Cờ thế 7/9/2005

[b]24.7.[/b] Một chiếu một dọa hết mãi: hòa

[b]Hình 11[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/8p/5R3/8P/h8/1r2C4/9/1cEAKAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X4-2 Tg5-6
2.X2-4 Tg6-5
3.X4-2 Tg5-6
4.X2-4 Tg6-5
5.X4-2 Tg5-6
6.X2-4 Tg6-5
}END
[/game]
Bên Trắng dọa hết mãi, hai bên không thay đổi, xử hòa.

[b]Hình 12[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak3r/2R1a2C1/2R1e4/2H2P3/5C2p/9/9/4p4/4p2p1/5K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P4-5 Tg5-6
2.P5-4 Tg6-5
3.P4-5 Tg5-6
4.P5-4 Tg6-5
5.P4-5 Tg5-6
6.P5-4 Tg6-5
}END
[/game]
Trắng chơi nước chiếu, rồi lại bình Pháo vào trung lộ với ý đồ đe dọa chiếu hết bằng cách: X7-5 tiếp theo X7.2… thắng cờ. Thí dụ này thuộc về một chiếu, một dọa hết nên xử hòa.

[b]24.8:[/b] Một chiếu, một dọa bắt: Hòa.
[b]Hình 13[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2ea1k3/4a4/e8/7R1/9/9/1r2p4/9/4A4/2E1KAE1c w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X2.3 Tg6.1
2.X2/9 P9/5
3.X2.8 Tg6/1
4.X2/3 P9/2
5.X2.4 Tg6.1
6.X2/2 P9.4
7.X2.1 Tg6/1
8.X2.1 Tg6.1
}END
[/game]
Xe Trắng một nước chiếu hoặc nhiều nước chiếu bắt quân, Pháo Đen tuy không có căn, nhưng không phải bắt mãi nên hòa.

[b]24.9:[/b] Một chiếu một ngừng, hoặc một chiếu một đòi rút ăn quân, đều xử hòa.
[b]Hình 14[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4ka3/2R1a4/C8/p7r/1P5h1/9/4h4/4E4/9/4K1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X7.1 S5/4
2.X7/1 S4.5
3.X7.1 S5/4
4.X7/1 S4.5
5.X7.1 S5/4
6.X7/1 S4.5
}END
[/game]
Bên Trắng một chiếu một ngừng, nên hòa

[b]Hình 15[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1R1C1aer1/4k4/4e4/p7p/2p6/9/r1P3P2/E8/9/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X8/1 Tg5/1
2.X8.1 Tg5.1
3.X8/1 Tg5/1
4.X8.1 Tg5.1
}END
[/game]
Bên Trắng một chiếu một dọa rút Pháo ăn quân Xe, nên hòa.

[b]Hình 16[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k1a3/4a1P2/8r/9/2R6/9/2P6/1p7/4Ah2h/3CKA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X7.4 Tg4.1
2.X7/4 Tg4/1
3.X7.4 Tg4.1
4.X7/4 Tg4/1
5.X7.4 Tg4.1
6.X7/4 Tg4/1
}END
[/game]
Bên Trắng chiếu xong thoái Xe, ý đồi bình Xe chiếu, buộc Đen phải lên Sĩ và tiếp theo bình Xe rút ăn Xe hoặc Mã. Ở đây vẫn thuộc loại một chiếu một ngừng, nên xử hòa.

[b]24.10:[/b] Một lần bắt, một lần rút dọa bắt: hòa.
[b]Hình 17[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN H1ra1a3/3hk4/4e4/p1p6/6e1p/2P6/P2R4P/4E4/4A4/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X6-2 Tg5/1
2.X2-6 Tg5.1
3.X6-2 Tg5/1
4.X2-6 Tg5.1
5.X6-2 Tg5/1
6.X2-6 Tg5.1
}END
[/game]
Để cứu quân Mã biên, buộc Trắng phải thực hiện kế hoạch một nước bắt Mã, một nước dọa bắt, nên xử hòa.

