Tháng: Tháng mười một 2005

[i]( Tôi biết và rất ham thích chơi cờ Tướng từ năm 12, 13 tuổi, rồi sau đó cũng được liệt vào hàng “sạch nước cản”.)

Tôi ra người mới chơi cờ, còn đang tập và trình độ còn kém. Xin được hỏi tòa soạn là “sạch nước cản” là sao? Tôi có nghe một số người khác nói về cái gọi là “sạch nước cản” này nhưng không hiểu lắm. Nước cản là nước cờ gì ? Sạch nước cản là sao? Mong các bác giải thích dùm.
Bích Chi Nguyễn[/i]

Thông thường người học chơi cờ Tướng hay gặp khó khăn (và rất hay mắc lỗi) để đi đúng nước không bị cản của Mã và Tượng. Đi sai ([topic id=174]Mã hoặc Tượng bị cản[/topic] mà vẫn đi) sẽ bị chê là “chưa sạch nước cản. Như vậy đi “sạch nước cản” là một thành ngữ theo nghĩa đen (nghĩa cờ) chỉ một người chơi cờ đang ở trình độ mới học xong cách chơi đúng luật (luật cơ bản) và không còn vấp váp ở các nước đi này nữa (Mã và Tượng). Người “sạch nước cản” thường được coi là đã biết chơi nhưng chơi không giỏi. Nghĩa bóng cũng tương tự: biết làm thành thạo một việc gì đó tuy chưa đến mức giỏi.

Nhiều người Việt nam, đặc biệt là các làng quê Bắc bộ thường có lối nói khách sáo và nhún nhường, tránh khoa trương, có 10 thì chỉ nói 2, 3. Ví dụ, dù họ thuộc hàng giầu có trong làng thì khi nói về thu nhập thì chỉ nói là “đủ ăn, đủ mặc”, con cái học hành thành đạt đến mấy thì chỉ nói đơn giản: “chúng nó học hành cũng không đến nỗi nào”.

“Sạch nước cản” trong bài [topic id=233]”Ông và cháu”[/topic] chính là kiểu nói trên. Người ông đã tham gia đấu cờ ở các hội làng thì đương nhiên ông ta phải thông thuộc luật chơi và trình độ phải trên mức mới học chơi rất nhiều. Nói cách khác, ý thật của người ông khi tự nhận là “sạch nước cản” lại là “chơi không đến nỗi nào” – hay thực chất là chơi giỏi.

[b]Những thế cờ minh hoạ[/b]

[b]Ván 1[/b]
[img]xq230-0.gif;center;[/img]
1.X2.1 Tg.1
2.X2/2 Tg/1
3.X2.1 Tg.1
4.X2/1 Tg/1
Trắng phải thay đổi nước đi dù bị chết Xe.

[b]Ván 2[/b]
[img]xq230-1.gif;center;[/img]
1.X4.1 Tg.1
2.X5-6 Tg-5
3.X6-5 Tg-4
4.X4/1 Tg/1
5.X4.1 …

Trắng không thay đổi nước đi bị xử thua, vì không thể chiếu mãi để cầu hoà.

[b]Ván 3[/b]
[img]xq230-2.gif;center;[/img]
1.P3-1 X9-8
2.P1-2 X8-7
3.P2-3 X7-9
4.P3-1 X9-8

Xe Đen hăm chiếu bí mãi, còn Pháo Trắng cản mãi. Hai bên không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 4[/b]
[img]xq230-3.gif;center;[/img]
1.X6-4 Tg-5
2.X4-2 Tg-6
3.X2-4 Tg-5
4.X4-6 Tg-6
5.X6-4 Tg-5
6.X4-3 …

Trắng đi một chiếu, một hăm bí, Đen chỉ còn một cách phải chạy Tướng. Nếu hai bên không thay đổi nước đi, xử hoà.

[b]Ván 5[/b]
[img]xq230-4.gif;center;[/img]
1.X2.9 Tg.1
2.X2/2 P9.1
3.X2.1 Tg/1
4.X2/2 P9/1
5.X2.3 Tg.1
6.X2/2 P9.1

Xe Trắng một chiếu, một bắt Pháo. Nếu hai bên không thay đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 6[/b]
[img]xq230-5.gif;center;[/img]
1.X7.1 S5/4
2.X7/1 S4.5
3.X7.1 S5/4
4.X7/1 S4.5
5.X7.1 …
Trắng đi một chiếu, một dừng là hợp lệ. Hai bên không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 7[/b]
[img]xq230-6.gif;center;[/img]
1.X2.9 Tg.1
2.X2/3 Tg/1
3.X2.3 Tg.1
4.X2/5 Tg/1
5.X2.5 Tg.1
6.X2/6 Tg/1

Xe Trắng 1 chiếu 1 hăm chiếu rút ăn quân. Hai bên không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 8[/b]
[img]xq230-7.gif;center;[/img]
1.X8-7 M3.1
2.X7-2 P7-8
3.X2-9 M1/3
4.X9-3 P8-7
5.X3-7 …

Xe Trắng một bắt, một hăm chiếu rút ăn quân, hợp lệ. Nếu hai bên không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 9[/b]
[img]xq230-8.gif;center;[/img]
1.B2-1 P9-8
2.B1-2 P8-9
3.B2-1 P9-8
4.B1-2 …

Tốt Trắng bắt mãi Pháo Đen không phạm luật. Hai bên không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 10[/b]
[img]xq230-9.gif;center;[/img]
1.P2-1 X9-8
2.P1-9 X1-2
3.P9-2 X8-9
4.P2-8 X2-1
5.P8-1 …

Pháo Trắng được quyền luân phiên đuổi bắt hai Xe. Nếu không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 11[/b]
[img]xq230-10.gif;center;[/img]
1.P4.1 X2/3 2.P2/1 X4/4
3.P4.2 X4.2 4.P2.2 X4.2
5.P5.3 X2.3 6.P4/4 X4/4
7.P2/3 X2/3 8.P4.4 X4.4
9.P2.3 …

Hai Pháo Trắng được quyền đuổi bắt hai Xe Đen. Nếu không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 12[/b]
[img]xq230-11.gif;center;[/img]
1.X7.2 M1.2
2.X7/1 M2/1
3.X7.1 M1.2
4.X7/1 M2/1
5.X7.1 M1.2

Xe Trắng một lần bắt Mã Đen một lần không bắt, còn Mã Đen cả hai lần đều bắt xe. Nếu Đen không đổi nước bị xử thua.

[b]Ván 13[/b]
[img]xq230-12.gif;center;[/img]
1.X2.2 P9.2
2.X2/2 P9.1
3.X2/1 P9/1
4.X2.1 P9/2
5.X2.2 …

Hai Xe Trắng cùng bắt Pháo Đen có căn thật. (Xe Đen bảo vệ) là hợp lệ. Nếu hai bên không đổi nước, xử hoà.

[b]Ván 14[/b]
[img]xq230-13.gif;center;[/img]
1.X3/1 P6/2
2.X3.2 P6.2
3.X3/2 P6.2
4.X3/2 P6/2
5.X3.2 …

Xe Trắng đuổi bắt Pháo Đen có căn giả là phạm luật. Nếu không đổi nước, xử Trắng thua.

[b]Ván 15[/b]
[img]xq230-14.gif;center;[/img]
1.P4.1 X3.2
2.P4/2 X3/1
3.P4.1 X3/1
4.P4.1 X3.2
5.P4.2 …

Mặc dù Xe Đen có căn thật nhưng Pháo Trắng không được trường tróc để cầu hoà. Nếu Trắng không đổi nước, xử thua.

[b]Ván 16[/b]
[img]xq230-15.gif;center;[/img]
1.X8.2 X5.1
2.X2.5 X5.2
3.X8/3 X5/1
4.X8.1 X5/2
5.X2.1 …

Hai Xe Trắng thay nhau đuổi bắt Xe Đen bị ghim là phạm luật. Nếu không đổi nước, xử Trắng thua.

[b]Ván 17[/b]
[img]xq230-16.gif;center;[/img]
1.X8-9 X1-2
2.X9-8 X2-3
3.X5-7 X3-1
4.X8-9 X1-2
5.X7-8 X2-3

Xe Trắng bắt mãi Xe Đen (cùng loại quân) thực chất là đòi đổi Xe, hợp lệ. Hai bên không đổi nước, xử hoà.

