Thực ra điều này tưởng chửng như không có gì mới. Ngay tại Thủ Đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đã có những trường tiểu học hay trung học có câu lạc bộ cờ tướng và ngay tại các trung tâm thể thao, các nhà văn hóa… cũng đã hình thành các nhóm, các lớp cờ tướng cho học sinh.
Tuy nhiên nếu nhìn kỹ vào phong trào, nhất là nếu so sánh với cờ vua thì ta mới thấy có nhiều vấn đề cần bàn.
Nhưng trước tiên hãy cùng nhau trả lời cho câu hỏi: vì sao nên đưa cờ tướng vào trường học.
Trước tiên, cờ tướng là một môn chơi có truyền thống lâu đời của đất nước ta, có tới hàng triệu người chơi, có đủ mọi thành phần trong xã hội chơi, có vô số hình thức chơi và cái đáng nói nhất là tất cả mọi người đều say mê chơi thật sự và tìm thấy ở đó biết bao điều bổ ích, thú vị.
Thứ hai là ngày nay cờ tướng đã được quốc tế hóa và có cả một hệ thống thi đấu hoàn chỉnh, sự giao lưu cờ tướng trong khu vực và châu lục ngày càng gia tăng và ở điểm này thì cờ tướng Việt Nam có uy tín không nhỏ trên đấu trường quốc tế và đã trở thành môn thể thao mũi nhọn giàu thành tích và đáng tự hào của đất nước.
Thứ ba là cờ tướng hiện đại đã dần thoát khỏi lối chơi đơn thuần theo cảm hứng và kinh nghiệm mà đã đi vào có bài bản, có sự nghiên cứu, học hỏi, nhất là về lý thuyết. Các loại sách về cờ tướng hiện nay xuất bản rất nhiều, các loại tạp chí về cờ tướng trong nước cũng như được du nhập từ nước ngoài tăng lên đáng kể.
Cờ tướng cũng đã kịp trang bị cho mình cả một hệ thống thi đấu khoa học: ghi chép biên bản, chơi có đồng hồ đo thời gian, thi đấu theo hệ Thụy Sĩ, có hệ số Elo cá nhân, có hệ thống phong cấp của trong nước (kiện tướng, dự bị kiện tướng, vận động viên cấp…) và các danh hiệu quốc tế như Đặc cấp quốc tế đại sư, quốc tế đại sư, đại sư hiệp hội…
Thứ tư là nhờ có các phương tiện thông tin hiện đại thông qua mạng internet mà các websites cờ tướng xuất hiện ngày càng nhiều tạo điều kiện cho hàng nghìn kỳ thủ có thể trực tiếp chơi hay tham gia các cuộc thi đấu quốc tế trên mạng, vừa hứng thú vừa thật sự mau chóng nâng cao trình độ. Cũng qua mạng mà các ván cờ hay, các kết quả thi đấu đến với bạn chơi cờ đầy đủ, mau chóng, khắc phục được nạn thiếu thông tin trước đây. Như vậy bất cứ người chơi cờ tướng nào cũng dễ đàng hòa nhập vào môi trường cờ mà mình có quyền lựa chọn và giao lưu.
Thứ năm là cờ tướng ngày nay, nhất là đối với lớp trẻ đã khắc phục được rất nhiều nhược điểm của các thế hệ trước, trong đó đặc biệt phải kể đến việc khắc phục được khá nhiều thói hư tật xấu trong khi chơi cờ như “cờ ngoài bài trong”, mách nước ăn gian, cay cú ăn thua, thò chân thò tay vào bàn cờ, bàn tán ồn ào, tụ tập “cãi nhau như mổ bò” hay tác phong chơi
nhếch nhác, bừa bãi, nói năng thô tục thậm chì coi cờ tướng như phương tiện kiếm tiền, sát phạt, khích bác, thách đố, cá cược nhau.
Thứ sáu là do có các giáo viên được đào tạo tử tế nên khi vào các lớp học cờ tướng ở các câu lạc bộ nhà trường các em được học luật, phương pháp chơi, có tác phong tốt ngay từ đầu, có thời gian biểu, có phương pháp kết hợp hài hòa giữa thời gian chơi cờ và thời gian học hành, cách ly được các em với kiểu chơi cờ “đường phố”, tụ bạ như nói trên, nghĩa là các em được chơi cờ một cách lành mạnh để tăng cường trí thông minh, để học giỏi hơn và tránh được các tệ nạn xã hội.
