Bùi Dương Trân được gọi vào ĐTQG chuẩn bị cho SEA Games 26

[img]xq482-0.jpg;left;Cờ vua – Quyền anh, chứng minh sự sáng tạo của con người là vô hạn.[/img]Chẳng còn bao lâu nữa, World Cup mùa hè 2006 (Đức) sẽ diễn ra, NHM Bóng đá trên toàn thế giới không những sẽ có giây phút sảng khoái, những câu chuyện thú vị để bàn luận xung quanh trái bóng tròn mà họ còn có thể kể cho người thân về một môn thể thao kỳ lạ, môn thể thao mới được người dân Đức sáng tạo nên, môn thể thao 2 trong 1 (Cờ vua kết hợp với Quyền anh – Chessboxing). Kể từ tháng 8/2005, giải Cờ vua – Quyền anh vô địch thế giới lần đầu tiên được ra mắt đã thu hút sự quan tâm, yêu thích của đông đảo người yêu thể thao nước Đức và dự đoán trong những năm tới sẽ lan rộng trên toàn thế giới.

Thoạt tiên, khi nghe tới môn Cờ vua – Quyền anh, NHM không khỏi thắc mắc, rằng tại sao lại có thể kết hợp 2 môn thể thao này khi mà giữa chúng không có nhiều nét tương đồng. Điều đó cũng hoàn toàn hợp lý bởi không giống với tuyệt đại đa số các môn thể thao khác, Cờ vua là môn thể thao tĩnh, không đòi hỏi sự vận động cơ bắp cao song hoạt động trí lực lại diễn ra mạnh mẽ. Quyền anh lại hoàn toàn trái ngược, hoạt động cơ bắp diễn ra từ đầu cho tới lúc kết thúc trận đấu.

Môn Cờ vua – Quyền anh hỗn hợp này cũng có điều lệ thi đấu riêng: Mỗi trận đấu kéo dài 11 hiệp, gồm 5 hiệp thi đấu Quyền anh và 6 hiệp đấu Cờ, trận đấu được khởi đầu bằng một ván cờ (thời gian 2 phút), kế tiếp là một hiệp Quyền anh (kéo dài 4 phút). Các võ sĩ khi đấu Cờ sẽ ngồi bên bàn cờ được ban tổ chức kê giữa võ đài. Như vậy, để chơi được môn thể thao này, các VĐV không những phải có sức khoẻ mà còn phải có trí tuệ.

Theo tin từ Hiệp hội Cờ vua – Quyền anh thế giới (WCBO), năm 2006 giải Cờ vua – Quyền anh vô địch thế giới sẽ được tổ chức quy mô hơn, giải thưởng cho nhà vô địch sẽ tăng lên 65.000 đô la, số lượng VĐV tham dự giải cũng nhiều hơn so với năm trước (năm 2005 có 158 VĐV đến từ 28 quốc gia và vùng lãnh thổ). Nét mới của giải năm nay là các VĐV sẽ được nghe nhạc không lời sau mỗi hiệp đấu, điều đó sẽ giúp các VĐV có thể nhanh chóng tĩnh tâm sau những hiệp thi đấu Quyền anh căng thẳng. Theo đánh giá của các nhà chuyên môn, ứng cử viên sáng giá cho chức vô địch giải năm nay vẫn là những gương mặt quen thuộc của giải năm trước, tiêu biểu là VĐV Ri-chac Van A-te-na (Hà Lan).

Ngày nay, bên cạnh sự phong phú của các giải đấu trong hệ thống giải quốc tế như giải Quyền anh chuyên nghiệp thế giới, giải Cờ vua vô địch thế giới, môn Cờ vua – Quyền anh cũng đã có cho riêng mình một giải đấu. Sự ra đời của môn thể thao này cùng sự quan tâm, yêu thích của NHM là một minh chứng cho thấy bản thân nó tồn tại một sức sống riêng, một sự lôi cuốn kỳ lạ và biết đâu trong tương lai lại có những môn thể thao phối hợp tương tự được ra đời. Biết đâu, một ngày kia Việt Nam sẽ có một Đào Thiên Hải vừa giỏi Cờ lại giỏi cả Quyền anh?

