Đấu trí trực tuyến

Làng cờ Hà Nội có ba người cùng tên Khôi. Cao nhất trong số đó là ông Chử Xuân Khôi. Cùng bậc phía dưới Nguyễn Văn Khôi và Đào Cao Khôi. Ông Nguyễn Văn Khôi chơi cờ chủ yếu bằng kinh nghiệm, hay dẫn về cờ tàn Tốt. Có một kỳ thủ trẻ tên là Phùng Quân rất thích chơi với ông Nguyễn Xuân Khôi. Mỗi lần chú cháu gặp nhau ông Khôi chấp Quân hai tiên (cho đi trước hai nước).

Một hôm Quân nhà ta “bốc đồng” tuyên bố “xanh rờn”: chấp chú Khôi hai nước. Ông Khôi tức, đòi chơi một ván 10000 đồng. Quân líu lưỡi từ chối không được. Rồi Quân bảo: nếu chú muốn xin cháu thì cháu cho mười nghìn! Ông Khôi cười: chú lấy tiền của cháu làm gì? Chú thiếu gì tiền. Ông dốc túi ra một bọc tiền, có dễ đến vài triệu. Ông nói: đây là chú cháu chơi vui một ván, lấy mười nghìn uống nước cho có trách nhiệm. Mà cháu ngại thì chú chấp lại, hòa là cháu được! Kéo co một lúc, Quân đành lấy bàn cờ bầy quân. Ông Khôi quyết cho thằng cháu một bài học, buộc phải “cốp” tiền dưới bàn cờ.

Ván cờ kéo dài căng thẳng. Anh em bạn cờ xúm vào xem trận quyết đấu. Không gian im phăng phắc. Quân đánh rất chặt, cuối cùng thắng ván cờ!

Kể từ đấy mỗi lần chú cháu gặp nhau Quân và ông Khôi chơi bằng phân. Bỗng nhiên trình độ Quân tăng được hai nước.

Mà thật ra không có gì “bỗng nhiên” cả. Quân đã vượt qua ngưỡng tâm lý, sức cờ nâng lên là tất nhiên. Còn bạn, nếu gặp người cao cờ hơn mình bạn có sợ không?

[img maxheight=200 maxwidth=200 ]xq28-0.jpg;right;Trềnh A Sáng đang đấu cờ với Nguyễn Thành Bảo (phải) tại giải[/img]Trước giải này đã có một bài viết về Thành Bảo trong đó cho rằng thành tích năm 1998 ở giải cờ Tướng trẻ của Bảo ở Giang Tô là thành tích kiệt xuất nhất của Việt Nam trên kỳ đài quốc tế. Nên hiểu rằng “kiệt xuất” ở đây có nghĩa là Thành Bảo đã đem được một chiếc cúp vàng vốn chưa bao giờ rời khỏi Trung Quốc về Việt Nam, cũng như Nguyễn Ngọc Trường Sơn đem được chiếc cúp vàng lứa tuổi 10 cờ Vua thế giới về cho đất nước, vì vậy trong năm 2000 Sơn đã được chọn là vận động viên tiêu biểu của thể thao Việt Nam. Nhưng xét về thực chất thì Trường Sơn chưa thể bằng được Đào Thiên Hải, Nguyễn Anh Dũng hay Hoàng Thanh Trang. Khoảng cách từ Sơn đến họ còn rất xa. Thành Bảo cũng vậy.

Điều này hoàn toàn đúng ngay khi ván đầu Bảo đụng phải Trịnh A Sáng, Bảo đã phải đầu hàng. Trong các giải hạng nhất toàn quốc Thành Bảo cũng chỉ xếp thứ 10, nghĩa là còn xếp sau ít nhất 9 kỳ thủ nữa, khoảng cách giữa Bảo đối với Trịnh A Sáng, Trương Á Minh, Mai Thanh Minh, Trần Văn Ninh… không phải ngày một ngày hai mà co ngắn được.