[b]24.22:[/b] Pháo lợi dụng quân khác làm ngòi bắt Xe đối phương (có căn hay không cũng thế), tuy Xe đối phương bất động, hai bên chỉ di động ngòi Pháo, thì vẫn coi là bắt mãi, không đổi xử thua. (Các hình 61, 62)

[b]Hình 61:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3akaeC1/9/4e4/r3p4/p1p6/4P4/P1P5h/HCr1E4/4A4/R2AK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P2/7 M9.7
2. T5.3 M7.5
3. T3.5 M5/7
4. T5/3 M7/6
5. T3.5 M6.7
6. T5/3 M7/6
7. T3.5
}END
[/game]

[b]Hình 62:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/4e3h/2r3p1p/2p2H3/9/1RP3P1P/4E3C/2r1A4/2H1KAEc1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P1/1 P8/1
2. S5/6 P8.1
3. S6.5 P8/1
4. S5/6 P8.1
5. S6.5 P8/1
6. S5/6 P8.1
7. S6.5
}END
[/game]
Pháo Trắng lợi dụng lên xuống Sĩ Tượng bắt mãi Xe là phạm luật, bị xử thua.

[b]24.23:[/b] Khi Xe bị Pháo giam không thể rời tuyến được thì sự di động của nó trên tuyến đó không phải là bắt quân, nếu lấy Xe bắt nó thì không coi là nước thí quân, nên không được bắt mãi, nếu trong đó có một nước có căn thì nước này không coi là bắt quân; nếu lấy Mã hoặc Pháo để bắt thì bất kể Xe có căn hay không, cũng đều không được bắt mãi, đều bị xử thua. (Các hình từ 63 đến 66).

[b]Hình 63:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4ka3/4a4/9/4r4/9/9/9/1C2C4/p3A4/3K1AE1h w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P8.3 X5.1
2. P8.1 X5/1
3. P8/2 X5.2
4. P8.3 X5/3
5. P8/1 X5.1
}END
[/game]
Xe bên Đen bị giam không thể rời tuyến, rõ ràng không thể lấy quân Xe Đen đó bắt mãi Pháo, nên không phạm luật, xử hòa.

[b]Hình 64:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3aka3/4c4/4r4/9/9/9/PR7/2p1CA3/7p1/2E2K3 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X8.4 X5.4
2. X8/4 X5/1
3. X8.1 X5.1
4. X8/1 X5/1
5. X8.1 X5.1
6. X8/1 X5/1
}END
[/game]

[b]Hình 65:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k1e2/4a4/4ea3/5r3/9/P6R1/3cpCpc1/4EA3/4A4/2EK3C1 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2.2 X6.1
2. X2/1 X6.1
3. X2/1 X6/1
4. X2.1 X6.1
5. X2/1 X6/1
6. X2.1 X6.1
}END
[/game]
Hình 64 và 65: Xe Đen bị Pháo Trắng trói buộc, không thể rời tuyến ăn quân, Xe Trắng tiến, thoái bắt mãi là phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 66:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2ek1a1rC/4a1R1P/4e4/9/9/4cp3/9/4E4/h3Ap3/2EAK4 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X3-2 X8-7
2. X2-3 X7-8
3. X3-2 X8-7
4. X2-3 X7-8
5. X3-2 X8-7
6. X2-3 X7-8
}END
[/game]
Xe Đen đi một nước có căn, một nước không căn, Xe Trắng không tính là bắt mãi, nên không phạm luật.

[b]24.24:[/b] Tướng bắt mãi một quân của đối phương có sự hỗ trợ hay không cũng hòa. (Các hình 67, 68)
[b]Hình 67:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4ka3/4a4/4e4/p7p/9/4C4/4P4/4E4/3K5/3Ac1E2 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg6-5 P5-6
2. Tg5-4 P6-5
3. Tg4-5 P5-6
4. Tg5-4 P6-5
5. Tg4-5 P5-6
6. Tg5-4 P6-5
}END
[/game]
Tướng Trắng bắt mãi Pháo Đen chưa phạm luật, xử hòa.

[b]Hình 68:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k2e1r/4a4/5a2e/3PP4/7P1/9/9/E4H2E/5K3/4p4 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg4-5 B5-6
2. Tg5-4 B6-5
3. Tg4-5 B5-6
4. Tg5-4 B6-5
5. Tg4-5 B5-6
6. Tg5-4 B6-5
}END
[/game]
Tướng Trắng phối hợp với quân Mã bắt mãi Tốt Đen, nên chưa phạm luật, xử hòa.

[b]24.25:[/b] Tốt bắt mãi là hòa. Hai Tốt hoặc nhiều Tốt hợp sức với nhau bắt một quân hoặc nhiều quân cũng hòa. Nếu trong đó có một nước hợp sức với Xe hoặc Mã hoặc Pháo bắt mãi một quân cũng hòa. (Các hình 69, 70)
[b]Hình 69:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k1e1c/7P1/3a5/9/9/9/9/9/3K5/9 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B2-1 P9-8
2. B1-2 P8-9
3. B2-1 P9-8
4. B1-2 P8-9
5. B2-1 P9-8
6. B1-2 P8-9
}END
[/game]
Tốt bắt mãi một quân, nên xử hòa.

[b]Hình 70:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/4e1h2/4p2P1/2p5P/9/9/7C1/4A4/4K4 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B2-3 M7/8
2. B3-2 M8.7
3. B2-3 M7/8
4. B3-2 M8.7
5. B2-3 M7/8
6. B3-2 M8.7
7. B2-3
}END
[/game]
Tốt Trắng hợp sức với Pháo mình bắt mãi Mã Đen, nên không phạm luật, xử hòa.

[b]24.26:[/b] Tướng hoặc Tốt nếu phối hợp với quân khác bắt mãi một quân thì xử thua. (Các hình 71, 72, 73)
[b]Hình 71:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3a2e1r/4ak3/9/8p/7P1/9/9/E2HH3E/3K5/4p4 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg6-5 B5-4
2. Tg5-6 B4-5
3. Tg6-5 B5-4
4. Tg5-6 B4-5
5. Tg6-5 B5-4
6. Tg5-6 B4-5
}END
[/game]
Khi Tướng Trắng bắt mãi Tốt Đen, hai quân Mã Trắng cũng đồng thời bắt mãi Tốt nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 72:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1c1ak4/H1PHa4/9/9/5P3/9/9/4Ep3/9/3p1K1p1 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B7-8 P2-3
2. B8-7 P3-2
3. B7-8 P2-3
4. B8-7 P3-2
5. B7-8 P2-3
6. B8-7 P3-2
}END
[/game]
Khi Tốt Trắng bắt mãi Pháo Đen, hai quân Mã cũng đồng thời bắt mãi Pháo nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 73:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/1rp6/P2R5/4pp3/9/CC7/4p4/5K3 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B9-8 X2-1
2. B8-9 X1-2
3. B9-8 X2-1
4. B8-9 X1-2
5. B9-8 X2-1
6. B8-9 X1-2
}END
[/game]
Khi Tốt Trắng bắt mãi Xe Đen, hai Pháo cũng đồng thời bắt mãi Xe nên phạm luật, xử thua.

[b]24.27:[/b] Xe không được bắt mãi Tốt đã qua sông, bất kể Tốt ấy có liên tục bắt lại quân hay không, Xe phải thay đổi nước đi, không đổi bị xử thua. (Các hình 74, 75)
[b]Hình 74:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3rk1e2/4a4/3ae2r1/5R1H1/9/4p4/9/4E4/4A4/3AK1E2 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X4-5 B5-6
2. X5-4 B6-5
3. X4-5 B5-6
4. X5-4 B6-5
5. X4-5 B5-6
6. X5-4 B6-5
}END
[/game]
Xe Trắng không được mượn cớ bảo vệ Mã mình mà bắt mãi Tốt Đen không có căn, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 75:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1Peak2r1/4a4/4e4/2p6/9/3R5/2P6/4p2p1/3CC2H1/5K3 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X6-5 B5-4
2. X5-6 B4-5
3. X6-5 B5-4
4. X5-6 B4-5
5. X6-5 B5-4
6. X5-6 B4-5
}END
[/game]
Tốt Đen bắt mãi Pháo Trắng không phạm luật, Xe Trắng bắt mãi Tốt Đen là phạm luật, bị xử thua.

