Cờ cười: Trói vợ

Ở Hà Nội có những kỳ thủ rất giỏi chơi cờ tàn, như ông Nguyễn Tấn Thọ là một ví dụ. Có một hôm ông Thọ cho đăng báo một thế cờ tàn. Do lỗi ấn loát, phần bài giải bị đăng nhầm một nước nên thế cờ thành ra chưa có lời giải. Anh em bạn cờ hỏi ông. Ông chưa kịp nói thì có người đề nghị chưa giải vội, cứ để nghĩ xem sao. Mấy tháng trời vẫn không có ai nghĩ ra. Người nọ truyền người kia đến tai Bùi Khắc Hưởng. Vốn là người chơi thạo cờ tàn nên hôm sau anh đến nói đã giải xong. Anh bầy bàn cờ định giải thì lại có người bảo: cứ để đấy đã. Đằng đẵng hàng tháng trời thế cờ đó vẫn là câu đố bí hiểm.

Chuyện đến Phạm Quốc Hương. Anh là kiện tướng trẻ hàng đầu Hà Nội. Anh nói: chỉ cần giải trong 15 phút!

Bùi Khắc Hưởng nói: cho cậu một tháng, nếu giải được thì có thưởng. Quả vậy, Hương về nhà vò đầu nghĩ không ra. Bốn lần Hương cho là đã giải xong đến gặp Hưởng đều bị Hưởng đỡ hòa (thế cờ tàn bên đi trước phải thắng). Rất nhiều bạn cờ cứ tưởng mình giải được đến gặp Hưởng lại ỉu xìu vì giải sai.

Trong hội quán cờ Tướng có một tay cờ trẻ, vóc dáng thư sinh được anh em gọi là Hồng vệ binh. Cậu ta vẫn bị Bùi Khắc Hưởng chấp 3 nước. Nghe nói có thế cờ tàn khó, Hồng vệ binh tuyên bố chỉ một đêm là giải xong. Bùi Khắc Hưởng nghe xong thách: cứ cho thời hạn hai năm đi! Hồng vệ binh “cáu sườn” về nghĩ hai đêm. Cậu ta ra giải và anh em hết sức bất ngờ: lời giải tuy dài nhưng cuối cùng… giải được! Cờ Tướng đôi khi vẫn có những chuyện ly kỳ như thế. Cao thủ hàng đầu Hà Nội nghĩ cả tháng không ra trong khi tay cờ trẻ, ít kinh nghiệm lại tìm ra lời giải. Chuyện đó chứa đựng một nguyên lý đơn giản: tập trung cao độ đột phá tư duy thì nghĩ nhiều ra nước. Ai quên điều đó thì chưa thể chạm tay vào huy chương giải cờ toàn quốc.

[img]xq391-0.jpg;right;[/img]Giới cờ giang hồ Việt Nam đã được định hình khá sớm. Một mặt do nằm giáp với Trung Quốc nên cờ Tướng được truyền bá sang nước ta từ lâu, mặt khác cộng đồng Hoa kiều sinh sống ở nước ta rất đông, nhất là ở các thành phố lớn như Sài Gòn, Hà Nội, Đà Nẵng, Nha Trang, Cần Thơ, Bạc Liêu, Hải Phòng… Cờ Tướng là một trong những trò chơi hứng thú nhất của cộng đồng này. Có nhiều gia đình con cháu đều là những danh thủ giỏi. Ở đồng bằng sông Cửu Long cũng xuất hiện những cao thủ lỗi lạc một thời, ở miền Bắc có Nam Định, Thái Bình, Hà Đông… là những vùng đất sản sinh ra những danh kỳ lừng danh. Miền Trung ít hơn nhưng cũng từng có những danh thủ tiếng tăm. Từ đội ngũ những tay cờ kỳ tài ấy đã xuất hiện như bậc cao thủ ngao du khắp các tỉnh. Đi ít thì những tỉnh lân cận hay một vùng như đồng bằng Nam Bộ hay đồng bằng Bắc Bộ, nhiều hơn là từ Bắc vào Nam, từ Nam ra Bắc. Những chuyến đi, những ván đánh của họ một số được ghi lại tới nay, những chuyến đi của họ trở thành những giai thoại thú vị mà các bậc cao niên vẫn còn kể cho tới tận bây giờ.