Ngày nay người ta không còn có sự phân biệt quá đáng giữa cờ tướng và cờ vua nữa, tác dụng về mọi phương diện của hai loại cờ là như nhau, nhưng cờ tướng có một điểm hơn so với cờ vua là các em có thể dễ dàng tìm được người chơi, đó là những người thân trong gia đình, là họ hàng bà con hay bè bạn quanh nhà, điều mà cờ vua và cờ vây còn bị hạn chế. Cờ tướng cũng còn có một lợi thế khác là ở các lễ hội người chơi còn được thưởng thức các kiểu chơi rất nghệ thuật, rất văn hóa như cờ người, cờ bỏi, cờ tưởng…
Tuy nhiên đó là xét tổng thể về nhiều phương diện, còn trong thực tế thì cho tới nay, thực sự môn cờ tướng trong nhà trường vẫn chưa được chú trọng như cờ vua. Đó là điều làm chúng ta vẫn băn khoăn. Vì sao ở Trung Quốc người ta phát triển cờ tướng trong nhà trường mạnh như thế, hoàn hảo như thế, đưa môn cờ tướng trở thành “bảo vật văn hóa của Trung Hoa”, trong khi ở ta vẫn còn không ít trường dửng dưng, thờ ơ với một môn nghệ thuật và thể thao vừa lợi ích của mang bản sắc nghệ thuật văn hóa dân tộc.
Có người nói “cờ tướng không có triển vọng và tiền đồ bằng cờ vua” bởi các trận đấu quốc tế của cờ tướng còn ít quá. Có người lại nói trong khi cờ vua có hàng loạt giải trẻ quốc tế để các em tham gia thì cờ tướng hầu như không có giải trẻ quốc tế nào. Có người nói cứ nhìn vào kiểu chơi cờ tướng nhếch nhác ở đường phố, vỉa hè mà thấy e ngại cho con em mình học chơi cờ tướng.
Tất cả những ý kiến trên thực ra không phải là sai. Nhưng sao ta cứ phải chờ quốc tế. Chơi cờ đâu phải chỉ vì huy chương, cúp, phần thưởng (nói tóm lại là thành tích). Hàng bao đời nay ông cha ta chơi cờ tướng thật vô tư, vui vẻ, có màng gì đến những cái đó đâu? Các trường có tổ chức thì cũng chỉ vì mục đích đó chứ đơn thuần chỉ muốn có bằng được thành tích là đi chệch đường rồi. Chỉ cần các em thông minh hơn, học giỏi hơn, tránh được các tệ nạn xã hội là chúng ta thấy đã quá mãn nguyện rồi. Đó mới là cái lớn, cái căn bản, cái lợi ích sâu xa và bền lâu của cờ.
Có nhận thức được như thế thì mới mạnh dạn phát triển cờ tướng trong nhà trường, bởi vì xét cho cùng ai rồi cũng có một vài môn thể thao mình yêu thích và chơi cả đời. Chẳng phải việc giáo dục thể chất trong nhà trường cũng nhằm mục đích như thế sao? Vả lại phát triển môn cờ tướng có lẽ là điều hoàn toàn nằm trong tầm tay của mỗi trường học, dù là trường lớn hay trường nhỏ, dù là trường giàu hay trường nghèo, dù là trường ở thành thị hay trường ở nông thôn hay núi cao, vùng sâu vùng xa, thậm chí cả ngoài hải đảo. Bởi vì môn chơi này đối với các em là quá giản dị, quá bình dân, đâu cần có trang thiết bị gì hiện đại, đắt tiền hay phức tạp gì, chơi cá nhân cũng được mà chơi tập thể cũng xong. Sau khi được thầy hướng dẫn, các em hoàn toàn có thể tự lập nghiên cứu nâng cao trình độ qua sách vở, tạp chí và qua mạng…
Chúng ta mong rằng với thế mạnh sẵn có, lớp con em chúng ta sẽ tiếp bước các bậc cao thủ cờ tướng hiện nay, sẽ đến các đấu trường quốc tế, “sánh vai cùng các cường quốc năm châu”.
Tất cả cần và nên bắt đầu từ những năm tháng còn ngồi trên ghế nhà trường.