[b]24.28:[/b] Một quân lần lượt đuổi bắt hai quân hoặc nhiều quân là hòa. Hai quân thay phiên nhau bắt mãi hai hoặc nhiều quân cũng hòa. (Các hình 76, 780)
[b]Hình 76:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1k1r2/9/4e4/9/9/2P3P2/1R7/2h1E4/4A4/4KAEc1 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X8-7 M3.2
2. X7-8 M2/3
3. X8-2 P8-9
4. X2-7 M3.2
5. X7-8 M2/3
6. X8-1
}END
[/game]

[b]Hình 77:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/3re4/9/9/9/8R/1p5p1/4A4/3AK1E2 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X1-2 B8-7
2. X2-3 B7-8
3. X3-8 B2-3
4. X8-7 B3-2
5. X7-2 B8-7
6. X2-3 B7-8
}END
[/game]

[b]Hình 78:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2rakae2/9/8e/2HPP1p2/9/2P1c1P2/7R1/2h1E1p2/4A4/3AK1E2 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2-7 M3.1
2. X7-5 P5-6
3. X5-4 P6-5
4. X4-3 B7-8
5. X3-9 M1/3
6. X9-7 M3.1
}END
[/game]
Hình 76, 77 và 78, Xe Trắng lần lượt đuổi hai quân hoặc nhiều quân đều không phạm luật, nên hòa.

[b]Hình 79:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3aka3/9/4e4/p8/2e6/2H3E2/4P3p/2C1E4/3rA1p2/3AK4 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P7.1 X4/2
2. P7/2 X4.2
3. P7.2 X4/2
4. P7/2 X4.2
5. P7.2 X4/2
6. P7/2 X4.2
}END
[/game]
Pháo Trắng lần lượt đuổi bắt hai Tốt nên không phạm luật, Xe Đen bắt mãi Pháo Trắng là phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 80:[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3rkaec1/4a3R/2h1e4/9/6p2/9/9/E8/1R2A4/c1EAK4 w – – – 7
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X1-2 P8-9
2. X8-9 P1-2
3. X2-1 P9-8
4. X9-8 P2-1
5. X1-2 P8-9
6. X8-9 P1-2
}END
[/game]
Hai Xe Trắng luân phiên bắt hai Pháo Đen nên không phạm luật, xử hòa.

[img]xq237-1.gif;right;Kempelen (1734-1804)[/img]Vào năm 1780 một người tên là Wolfgang von Kempelen đã chế tạo và mang ra trình diễn một chiếc máy chơi cờ hoàn chỉnh. Máy được đặt tên là Turk (người Thổ Nhĩ Kỳ) và rất nhanh chóng nổi tiếng trên toàn châu Âu và châu Mỹ. Nó có thể đấu trực tiếp với người chơi cả ván cờ và đã thắng nhiều người. Nổi tiếng nhất trong số người thua là Napoleon Bonaparte. Tác giả đã mang máy đi trình diễn nhiều nơi và nó đã mang lại cho ông ta sự nổi tiếng và rất nhiều tiền bạc.

Máy Turk có hình một con búp bê ngồi bên một cái bàn. Cái bàn có chứa các máy móc chơi cờ. Búp bê có kích thước bằng người thật và dùng tay để di chuyển quân cờ. Trước trận đấu, tác giả thường giảng giải rất kỹ lưỡng cơ cấu của máy cùng với nhiều chi tiết minh họa để chứng minh là cái máy này tự động chơi được cờ. Sau đó ông ta mở búp bê và các ngăn máy ra cho công chúng nhìn vào bên trong để kiểm chứng rằng không có ai núp trong đó ngoài máy móc. Do đó đa số công chúng, kể cả nhà văn nổi tiếng thời đó Edgar Allan Poe đều tin cái máy này thật sự chơi được cờ.
[img maxheight=350 maxwidth=350]xq237-0.jpg;center;[/img]
[img maxheight=350 maxwidth=350]xq237-2.jpg;center;[/img]

Sự thật đã được giữ kín trong vòng 50 năm. Sau khi Kempelen mất, chiếc máy đã được chuyển sang tay nhiều chủ khác và vẫn được tiếp tục mang đi biểu diễn vòng quanh thế giới.

Cho đến một ngày có đám cháy xẩy ra gần nơi để chiếc máy. Sau những tiếng hô “cháy cháy” người ta thấy chiếc máy động đậy với vẻ “hoảng sợ” và rồi… có một người với thân hình bé nhỏ chui ra. Hóa ra chiếc máy này chơi cờ bằng… người thật chứ không phải bằng máy móc.
[img maxheight=350 maxwidth=350]xq237-3.jpg;center;[/img]

Hình dưới minh họa cho thấy bóng đen là người chơi cờ ẩn giữa các máy móc và cách người này tránh né như thế nào khi tác giả mở cho công chúng xem từng khoang máy móc khác nhau và cách anh ta thò tay ra để đi quân cờ. Các bộ phận phức tạp và các cơ chế rắc rối khiến người ta không thể mở mọi khoang và ngăn kéo ra xem cùng một lúc, đủ để cho người nấp chuyển sang ẩn trong các phần khác nhau của máy.
[img]xq237-4.jpg;center;[/img]
Chỉ đến khi máy tính điện tử và các chương trình cờ xuất hiện, chúng ta mới có được những chiếc máy biết chơi cờ thật sự mà không cần phải có người “núp” bên trong.

[i](Sưu tầm, tổng hợp từ Internet)[/i]

[b]Chú thích:[/b]
Bài này đã được đăng trên tạp chí PCWorld Việt Nam, số tháng 10 năm 2000 và thuộc loạt bài cho giải Cờ tướng Máy tính do trường Đại học Quốc Gia Hà Nội và tạp chí PCWorld Việt Nam tổ chức.

Thực ra điều này tưởng chửng như không có gì mới. Ngay tại Thủ Đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đã có những trường tiểu học hay trung học có câu lạc bộ cờ tướng và ngay tại các trung tâm thể thao, các nhà văn hóa… cũng đã hình thành các nhóm, các lớp cờ tướng cho học sinh.

Tuy nhiên nếu nhìn kỹ vào phong trào, nhất là nếu so sánh với cờ vua thì ta mới thấy có nhiều vấn đề cần bàn.

Nhưng trước tiên hãy cùng nhau trả lời cho câu hỏi: vì sao nên đưa cờ tướng vào trường học.

Trước tiên, cờ tướng là một môn chơi có truyền thống lâu đời của đất nước ta, có tới hàng triệu người chơi, có đủ mọi thành phần trong xã hội chơi, có vô số hình thức chơi và cái đáng nói nhất là tất cả mọi người đều say mê chơi thật sự và tìm thấy ở đó biết bao điều bổ ích, thú vị.

Thứ hai là ngày nay cờ tướng đã được quốc tế hóa và có cả một hệ thống thi đấu hoàn chỉnh, sự giao lưu cờ tướng trong khu vực và châu lục ngày càng gia tăng và ở điểm này thì cờ tướng Việt Nam có uy tín không nhỏ trên đấu trường quốc tế và đã trở thành môn thể thao mũi nhọn giàu thành tích và đáng tự hào của đất nước.

Thứ ba là cờ tướng hiện đại đã dần thoát khỏi lối chơi đơn thuần theo cảm hứng và kinh nghiệm mà đã đi vào có bài bản, có sự nghiên cứu, học hỏi, nhất là về lý thuyết. Các loại sách về cờ tướng hiện nay xuất bản rất nhiều, các loại tạp chí về cờ tướng trong nước cũng như được du nhập từ nước ngoài tăng lên đáng kể.

Cờ tướng cũng đã kịp trang bị cho mình cả một hệ thống thi đấu khoa học: ghi chép biên bản, chơi có đồng hồ đo thời gian, thi đấu theo hệ Thụy Sĩ, có hệ số Elo cá nhân, có hệ thống phong cấp của trong nước (kiện tướng, dự bị kiện tướng, vận động viên cấp…) và các danh hiệu quốc tế như Đặc cấp quốc tế đại sư, quốc tế đại sư, đại sư hiệp hội…

Thứ tư là nhờ có các phương tiện thông tin hiện đại thông qua mạng internet mà các websites cờ tướng xuất hiện ngày càng nhiều tạo điều kiện cho hàng nghìn kỳ thủ có thể trực tiếp chơi hay tham gia các cuộc thi đấu quốc tế trên mạng, vừa hứng thú vừa thật sự mau chóng nâng cao trình độ. Cũng qua mạng mà các ván cờ hay, các kết quả thi đấu đến với bạn chơi cờ đầy đủ, mau chóng, khắc phục được nạn thiếu thông tin trước đây. Như vậy bất cứ người chơi cờ tướng nào cũng dễ đàng hòa nhập vào môi trường cờ mà mình có quyền lựa chọn và giao lưu.