[b]24.11:[/b] Một Pháo hoặc hai Pháo không được đuổi bắt mãi một Xe, dù Xe được bảo vệ (có căn), hoặc ngay Xe bị đuổi có một lần bắt lại đối phương không được bảo vệ.
[b]Hình 18[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eakae2/3r5/2h1c2c1/p1R1p1p2/7hp/2P2CP2/P2rP3P/2H1C1H2/4A4/2E1KAE1R w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P4/1 Xt.2
2.P4/2 Xt/2
3.P4.2 Xt.2
4.P4/2 Xt/2
5.P4.2 Xt.2
6.P4/2 Xt/2
}END
[/game]
Pháo Trắng đuổi bắt mãi Xe có căn, nên thua.

[b]Hình 19[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/2p5p/6p2/2Pp5/4P4/2H4C1/2CrA4/3AK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P2/1 X4/2
2.P2.2 X4.2
3.P2/2 X4/2
4.P2.2 X4.2
5.P2/2 X4/2
6.P2.2 X4.2
}END
[/game]
Pháo Trắng đi liền hai nước bẳt Xe Đen, Xe này một nước có căn, một nước lại bắt Pháo Trắng. Tình huống này cần phân rõ ai phạm luật. Bên Đen một nước bắt Pháo, và một nước ngừng, nên chưa phạm luật. Bên Trắng bắt mãi Xe Đen, nên phạm luật bắt mãi, xử thua.

[b]Hình 20[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/8p/2p3p2/9/H2rP4/6HC1/C3A4/4K1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P2.1 X4.2
2.P2/2 X4/2
3.P2.2 X4.2
4.P2/2 X4/2
5.P2.2 X4.2
6.P2/2 X4/2
}END
[/game]
Pháo Trắng đuổi mãi Xe Đen, phạm vào luật trường tróc, bị xử thua. Xe Đen một nước bắt Mã, một nước bắt Pháo, như vậy luật cho phép: Một quân luân phiên đuổi bắt hai quân.

[b]Hình 21[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2c1kae2/4a4/4e4/9/9/9/P1p5P/2r1H1cC1/4A4/3ACK3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.M5.6 X3.1
2.P2/1 P7.1
3.S5.6 P7.1
4.S6/5 P7/1
5.S5.6 P7.1
6.S6/5
}END
[/game]
Pháo Trắng lợi dụng lên Sĩ đuổi mãi Xe có căn, nên phạm luật: xử thua.

[b]Hình 22[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1r2kae2/4a4/2h1e4/p1p1p3p/5R3/2P2H3/PC2P3P/4Cr3/1R3c3/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P8/1 X6/1
2.P8.1 X6.1
3.P8/1 X6/1
4.P8.1 X6.1
5.P8/1 X6/1
6.P8.1 X6.1
}END
[/game]

[b]Hình 23[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/4e4/c3C1p1R/8P/2E6/9/3AE1p2/1pr1A4/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P5-7 X3-4
2.P7-6 X4-3
3.P6-7 T5.3
4.T7/9 T3/5
5.T9.7 X3-4
6.P7-6 X4-3
7.P6-7
}END
[/game]
Hình 22 và 23 Pháo Trắng đuổi bắt mãi Xe Đen, tuy ăn được Xe rồi nhưng cũng mất lại Xe, nhưng ở tình huống trước mắt Pháo Trắn đuổi bắt mãi Xe, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 24[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak3r/4a4/4e1h2/P2rp3p/2p1c1p2/4R4/H3P3P/4EC1C1/H3A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P2.4 X4.3
2.P4.1 X4.2
3.P2/5 X4/5
4.P4.3 X4.3
5.P2.2 X4.2
6.P4/5
}END
[/game]

[b]Hình 25[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eck3r/4a4/3ae4/P2rp3p/2p1c4/4R4/H3P3P/4EC1C1/H3A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P2.4 X4.3
2.P4.1 X4.2
3.P4/2 X4/2
4.P2/3 X4/3
5.P4.5
}END
[/game]
Hình 24 và 25 hai Pháo Trắng đuổi bắt mãi Xe, nên phạm luật, xử thua.