II. Mấy thuật ngữ trong cờ Tướng

Cờ Tướng có rất nhiều thuật ngữ. Phần trên vừa nêu những thủ pháp đồng thời cũng nêu nhiều thuật ngữ gọi tên từng loại nước đi. Giờ đây chúng ta cần biết thêm một số khái nhiệm xung quanh việc đánh giá thế cờ và đây cũng là một số thuật ngữ chuyên môn.

[b]1. Nước tiên và nước hậu[/b]

Khi hai đấu thủ tạo nên một thế cờ mà một bên chủ động tấn công còn một bên bị động đối phó nhưng không yếu kém về quân số hoặc về thế bao nhiêu, thì người ta gọi đó là một bên được tiên, hay tiên thủ, hay chủ động, còn một bên mất tiên, hay hậu thủ, hay bị động. Cũng có khi nói ngắn gọn là một bên nước tiên, một bên nước hậu.

Thuật ngữ này thường dùng để đánh giá một thế cờ mà hai bên không hơn kém nhau bao nhiêu và tình trạng này dễ thay đổi qua lại. Vì ta thường thấy một bên chơi các nước chiếu Tướng, hăm bí, bắt quân, buộc bên kia phải bị động đối phó.

[img]xq136-0.gif;center;[/img]

Như thế cờ trên Trắng đi:

1. P1.4 T3.5

Trắng dùng Pháo ăn Tốt hăm bí lại bắt Mã khiến Đen phải bị động lên Tượng đối phó. Ta nói Trắng tiên thủ, còn Đen hậu thủ.

[b]2. Ưu thế và kém thế[/b]

Căn cứ vào tình thế trận đấu diễn ra ở một giai đoạn nào đó mà đánh giá thì thấy một bên rõ ràng dễ đi hoặc các quân bố trí ở những vị trí tốt hay thế cờ đang uy hiếp đối phương, nắm quyền chủ động rất rõ. Người ta gọi đó là “ưu thế” hay “chiếm ưu”. Ngược lại bên kia có thể lỗ quân, mẻ Sĩ, Tượng và bị động chống đỡ, đó là phương ngự hay đang “kém thế”.

Trường hợp này khác với trường hợp trên là ở đây thế cờ kém rõ ràng và tình trạng này không dễ dàng thay đổi, nếu bên ưu không sai sót và bên kém không có những nước cao siêu đủ sức hoá giải. Như hình dưới bên Trắng ưu thế rõ.

[img]xq136-1.gif;center;[/img]

[b]3. Thế thắng và thế thua[/b]

Đó là thế cờ mà một bên các quân đông hơn hoặc các quân đứng khống chế toàn bộ cục diện ván cờ, đang có cơ hội tấn công để giành thắng lợi cuối cùng. Bên ưu thế này đang trong “thế thắng”, còn phía bên kia đang trong “thế thua”.

Như vậy, ở đây tình hình diễn ra càng rõ hơn trường hợp trên: từ ưu thế tiến đến thắng thế và từ kém thế trở thành bại thế.

Như hình dưới, Đen mất Sĩ, mất Tượng và Mã ở vị trí xấu, trong khi các Tốt có thể bị diệt thêm. Với thế cờ này cần đánh giá: Trắng đang trong thế thắng, còn Đen đang trong thế thua.

[img]xq136-2.gif;center;[/img]

[b]4. Thế cân bằng[/b]

Đó là thế cờ hai bên ngang nhau, không thể phân biệt ai hơn, ai kém. Cũng có thể đó là thế cờ rất phức tạp và hai bên đều có cơ may giành thắng lợi như nhau.

Chẳng hạn hình dưới cho thấy: hai bên bố trí trận hình nghiêm mật, không một chỗ nào sơ hở. Lực lưọng quân số bằng nhau. Vì vậy nên đánh giá đây là một thế cân bằng.

[img]xq136-3.gif;center;[/img]

[b]5. Phản tiên[/b]

Khái niệm này chỉ khi bên hậu thủ hay bên bị động đối phó chơi một nước cờ cao giành lại được quyền chủ động. Thế nhưng như đã nêu ở trên, nước tiên nước hậu chỉ mới là quyền chủ động hay bị động chứ chưa phải là ưu thế, kém thế. Do đó trận đấu còn gay go, chưa rõ ràng.