Thứ năm là cờ tướng ngày nay, nhất là đối với lớp trẻ đã khắc phục được rất nhiều nhược điểm của các thế hệ trước, trong đó đặc biệt phải kể đến việc khắc phục được khá nhiều thói hư tật xấu trong khi chơi cờ như “cờ ngoài bài trong”, mách nước ăn gian, cay cú ăn thua, thò chân thò tay vào bàn cờ, bàn tán ồn ào, tụ tập “cãi nhau như mổ bò” hay tác phong chơi
nhếch nhác, bừa bãi, nói năng thô tục thậm chì coi cờ tướng như phương tiện kiếm tiền, sát phạt, khích bác, thách đố, cá cược nhau.

Thứ sáu là do có các giáo viên được đào tạo tử tế nên khi vào các lớp học cờ tướng ở các câu lạc bộ nhà trường các em được học luật, phương pháp chơi, có tác phong tốt ngay từ đầu, có thời gian biểu, có phương pháp kết hợp hài hòa giữa thời gian chơi cờ và thời gian học hành, cách ly được các em với kiểu chơi cờ “đường phố”, tụ bạ như nói trên, nghĩa là các em được chơi cờ một cách lành mạnh để tăng cường trí thông minh, để học giỏi hơn và tránh được các tệ nạn xã hội.

Ngày nay người ta không còn có sự phân biệt quá đáng giữa cờ tướng và cờ vua nữa, tác dụng về mọi phương diện của hai loại cờ là như nhau, nhưng cờ tướng có một điểm hơn so với cờ vua là các em có thể dễ dàng tìm được người chơi, đó là những người thân trong gia đình, là họ hàng bà con hay bè bạn quanh nhà, điều mà cờ vua và cờ vây còn bị hạn chế. Cờ tướng cũng còn có một lợi thế khác là ở các lễ hội người chơi còn được thưởng thức các kiểu chơi rất nghệ thuật, rất văn hóa như cờ người, cờ bỏi, cờ tưởng…

Tuy nhiên đó là xét tổng thể về nhiều phương diện, còn trong thực tế thì cho tới nay, thực sự môn cờ tướng trong nhà trường vẫn chưa được chú trọng như cờ vua. Đó là điều làm chúng ta vẫn băn khoăn. Vì sao ở Trung Quốc người ta phát triển cờ tướng trong nhà trường mạnh như thế, hoàn hảo như thế, đưa môn cờ tướng trở thành “bảo vật văn hóa của Trung Hoa”, trong khi ở ta vẫn còn không ít trường dửng dưng, thờ ơ với một môn nghệ thuật và thể thao vừa lợi ích của mang bản sắc nghệ thuật văn hóa dân tộc.

Có người nói “cờ tướng không có triển vọng và tiền đồ bằng cờ vua” bởi các trận đấu quốc tế của cờ tướng còn ít quá. Có người lại nói trong khi cờ vua có hàng loạt giải trẻ quốc tế để các em tham gia thì cờ tướng hầu như không có giải trẻ quốc tế nào. Có người nói cứ nhìn vào kiểu chơi cờ tướng nhếch nhác ở đường phố, vỉa hè mà thấy e ngại cho con em mình học chơi cờ tướng.

Tất cả những ý kiến trên thực ra không phải là sai. Nhưng sao ta cứ phải chờ quốc tế. Chơi cờ đâu phải chỉ vì huy chương, cúp, phần thưởng (nói tóm lại là thành tích). Hàng bao đời nay ông cha ta chơi cờ tướng thật vô tư, vui vẻ, có màng gì đến những cái đó đâu? Các trường có tổ chức thì cũng chỉ vì mục đích đó chứ đơn thuần chỉ muốn có bằng được thành tích là đi chệch đường rồi. Chỉ cần các em thông minh hơn, học giỏi hơn, tránh được các tệ nạn xã hội là chúng ta thấy đã quá mãn nguyện rồi. Đó mới là cái lớn, cái căn bản, cái lợi ích sâu xa và bền lâu của cờ.

Có nhận thức được như thế thì mới mạnh dạn phát triển cờ tướng trong nhà trường, bởi vì xét cho cùng ai rồi cũng có một vài môn thể thao mình yêu thích và chơi cả đời. Chẳng phải việc giáo dục thể chất trong nhà trường cũng nhằm mục đích như thế sao? Vả lại phát triển môn cờ tướng có lẽ là điều hoàn toàn nằm trong tầm tay của mỗi trường học, dù là trường lớn hay trường nhỏ, dù là trường giàu hay trường nghèo, dù là trường ở thành thị hay trường ở nông thôn hay núi cao, vùng sâu vùng xa, thậm chí cả ngoài hải đảo. Bởi vì môn chơi này đối với các em là quá giản dị, quá bình dân, đâu cần có trang thiết bị gì hiện đại, đắt tiền hay phức tạp gì, chơi cá nhân cũng được mà chơi tập thể cũng xong. Sau khi được thầy hướng dẫn, các em hoàn toàn có thể tự lập nghiên cứu nâng cao trình độ qua sách vở, tạp chí và qua mạng…

Chúng ta mong rằng với thế mạnh sẵn có, lớp con em chúng ta sẽ tiếp bước các bậc cao thủ cờ tướng hiện nay, sẽ đến các đấu trường quốc tế, “sánh vai cùng các cường quốc năm châu”.

Tất cả cần và nên bắt đầu từ những năm tháng còn ngồi trên ghế nhà trường.

[img]xq236-0.jpg;right;Alan Turing[/img]Vào năm 1950, Alan Turing – một nhà nghiên cứu người Anh đi tiên phong trong lĩnh vực máy tính số, đã viết chương trình chơi cờ đầu tiên. Vào lúc đó, Turing phải viết và chạy chương trình của ông bằng… bút chì và giấy. Chương trình này, cũng giống như chủ nhân của nó, chơi cờ rất tồi, nhưng đạt được mục đích: cho thấy máy tính có thể chơi được cờ.

[img]xq236-1.jpg;left;Claude Shannon[/img]Cũng trong năm đó, Claude Shannon đã vạch ra một chiến lược giúp máy tính chơi cờ tốt (hầu hết các chương trình cờ ngày nay được phát triển theo chiến lược này). Nhưng vào những năm 1950 tốc độ máy tính rất chậm nên không ai dám tiên đoán liệu máy tính có thể thắng con người được không, dù trong các trò chơi đơn giản như trò Checker.

Năm 1958, một chương trình chơi cờ đã lần đầu tiên hạ được đối phương là con người. Người thua là một cô thư kí của chính đội lập trình ra nó, cô chưa bao giờ chơi cờ trước đó và được dậy chơi cờ chỉ một giờ trước cuộc đấu. Đối với ngày nay chiến công này thật nhỏ nhoi, nhưng nó cho thấy tri thức có thể được đưa vào trong một chương trình chơi cờ. Lượng tri thức này được đo chính xác bằng một giờ học chơi.

Sau chiến thắng đó, một số người trong nhóm lập trình cờ đầu tiên đã tiên đoán rằng vào những năm 60 sẽ có chương trình chơi cờ được liệt vào hàng ngũ kiện tướng thế giới. Vào những năm cuối của thập kỷ 60, Spassky đã trở thành kiện tướng cờ thế giới và các chương trình chơi cờ đã chiếm được những thứ hạng cao trong hàng ngũ những người chơi cao cấp. Nhưng nhiều người cho rằng máy tính sẽ không bao giờ có thể giải quyết được những nhiệm vụ thông minh, không thể đạt được chức Vô địch cờ thế giới.