Có thể kể ra đây trong giới cờ giang hồ một số tên tuổi khá nổi bật như Hứa Văn Hải, Nguyễn Thành Hội, Nguyễn Văn Ngoan, Hà Quang Bố, Trần Quái, Phạm Thanh Mai, Đặng Đình Yến, Nguyễn Thi Hùng, Trần Đình Thủy, Nguyễn Minh Trưng, Trần Văn Ninh… (các tên tuổi bậc nhất của làng cờ Việt Nam đã được nói tới trong các tập của sách “Cờ Tường: Sự tích, Thú chơi, hai thoại”. Chính họ góp phần khuấy động cả phong trào cờ Tướng trên khắp toàn quốc. Không một môn cờ nào khác ở nước ta lại hoạt động sâu rộng, sôi động trong quần chúng và có tiếng vang như thế.

Trình độ cờ giang hồ tuy rất cao, nhưng đó là thời mù tịt thông tin về các đối thủ, nếu có nghe tới ai đó cao cờ thì cũng chỉ là “kiến kỳ thanh bất kiến kỳ hình”, lắm khi gặp nhau đánh nhau vỡ đầu mới hay đó là tên tuổi mình ngưỡng mộ. Sau đây là một vài mẩu chuyện về những cuộc gặp nhau khá thú vị như thế.

Chung Trân là một danh kỳ có tên tuổi, ông đã từng giang hồ sang Việt Nam và đánh thắng nhiều trận khiến tới bây giờ các kỳ thủ Việt Nam cao tuổi vẫn nhớ tới chuyên du đấu ấy. Sau khi chu du Việt Nam bèn quay về Trung Quốc theo đường Quảng Đông. Bấy giờ ở Quảng Đông có một đại cao thủ tiếng tăm lưng lẫy tên gọi là Hoàng Tùng Hiên, là một trong “Tứ đại thiên vương” của vùng này, nhưng Hoàng Tùng Hiên là nhà giàu, có cơ nghiệp đồ sộ nên chẳng cần phải đi giang hồ, chỉ ở nhà mà người tới xin tỷ thí ngày nào cũng có, người nào cũng xưng mình là cao thủ giang hồ nên dần dà Tùng Hiên cũng chẳng còn nhớ được hết những tên tuổi các bậc cao thủ ấy. Vả lại Tùng Hiên phần lớn đều đánh thắng bọn họ. nhiều lẩn chấp cả Mã mà vẫn thắng, nên gặp ai đánh thì đánh nhưng không quan tâm mấy tới tên tuổi hay lai lịch làm gì.

Một bữa có người khách lạ tới dinh Hoàng Tùng Hiên yết kiến và xin tỷ thí. Sau khi phân ngôi chủ khách, bèn ngả bàn cờ ra. Chủ hỏi vậy tiên sinh đinh đánh thế nào? Khách đáp “Tiếng tăm ngài nổi như cồn như sông bể, thế thì hãy chấp tôi Mã!” Hoàng xua tay mà rằng:”ở đây cung có lúc tôi chấp đã nhưng với tiên sinh chưa biết thế nào, tôi không dám, may ra chỉ chấp được một tiên!” Khách đáp: “Thực ra nếu tôi là kẻ ‘nổi danh thì chắc ngài phải biết từ lâu, nam ngài không biết tới tôi thì tôi cũng như muôn người giữa đám loạn quân, ngài không chấp thì tôi đánh làm sao lại”. Rốt cuộc Hoàng đồng ý chấp 2 tiên. Ngày đầu tiên Hoàng Tùng Hiên thua cả, cũng đã lấy làm lại. Sang ngày thứ hai bèn đề nghị chỉ chấp một tiên, khách bằng lòng. Hai người kịch chiến từ sáng tới khuya, Tùng Hiên phải vận hết công lực nhưng rốt cuộc vẫn thua liểng xiểng, mất bao nhiêu là bạc. Đêm về Tùng Hiên không sao ngủ được, biết mình đã gặp phải một tay lão luyện, lại biết cách nhử mình nên trong bụng vừa mừng vừa lo, mừng vì đã lâu mới gặp cao thủ xứng tầm, lo là không biết đùng cách gì để trị người này.