[b]24.12:[/b] Một Pháo dọa bắt hai Xe hoặc hai Pháo luân phiên đuổi bắt Xe: hòa
[b]Hình 26[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/4e4/7C1/PP5PP/9/9/4E4/4A4/r2AK1E1r w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P2-1 X9-8
2.P1-9 X1-2
3.P9-2 X8-9
4.P2-8 X2-1
5.P8-1
}END
[/game]

[b]Hình 27[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka3/4a4/4e4/p2rp4/4h4/4R4/Pr2P2p1/4EC3/4A4/R3KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P4.1 X2.2
2.P4.3 X4.3
3.P4/5 X2/5
4.P4.2 X4/5
5.P4.3
}END
[/game]
Hình 26 và 27, Trắng dùng Pháo lần lượt đuổi bắt mãi hai Xe, tuy Xe không có căn, nhưng luật cho phép một quân luân phiên đuổi bắt mãi hai hoặc nhiều quân, nên xử hòa.

[b]Hình 28[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e3h/p3p4/4h3p/4R4/Pr2P4/4EC1C1/3rA4/R3KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.P4.1 X2/3
2.P2/1 X4/4
3.P4.2 X4.2
4.P2.2 X4.2
5.P2.3 X2.3
6.P4/4 X4/4
7.P2/3 X2/3
8.P4.4 X4.4
9.P2.3
}END
[/game]
Hai quân Pháo luân phiên đuổi bắt hai quân Xe, nên xử hòa.

[b]24.13:[/b] Dọa bắt mãi quân đối phương có căn bảo vệ: hòa
[b]Hình 29[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka3/4a4/4e4/9/9/9/9/4E3R/4A1rc1/4KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X1-2 P8-9
2.X2-1 P9-8
3.X1-2 P8-9
4.X2-1 P9-8
5.X1-2 P8-9
6.X2-1 P9-8
}END
[/game]

[b]Hình 30[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/9/6c2/5R3/4c4/4C4/4H4/3AKA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X4-3 P7-3
2.X3-7 P3-7
3.X7-3 P7-3
4.X3-7 P3-7
5.X7-3 P7-3
6.X3-7 P3-7
}END
[/game]
Hình 29 và 30: Xe Trắng bắt mãi quân Pháo Đen có căn, nên đúng luật, xử hòa.

[b]Hình 31[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k1a3/4a4/9/p1H3h2/4p1e1c/4c2R1/P8/4C4/4A4/2E1K1p2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
}END
1.X2-1 P9-8
2.X1-2 P8-9
3.X2-1 P9-8
4.X1-2 P8-9
5.X2-1 P9-8
6.X1-2 P8-9
[/game]
Xe Trắng đi một nước bắt quân Pháo có căn, một nước bắt quân Pháo không có căn, nên không phạm luật, hai bên cứ lặp lại thì xử hòa.

[b]24.14:[/b] Bắt mãi quân không có căn: Thua
[b]Hình 32[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2ek1a3/4a4/4e4/9/c8/1R7/3r5/4E4/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X8-9 P1-5
2.X9-5 P5-1
3.X5-9 P1-5
4.X9-5 P5-1
5.X5-9 P1-5
6.X9-5 P5-1
}END
[/game]

[b]Hình 33[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4kae2/4a4/4e4/3rC2R1/9/9/4h4/4E4/4A4/4KAE1c w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X2-1 P9-8
2.X1-2 P8-9
3.X2-1 P9-8
4.X1-2 P8-9
5.X2-1 P9-8
6.X1-2 P8-9
}END
[/game]
Hình 32 và 33: Xe bên Trắng đuổi bắt mãi quân Pháo Đen không có căn, nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 34[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3aka3/6R2/7c1/9/9/9/9/9/4A4/3AK1p2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X3-2 P8-3
2.X2-7 P3-8
3.X7-2 P8-3
4.X2-7 P3-8
5.X7-2 P8-3
6.X2-7 P3-8
}END
[/game]

[b]Hình 35[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/4a4/4e4/6c2/9/3R5/4c4/4C4/4H4/3AKA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X6-3 P7-3
2.X3-7 P3-7
3.X7-3 P7-3
4.X3-7 P3-7
5.X7-3 P7-3
6.X3-7
}END
[/game]
Bên Đen dọa hết mãi, nhưng không phạm luật. Bên Trắng dùng Xe đuổi bắt mãi quân Pháo nên phạm luật, xử thua.