Lời tiên đoán này được nhắc lại một lần nữa vào những năm 70, liên quan đến một cuộc đánh cược giữa David Levy, một kiện tướng quốc tế người Anh (theo phân loại của Liên đoàn cờ quốc tế các đẳng cấp cao bao gồm: Kiện tướng quốc tế, Đại kiện tướng và Vô địch thế giới) và John McCarthy, một nhà nghiên cứu trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Lời thách đấu được đưa ra vào năm 1978. Trận đấu đã được diễn ra và chương trình cờ tốt nhất thời đó, CHESS 4.7 đã bị Levy hạ trong trận đấu có năm ván tại Toronto với thành tích ba ván người thắng, một hoà và một máy thắng. Levy không chỉ chiến thắng mà còn đút túi số tiền đánh cược 1000 bảng.
[img]xq236-2.jpg;center;CHESS đang đấu cờ (và thua) với đại kiện tướng Pachman[/img]
Nếu như mục đích của cuộc đánh cược là làm cho những nhà nghiên cứu phải nghĩ kĩ trước khi tiên đoán đến ngày thắng lợi, thì lần đánh cược này cho thấy: mặc dù tiên đoán sai trong những năm 1958-1968 và 1968-1978, các chuyên gia chương trình cờ lại tiếp tục tiên đoán tiếp rằng máy tính sẽ đạt đến vô địch cờ thế giới trong thập kỉ tiếp theo.

Nhưng một lần nữa, vào năm 1988, Vô địch cờ thế giới vẫn là con người.

Trong năm tiếp theo, Deep Thought, một chương trình cờ mạnh nhất từ xưa đến nay đã chiến thắng một cách dễ dàng Kiện tướng Quốc tế Levy. Bộ não của Deep Thought có 250 chip và hai bộ xử lí trong một bảng mạch đơn, nó có khả năng xét 750.000 thế cờ trong một giây và tìm trước được đến 10 nước. Cũng trong năm đó, nó là máy tính đầu tiên hạ được một Đại kiện tướng (Bent Larsen). Deep Thought đã trở thành một trong một trăm người chơi cờ mạnh nhất thế giới. Nhưng trong trận đấu diễn ra vào năm 1989 giữa nhà Vô địch thế giới Garry Kasparov và Deep Thought thì nó đã bị nhà vô địch đè bẹp.

Các lời tiên đoán lại đến như các lần trước. Đã ba lần các nhà nghiên cứu tiên đoán: ‘trong thập kỉ tới’. Nhưng lần này họ lại sửa lại là: ‘trong 3 năm tới’…

Trong năm 1993, Deep Thought đã hạ Judit Polgar – lúc đó là Đại kiện tướng trẻ nhất trong lịch sử và là người phụ nữ chơi hay nhất thế giới, trong trận đấu 2 ván.

Trong năm 1996, Deep Blue (tên mới của Deep Thought và lúc này nó thuộc hãng IBM) là một máy tính song song có 32 bộ xử lí với 256 mạch tích hợp cỡ lớn, khả năng xét từ 2 đến 400 triệu nước đi mỗi giây) đã thắng Gary Kasparov trong ván đầu tiên của trận đấu 6 ván, nhưng lại thua trong toàn trận (với tỉ số máy thắng 1, hoà 2 và thua 3).
[img]xq236-3.jpg;center;Một con chip của Deep Blue[/img]
[img]xq236-4.jpg;center;Deep Blue[/img]

Cuối cùng đích mà mọi người chờ đợi đã tới, nhưng sau 9 năm từ lời tiên đoán cuối và 39 năm từ lúc có chương trình chơi cờ đầu tiên, Deep Blue đã chiến thắng nhà đương kim Vô địch thế giới Garry Kasparov vào tháng 5/1997 trong một cuộc chiến dài đầy khó khăn, với tỷ số sát nút 2 thắng, 1 thua và 3 hoà.
[img]xq236-5.gif;center;Kasparov đấu cờ với Deep Blue – người ngồi là Tiến sĩ Feng-hsiung Hsu tác giả các chíp điện tử của Deep Blue[/img]

[/i](Sưu tầm và tổng hợp từ Internet)[/i]

[b]Chú thích:[/b]
Bài này đã được đăng trên tạp chí PCWorld Việt Nam, số tháng 8 năm 2000 và thuộc loạt bài cho giải Cờ tướng Máy tính do trường Đại học Quốc Gia Hà Nội và tạp chí PCWorld Việt Nam tổ chức.

Cột một là thơ hán, cột hai là bản dịch:

[b]Đương đầu pháo quyết[/b] Khởi Pháo tại trung cung Tỷ chư cuộc giảo hùng Mã thường thủ trung Tốt Sĩ thượng Tướng phòng không. Tượng yên Xa tương hộ, Tốt nghi tả, hữu công. Nhược tương Pháo lâm địch Mã xuất độ hà tùng	[b]Bí quyết đánh Pháo đầu[/b] Trước tiên Pháo vào cung So ra mạnh vô cùng Mã luôn giữ Tốt giữa, Sĩ lên che Tướng trung. Tượng cần Xe yểm trợ Tốt hai cánh nên bung. Nếu đem Pháo lâm trận Mã sang sông theo cùng.
[b]Sĩ giác Pháo quyết[/b] Pháo hướng Sĩ giác an Xa hành nhị lộ tiền Quá hà xa pháo thượng Pháo hưu mã tương liên Xe tiên đổ sĩ tượng Mã tướng pháo hướng tiền Địch nhân khinh bất thủ Tróc tướng hữu hà nan	[b]Bí quyết trận Sĩ giác Pháo[/b] Góc Sĩ, Pháo nằm yên Hai Xe xuất trận tiền Quá hà Xe Pháo thượng Phào và Mã kết liên Xe đánh tung Sĩ Tượng Mã Pháo cùng xông lên Địch quân không lo thủ Tướng tất bị bắt liền
[b]Phi Pháo quyết[/b] Pháo khởi biên tái thượng Phiên tốt thế như phi Hoàng tịch đương thủ diệu Xung tiền lạc giác nghi Thừa hư sĩ khả đắc Hữu khích Tượng tiên đổ Hiệp phụ tu xa lực Tung hoành mã dịch kỳ	[b]Bí quyết chơi phi Pháo[/b] Pháo đánh phá ngoài biên Nhằm Tốt tiêu diệt liền Pháo công vào chính diện Rồi Pháo giác góc biên Nhằm vào Sĩ chờ sẵn Thừa cơ diệt Tượng liền Nhờ vào Xe yểm trợ Mã tung hoành ngang nhiên
[b]Tượng cuộc quyết[/b] Tượng cuộc thế thường an Trung cung sĩ tất uyên Xa liên hà thượng lập Mã tại hậu giá lan Tượng nhãn thâm phong bế Trung tâm Tốt mạc tiền Thế thành phương động Pháo Phá địch lưỡng bằng biên	[b]Bí quyết trận phi Tượng[/b] Cuộc Tượng thường bình yên Trung cung Sĩ kết liên Xe lên hà giữ vững Mã sau che chắn liền Đề phòng mắt Tượng tắc Tốt trung tâm khó lên Vững thế mới dùng Pháo Phá địch nhằm hai bên
[b]Phá Tượng cuộc quyết[/b] Nhất pháo tại trung cung Uyên ương mã khứ công Nhất xa hà thượng lập Trung tốt hướng tiền xung Dần xa bế tượng nhãn Pháo tại hậu tương tùng Nhất mã hoán nhị tượng Kỳ thế tất anh hùng	[b]Bí quyết phá trận phi Tượng[/b] Pháo nằm ở trung cung Mã cả đôi cùng công Một Xe tuần hà trước Tốt giữa cứ xung phong Thọc Xe cản mắt Tượng Pháo phía sau giáp công Một Mã đổi hai Tượng Thế dũng mãnh vô cùng

[img]xq233-0.jpg;right;Nhà hát Sydney (ảnh N)[/img]… Không dấu gì chú, tôi sinh ra từ một vùng quê xứ Đoài, chắc chú biết “Khoai Tăng Cấu, dưa hấu Yên Bố, rượu làng Mơ, cờ Mông Phụ…(1)”. Ở quê tôi, cứ sau ba ngày Tết Nguyên đán cả mùa xuân làng xã nào cũng mở hội, rước kiệu, tế thần, hát chèo, đấu vật và đấu cờ người, cờ bỏi. Tôi biết và rất ham thích chơi cờ Tướng từ năm 12, 13 tuổi, rồi sau đó cũng được liệt vào hàng “sạch nước cản”.

Rời làng đi làm ăn nhiều năm, rồi lưu lạc xứ người tới nay tôi rất nhớ quê, nhớ hội cờ làng mùa xuân. Ở thành phố Sydney người Việt ta, người Hoa, người Thái sống với người bản xứ nhưng hàng năm đầu xuân người ta vẫn tổ chức hội xuân riêng (theo âm lịch) của chủ yếu cộng đồng người châu Á, trong đó có thi đấu cờ tướng. Nhớ quê, nhớ hội lại ham thích đánh cờ, tôi tham gia và chơi ngày một tiến bộ và dần sau đó mấy năm liền tôi giữ giải nhất. Xuân đến, xuân qua, rồi một năm trong hội cờ xuất hiện một kỳ thủ trẻ người Hoa. Chúng tôi gặp nhau trong trận chung kết, giải năm đó chung kết chỉ có một ván và tôi đã thua. Từ năm đó giải quán quân cờ Tướng vùng Sydney thuộc về tay anh bạn người Hoa đây.