Hôm sau hai bên đánh bằng phân, Hoàng Tùng Hiên cờ tuy không kém, nhưng vừa đuối sức vừa bàng hoàng nên lại thua luôn, mất thêm một khoảng tiền cực lớn, bèn tự nguyện xin ngừng không đánh nữa, bấy giờ mới cung kính hỏi danh tính của khách. Khi biết đó là Chung Trân thì giật mình, lấy làm khâm phục lắm, mới tâm sự rằng từ lâu đã nghe danh mà không giáp mặt. Hai người tứ đó thành bạn cờ. Vào thời đó Quảng Đông còn có một nhân vật cờ xuất chúng nữa là Tăng Triển Hồng. Thế là ba người này cùng nhau làm bá chú cả một vùng cờ rộng lớn, được thiên hạ kính nể đặt cho biệt danh “Việt Đông tam phượng” (ba con chim Phượng Hoàng của đất Quảng Đông).

Cờ Tướng vốn là một trò chơi vô hại nên thời nào cũng được thả nổi cho toàn dân. Chơi cờ chẳng phải xin phép xin tắc bao giờ. Tuy nhiên không phải ai cũng tiếp cận dễ dàng với cờ Không phải là do cấm đoán mà là do trình độ của người chơi. Hãy tới một sân cờ người ở lễ hội: hay thì hay dấy, đẹp thì đẹp đấy, nhưng có người chỉ đứng 5, 10 phút là bỏ đi vì “chán quá, chẳng hiểu gì cả”. Trái lại có lắm người mê mải xem tứ đầu chí cuối, lúc thì thích thú reo hò, lúc thì chép miệng lắc đầu, khi thì hăng máu chỉ trỏ tranh cãi, khi thì cười ồ thoả thích trước nước đi dạt dột của một bên. Người trình độ càng cao, hiểu càng sâu thưởng cái hay cái đẹp mới sướng. Ở những trận tỷ thí giữa các đại cao thủ thì khỏi phải nói, cử nghe tên là kẻo nhau nườm nượp đi xem, xem xong nhớ vanh vách những nước cờ tuyệt diệu ấy suốt đời.

Các đấu thủ khi thượng đài đều rất bảo trọng thanh danh, uy tín của mình. Tuyệt đại đa số các trận tỷ thí đều hết sức trung thực và quyết liệt, mang tinh thần thượng võ rất cao. Vả lại dưới hàng nghìn con mắt tinh tường của khán giả, không mấy cao thủ lại dại dột “múa rìu qua mắt thợ hay mánh lận con đen” để chuốc tiếng xấu cả đời. Có khi một cao thủ thắng cuộc đang hớn hở giơ cao chiếc cúp thì đột nhiên từ trong đám khán giả có người nhảy vọt ra, giằng lấy cúp mà kêu lên “Hãy khoan nhận cúp, xin tỷ thí vơi ta một ván, thắng thì đem cúp về!” Kẻ đoạt ngôi quán quân cũng chẳng muốn mang tiếng hèn nhát ôm cúp rút lui trước kẻ thách thức táo tợn và đầy bản lĩnh kia, thế là một trận cờ nảy lửa mới lại bắt đầu khiến cho người xem lại được hả hê chiêm ngưỡng. Bởi vậy đã từng có không ít những cuộc tranh luận. Người cho rằng cách tổ chức giải cờ quá bài bản hiện nay: nhét hàng trăm đấu thủ vào phòng kín cổng cao tường chẳng ai được xem, quy đinh thời gian thi đấu nghiêm ngặt… đã giết chết bản chất của cờ, không còn kích thích hứng khởi để đấu những ván hay nhất, đẹp nhất mà không quan tâm tới sự thắng thua, đánh mất mối quan hệ giữa khán giả và đấu thủ vốn là tác nhân quan trong trong cuộc chơi đầy tính giao lưu, hội hè, loại bỏ sự thách đố tự nhiên tạo bất ngờ thú vị. Kiểu đánh hiện nay khá là công nghiệp, các đấu thủ đều có đơn vị chủ quản: là kỳ thủ “ăn lương biên chế” hết năm này đến năm khác gặp nhau nhẵn mặt, còn ngoài dân gian dẫu có tài giỏi mấy cũng chẳng thể béng mảng vào. Lắm kỳ thủ thi đấu để giữ chế độ, giữ lương, thưởng… nên họ chơi thận trọng, chặt chẽ, không muốn mạo hiểm, tránh những đòn biến ảo, những nước tài hoa, những thử nghiệm mới mẻ, sáng tạo, nơm nớp sợ thua. Nhiều khi còn thảm hại hơn nữa: các cao thủ hễ đụng nhau là sớm bắt tay hòa để dành sức tiêu diệt những “thấp thủ”. Cuối cùng so kè nhau từng chút hệ số phụ để kiếm thành tích. Cuối cùng là tuy có tài có năng thực nhưng cứ phải nem nép chịu sự “chỉ đạo” cực kỳ vô lý của huấn luyện viên, cam tâm “tự sát” trước những đối thủ dưới cơ, tức là tự hạ nhục mình để phục vụ cho cái gọi là “quyền lợi chung”! Hỡi ôi, còn đâu thôi oanh liệt, hồn nhiên của cờ!

