Giai thoại làng cờ: Cần thua hơn thắng!

Làng cờ Hà Nội có ba người cùng tên Khôi. Cao nhất trong số đó là ông Chử Xuân Khôi. Cùng bậc phía dưới Nguyễn Văn Khôi và Đào Cao Khôi. Ông Nguyễn Văn Khôi chơi cờ chủ yếu bằng kinh nghiệm, hay dẫn về cờ tàn Tốt. Có một kỳ thủ trẻ tên là Phùng Quân rất thích chơi với ông Nguyễn Xuân Khôi. Mỗi lần chú cháu gặp nhau ông Khôi chấp Quân hai tiên (cho đi trước hai nước).

Một hôm Quân nhà ta “bốc đồng” tuyên bố “xanh rờn”: chấp chú Khôi hai nước. Ông Khôi tức, đòi chơi một ván 10000 đồng. Quân líu lưỡi từ chối không được. Rồi Quân bảo: nếu chú muốn xin cháu thì cháu cho mười nghìn! Ông Khôi cười: chú lấy tiền của cháu làm gì? Chú thiếu gì tiền. Ông dốc túi ra một bọc tiền, có dễ đến vài triệu. Ông nói: đây là chú cháu chơi vui một ván, lấy mười nghìn uống nước cho có trách nhiệm. Mà cháu ngại thì chú chấp lại, hòa là cháu được! Kéo co một lúc, Quân đành lấy bàn cờ bầy quân. Ông Khôi quyết cho thằng cháu một bài học, buộc phải “cốp” tiền dưới bàn cờ.

Ván cờ kéo dài căng thẳng. Anh em bạn cờ xúm vào xem trận quyết đấu. Không gian im phăng phắc. Quân đánh rất chặt, cuối cùng thắng ván cờ!

Kể từ đấy mỗi lần chú cháu gặp nhau Quân và ông Khôi chơi bằng phân. Bỗng nhiên trình độ Quân tăng được hai nước.

Mà thật ra không có gì “bỗng nhiên” cả. Quân đã vượt qua ngưỡng tâm lý, sức cờ nâng lên là tất nhiên. Còn bạn, nếu gặp người cao cờ hơn mình bạn có sợ không?

[i]Chào anh Nguyên,
Em muốn hỏi là dựa trên cơ sở nào mà anh đi đến kết luận rằng: “mọi nguyên tử có ở trong vũ trụ này cũng chỉ được đến 10^80”
Cám ơn anh nhiều.[/i]
[b]Dinh Nguyen[/b]

Lưu ý rằng con số này chỉ là ước chừng, chẳng ai có thể biết chính xác vũ trụ này có bao nhiêu nguyên tử cả. Có khá nhiều bài viết đưa ra các con số ước đoán. Bạn có thể dễ dàng tìm trên internet, ví dụ chỉ cần search với từ khóa như “total atoms universe”.

Một ví dụ là trang web http://pages.prodigy.net/jhonig/bignum/qauniver.html đã đưa ra con số số nguyên tử của vũ trụ là từ 10⁷⁸ đến 10⁸¹. Hồi viết bài trên (cỡ năm 1999) tôi đã cẩn thận lấy số lớn nhất cho chắc.

—

[i]Mình không tin lắm vào luận điểm này, số khả năng (variation) của cờ Vua có lẽ chỉ vào khoảng 10^12, nghĩa là ít hơn nhiều con số mà các bạn đã đưa ra. Vì khi đến trung cuộc, số lượng các quân trên bàn cờ ít đi, vì vậy mà các nước đi cũng giảm xuống.
Theo một tài liệu chưa có kiểm định, thì số nước đi của một số loại cờ thông dụng như sau:
Cờ Vây 10^12
Cờ Vua 10^10
Cờ Tướng 10^8[/i]
[b]Dandoo[/b]

Nếu để ý kỹ, bạn sẽ thấy khi số quân ít đi một chút thì số nước có thể có lại tăng lên do bàn cờ thoáng đãng hơn, các quân như Xe, Pháo, Mã, Hậu (cờ Vua)… chạy “khoẻ hơn”. Thường thì số nước đi trung bình là ổn định cho đến khi tàn cuộc mới giảm xuống. Mặt khác, ván cờ có thể dài ngắn khác nhau, nhưng với con số độ dài trung bình là 68 trong bài viết (mỗi bên mới đi 34 nước, giữa trung cuộc) có thể yên tâm là số nước đi có thể có còn rất lớn.

Về các con số bạn đưa ra, có lẽ bạn đã nhớ “thiếu” một số 0. Cờ Vây phải cỡ 10^120, cờ Vua 10^100 và cờ Tướng 10^80 thì mới hợp lý.

Trong bài viết, tôi đã tính toán một số con số với máy tính Deep Blue, chiếc máy chơi cờ này có khả năng tính được 200 triệu nước đi trong một giây (máy PC đời mới còn tính được cỡ 0.5-5 triệu nước một giây). Con số đó đã là 200.000.000 = 2×10^8 thế một giây rồi. Nếu cờ Vua tổng cộng chỉ có 10^10 thế thì chỉ cần có cỡ 10^2 hay 100 giây (1 phút rưỡi) là tính xong hết, thế thì khi đó Deep Blue có thể “bóp mũi” cả loài người rồi.