[img]xq117-0.jpg;right;Nhiếp Thiết Văn (vô địch) đang đấu với Hồng Trí (nhì) tại Giải các danh thủ châu Á[/img]Tuy nhiên Bảo lại có một thế mạnh là lùng, rất quý hiếm là đối chọi khá thành công với các tay cờ Trung Quốc, không chỉ ở Giang Tô mà còn ở cả giải này. Chính nhận ra điều này mà bộ môn cờ Bà Rịa Vũng Tàu đã hoàn toàn đúng đắn khi chọn Thành Bảo vào đội Việt Nam. Trước hai tay cờ mạnh nhất giải người Trung Quốc thì chỉ có duy nhất Thành Bảo là đối chọi thành công. Trong lúc Trịnh A Sáng mới gặp có một mình Nhiếp Thiết Văn thì đã bị thua, còn Thành Bảo gặp cả hai nhưng đã đánh hoàn toàn ngang cơ: Với Hồng Trí, Bảo có một ván thắng một ván thua, còn với Thiết Văn là một ván hòa. Như vậy tính tổng quát trong tất cả các lần gặp các kỳ thủ Trung Quốc cùng trang lứa với mình (4 lần gặp, trong đó 3 lần gặp Hồng Trí và một lần gặp Nhiếp Thiết Văn) thì Bảo vẫn là kẻ thắng với tỷ số tổng cộng là 2,5-1,5.

Ván thứ nhất cho thấy dù Hồng Trí đã chuẩn bị hết sức công phu và kỹ càng cho trận phục thù mang tính quốc gia này nhưng vẫn bị Thành Bảo cho ăn đòn tơi tả, biết mà không sao gượng dậy, chống đỡ nổi.

Tại sao các kỳ thủ trẻ Trung Quốc lại “kỵ rơ” Thành Bảo như vậy? Người thì nói vì Thành Bảo có lối đánh rất quái ác, bất thường, sáng tạo và tràn đầy ngẫu hứng. Nó khác hẳn với lối chơi bài bản, chắc chắn, toàn diện và sâu sắc về lý thuyết, đầy tính cân nhắc trước sau, ít dám mạo hiểm của các kỳ thủ Trung Hoa. Người thì cho rằng Bảo là một tài năng đặc biệt về cờ, chơi rất “rừng”, không hề biết “kính nể” một tên tuổi nào, một quốc gia nào hết dù tên tuổi hay quốc gia đó có lừng danh tới mấy, điều này khiến Thành Bảo vào cuộc nào cũng hết sức thoải mái, đánh hết công lực của mình, không biết “khớp” không biết “run” là gì.

Đúng ra làng cờ Việt Nam rất cần có những kỳ thủ như thế, vì xưa nay có dư luận cho rằng hễ cứ đụng phải các cao thủ Trung Quốc là không ít các kỳ thủ Việt Nam lại mang nặng tư tưởng “hòa được là tốt lắm rồi”. Mà đã có định kiến như vậy thì bao giờ mới vượt qua họ nổi?

Tuy nhiên cũng chính Thành Bảo chứ không phải ai khác đã tự làm hại mình, trong khi lẽ ra hoàn toàn có cơ may để lọt vào trận chung kết tranh cúp vàng và cúp bạc. Bảo rốt cuộc tự mình rơi tõm xuống tận vị trí thứ 8, một vị trí không vẻ vang và không tương xứng chút nào.

Vì sao?

Câu hỏi này đã làm dấy lên những tranh luận sôi nổi. Có ý kiến cho rằng lẽ ra Bảo phải xếp ít nhất ở vị trí thứ tư vì Bảo đã vượt qua vòng đấu loại, lại vượt tiếp qua vòng tứ kết để vào tới bán kết (còn lại bốn người), thế nhưng vì thể thức thi đấu ở gải này rất lạ là hai người không vào được trận chung kết phải xuống đánh với 14 người còn lại theo hệ Thụy Sĩ (??!) để phân thứ hạng. Như thế thì việc đặt ra tứ kết, bán kết để chọn lọc chẳng có ý nghĩa gì hết. Chính điều lệ này đã làm hại Thành Bảo!