Như thế cờ dưới. Từ khai cuộc đến đây Trắng đi trước vẫn chủ động, nhưng vừa rồi Đen đi: p2-3 hăm đánh bí, Trắng bị phản tiên buộc đi: 1. X4-7 M3/1 Đen lui Mã về để đi M1.2 bắt chết Xe Trắng lại là một nước hay tiếp tục buộc Trắng bị động đối phó: 2.M9/7 B1.1 3.P5.4 X1-2. Đến đây Đen phản tiên rõ.

[img]xq136-4.gif;center;[/img]

[b]6. Lọt vào thế[/b]

Trong cờ có những tình huống các quan liên kết phối hợp để đánh đòn chí tử, diệt Tướng đối phương. Người Trung Quốc gọi là “nhập cuộc”, còn ta gọi là “lọt vào thế” hoặc “trúng đòn phối hợp”. Như thế cờ dưới, Đen chủ quan không nhìn thấy đòn phối hợp hai Xe và một Tốt của Trắng:

[img]xq136-5.gif;center;[/img]

1.X3.5 S5/6 2.X3-4 Tg-6 3.X3.9 Tg.1 4.B4.1 Tg-5 5.X2/1 Tg/1 6.B3.1 S4.5 7.X2.1 S5/6 8.X2-4 Trắng thắng

[b]7. Hết nước đỡ[/b]

Khi một bên chơi một nước cờ nhắm vào chiếu bí Tướng đối phương mà đối phương không còn cách nào để cứu, thì gọi là lâm vào thế “hết nước đỡ” hay cũng gọi là thế “tuyệt sát”.

Hình dưới cho thấy: nếu Trắng đi: 1.M3.2 đưa vào thế “hết nước đỡ” đối với Đen. Vì nếu Trắng đi tiếp sẽ là 2.M2 /4 Tg-6 3.P5-4 chiếu bí.

[img]xq136-6.gif;center;[/img]

Còn nếu để Đen đi: 1…M1.3 cũng là thế hết nước đỡ với Trắng.

[b]8. Được bảo vệ và không được bảo vệ[/b]

Khi một quân cờ nào đó được một quân cờ khác của phe nó bảo vệ, khiến nó không sợ một quân của đối phương có giá trị tương đương hoặc cao hơn nó uy hiếp (vì nếu quân đối phương ăn nó, sẽ bị quân bạn nó ăn lại). Người ta gọi quân cờ được bảo vệ đó là quân cờ “có căn”. Trái lại, một quân cờ không được bảo vệ là “vô căn” nhưng cũng có thể một quân cờ tuy được bảo vệ đấy vẫn coi như “vô căn” vì quân uy hiếp nó có giá trị thấp hơn nó (chẳng hạn Mã bị Tốt đuổi). Hay trên danh nghĩa thì được bảo vệ nhưng thực chất chẳng bảo vệ được (do quân bạn không ăn lại được vì bị ghim) thì gọi đó là “căn giả”. Căn giả cũng như vô căn, chẳng bảo vệ được quân nào.

[img]xq136-7.gif;center;[/img]

Xem hình trên ta thấy: Pháo Trắng ở trung lộ được Tốt đầu bảo vệ nên gọi nó là Pháo có căn và là căn thật. Nó không sợ con Xe Đen ở trung lộ ăn nó. Còn quân Pháo 6 đứng ở tai Sĩ không được ai bảo vệ nên nó là quân Pháo vô căn. Xe Đen có thể ăn nó được. Quân Mã 3 Trắng được con Tượng của phe nó bảo vệ, nhưng con Tốt Đen bắt nó khiến nó phải chạy nên coi như Mã vô căn. Trái lại quân Pháo trắng lộ 3 đang bị Xe 7 của Trắng bắt, mặc dù nó được Xe của phe nó bảo vệ nhưng con Xe này bị Pháo ghim, không di chuyển ngang được, nên thực chất Pháo Đen có căn giả, coi như vô căn. Xe Trắng sẽ ăn nó nếu nó không chạy.