Nhấp ly cà phê, cụ trầm ngâm kể tiếp:

Lúc đầu tôi rất buồn, nghĩ tiếc một nước đi, tiếc một ván cờ và tiếc cả một thời vang bóng. Tuy vậy thời gian cũng giúp tôi nguôi ngoa dần và tôi tự nghĩ rằng tôi sẽ làm lại được, trên đời này người ta chẳng đã làm lại nhiều việc và đã thành công đó sao? Nhưng làm lại thế nào đây? Tiếc nỗi tuổi đã ngoài sáu mươi, sức đâu còn dẻo dai, suy nghĩ đâu còn sâu, tư duy đã kém mà nước cờ thì phải chịu nghĩ và nghĩ thấu đáo mới cao được. Bất chợt tôi nghĩ tới ông cha đã dạy “tre già thì măng mọc” và như bừng tỉnh… Trong các cháu nội của mình tôi để ý tới cháu Tuấn, cháu có những đức tính hợp với môn thể thao trí tuệ – cờ Tướng này. Suy nghĩ và tôi quyết trí truyền thụ tất cả những kinh nghiệm, kiến thức cũng như sở trường của tôi cho cháu. Ở nước bạn, sách vở hay tài liệu hướng dẫn chơi cờ Tướng hầu như không có, tôi chỉ dậy được cho cháu bằng những kinh nghiệm mà năm mươi năm qua tôi đúc kết. Tôi nói với cháu: trên cơ sở cách bố trí quân của đối phương, ta phải suy nghĩ để tìm ra được những nước đi của họ và từ đó có nước công, nước thủ thích hợp, nghĩa là đánh cờ bên quân người. Núi cao nào cũng có đường lên đỉnh, đánh cờ chịu nghĩ thì nước cờ mới cao.
[img]xq233-1.jpg;center;Chơi cờ ở công viên Sydney (ảnh N)[/img]
Miệt mài ông cháu tôi tập luyện và năm năm sau trong hội cờ xuân, cháu Tuấn đã gặp lại anh bạn người Hoa ở trận chung kết. Bằng kiến thức, kinh nghiệm mà ông nội truyền thụ, bằng sức trẻ, sức sáng tạo cháu đã đoạt giải và thay ông giữ ngôi vị quán quân cờ Tướng hội xuân vùng Sydney, nước Úc. Cháu tôi đã đoạt giải, tôi vui mừng như chính mình đoạt giải, mừng vì tre già nhưng măng đã mọc, mừng vì từ nay cứ mỗi độ xuân tới ông cháu tôi cũng giống như bao kỳ thủ ở quê nhà lại cùng chuẩn bị tham dự hội cờ.

[i]Mười lăm năm kể từ dạo ấy, câu chuyện của cụ, một Việt kiều, tôi vẫn nhớ mãi như cái đẹp trong truyền thống, trong tinh thần, cốt cách của người Việt Nam.[/i]

[b]Chú thích:[/b]
(1) Những tên làng Mơ, Mông Phụ, Tăng Cấu, Yên Bố đều là những địa danh ở vùng quê Quảng Oai, Bất Bạt (Ba Vì) thuộc xứ Đoài – Sơn Tây.

[b]24.15:[/b] Bắt mãi một quân đối phương không di động được: thua.

[b]Hình 39[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eaka3/C4rH2/4e1h2/1Rp5p/6p2/2P6/4c1P1c/4E3C/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X8.2 S6.5
2.X8/3 S5/6
3.X8.3 S6.5
4.X8/2 S5/6
5.X8.2 S6.5
6.X8/2 S5/6
}END
[/game]

[b]Hình 40[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1Ceak4/R3arH2/4e1h2/2p5p/6p2/2P6/4p1P1c/4E4/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P8/1 S5/6
2.P8.1 S6.5
3.P8/1 S5/6
4.P8.1 S6.5
5.P8/1 S5/6
6.P8.1 S6.5
}END
[/game]

[b]Hình 41[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eaka3/C4rH2/4e1h2/H7p/2p3p2/8P/2P3P2/9/4A4/4KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. M9.8 S6.5
2. M8/7 S5/6
3. M7.6 S6.5
4. M6/7 S5.6
5. M7.8 S6.5
6. M8/7 S5/6
}END
[/game]
Hình 39, 40, 41 tuy Mã Trắng không có căn, nhưng Xe Đen không di động được, nên không tính là bắt mãi quân Mã này. Bên Trắng lợi dụng Xe Pháo hoặc Mã Pháo bắt mãi Xe Đen, nên phạm luật bị xử thua.

[b]24.16[/b]: Pháo, Mã luân phiên bắt mãi một quân, bị xử thua (Các hình 42, 43, 44)

[b]Hình 42[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1re1kaer1/4a1c2/1ch3h2/p1C1p1R1p/9/9/P1P1P1P1P/2H1C1H2/9/2EAKAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X3-4 M7.8
2.X4-3 M8/7
3.X3-4 M7.8
4.X4-3 M8/7
5.X3-4 M7.8
6.X4-3 M8/7
}END
[/game]
Xe Trắng một bắt, một ngừng nên chưa phạm luật, Mã và Pháo bên Đen đuổi bắt mãi Xe nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 43[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1re1kaer1/4a1c2/1ch6/pRp1pR2p/7h1/2P2p3/P3P1P1P/C1H1C1H2/4A4/2EAK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X4-3 M8/7
2.X3-4 M7.8
3.X4-3 M8/7
4.X3-4 M7.8
5.X4-3 M8/7
6.X3-4 M7.8
}END
[/game]
Xe bên Trắng luân phiên bắt hai quân, nên chưa phạm luật. Mã và Pháo Đen đuổi bắt mãi Xe, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 44[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN r1e1kaer1/4a1c2/1ch6/p1p1pR2p/3HP2h1/9/P1P3p1P/1C2C4/4A4/RHEAK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X4-3 M8/7
2.X3-4 M7.8
3.X4-3 M8/7
4.X3-4 M7.8
5.X4-3 M8/7
6.X3-4 M7.8
}END
[/game]
Mã và Pháo đen đuổi bắt mãi Xe, nên phạm luật, xử thua.

[b]24.17:[/b] Hai bắt, một bắt lại: Hai bắt thua (Các hình 45, 46, 47)

[b]Hình 45[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4ka3/1CP1a4/4e4/2p6/1ce1r4/4CH3/4Pp2P/4E4/4A4/2EAK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.M4.3 X5/1
2.M3.4 X5.1
3.M4/3 X5/1
4.M3/4 X5.1
5.M4.3 X5/1
6.M3.4 X5.1
}END
[/game]

[b]Hình 46[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3ak1er1/4a4/4e4/p8/6p2/9/P7P/h7E/4A4/2R1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X7.2 M1.2
2.X7/1 M2/1
3.X7.1 M1.2
4.X7/1 M2/1
5.X7.1 M1.2
6.X7/1 M2/1
}END
[/game]

[b]Hình 47[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/8e/p1p5p/4c1h2/6R2/P1P1P1P1P/4EC3/8H/2E1KA1r1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.M1.3 X8-7
2.M3/1 X7-8
3.M1.3 X8-7
4.M3/1 X7-8
5.M1.3 X8-7
6.M3/1 X7-8
}END
[/game]

Hình 45, 46 và 47 đều là hai bắt, một bắt lại, nên bên hai bắt bị xử thua.