Tuy nhiên phần lớn lại cho rằng: điều trên là có thật và đúng là bất công, nhưng lỗi chính lại là ở Thành Bảo mà bất cẩn lớn nhất là ở ván thứ hai gặp lại Hồng Trí. Dù được đi tiên để dẫn dắt ván cờ nhưng Bảo đã chọn một phương án sai, một phương án mà chính Bảo “không thuộc bài” trong lúc đối phương thì lại nắm quá chắc. Chính sự lầm đường lạc lối ngay từ đầu khiến cho Bảo sau phần khai cuộc đã phát cuống lên, không còn nhớ phải đi như thế nào. Sau này mới té ngửa ra rằng ván này đã từng được Đặng Cửu Tùng Lâm chơi với Lại Việt Trường y hệt không lâu trước đó và đã được phân tích kỹ cho thấy bên tiên hoàn toàn không thua, thậm chí theo một số nhà chuyên môn và các kỳ thủ có đẳng cấp thì nếu đi chính xác thì bên tiên đã thắng.

Bảo đã không biết gì về lý thuyết cả, cũng như không hề đọc tạp chí Người Chơi cờ số 7 năm 2000 đã có bài phân tích khá kỹ về thế trận này. Nếu chỉ chịu khó liếc mắt qua một chút thôi thì Bảo không thể thua được. Chỉ thiếu một chút lý thuyết sờ sờ trước mắt mình mà Thành Bảo đã thua ván quan trọng nhất, then chốt nhất trước một đối thủ vốn đã rất e ngại mình. Đây là nhược điểm cơ bản nhất, là khiếm khuyết nguy hiểm nhất của Bảo mà nếu không kịp thời và cổ gắng học hỏi, bổ khuyết thì sự nghiệp cờ của Bảo khó tiến xa.

Cũng còn một yếu điểm nữa của Bảo là thiếu sự bình tĩnh, thiếu kiên trì và quyết tâm tới cùng mà điển hình là thua ván cuối rất ngớ ngẩn. Nó hoàn toàn không phải do sức cờ của Bảo mà chính là tâm lý, khi thấy mình không còn đích cao để vươn tới, khi bị một vài tác động tâm lý từ bên ngoài, Bảo đã mất bình tĩnh và cam chịu bỏ cuộc sớm. Thật là đáng hổ thẹn cho một kỳ thủ được trao cho gánh vác trọng trách quốc gia. Đâu phải anh ta chỉ đánh cho riêng mình mà còn vì danh dự đất nước. Thông cảm là Bảo còn trẻ, nhưng nhược điểm này phải sớm được khắc phục, nếu không sẽ ảnh hưởng lớn đến con đường kỳ nghệ của anh sau này.

Dù sao giải lần này cũng cho thấy sức cờ của Thành Bảo vẫn còn rất mạnh mẽ, lối chơi đối công mãnh liệt, đánh theo kiểu “xáp la cà” với những chiêu lạ khiến đối phương không lường trước được, Thành Bảo vẫn là niềm hy vọng lớn của làng cờ Việt Nam trong cuộc đối đầu vô cùng gian khổ với các đại cường quốc cờ hàng đầu thế giới trong tương lai. Lớp cờ trẻ hiện nay tìm được những người chơi cờ có công lực như thế thật hiếm. Cũng phải nói tới rủi ro của Bảo là ở giải này toàn gặp những kỳ thủ khó chơi nhất, toàn là các Đặc cấp quốc tế đại sư hùng mạnh nhất. Tuy nhiên trong cái rủi ro có cái may, đây là một dịp tốt để những nhà quản lý cũng như bản thân Bảo rút kinh nghiệm, tiếp tục phát huy những cái đặc sắc của mình, đọc và nghiên cứu thêm lý thuyết để dẫn tới thành công ở những giải sau.

[b]Bình chú của Bạn cờ:[/b]
*Tên phiên âm tiếng Anh của Nhiếp Thiết Văn là Nie TieWen, Hồng Trí là Hong Zhi
*Thành Bảo năm 2005 đã khác nhiều Thành Bảo năm 2001: Bảo đã cải thiện ngoạn mục vị trí so với lớp đàn anh. Xin xem kết quả giải A2 năm 2005 (Tin vắn ngày 10/10).