[b]Hình 36[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 1reakae2/9/2c5h/4p3p/p8/7R1/P1P1P1P1P/2H3H2/4A4/2EAK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X2-7 P3-7
2.X7-3 P7-3
3.X3-7 P3-7
4.X7-3 P7-3
5.X3-7 P3-7
6.X7-3 P7-3
}END
[/game]
Pháo Đen luân phiên đuổi bắt hai quân, nên chưa phạm luât. Xe Trắng đuổi bắt mãi quân Pháo, nên phạm luật, xử thua.

[b]Hình 37[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/4a4/4e4/p8/2p3h2/9/P1P3r2/3AE4/c3H3H/1RE1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X8.1 P1.1
2.X8/1 P1/1
3.X8.1 P1.1
4.X8/1 P1/1
5.X8.1 P1.1
6.X8/1 P1/1
}END
[/game]
Pháo Đen luân phiên một chiếu, một bắt Mã nên chưa phạm luật. Xe Trắng đuổi bắt mãi quân Pháo nên phạm luật, bị xử thua.

[b]Hình 38[/b]
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trắng(vs)Đen
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eakae2/9/2c6/8R/p3p1p2/9/P1P1P1P1P/E1H6/1r2A4/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.X1-7 P3-8
2.X7-2 P8-3
3.X2-7 P3-8
4.X7-2 P8-3
5.X2-7 P3-8
6.X7-2 P8-3
}END
[/game]
Pháo Đen luân phiên bắt Mã và dọa chiếu hết, nên không phạm luật. Xe Trắng đuổi bắt mãi quân Pháo, nên phạm luật, bị xử thua.

Chương I Khai cuộc – mấy khái niệm cơ bản

[b]I. Ý nghĩa và tầm quan trọng của khai cuộc[/b]

Xét theo thứ tự thời gian, một ván cờ thường được chia làm ba giai đoạn: khai cuộc, trung cuộc và tàn cuộc. Sự phân chia này tuy có tính cách qui ước nhằm dễ dàng nghiên cứu nhưng nó phản ánh một thực tế là có giai đoạn mở đầu rất quan trọng. Giai đoạn này gồm bao nhiêu nước thì chưa có sự thống nhất giữa những nhà nghiên cứu, nhưng thông thường người ta cho rằng giai đoạn này phải kéo dài từ 8 đến 12 nước đi đầu tiên. Sở dĩ nói giai đoạn này rất quan trọng vì nó thực sự có ý nghĩa quyết định đến toàn bộ quá trình diễn biến ván cờ. Ta thấy nhiều ván do khai cuộc tồi nên kết thúc sớm, không có giai đoạn tàn cuộc, thậm chí do khai cuộc lỗi lầm nghiêm trọng cũng không có cả giai đoạn trung cuộc.

Nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của khai cuộc phải trải qua nhiều chặng đường lần lần mới sáng tỏ, vì không phải từ thời xa xưa các tay cờ đã có ngay được những nhận thức đúng đắn. Bởi thời trước, hầu hết các tay cờ đều nhận định rằng ván cờ căng thẳng, quyết liệt và nổi rõ sự hơn kém là ở giai đoạn trung cuộc và tàn cuộc. Như vậy theo họ nghĩ, hai giai đoạn sau phải quan trọng, quyết định hơn giai đoạn đầu. Với nhận thức như thế nên họ chỉ quan tâm nghiên cứu trung cuộc và tàn cuộc, ít khi chịu gia công học tập và nghiên cứu khai cuộc. Trong khi đó một số danh kỳ các thế kỷ trước có lúc đua nhau nghiên cứu tổng kết cờ tàn và cờ thế nên vô hình trung củng cố thêm những nhận thức lệch lạc trên. Điều tệ hại là nó tác động khiến một số tay cờ có quan điểm đánh giá rất thấp vai trò của khai cuộc và coi như không cần thiết phải nghiên cứu. Họ nghĩ “vô chiêu thắng hữu chiêu” là không cần học tập, chơi không bài bản cũng thắng được những người chơi theo sách vở, nhưng họ không biết muốn chơi được kiểu “vô chiêu” lại càng phải nghiên cứu, học tập kỹ hơn ai hết. Đến đầu thế kỷ 20 thì mọi chuyện đã sáng tỏ, hầu hết các danh thủ đều khẳng định khai cuộc có tầm quan trọng đặc biệt. Những ai chơi cờ theo ngẫu hứng trong khai cuộc đều không thể đương cự được với những người có học tập, nghiên cứu. Chính từ thực tiễn thi đầu các danh thủ đã rút ra kết luận đó. Nhưng rồi lại có những quan điểm lệch lạc khác khi có một số người lại đề cao quá mức giai đoạn này. Cho nên đã có lúc cũng nổi lên những cuộc tranh luận xung quanh nhận định, đánh giá lại vị trí và tầm quan trọng của khai cuộc. Cuối cùng người ta đã phân tích khách quan và thống nhất kết luận rằng cả ba giai đoạn khai, trung, tàn cuộc đều có ý nghĩa và tầm quan trọng quyết định, và các giai đoạn đều có mối quan hệ khăng khít với nhau. Chơi khai cuộc tốt thì mới có một trung cuộc ưu thế và từ một trung cuộc ưu thế mới dẫn về một tàn cuộc thắng lợi. Tuy nhiên để thấy rõ tầm quan trọng nổi bật của khai cuộc người ta thường nêu một tỷ lệ đáng tham khảo là phần khai cuộc quyết định 40%, còn phần trung và tàn cuộc mỗi giai đoạn quyết định khoảng 30%.

Tóm lại, khai cuộc là giai đoạn triển khai các lực lượng, khởi sự từ nước đi đầu tiên và chấm dứt với sự điều động hầu hết các quân chủ lực ở cả hai cánh để tạo thành một thế trận tấn công hoặc phòng thủ. Việc hình thành một thế trận phải xuất phát từ một kế hoạch hẳn hoi, đó là chiến lược dàn trận của người điều khiển trận đấu.

[b]II. Mục tiêu ván cờ và mục tiêu trong khai cuộc[/b]

Để hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của những nước đi trong chiến lược dàn quân, ta cần phải nắm vững mục tiêu trong khai cuộc. Bài học đầu tiên cho những người mới học chơi cờ đã chỉ rõ [i]”chiếu bí Tướng đối phương là mục tiêu chính của ván cờ”[/i], nhưng trong giai đoạn khai cuộc, mục tiêu này chỉ là một mục tiêu phụ. Bởi lẽ giai đoạn này các quân cờ mới được triển khai, chưa có điều kiện gì để bắt bí Tướng đối phương. Tất nhiên trong một vài trường hợp hãn hữu, gặp phải đối phương chơi quá tồi hay đãng trí thế nào đó ta cũng có thể bắt được Tướng ngay trong khai cuộc. Nhưng với những đối thủ tương đối có trình độ thì mục tiêu trong khai cuộc phải đặt thấp hơn, không thể chủ quan đặt mục tiêu quá cao, sẽ là điều không tưởng đối với những người chơi cờ ngay nay. Hẳn nhiên những mục tiêu đề ra trong khai cuộc phải luôn gắn với mục tiêu tối hậu và chiếu bí kẻ địch.

[b]Vậy thì mục tiêu trong khai cuộc là gì?[/b]

Những nước triển khai quân hợp lý, chính xác trong khai cuộc sẽ tạo một nền tảng vững chắc cho một thế trận trước khi chuyển sang giai đoạn trung cuộc. Như vậy mục tiêu ban đầu trong khai cuộc là các quân phải cố giành cho được những vị trí thuận lợi trên bàn cờ, tiếp đó là tiêu diệt một bộ phận nhỏ sinh lực địch – thường là một hai con Tốt. Từ những thắng lợi nhỏ đó dẫn đến những ưu thế làm nền tảng vững chắc cho trung cuộc và tàn cuộc. Mặt khác cũng đòi hỏi trong thế trận của ta không được có những điểm yếu – những điểm mà ta phải luôn canh chừng đối phương khai thác gây khó khăn cho ta. Ngược lại, ta phải cố gắng không cho đối phương chiếm những vị trí tốt, tìm cách phong tỏa ngăn cản để đối phương triển khai càng chậm càng tốt hoặc uy hiếp, đe dọa ngay những điểm yếu của họ.