Sau chiến dịch Điện Biên Phủ, khi giải phóng Thủ đô họ từ các chiến trường về, được đưa về “Trại thương binh hỏng mắt”. “Tàn nhưng không phế” họ động viên nhau sống những ngày còn lại sao cho có ích cho đời. Họ không còn bao giờ được nhìn thấy những xa lộ thông thương Bắc Nam, những tòa nhà cao vút, những chương trình nghệ thuật rực rỡ, những hình ảnh sống động trên ti vi, những cảnh quan tráng lệ của đất nước. Mỗi người còn phải nếm trải bao giây phút đắng cay, dằn vặt trước những mối quan hệ phức tạp với xã hội, với gia đình, với những thiệt thòi của bản thân mình. Không phải ai cũng thông cảm được với họ, kể cả người thân.

Chính vào những giờ phút nghiệt ngã của cuộc đời như thế cờ đã đến với họ, nói một cách khác, họ tìm tới cờ. Khi vào bàn cờ họ hầu như trút được những nỗi niềm riêng tư, quên đi những nỗi khốn khó và lại được sống trong không khí đồng đội năm xưa. Cuộc chơi là niềm đam mê, là sự say sưa, là niềm vui bất tận.
[img]xq538-0.jpg;center;[/img]
Theo như anh Chiu, chủ nhiệm CLB cớ Tướng dành cho người mù ở đây thì ngay tứ năm 1955, trường đã khuyết khích anh em chơi cờ. Tử ngày ấy đã nay trong số họ không ít người người để lần lượt ra đi vĩnh viễn, nhưng cờ vẫn còi lại với họ, làm bạn với họ, ở bên cạnh họ, như một người bạn đồng hành tự nguyện, bất tử và chung thủy.

Tôi hỏi anh: “Cờ có giúp gì cho sức khoẻ của họ không ?” Anh Chiu đáp: “Mỗi một bệnh nhân mù ở đây đều tập hai phần: sức lực và trí lực. Về sức lực thì tập khí công dưỡng sinh, về trí lực thì tập cờ. Bởi vì đa số anh em bị mắt không phải đơn thuần là bị thương ở mắt mà là do chấn thương trong não, nếu không tập luyện trí não thường xuyên thì trí nhớ bị giảm sút, ảnh hưởng rất lớn tới sức khoẻ. Anh biết đấy, đánh cờ mù không dễ dàng gì, cũng phải tập luyện rất vất vả. Có nhiều anh em lúc đầu chơi được một ván đã mệt nhoài, đau đầu váng óc, quên mất nước cờ giữa chừng, nhưng hôm sau vẫn đến câu lạc bộ chơi tiếp, rồi ham dần, đánh ngày càng tiến bộ. Có người chơi thắng cả người sáng mắt”.

Tôi tới câu lạc bộ cờ của các anh vào một buổi chiều. Đó là một căn phòng đơn sơ nằm giữa các phòng ở. Không có bàn ghế. Trong phòng khá đông, khoảng 15, 16 các bác các anh đang ngồi trên những chiếc chiếu trải rộng dưới sàn nhà. Những bàn cờ gỗ đặt trước mặt. Một bộ ấm chén. Giản dị và đơn sơ. Các thành viên câu lạc bộ như một gia đình lớn ba thế hệ: Cụ Hưởng bị thương mù mắt từ năm 1948, trải qua ngót 50 năm tàn tật, năm nay đã 88 tuổi, cụ Hướng 78 tuổi, bác Sơn 69 tuổi…có những anh mới trên dưới 30 đáng tuổi cháu con. Nhìn họ chơi cờ với nhau lòng tôi không khỏi bồi hồi. Từ bàn cờ họ như được trở về với cuộc đời. Họ bình luận, phán đoán từng nước nước, từng thế có một cách say sưa, khiến cho người sáng mắt cũng phải ham thích. Tôi đã thấy cả các cô y sĩ cũng tới đây tham gia chơi cờ cùng các bệnh nhân của mình. Quân cờ được di chuyển trên bàn nhưng họ có thấy gì đâu, họ ghi nhớ trong óc tất cả những nước đi và chơi ván cờ với tất cả sự cố gắng trí lực của mình.