[i]Kính gửi toà soạn báo.
Xin cho hỏi:
– Phần mềm (sw) nào hiện nay là sw mạnh nhất của cờ tướng?
– xq master và xiexie master cái nào mạnh hơn?[/i]
[b]Trần Công Nguyên[/b]

Câu hỏi của bạn trả lời không đơn giản chút nào. Chúng ta sẽ chia phần trả lời thành nhiều phần và đi lần lượt:

[b]1. So sánh công bằng hai chương trình cờ[/b]

*Muốn so sánh bất cứ thứ gì một cách công bằng, người ta phải so sánh chúng trong các môi trường giống hệt nhau. Nếu môi trường khác nhau, việc so sánh thường mất hầu hết ý nghĩa. Ví dụ so sánh giữa một người chạy bộ xuống dốc, thuận gió với một người chạy lên dốc và ngược gió sẽ không được công nhận kết quả trong đa số trường hợp.

Đối với các chương trình cờ, để so sánh công bằng phải chạy chúng trên các phần cứng giống hệt nhau, cài hệ điều hành như nhau. Sau một số ván còn phải đổi máy giữa chúng (mặc dù cách dùng một máy để chạy cả hai là đơn giản nhất nhưng cách làm này không công bằng do các chương trình có thể ảnh hưởng đến nhau).

*Phải cho chúng đấu với nhau một số lượng ván tương đối lớn (thường là từ một vài trăm ván trở lên) thì kết quả mới thực chất. Một vài ván tuy có thể cho bạn kết quả “áng chừng” nhưng không chắc đúng. Lý do [i]cờ là vô cùng[/i]. Có thể đối với một vài kiểu khai cuộc này chương trình này đánh kém chương trình kia, nhưng ở khai cuộc khác kết cục có thể lại ngược hoàn toàn. Một số chương trình lại có khả năng học tốt nên ngay sau một vài ván nó sẽ nắm được đối thủ và có phương cách xử lý thích hợp.

Người mua phần mềm thích kết quả so sánh kiểu này (tức là công bằng) hơn. Mong muốn của họ là mua được một chương trình mạnh nhất khi chạy trên cùng một phần cứng là máy của họ.

Trong [topic id=258]Giải cờ Tướng máy tính lần 1[/topic] (kết hợp giữa ĐHQG Hà Nội và tạp chí PCWorld VN), chúng tôi đã nhấn mạnh việc so sánh công bằng bằng cách cho chạy các chương trình cờ trên các phần cứng giống nhau và đấu qua chương trình trọng tài để đảm bảo thật công bằng về luật và thời gian.

[b]2. Cách so sánh phổ biến hiện nay[/b]
Tuy nhiên, cách so sánh “công bằng” ở trên không dễ thực hiện, rắc rối về mặt kỹ thuật (phải đảm bảo các máy tính chạy thật giống nhau), nhưng quan trọng hơn là nó làm hạn chế khả năng sáng tạo của những người phát triển chương trình cờ do đã tách rời phần mềm với phần cứng, bỏ qua sự phát triển của phần cứng. Ví dụ, dù một người lập trình có bỏ rất nhiều tiền ra để mua những phần cứng tiên tiến nhất (như máy có nhiều bộ vi xử lý, máy tính lớn, máy cài hệ điều hành khác thường…) và bỏ rất nhiều công sức ra phát triển chương trình cờ chạy trên các phần cứng đó thì khi thi đấu họ lại phải bỏ hết những phát triển đó để quay về với cấu hình cơ bản trong cuộc đấu nhân danh “công bằng”. Mặt khác, những cuộc thi “công bằng” này sẽ loại bỏ thẳng tay các phần cứng, các máy tính được phát triển chuyên dụng để chơi cờ.

Do đó, cách so sánh phổ biến hiện nay là so sánh các chương trình chạy trên những phần cứng, hệ điều hành mà tác giả tự chọn. Lúc này, không hẳn là đánh giá xem chương trình nào mạnh hơn chương trình nào mà là hệ thống chơi cờ nào (bao gồm chương trình và phần cứng) mà một tác giả cờ tạo ra mạnh đến đâu.