[b]24.18:[/b] Một bắt, một bắt lại: hòa

[b]Hình 48[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3akc3/4a4/9/9/3h5/1R7/9/9/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X8.1 M4.3
2.X8-7 M3/5
3.X7/1 M5/4
4.X7-6 M4.6
5.X6.1 M6.5
6.X6-5 M5/3
7.X5/1 M3/4
8.X5-6
}END
[/game]

Hai bên đuổi bắt quân nhau, đều phạm luật, nên xử hòa:

[b]24.19:[/b] Bắt mãi một quân thua (Các hình 49, 50)
[b]Hình 49[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4ka3/4a4/3Pe4/2p1r3p/2e6/2R6/1h7/4E4/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X7/1 M2.1
2.X7/2 M1/2
3.X7.2 M2.1
4.X7/2 M1/2
5.X7.2 M2.1
6.X7/2 M1/2
}END
[/game]

Mã Đen một bắt một ngừng nên không phạm luật, Xe Trắng đuổi bắt mãi quân Mã, nên phạm luật, bị xử thua.
[b]Hình 50[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3akr3/h3a4/4e4/9/P1e6/9/1h7/4E4/3RA4/2EAK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X6.2 M2.3
2.X6/2 M3/2
3.X6.2 M2.3
4.X6/2 M3/2
5.X6.2 M2.3
6.X6/2 M3/2
}END
[/game]
Mã Đen một chiếu, một bắt, nên chưa phạm luật, Xe Trắng đuổi bắt mãi quân Mã, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]24.20:[/b] Bắt mãi quân cùng loạiu (Xe bắt Xe, Pháo bắt Pháo hoặc Mã bắt Mã):
*Nếu quân hai bên đều không bị giam, có thể ăn quân thì coi là thí mãi, không đổi xử hòa
*Nếu quân một bên bị giam không ăn được quân, thì đối phương không được bắt mãi. (Các hình từ 51 đến 55).
[b]Hình 51[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak3r/4a4/4e4/p3C1R2/9/P8/5R3/9/4r4/5K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X3-1 X9-8
2.X1-2 X8-7
3.X2-3 X7-8
4.X3-2 X8-9
5.X2-1 X9-7
6.X1-3
}END
[/game]

[b]Hình 52[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka3/4a4/4e4/p3r3p/9/1R7/P7P/2p1CpC2/4A1h2/2EK1AE1c w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X8.2 X5.3
2.X8/3 X5/2
3.X8.2 X5.2
4.X8/2 X5/1
5.X8.1 X5.1
6.X8/1
}END
[/game]
Hình 51 và 52: Xe Trắng thí mãi, còn Xe Đen thì chưa bị giam, nên cả hai bên đều không bị phạm luật, xử hòa.

[b]Hình 53[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN Cc1ak4/4a1P2/9/2p6/1P7/6C2/9/E2p5/2p2p3/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P3-8 P2-3
2.P8-7 P3-2
3.P7-8 P2-3
4.P8-7 P3-2
5.P7-8 P2-3
6.P8-7 P3-2
}END
[/game]
Pháo bên Đen bị ghim không thể rời đường ngang để ăn Pháo được. Do đó bên Trắng không được lấy cớ là dọa hết mãi để bắt mãi Pháo Đen. Nếu bắt mãi bị xử thua.

[b]Hình 54[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k1a1cC/4a4/4e4/9/6PP1/2C6/2p1r4/4E4/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P7-2 P8-7
2.P2-3 P7-8
3.P3-2 P8-7
4.P2-3 P7-8
5.P3-2 P8-7
6.P2-3 P7-8
}END
[/game]
Pháo Đen tuy bị giam, nhưng vì có một nước có căn, nên Pháo Trắng không bị coi là bắt mãi, do đó xử hòa.

[b]Hình 55[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 5ae2/4k2P1/5ah1e/p1p3p2/8p/2P4H1/6P1P/E8/5p2c/3KC4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.M2.4 M7.9
2.M4/2 M9/7
3.M2.4 M7.9
4.M4/2 M9/7
}END
[/game]
Mã Đen bị vướng chân không thể ăn Mã Trắng, nên không phạm luật
Mã Trắng đuổi bắt mãi Mã Đen, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]24.21:[/b] Pháo lợi dụng quân khác làm ngòi để bắt quân không có căn, thì coi là bắt mãi, bị xử thua. Nhưng nếu bắt mãi Tốt chưa qua sông, thì xử hòa. (Các hình từ 56 đến 60)
[b]Hình 56[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4ka1hC/3Pa4/9/8p/8P/4c4/9/7C1/3p1p3/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.B1-2 P5-8
2.B2-3 P8-7
3.B3-2 P7-8
4.B2-3 P8-7
5.B3-2 P7-8
6.B2-3 P8-7
7.B3-2
}END
[/game]
Mã Đen không căn, Pháo Trắng thay đổi ngòi bắt mãi là phạm luật, nên bên Trắng bị xử thua

[b]Hình 57[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k1e2/4h4/3aea3/4p4/9/8P/P2hP4/2H1EA3/8c/2EK2C2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P3-4 P9-6
2.S4/5 P6-8
3.S5.4 P8-6
4.S4/5 P6-8
5.S5.4 P8-6
6.S4/5 P6-8
7.S5.4
}END
[/game]

[b]Hình 58[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eakae2/9/4c3h/p1prp3R/9/2P6/P3P1c1P/2H1EC2E/4A4/3AK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P4-3 P7-6
2.T1.3 P6-7
3.T3/1 P7-8
4.T5.3 P8-7
5.T3/5 P7-6
6.T1.3 P6-7
7.T3/1
}END
[/game]
Hình 57 và 58: Pháo bên Trắng lợi dụng thay đổi ngòi để bắt mãi Sĩ, Tượng, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 59[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3akaeC1/9/4e4/7P1/2h6/8p/3p5/9/4A1c2/2EAK1E1C w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.T3.1 P7-9
2.T1.3 P9-6
3.T3/1 P6-9
4.T1.3 P9-6
5.T3/1 P6-9
6.T1.3 P9-6
}END
[/game]
Tốt đen qua sông không có căn, Pháo Trắng thay đổi ngòi để bắt mãi Tốt đen đã qua hà, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 60[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kaeC1/4a4/4e4/7P1/2h5p/9/3p5/9/4A1c2/2EAK1E1C w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.T3.1 P7-9
2.T1.3 P9-6
3.T3/1 P6-9
4.T1.3 P9-6
5.T3/1 P6-9
7.T1.3
}END
[/game]
Tốt đen tuy không có căn, nhưng chưa qua sông, Pháo Trắng có thể thay đổi ngòi để bắt mãi Tốt này nên không phạm luật.

Chương 3 Những qui tắc cơ bản khi đấu cờ

[b]I. Những qui tắc cơ bản khi đấu cờ[/b]

Trước kia, khi chơi cờ được coi là một sinh hoạt văn hoá, thì không cần thiết có những qui định quá khắt khe trong giao đấu. Vì dẫu sao đó cũng là những giây phút giải trí thanh cao. Nhưng từ khi cờ được coi là một loại hình thi đấu thể thao cần xác định rõ kẻ thắng người thua, thì nảy sinh ra nhiều điều mà nếu không qui định rõ ràng dứt khoát dễ xảy ra những vụ tranh cãi. Do đó, luật chơi từng bước đã được sửa đổi bổ sung, trong đó có những qui tắc về ván đấu được định rõ. Mặt khác đã đấu cờ thì phải biết ăn quân, bắt quân, nhưng không phải ăn hết quân đối phương mới là thắng. Phần trước đã nêu: khi đối phương chiếu Tướng mà bên bị chiếu, chống đỡ bằng mọi cách không kết quả thì thua ván cờ. Phần này nói rõ hơn về mục đích tối hậu của ván đấu, kể cả những trường hợp thắng, thua và hoà cờ.

[b]1. Bốc thăm để đi trước, đi sau[/b]

Khi bắt đầu chơi ván cờ, người cầm quân Trắng (Trắng) đi trước, người cầm quân Đen (Đen) đi sau. Muốn được cầm quân Trắng thì phải bốc thăm. Nếu đấu một ván thì bốc thăm một ván, còn đấu hai ván hoặc nhiều ván thì chỉ bốc thăm ván đầu, các ván sau cứ thay phiên nhau đi trước đi sau cho công bằng. Thế nhưng cần biết rõ: Thi đấu vòng tròn thì có một bản qui định sẵn được công bố trước khi bốc thăm chọn số thứ tự, chỉ căn cứ vào đó thực hiện.

Còn đấu theo hệ Thuỵ Sĩ thì mỗi vòng đấu đều phải bốc thăm nhưng do căn cứ vào từng nhóm điểm nên có khi bốc thăm cho hợp lệ chứ theo nhóm điểm thì các cặp đấu gần như qui định sẵn.