[b]Thêm một kỳ đài[/b]

[img]xq95-0.jpg;right;[/img]Thoạt nhìn quán Lú, một quán cà phê mới mở ở gần cầu Bình Quới, ít ai nghĩ đó lại là một kỳ đài. Cách trang trí của quán khá “mô đẹc”, người phục vụ lại là những cô gái khá xinh xắn trong trang phục như những cô thư ký văn phòng, ấy vậy mà là nơi mỗi buổi sáng, một cao thủ nào đó trong làng cờ đang đấu trí với những người thách thức để giữ vững vị trí đài chủ của mình.

Kỳ đài quán Lú mới mở gần hai tuần qua. Ngay những ngày đầu khai cuộc, những cuộc lật đổ ngoạn mục đã diễn ra. Kỳ thủ Trần Đăng Quang, vô địch A1 toàn thành, ngay ngày đầu đăng đài đã bị kỳ thủ Đinh Tiến Lộc giành mất ngôi đài chủ. Đinh Tiến Lộc cũng chỉ trụ vững được hai ngày, rồi lại để mất ngôi vào tay cô gái trẻ Ngô Lan Hương, mặc dù theo đánh giá của một số cao thủ trong làng cờ, Tiến Lộc hoàn toàn có khả năng chấp Lan Hương 2-3 nước tiên…

[img]xq95-1.jpg;left;[/img]So với kỳ đài quán Vọng Các, một kỳ đài có thâm niên gần 2 năm ở thành phố, kỳ đài quán Lú được trang bị “hiện đại” hơn với camera truyền hình trực tiếp ván cờ trên kỳ đài cho khán giả thưởng thức, bên cạnh đó không thiếu phần bình luận của các huấn luyện viên cờ nổi tiếng. Ông chủ quán Lú là Thái Huy Phong, một bác sĩ trẻ đang làm việc tại trường đại học Y dược. Huy Phong vốn là một dân mê cờ tướng, từng đoạt hạng 2, hạng 3 giải cờ sinh viên y dược. Phong nói: “Hồi sinh viên ở ký túc xá thì có cái gì khác ngoài cây đàn ghi ta và bộ cờ. Có lúc đánh liền tù tì 3- 4 ngày đến sút ký, quần áo rộng thùng thình”.

[b]Đã ăn vào máu thì thôi[/b]
Đối với máu mê cờ tướng, người ta thường không thể nói chuyện một vài năm mà thường là hàng chục năm hay cả một đời người. “Tổng kết” máu mê cờ của mình, huấn luyện viên Nguyễn Bá Hùng, người thường là bình luận viên cho các ván cờ tại kỳ đài, nói: “Tôi học văn hóa tổng cộng chỉ có 12 năm phổ thông và 4 năm đại học, chứ chơi và nghiên cứu cờ mất tổng cộng có… hơn 30 năm. Có lần, bà xã tôi đặt vấn đề nửa đùa nửa thật là chọn em hay cờ, tôi trả lời là chọn cờ vì đã lỡ mê từ nhỏ”.

Đánh cờ suốt ngày đêm, đói thì gặm bánh mì, khát thì uống cà phê đen không phải là chuyện hiếm đối với dân ghiền cờ. H.T (một trợ lý phòng tiếp thị của trung tâm thương mại Diamond Plaza, đề nghị được giấu tên), khi còn là sinh viên trường thủy sản Nha Trang, đêm trước một trận đấu với một nhà vô địch khối khác, đã mơ thấy cả những ván cờ mà mình sẽ đấu. Gia đình bán quán cà phê ở khu Thanh Đa, lúc 3 – 4 tuổi, H.T đã là người chuyên sắp các quân cờ cho khách đánh. Lớn lên, cậu bé H.T cũng mê cờ chẳng kém gì bố, một người theo anh là mê cờ đến “bỏ vợ bỏ con”. Đến nay, dù khá bận trí với công việc của mình, khi nghe kỳ đài quán Lú mở, H.T cũng đã đăng ký công đài, nhưng giờ chót anh lại bận việc, chưa có dịp đọ sức cùng đài chủ Lan Hương theo thứ tự đăng ký.

