Cờ cười: Trói vợ

Làm các bài giải cờ thế chính là sự hoàn thiện cao về lý thuyết và rèn luyện kỹ năng. Mặt khác qua làm loại bài tập này mà nhập tâm được hàng trăm dạng phức tạp của các thế có mà trước sau rồi cũng xuất hiện trong các ván đấu.

Người ta kể rằng có một kỳ thủ cấp kiện tướng hẳn hoi, cờ tàn còn Mã Tượng mà không sao chiếu hết được vua đối phương, ấy chỉ vì không thuộc bài.

Các bài tập cờ thật muôn hình vạn trạng từ đơn giải nhất là “Chiếu hết sau một nước”, tiến dần lên hai, ba… bảy nước…

Có bài tập chỉ dành cho các đòn bắt đôi, chiếu đôi. Có loại bài tập chuyên về thí quân, có loại bài tập chuyên về phòng thủ (hòa cờ), có bài tập về các đòn chiến thuật… cũng có loại bài tập chỉ nhằm kiểm tra chỉ số thông minh của kỳ thủ.

Như vậy các bài tập là cả một khối lượng đồ sộ, chẳng thế mà nhà sư phạm cờ bậc thầy thế giới Mikhail Botvinik đã có những chỉ dẫn hết sức nghiêm túc cho các học trò của mình trong việc phải làm đầy đủ và toàn diện các bài tập cờ ngay khi họ còn rất bé. Không chỉ là việc giải được các bài tập mà việc phân tích các cách giải sau đó cũng không kém phần quan trọng. Cũng chính qua việc giải các thế cờ của học trò mà các huấn luyện viên phát hiện ra những khả năng, nắm bắt được cá tính, phong cách, sở trường sở đoản của học trò mình.

Một trong những nguyên nhân dẫn tới ít làm bài tập ở các lớp huấn luyện của ta là số lượng bài tập còn quá ít. Để có được một tuyển tập các toại bài tập đòi hỏi sự khảo cứu, sắp xếp, phân loại, định mức độ khó dễ… vừa công phu vừa tốn không ít thời gian, lại phải từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau. Một bộ sưu tập cờ thế thường ở con số hàng vạn, hàng chục vạn là chuyện bình thường. Nếu không có những bộ sưu tập cờ thế như vậy thì hoặc không có đủ bài tập hoặc chỉ có được một mớ bài tập “hổ lốn” thích gì giải nấy không theo một thứ tự, trình độ nào hết. Hiện nay các sách bài tập cớ còn ít cho nên việc giải các bài tập các thế có còn bị coi nhẹ. Ỏ các nước có nền cờ tân tiến, ở mỗi câu lạc bộ, thậm chí mỗi gia đình có những tủ gỗ chia thành nhiều ô nhỏ như kiểu thư viện, mỗi ô chứa một loại bài tập, hay một loại cờ thế cho người chơi cờ tập luyện, có những đĩa CD có thế cung cấp một số lượng lớn các thế cờ…

Cách tập luyện bài bản như thế giúp cho kỳ thủ sớm tinh thông “nghề nghiệp”, khi thi đấu thực tế sẽ nhận ra rất nhanh thế trận, chiến thuật, các loại “đòn phép” của đốt phương trên nền tảng hàng nghìn thế trận đã quen giải từ nhà, hay tự mình hình thành những đòn phối hợp bất ngờ tấn công, lật ngược thế cờ giành thắng lợi.