Trong Cờ Tướng người ta thường phân biệt các trường hợp để đánh giá: nếu ta đi trước, các quân chiếm vị trí tốt và chực chờ tấn công, buộc đối phương phải đề phòng đối phó, người ta gọi đó là giành quyền chủ động, ngược lại là đối phương bị động. Đó là mức thấp nhất của một ưu thế. Trường hợp ta tiêu diệt 1-2 con Tốt hoặc Mã thì chỉ mới là lời quân, nếu ta đồng thời cũng giữ quyền chủ động thì đó mới là một ưu thế. Thông thường người ta quan niệm giành được quyền chủ động là được tiên còn bị động đối phó là hậu thủ. Trong nhiều trường hợp bên được tiên chơi không chính xác bị đối phương trả đòn, phản kích phải chống đỡ thì gọi là mất tiên, còn bên đối phương gọi là phản tiên. Như vậy có thể nói mục tiêu của khai cuộc đối với bên đi tiên vốn nắm quyền chủ động thì phải tiếp tục giữ cho được quyền chủ động này lâu dài, tiến lên kiếm lời 1-2 Tốt hoặc nếu có thể thì lời quân (hơn 1 Mã hoặc 1 Pháo) hay lời chất (Pháo hoặc Mã đổi lấy Xe). Trong kế hoạch tiêu diệt sinh lực địch, có khi người ta cũng nhằm đến việc lời Sĩ hoặc Tượng của đối phương để chuẩn bị điều kiện thuận lợi cho giai đoạn trung, tàn cuộc sau này. Còn đối với bên đi hậu vốn phải bị động chống đỡ cần cố gắng chơi chính xác để không cho đối phương khai thác tấn công, lần lần đưa đến thế cân bằng. Nếu đối phương sơ hở phải kịp thời khai thác trả đòn giành lại quyền chủ động rồi tiến lên giành ưu thế.

Lúc này cần nói rõ thêm vấn đề ưu thế với vấn đề lời quân, lời chất. Vì những vấn đề này thường xuyên đặt ra cho mọi đối thủ, đặc biệt là thường nẩy sinh ngay trong khai cuộc.

Như trên đã nêu, thông thường người ta đánh giá một thế cờ căn cứ vào hai yếu tố: nước tiên và thực lực. Nước tiên là giành được quyền chủ động, còn thực lực là xem xét tương gian quân số đôi bên. Nếu một bên có cả hai yếu tố vừa chủ động, vừa hơn quân, hơn chất thì rõ ràng bên đó đang chiếm ưu thế.

Nhưng trong thực tiến thi đấu thường xảy ra hiện tượng: một bên sẵn sàng hi sinh quân để giành lấy thế chủ động tấn công, có thể uy hiếp đối phương rất mạnh thì người ta coi đó là ưu thế. Bên lời quân, lời chất phải bị động đối phó thì không thể đánh giá là ưu thế được mà phải gọi là thất thế. Muốn cứu vãn tình trạng bị uy hiếp bên thất thế thường phải hi sinh quân để giảm bớt áp lực của đối phương.

[FEN]1H1akaer1/9/4e4/p1p2c2p/9/2P4h1/P3P1p1c/C3C4/4H4/1REAKAE2 w – – – 1[/FEN]
Chẳng hạn ván cờ bên: Trắng lời quân nhưng thất thế, Đen lỗ quân nhưng đang có thế tấn công.

Như vậy giữa hai yếu tố thế chủ động với lời quân hoặc lời chất thì yếu tố đầu luôn được đánh giá cao hơn yếu tố sau. Thế nhưng yếu tố chủ động chỉ là một tình thế tạm thời, nếu khéo phát huy thì có thể biến thành thắng lợi, ăn quân, hơn chất trở lại hoặc chiếu bí Tướng đối phương. Còn nếu không biết phát huy để đối phương tập hợp được lực lượng chi viện xây dựng tuyến phòng thủ vững chắc thì yếu tố chủ động sẽ mất dần đi. Trong khi đó yếu tố hơn quân, hơn chất thường là tình trạng kéo dài, nếu không có gì bắt buộc họ phải hi sinh, trả quân, trả chất thì yếu tố này càng lúc càng trở nên quan trọng. Bởi vì khi thế cờ đã lập lại cần bằng thì yếu tố lực lượng sẽ là yếu tố chi phối.