Ở cả hai kỳ đài kể trên, mỗi ngày đều có khoảng 20 – 30 người hâm mộ môn cờ tướng đến học hỏi những nước cờ của các bậc cao thủ. Thứ bảy, chủ nhật, con số đó thường lên cao hơn gấp đôi. Có người đi thành nhóm, bình luận, tranh cãi rôm rả, nhưng cũng có người chỉ đi một mình, lặng lẽ nhấm nháp cà phê và thưởng thức ván cờ. Huấn luyện viên Bá Hùng nhận định: “Những kỳ đài như Vọng Các và quán Lú vừa là một sân chơi bổ ích cho người hâm mộ cờ, vừa giúp các vận động viên cờ nâng cao trình độ vì cả năm chỉ có một số giải cờ nhất định”.

[b]Những ván cờ đời[/b]

Cứ mỗi sáng cuối tuần, ông Võ Văn Tựu, công tác trong ngành quân đội, đều cùng một vài người bạn đến quán Vọng Các xem kỳ đài. Bạn cờ của ông có khi là một vị tiến sĩ toán học ở thành phố, có khi là một nhà nông từ Bến Tre lên chơi (kỳ đài Vọng Các từng có những vị khách tận Hà Nội vào, thậm chí từ HongKong, Đài Loan qua cũng ghé chơi). Ông Tựu nói: “Sau này, được tiếp xúc thường xuyên với các danh cờ mới thấy cái chuyện bỏ ra ba bốn ngày trời liên tiếp để chơi cờ là hoang phí. Bỏ ít thời gian, nhưng có nghiên cứu, học hỏi một cách bài bản thì trình độ cờ còn tiến bộ hơn thời chơi tối ngày mà vẫn đánh cờ đui”. “Cờ đui”, theo ông, là việc chơi cờ mà không quản lý được quân cờ, “giống như bị đui, cứ đút cờ cho người ta ăn mà cứ tưởng là người ta chơi hay hơn mình”. Các danh thủ bao giờ cũng quản rất chặt những nước đi của mình, họ thường tiên đoán trước 5 – 7 nước cờ trong mỗi tình huống.

[img]xq95-2.jpg;right;[/img]Ông Tựu nói: “Đánh cờ là luyện tâm như ông bà mình nói. Phải biết cách thắng đã đành, nhưng đôi lúc còn phải biết cách thua. Người quyết đoán hay người do dự, người kiên trì hay người thường mất bình tĩnh trong những lúc khó khăn, thể hiện rõ qua cách đánh cờ”. H.T cũng có những cảm nhận như ông Tựu. Anh kể: “Có lần, tôi bị buộc phải đánh cờ với ba của cô bạn gái khi tôi đến chơi ở nhà cô ấy. Ván đầu tôi thắng, ông có vẻ rất tức tối vì ông cũng là vô địch cờ tướng của một công ty mà, thế là những ván sau tôi lẳng lặng nhường cho ông ấy thắng”. H.T cho rằng môn cờ tướng, sở dĩ có thể ăn vào máu mê của giới đàn ông vì nó gắn liền với tính sỉ diện. H.T nói: “Mình có thể thua người ta về bóng bàn, quần vợt vì mình thiếu luyện tập, nhưng cờ tướng là môn chơi trí tuệ, nên khi thua người ta thường có cảm giác là mình thua về trí tuệ, khó chịu lắm. Có người chỉ vì cái máu háo thắng mà bị dân cờ độ gài đánh độ thua đến bán nhà”. H.T cho rằng môn cờ tướng cũng đã giúp anh nhiều trong công việc như hiện nay. “Việc của tôi là hàng ngày tiếp xúc, thương lượng với khách hàng. Mình phải nghĩ trước những tình huống sẽ diễn ra, như việc đoán định những nước cờ sẽ đi và những nước cờ đối phương sẽ đối phó”, H.T nói…

Cờ tường, môn chơi “cổ lỗ sĩ” tưởng chừng sẽ mai một với thời gian, lại có khuynh hướng phát triển trong thời gian gần đây. Theo huấn luyện viên Bá Hùng, giới trẻ, nhất là giới sinh viên (kể cả giới nữ), tỏ ra hâm mộ môn chơi này không kém những người đứng tuổi, và họ đã trình làng những kỳ thủ mà các bậc cao thủ trong làng cũng phải kiêng nể…