Thấy được sự nỗ lựa và say mê của anh em, Liên đoàn cờ và câu lạc bộ Khúc Hạo đã cử các huấn luyện viên tới hướng dẫn và tập luyện cho anh em. Các huấn luyện viên tâm sự: “Anh em chúng tôi thương và quý mến các đồng đội bất hạnh của mình bởi trước chúng tôi cũng đã từng trong quân ngũ. Chúng tôi chẳng bao giờ nghĩ tới chuyện nhận thù lao. Giúp cho anh em mình được chừng nào là mình thấy vui chừng đó.”

Mong ước của anh em trong CLB thận giản dị: làm sao có được một gian phòng khang trang hơn, được đi thi đấu, khi thi đấu có chút đỉnh bồi dưỡng cho các đấu thủ, động viên thêm tinh thần cho anh em. Anh Nghĩa, một trong những thành viên của CLB, một kỳ thủ xuất sắc chân thành tâm sự: “Như các anh biết đây, tàn tật mà bị mù mắt là khổ nhất, muốn chơi được cờ phải tĩnh tâm, có lúc vướng víu chuện gia đình này nọ cũng khó mà tập trung đánh được. Cơ sở vật chất thì quá thiếu thốn còn kinh phí tổ chức thi đấu và đi tham gia thi đấu thì không có. Chúng tôi nghe nói Trung quốc có tổ chức giải cờ mù, có mời các nước tham dự, chúng tôi cũng mơ ước có ngày nào đó mình được tham gia, cũng đem hết sức tập luyện nhưng cái khó vẫn bó cái khôn”.

Anh Chiu cho biết: “Trước kia chúng tôi có một khoản kinh phí nhỏ cho văn hoá thể thao, nhưng mấy năm lại đây, theo cơ chế mới thì khoản này không còn nữa. Biết là anh em mong muôn thế, bản thân chúng tôi cũng rất muốn, nhưng không có kinh phí. Như những người mắt sáng thì còn có thể làm gì thêm để đóng góp cùng nhau tổ chức, còn chúng tôi là những người mù thì đành chịu”.

Đời sống vật chất của họ vốn đã quá sức eo hẹp: Đồng lương thấp khiến họ không thể tổ chức được bếp ăn chung mà mỗi người phải tự lo toan nấu nướng bên chiếc lò con của mình. Bạn hãy nhìn những người mù nấu một bữa cơm, dù một bữa cơm đạm bạc nhất, bạn sẽ hiểu thế nào là sự cố gắng của họ. Nhưng họ chấp nhận, điều mong mỏi lớn hơn là được niềm vui và sự thoải mái về tinh thần trong những năm tháng còn lại của đời mình. Tôi nghĩ tới một sự tài trợ nào đó đối với họ. Nhưng tài trợ bây giờ cũng không đơn giản. Có khi nhà tài trợ là những công ty, những hãng sản xuất nhưng với điều kiện là người được tài trợ phải giúp cho việc quảng cáo hàng hóa của họ. Những người thương binh hỏng mắt ở đây làm sao đáp ứng được.

Thế rồi dần dà những ý kiến, nguyện vọng của họ cũng thấu tới tai những người có nhiệt tâm và có tấm lòng. Đã có những giải cờ cho người mù được tố chức. Sau này có những giải được tổ chức tới cấp toàn quốc, những người chơi cờ mù toàn quốc lại có dịp gặp nhau. Đối với họ đó thật sự là những ngày hội. Những cuộc giao lưu như thế để lại cho họ biết bao kỷ niệm sung sướng, trái tim của họ như trẻ lại, nó như những liều thuốc thần kỳ giúp họ có thêm niềm tin vui sống với cuộc đời.

Cuộc cờ của những người vĩnh viễn sống trong bóng đêm rất khác với những người sáng mắt. Thế nhưng có một điều tôi đoán chắc với các bạn rằng niềm vui, sự say mê của họ không hề kém. Và còn hơn thế, vì những con người bất hạnh ấy đã cùng với cờ, biết vượt lên số phận của mình…