Từ thế kỷ 16, 17 các danh kỳ đã nhận thức đúng đắn về hai yếu tố này nên bài “Kỳ kinh luận” có ghi: “Bỏ quân cần được nước tiên. Bắt quân chớ để hậu thủ”. Chu Tấn Trinh viết quyển “Quất trung bí” đã lặp lại quan điểm này trong bài “Toàn chỉ” của mình và cho đến nay dù trình độ cờ đã phát triển rất cao, vẫn chưa có một danh thủ nào tỏ ra phản bác quan điểm trên.

[b]Ván 39: Pháo Đầu Không Dễ Yên Thân[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo Đầu Không Dễ Yên Thân
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 0-1
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. X2.6 B7.1
5. B5.1 B3.1 6. B5.1 S4.5
7. M3.5 B5.1 8. P5.3 T3.5
9. X2-6?
/*Trắng chơi Pháo đầu Xe qua hà công gấp khống chế được trung lộ. Bây giờ đáng lẽ chơi P8-5 rồi triển khai nhanh cánh trái, Trắng đi nước X2-6 thật vô nghĩa.*/
9. … P8.2 10. P8-5 P8-5
11. P5.3 X8.5 12. B3.1 B7.1
13. X6-3 M3.5 14. X3/2 X8/1
15. X3-5 M5.7
DIAG{ #16 RED }
/*Đen không thể để đối phương dùng Pháo đầu khống chế trung lộ của mình nên đã dùng mọi cách để trục nó đi. Trắng cố bám giữ trận địa nhưng Xem chừng thế đứng của Xe, Pháo Trắng không ổn.*/
16. X5-3 Mt/6
17. P5/1 M6.5 18. X3-4 M5/7
19. X4-3 X8-5 20. M5/3? Mt.9
21. X3-2 M7.6 22. X2-4 M9.8
23. X4/1 M8.7 24. X4/2 X5.1
25. S4.5 P2.6 }END[/game]
Bắt chết Xe, Trắng chịu thua.

Ván cờ kết thúc mà một cánh quân Trắng hoàn toàn bất động, rõ ràng vi phạm nguyên tắc khai cuộc rất nghiêm trọng.

[b]Ván 40: Không Vào Pháo Vẫn Bắt Được Tốt Đầu[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Không Vào Pháo Vẫn Bắt Được Tốt Đầu
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 0-1
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. M8.9 B7.1
5. P8-7 X1-2 6. X9.1 P8.4
7. X9-6 T3.5 8. S4.5 S4.5
9. X6.3 P2.5 10. B9.1 B3.1
11. M9.8 P2/1 12. P7-6 P8-5
DIAG{ #13 RED }
/*Đen thủ Bình Phong Mã nhưng đưa song Pháo qua hà cuối cùng bắt được Tốt đầu của đối phương, mở đầu cuộc phản công:*/
13. X2.9 M7/8 14. P6-8 X2-4
15. X6-2 M8.7 16. B7.1 P5/2
17. B7.1 X4.7 18. P8/1 T5.3
19. X2-7 T7.5 20. M8.7?
/*Trắng nhảy Mã xuống không có tác dụng gì, đáng lẽ nên X7/1 bắt Pháo phòng giữ tuyến Tốt để sau này nhảy Mã lên đổi Pháo đầu của Đen có thể giải vây cầu hòa.*/
20. … X4/1
21. P8.1 X4-7 22. X7-5 P5.3
23. T7.5 B7.1 24. X5-3 X7/1
25. T5.3 M7.6 26. M3.4 P2-5
27. T3/5 P5/1 }END[/game]
Đen ưu thế, lời Tốt nhưng Trắng có thể cầm cự đánh hòa. Do sai lầm để mất quân nên Trắng thua cờ tàn.