Tất nhiên cách đánh giá này không thể công bằng như cách đầu do khoảng cách có thể quá chênh lệch về phần cứng. Rõ ràng những người khổng lồ về tài chính và kinh nghiệm sẽ thắng thế. Một chương trình dù phát triển trong thời gian ngắn nhưng sẽ có ưu thế lớn nếu chạy trên máy tính lớn hay có những bảng mạch, IC được thiết kế riêng cho cờ, so với một chương trình chạy trên máy bình thường.

Thực ra cách so sánh này không phải mới và đã có ngay từ khi xuất hiện các cuộc thi cờ máy, xuất phát từ cuộc chạy đua chế tạo ra hệ thống chơi cờ có thể đánh bại người Vô địch thế giới. Nói cách khác, mục đích so sánh các hệ thống cờ với nhau là phụ, mà tất cả vì mục đích tối thượng: thách thức trí tuệ con người, tước ngôi Vô địch cờ của người.

Kiểu so sánh này cũng [i]làm khó[/i] cho người chọn mua phần mềm. Họ sẽ khó mà biết được với phần mềm này phần mềm kia mà chạy trên máy tính của họ sẽ có kết quả như thế nào. Một chương trình giải nhất (nhờ chạy trên một máy có nhiều bộ vi xử lý) chắc gì đã thắng được một chương trình “kém” hơn (do máy kém) khi cùng chạy trên máy của người mua.

Ngoài ra nếu chỉ xét một hệ thống chơi cờ là mạnh hay yếu qua một vài cuộc thi thì hoàn toàn chưa đủ. Cuộc thi là để tranh giải thưởng nhưng số ván đấu trong một cuộc thi quá ít nên không đủ để đảm bảo kết quả so sánh là luôn đúng.

Đối với con người, người ta đã nghiên cứu và đưa ra giải pháp so sánh từ lâu. Đó là dùng các hệ số như ELO để đánh giá xem một người chơi cờ đang ở đâu trên thế giới. Đối với các hệ thống chơi cờ Vua người ta đã lập ra một tổ chức gồm những người tình nguyện chuyên cho các chương trình cờ đấu với nhau trên các phần cứng khác nhau rồi tính ELO của chúng (kèm theo loại máy) và cung cấp định kỳ danh sách này. Người dùng sẽ biết phải mua phần mềm nào để nó là mạnh nhất cho máy họ có.

[b]3. Chương trình cờ Tướng nào mạnh nhất hiện nay?[/b]
Hoàn toàn không có câu trả lời. Không có tổ chức nào đứng ra tính hệ số (ELO) cho các chương trình cờ Tướng. Chúng ta đành tạm bằng lòng cách so sánh tương đối thông qua một vài cuộc thi ít ỏi trên thế giới.

Năm 2005 chỉ có duy nhất cuộc thi cờ máy diễn ra ở Đài Loan. Chương trình XqMaster giành giải nhất nên có thể tạm coi đó là chương trình cờ mạnh nhất hiện nay. Tất nhiên còn có nhiều chương trình không tham gia năm nay hoặc chưa bao giờ tham gia nên kết quả chỉ mang đậm tính tham khảo.

[b]4. So sánh XieXie (XX) và XqMaster[/b]
Hai chương trình XX và XqMaster mới chỉ có dịp so tài chính thức với nhau qua giải cờ tướng tổ chức ở Đài Loan năm 2005. Trong giải này XqMaster đoạt huy chương vàng trong khi XX không những không bảo vệ được chức vô địch (đã từng đoạt năm 2004) mà còn không đoạt huy chương nào, “ngậm ngùi” ở vị trí thứ 6 (trong tổng số 9 chương trình tham gia).

Tuy nhiên, kết quả trên chỉ có tính tương đối khi so sánh hai chương trình này với nhau. Đứng về mặt so sánh công bằng thì không có sự công bằng ở đây. XqMaster chạy trên một máy tính mạnh hơn nhiều: tốc độ cao hơn và máy có hai bộ vi xử lý (dual core) trong khi XX chạy trên một máy tính yếu hơn. So sánh thời giá hiện nay, máy của XqMaster đắt gấp đôi máy của XX. Số ván đấu của hai chương trình này cũng rất ít ỏi nên không nói được nhiều điều.