Khi viết bài báo này, tôi đã tự tính ra các con số, rồi tra cứu khá nhiều để kiểm tra và cuối cùng chỉ chọn con số vừa phải (lý do cẩn thận cho chắc). Con số của bài báo (10¹⁰⁰) thực sự là con số cỡ trung bình. Nhiều bài báo còn đưa ra những con số lớn hơn. Các con số lớn cỡ này này thường được nhiều người công nhận.

Hiện nay những người nghiên cứu cờ Tướng còn cố gắng chứng minh con số của cờ Tướng lớn hơn nhiều cờ Vua. Ví dụ, gần đây nhất trong công trình “Computer Chinese Chess” của nhóm tác giả Shi-Jim Yen, Jr-Chang Chen, Tai-Ning Yang, Shun-Chin Hsu từ trường ĐHTH Đài Bắc, Đài Loan đã tổng hợp và đưa ra các con số còn lớn hơn nữa như sau:
Cờ Vua: 10¹²³
Cờ Tướng: 10¹⁵⁰
Cờ Shogi: 10²²⁶
Cờ Vây: 10⁴⁰⁰

Nên nhớ mục tiêu chính của bài báo “Số thế cờ nhiều như số vì sao trên trời?” là chỉ ra rằng “Cờ là vô cùng” và là thách thức lớn đối với con người và các máy móc của họ 🙂

[b]Chú thích của Bạn cờ:[/b]
*Xin hoan nghêng và cảm ơn mọi ý kiến đóng góp, phản hồi của bạn đọc
*Bạn cờ đã hoàn thiện chức năng hiện phản hồi ý kiến bạn đọc dưới mỗi bài viết

[img]xq406-0.jpg;left;Hội cờ đầu xuân ở làng Lai Xá. Ảnh: Văn Thắng[/img]Trong khi các trò chơi dân gian đang ngày bị mai một và có nguy cơ mất đi bởi ngày càng có những trò chơi hiện đại, hấp dẫn thì có một số làng vẫn giữ và phát huy trong lễ hội truyền thống. Lễ hội truyền thống làng Lai Xá (xã Kim Chung, Hoài Đức) trong dịp đầu xuân vẫn duy trì các trò chơi cờ người, chọi gà… thu hút đông đảo người xem trong xã, các khu vực lân cận và trở thành nét văn hóa độc đáo.

Lễ hội Lai Xá được tổ chức để tưởng nhớ đến công ơn An Sinh vương Trần Liễu, là anh ruột của vua Trần Thái Tông (Trần Cảnh) và là thân phụ của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn. Ông sinh năm 1214, là danh tướng văn võ song toàn, có công dẹp giặc, mở mang bờ cõi đánh đuổi quân Nguyên Mông. Sinh thời, ông rất thích chơi cờ người, chọi gà. Vì thế, trong lễ hội Lai Xá nhiều năm nay vẫn duy trì, gìn giữ được các giá trị văn hóa xưa. Trong lễ hội Lai Xá, cờ người được đánh theo kiểu cờ thờ: quân ngồi im một chỗ, không ăn quân, hai bên đánh với nhau bằng cờ bàn, dùng biển để di chuyển. Quân cờ được tuyển trong làng, chọn những người xuất thân ở gia đình gia giáo, trong sạch, có sức khỏe; còn tướng thì bản thân đã nắm giữ vị thế chủ chốt, quan trọng trong bàn cờ nên những người được chọn cũng phải là người có vị thế trong làng, được mọi người kính trọng, con cái thành đạt, đề huề. Những người chơi cờ là những người có trình độ trong khu vực. Đánh cờ được diễn ra trong không khí trang nghiêm, thể hiện sự trí tuệ trong từng nước đi.
Các trò chơi dân gian thường thu hút rất nhiều người xem. Cuộc thi chọi gà, chỉ diễn ra trong một khoảng đất nhỏ hẹp mà xung quanh chật cứng người xem. Những chú gà được nuôi, chăm sóc cẩn thận theo một chế độ riêng, khi trưởng thành được mang đi tham dự các cuộc thi. Có người đã tham gia rất nhiều cuộc thi chọi gà ở nhiều nơi, trở nên chuyên nghiệp, nhưng có người tham gia cuộc thi lần đầu tiên. Sau mỗi cuộc thi đấu đều có thắng thua nhưng điều khiến mọi người thích thú nhất vẫn là chứng kiến những pha “biểu diễn” của các chú gà mà thường ngày là con vật gần gũi với các gia đình ở nông thôn. Còn nhiều trò chơi như bịt mắt đập niêu, kéo co… tất cả đều mang đến cho người xem sự hào hứng, phấn khởi.
Khi mà tốc độ đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng, nông thôn cũng ngày một đổi mới, giao lưu giữa các nền văn hóa diễn ra mạnh mẽ thì việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc gắn liền với phát huy các giá trị văn hóa truyền thống là việc làm cần thiết.