[b]Ván 41: Thuận Pháo Đi Sau Đẩy Tốt Đầu[/b]

Trước đây có một số người nghĩ rằng trận Thuận Pháo chỉ có bên đi tiên, mới đẩy Tốt đầu tấn công, còn bên đi hậu phòng thủ được thì không đẩy được. Điều này hoàn toàn không đúng. Trong một số trường hợp chơi đối công, bên đi sau vẫn đẩy Tốt đầu như thường. Ván cờ này là một ví dụ:

[game]
FORMAT WXF
GAME Thuận Pháo Đi Sau Đẩy Tốt Đầu
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 0-1
START{
1. P8-5 P2-5 2. M8.7 M2.3
3. X9.1 X1-2 4. X9-4 S4.5
5. B1.1 X2.6 6. M2.1 X2-3
7. S4.5 M8.7! 8. P2-3 B5.1
9. X4.5
DIAG{ #9 BLUE }
/*Đen mở đợt phản công trong khi Trắng chưa có gì sơ hở. Đáng lẽ Trắng nên đi 9. X1-2 nếu Đen chơi tiếp 9…M3.5 10. X4.5 B5.1 M5.4 12. X4-3, Trắng ưu.*/
9. … M7.5 10. X1-2 P8-6
11. X2.4 B9.1 12. B1.1 X9.4
13. X4-3 T7.9 14. P3-2 B5.1
15. B5.1 M5.3 16. X3-6 X3-7
17. P5.5 T3.5 18. T7.5 Ms.5
19. P2/2? X7-3 20. P2-1 X9-7
21. P1.7 T5/7 22. P1.2 X3.1
23. X2.5 P6-2 24. P1-3 X7/4
25. X2-3 P2.7 26. T5/7 X3.2
27. S5.6 M5.4 28. M1.3 M3.2
29. M3/5 M2.4 30. Tg5-4 X3-4
31. Tg4.1 Ms.5 32. Tg4-5 X4-5
33. Tg5-6 M4.2 }END[/game]
Đen thắng.

[b]Ván 42: Phòng Thủ Không Bằng Bắt Tốt Đầu[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Phòng Thủ Không Bằng Bắt Tốt Đầu
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 0-1
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. M8.9 B3.1
5. X9.1 T3.5 6. X9-6 S4.5
7. X6.5 P8.1 8. B7.1 B7.1
9. X6/2 B3.1 10. X6-7 M3.4
11. P8-6 P8.1 12. X2.1? P8.2!
DIAG{ #13 RED }
/*Đen chơi Bình Phong Mã phòng thủ tích cực. Đến nước thứ 10, Đen nhảy Mã lên có ý đồ M4/2 để bắt Xe và bắt cả Pháo 8 của Trắng, buộc Trắng phải P8-6 để rồi X7-6 đuổi Mã Đen lui về. Đen chơi P8.1 bảo vệ Mã để nếu X7-6 thì Đen đi P2-4 đuổi Xe, Trắng sẽ mất Pháo. Do đó Trắng chơi X2.1 định đưa sang cánh trái uy hiếp đối phương tạo cơ hội cho Đen đi P8.2 bắt Tốt đầu, phản công trước.*/
13. X2-8 M4.5! 14. M3.5?
/*Trắng nên 14. X7-5 buộc đổi Mã mà không bị Đen chơi Pháo đầu.*/
14. … P8-5
15. S6.5 P2-4 16. B1.1 P5/2
17. X7-5 X1-3 18. X8-7 P5-3
19. P5.4 X8.3 20. P5/1 X8-5
21. T3.5 P4.2 22. P5.2 T7.5
23. X5.2 M7.5 24. X7.3 P4.1
25. P6.1 B7.1 26. B1.1 B7-6
27. P6-5 B9.1 28. P5.2 P4-5
29. M9.7 M5.7 30. X7-8 P3-4
31. Tg5-6 P4/4 32. B3.1 M7/6
33. M7.5 M6.5 34. X8.1 T5.3
35. M5/7 M5.4 36. S5.6 M4.6
37. M7.6 X3.3 38. S4.5 X3-4
}END[/game]
Thắng.