Có lẽ từ cuộc thi trên ta chỉ có thể rút ra được kết luận sau:
*XqMaster chạy trên máy dual core mạnh hơn (so sánh chỉ có tính tương đối do số ván đấu quá ít) XX chạy trên máy thường.
*XqMaster chạy được và tận dụng được phần cứng tiên tiến (dual core) hơn XX trong giải đấu.

Việc so sánh này không đảm bảo hai chương trình này khi chạy trên các phần cứng khác nhau với cuộc thi sẽ có cùng kết quả. Cũng không ai có thể đảm bảo năm tới XqMaster có thể thắng tiếp.

[img]xq278-0.jpg;center;Xiexie và Xqmaster[/img]

Khi XqMaster đến cuộc thi nó có một ưu thế cực lớn là không ai biết nó là ai (tác giả chưa từng phát hành nó trước cuộc thi) trong khi XX (và một số chương trình khác) đã được phát hành rộng rãi. Chắc chắn tác giả XqMaster đã có một thời gian dài nghiên cứu XX để tìm ra điểm mạnh, điểm yếu và tìm ra “phương thuốc” trị thích hợp, khai cuộc “tủ” để diệt XX. Nhưng năm tới chính XqMaster sẽ trở thành mục tiêu bắn phá của các chương trình khác và ưu thế bí mật, bất ngờ không còn nữa khi tác giả bắt đầu phát hành nó và người trong cuộc ai cũng biết nó. Các tác giả khác sẽ không tiếc công sức cải tiến chương trình và tiền đầu tư máy móc để tránh bị thất thế như cuộc thi vừa rồi.

[b]5. Bạn nên dùng chương trình nào?[/b]
Nhân tiện xin trả lời một số bạn xin lời khuyên nên dùng chương trình nào. Câu trả lời này không hẳn là một lời khuyên mà chỉ là một gợi ý.

*Nếu bạn thật sự cần một chương trình mạnh và bạn đã có sẵn hoặc sẵn sàng bỏ ra một khoản đầu tư kha khá mua máy tính loại mới (dual core trở lên) thì nên dùng XqMaster. Thường các yêu cầu này không thật nhiều, chỉ xẩy ra đối với các bạn là kỳ thủ chuyên nghiệp đã thắng dễ dàng các chương trình cờ khác, hoặc đối với những người muốn dùng nó kiếm điểm thật cao khi chơi trên mạng (kiểu chơi cheating – “ăn gian”).
*Với các kỳ thủ thông thường có trình độ từ mức đầu của kỳ sư (kiện tướng) trở xuống thì chỉ cần những biện pháp đơn giản và rẻ tiền là nâng cấp phần cứng (mua một máy tính mạnh hơn máy tính cũ nhưng không cần phải là loại thật đắt tiền), rồi tập trung khai thác phần mềm cờ có sẵn là tương đối thỏa mãn. Theo kinh nghiệm của bản thân, chúng tôi thấy đa số những người có trình độ cờ bình thường nhưng lại chê bai chương trình cờ này yếu, chương trình kia yếu là do dùng sai, đặt tham số sai (ví dụ chỉ cho chương trình chạy trên máy quá yếu, thời gian nghĩ chỉ một vài giây). Nên nhớ hầu hết các chương trình có đẳng cấp cao đều có khả năng thắng đến 99.99% số người dùng trên thế giới. Nếu bạn chắc không thuộc 0.01% còn lại kia thì sẽ không cần chương trình mạnh hơn.
*Đối với các bạn yêu cờ, mong muốn học tập về cờ thì nên chọn các chương trình có nhiều chức năng hơn, đặc biệt các chức năng giúp tập luyện. Đứng về phương diện này thì theo chúng tôi, XqMaster phiên bản hiện tại (năm 2005) là một chương trình rất kém không nên đầu tư do số chức năng quá nghèo nàn.