[b]2. Chạm quân nào phải đi quân ấy[/b]

Khi tay đấu thủ đã chạm vào quân cờ thì được coi là chạm quân, không cần biết quân cờ đó thuộc bên nào. Bây giờ có bốn trường hợp xảy ra và được định thành qui tắc như sau:

[b]a. Trường hợp chạm vào quân của mình[/b]

Chúng ta xem hình dưới để hiểu rõ vấn đề.

[img]xq229-0.gif;center;[/img]

Khi tay đấu thủ đã chạm vào quân của chính mình, hễ chạm vào quân nào thì phải đi quân đó. Chẳng hạn bên Trắng đã chạm vào quân Tượng, thì dù bị mất Xe cũng phải đi. Nhưng rủi phải chạm vào quân Sĩ thì sao? Vì Sĩ không thể di động được. Nếu chạm Sĩ trong trường hợp này thì cho phép đi quân khác và bị ghi phạm lỗi kỹ thuật.

Nếu rủi chạm vào hai quân của mình thì sao? Chẳng hạn thế cờ trên, bên Trắng chạm vào Mã rồi chạm vào Xe? Trường hợp này buộc phải đi quân nào bị chạm trước, tức là phải đi Mã chứ không được đi Xe dù đi Mã thì bị mất Xe.

[b]b. Trường hợp chạm vào quân đối phương[/b]
Nếu chạm quân cờ nào của đối phương thì phải ăn quân đó. Trường hợp không có quân cờ nào của mình ăn được quân đó thì mới được đi nước khác và bị ghi phạm lỗi kỹ thuật.

Xem hình dưới. Nếu Trắng chạm vào quân Tượng giữa của Đen thì bắt buộc phải dùng Xe ăn quân Tượng này, dù ăn như vậy sẽ mất Xe cũng phải chịu. Còn nếu chạm vào Sĩ của đối phương? Vì Trắng không có quân nào ăn Sĩ được nên cho phép đi quân của mình.
[img]xq229-1.gif;center;[/img]
Nếu chạm vào 2 quân của đối phương thì sao? Thì phải ăn quân nào chạm trước. Như hình trên, Trắng chạm Mã Đen rồi chạm vào Xe Đen thì buộc phải dùng Pháo ăn Mã Đen, dù đi như vậy thì Xe Đen sẽ chiếu Tướng và chạy thoát cũng phải chịu.

[b]c. Trường hợp chạm vào quân mình trước rồi chạm vào quân đối phương sau[/b]
*Đầu tiên buộc phải dùng quân của mình đã chạm ăn quân của đối phương bị chạm.
*Nếu quân mình đã chạm không ăn được quân đối phương bị chạm theo đúng luật thì phải đi quân mình đã chạm.
*Nếu quân mình đã chạm không đi được theo luật thì phải ăn quân bị chạm của đối phương bằng một quân khác của mình.
*Trường hợp không có quân nào của mình ăn được quân bị chạm của đối phương thì mới được đi quân khác nhưng bị ghi phạm lỗi kỹ thuật.

Xem thế cờ dưới. Nếu bên Trắng chạm vào Mã của mình rồi chạm vào Tượng giữa của Đen thì bắt buộc Mã phải ăn Tượng. Nhưng nếu Trắng chạm vào Mã của mình rồi chạm vào Sĩ giữa của đối phương thì rõ ràng Mã không ăn Sĩ được nên cho đi Mã và ghi lỗi kỹ thuật. Nếu Trắng chạm vào Tướng của mình rồi chạm vào Xe Đen thì rõ ràng đi Tướng không được, ăn Xe cũng không được thì phải cho đi quân khác và ghi lỗi kỹ thuật.
[img]xq229-2.gif;center;[/img]

[b]d. Trường hợp chạm quân đối phương trước rồi chạm quân mình sau[/b]
*Quân mình đã chạm phải ăn quân đối phương bị chạm.
*Quân mình đã chạm không ăn được quân đối phương bị chạm, thì phải ăn bằng một quân khác.
*Nếu không có quân nào ăn được thì phải đi quân mình đã chạm.
*Nếu quân mình đã chạm không đi được thì mới cho đi quân khác nhưng bị ghi lỗi kỹ thuật.

Để rõ hơn ta xem hình dưới. Nếu bây giờ Trắng chạm Tốt 5 của Đen rồi chạm quân Mã của mình thì bắt buộc Mã Trắng phải ăn Tốt đầu. Còn nếu Trắng chạm Tốt biên Đen rồi mới chạm Mã Trắng thì Mã Trắng không ăn Tốt biên được, bắt buộc Xe Trắng phải ăn Tốt, dù sẽ bị Mã Đen ăn lại. Nếu như Trắng chạm Mã của mình rồi chạm Mã đối phương thì rõ là Mã Trắng không ăn được Mã Đen và cũng không có quân Trắng nào ăn được Mã Đen thì bắt buộc Trắng phải đi con Mã của mình. Trường hợp cuối cùng là bên Trắng chạm Tượng Đen rồi chạm vào Pháo của mình, thì rõ là Pháo Trắng không ăn được Tượng mà cũng chẳng có quân Trắng nào ăn được Tượng. Đã thế, Pháo Trắng không di động được, như vậy phải cho Trắng đi quân khác rồi ghi lỗi kỹ thuật.
[img]xq229-3.gif;center;[/img]

[b]3. Quân đã đi, không được đổi lại vị trí[/b]
Quân đã đặt xuống, chạm bàn cờ thì dù chưa buông tay ra cũng không được thay đổi vị trí khác. Để rõ là đã đặt xuống chưa, người ta buộc khi đi quân phải nhấc quân cờ lên cao, không được kéo rê trên bàn cờ. Ta xem hình dưới.
[img]xq229-4.gif;center;[/img]
Trắng cầm Xe tấn 4, đã đặt Xe chạm vị trí mới nhưng chưa buông tay ra. Chợt thấy Xe bị Mã ăn nên kéo lùi lại một nước. Như vậy là vi phạm, buộc Trắng phải đặt Xe ở vị trí nên để Mã ăn. (Nhiều người tự qui định là buông tay ra mới hoàn thành nước đi. Điều này hoàn toàn trái với quy tắc chơi cờ, cần bác bỏ).

[b]4. Những điều được thực hiện và những điều phạm luật[/b]
a. Bất kể tình huống nào, chiếu mãi sẽ bị xử thua
b. Các trường hợp: Doạ chiếu bí mãi; một chiếu một hăm bí; một chiếu một bắt quân; một chiếu một dừng; một chiếu một đòi rút ăn quân; một bắt một hăm chiếu rút quân; nếu hai bên không thay đổi nước đi thì xử hoà.
c. Một quân đuổi bắt mãi một quân thì bị xử thua (nhưng được quyền đuổi bắt mãi Tốt chưa qua hà). Hai quân hoặc nhiều quân đuổi mãi một quân thì cũng bị xử thua (nhưng Tướng và Tốt thì được quyền đuổi bắt mãi 1 quân).
d. Một quân lần lượt đuổi mãi hai hoặc nhiều quân thì xử hoà; hai quân thay nhau đuổi bắt hai hoặc nhiều quân cũng xử hoà.
e. Một bên hai lần bắt một quân, một bên chạy nhưng có 1 lần bắt lại, thì bên hai lần bắt phải thay đổi nước (vì coi như đuổi bắt mãi) nếu không sẽ bị xử thua.
f. Đuổi bắt mãi quân có căn thật thì xử hoà, đuổi mãi quân có căn giả thì bị xử thua. Nhưng Mã hoặc Pháo nếu đuổi mãi Xe có căn cũng không được (vì giá trị nhỏ hơn nhiều). Nếu không thay đổi nước cũng bị xử thua.
g. Đuổi bắt mãi quân cùng loại thì xử hoà (coi như đổi) nhưng nếu quân bị đuổi bắt bị ghim không thể di chuyển được để đổi thì coi như đuổi bắt mãi, nếu không đổi nước sẽ xử thua. Tuy nhiên con Mã linh hoạt đuổi bắt mãi con Mã bị cản thì coi là đuổi bắt mãi, nếu không đổi nước, xử thua.
h. Đuổi bắt hai lần nhưng nếu trong đó có một lần thực chất là đòi đổi quân mà đối phương không chịu thì vẫn coi là đuổi bắt mãi. Bên đuổi bắt mãi phải đổi nước, nếu không sẽ xử thua.
i. Các nước cản mãi, thí quân mãi (đút cho đối phương ăn) đòi đổi mãi, doạ mãi nước chiếu rút ăn quân đều cho phép. Hai bên không thay đổi nước đi đều xử hoà.