với anh mà tôi, một kẻ “ngoại đạo”, như bị cuốn vào niềm say sưa của anh về cờ tướng. “Tôi mê cờ tướng từ hồi còn nhỏ lắm anh à ! Không có tiền mua cờ để tập, tôi tìm những con bài “tứ sắc” cắt dán lên những chiếc “nắp ken” làm quân cờ tập chơi. Nỗi mê này đeo đuổi tôi đến lớn, tôi mua mọi thứ sách nói về cờ tướng. Những cuốn sách này theo tôi vào bộ đội để tôi “giải lao” giữa những chặng dừng quân. Ra quân, tôi mở hiệu vẽ. Vừa vẽ, vừa chơi cờ. Chơi ít người buồn, tôi rũ nhiều người cũng chơi rồi hình thành nên CLB cờ tướng thị trấn Bình Định. Càng về sau người tham gia càng đông và trở nên như bây giờ…”. Và theo tôi được biết, nỗi mê ấy của anh cho đến bay giờ vẫn chưa dịu đi, mà dường như có lên “đô” hơn ! Trong suốt mấy năm làm chủ nhiệm CLB, anh dốc toàn tâm, toàn lực, dốc cả… đãy để chăm lo phát triển và cho các hoạt động của CLB. Ngoài thời gian làm nghề sinh nhai là vẽ, là khắc bia mộ, thời gian rỗi anh dành cho cờ tướng. Anh đi liên hệ giao đấu, lục lọi sách báo tìm những ván, những thế cờ hay, cấp quốc gia, quốc tế để cùng những thành viên trong CLB tham khảo, học hỏi và hiện nay anh còn dành thời gian về đêm cho một lớp cờ tướng thiếu nhi miễn phí với 12 em trong dịp hè này. Vẫn chưa chịu dừng ở đấy, trong niềm hưng phấn, anh dự định sắp tới sẽ phát triển thêm nhiều CLB cấp xã, trước mắt là ở thị tứ Đập Đá.

Trong không khí đầy hào hứng của làng cờ An Nhơn hiện nay và với sự nhiệt tâm của những người anh như Chí Thành, chúng ta có quyền tin là quê hương của Châu Thị Ngọc Giao sẽ còn sinh ra nhiều kiện tướng khác cho làng cờ đất nước.