[img]xq391-0.jpg;right;[/img]Giới cờ giang hồ Việt Nam đã được định hình khá sớm. Một mặt do nằm giáp với Trung Quốc nên cờ Tướng được truyền bá sang nước ta từ lâu, mặt khác cộng đồng Hoa kiều sinh sống ở nước ta rất đông, nhất là ở các thành phố lớn như Sài Gòn, Hà Nội, Đà Nẵng, Nha Trang, Cần Thơ, Bạc Liêu, Hải Phòng… Cờ Tướng là một trong những trò chơi hứng thú nhất của cộng đồng này. Có nhiều gia đình con cháu đều là những danh thủ giỏi. Ở đồng bằng sông Cửu Long cũng xuất hiện những cao thủ lỗi lạc một thời, ở miền Bắc có Nam Định, Thái Bình, Hà Đông… là những vùng đất sản sinh ra những danh kỳ lừng danh. Miền Trung ít hơn nhưng cũng từng có những danh thủ tiếng tăm. Từ đội ngũ những tay cờ kỳ tài ấy đã xuất hiện như bậc cao thủ ngao du khắp các tỉnh. Đi ít thì những tỉnh lân cận hay một vùng như đồng bằng Nam Bộ hay đồng bằng Bắc Bộ, nhiều hơn là từ Bắc vào Nam, từ Nam ra Bắc. Những chuyến đi, những ván đánh của họ một số được ghi lại tới nay, những chuyến đi của họ trở thành những giai thoại thú vị mà các bậc cao niên vẫn còn kể cho tới tận bây giờ.

Có thể kể ra đây trong giới cờ giang hồ một số tên tuổi khá nổi bật như Hứa Văn Hải, Nguyễn Thành Hội, Nguyễn Văn Ngoan, Hà Quang Bố, Trần Quái, Phạm Thanh Mai, Đặng Đình Yến, Nguyễn Thi Hùng, Trần Đình Thủy, Nguyễn Minh Trưng, Trần Văn Ninh… (các tên tuổi bậc nhất của làng cờ Việt Nam đã được nói tới trong các tập của sách “Cờ Tường: Sự tích, Thú chơi, hai thoại”. Chính họ góp phần khuấy động cả phong trào cờ Tướng trên khắp toàn quốc. Không một môn cờ nào khác ở nước ta lại hoạt động sâu rộng, sôi động trong quần chúng và có tiếng vang như thế.

Trình độ cờ giang hồ tuy rất cao, nhưng đó là thời mù tịt thông tin về các đối thủ, nếu có nghe tới ai đó cao cờ thì cũng chỉ là “kiến kỳ thanh bất kiến kỳ hình”, lắm khi gặp nhau đánh nhau vỡ đầu mới hay đó là tên tuổi mình ngưỡng mộ. Sau đây là một vài mẩu chuyện về những cuộc gặp nhau khá thú vị như thế.

Chung Trân là một danh kỳ có tên tuổi, ông đã từng giang hồ sang Việt Nam và đánh thắng nhiều trận khiến tới bây giờ các kỳ thủ Việt Nam cao tuổi vẫn nhớ tới chuyên du đấu ấy. Sau khi chu du Việt Nam bèn quay về Trung Quốc theo đường Quảng Đông. Bấy giờ ở Quảng Đông có một đại cao thủ tiếng tăm lưng lẫy tên gọi là Hoàng Tùng Hiên, là một trong “Tứ đại thiên vương” của vùng này, nhưng Hoàng Tùng Hiên là nhà giàu, có cơ nghiệp đồ sộ nên chẳng cần phải đi giang hồ, chỉ ở nhà mà người tới xin tỷ thí ngày nào cũng có, người nào cũng xưng mình là cao thủ giang hồ nên dần dà Tùng Hiên cũng chẳng còn nhớ được hết những tên tuổi các bậc cao thủ ấy. Vả lại Tùng Hiên phần lớn đều đánh thắng bọn họ. nhiều lẩn chấp cả Mã mà vẫn thắng, nên gặp ai đánh thì đánh nhưng không quan tâm mấy tới tên tuổi hay lai lịch làm gì.

Một bữa có người khách lạ tới dinh Hoàng Tùng Hiên yết kiến và xin tỷ thí. Sau khi phân ngôi chủ khách, bèn ngả bàn cờ ra. Chủ hỏi vậy tiên sinh đinh đánh thế nào? Khách đáp “Tiếng tăm ngài nổi như cồn như sông bể, thế thì hãy chấp tôi Mã!” Hoàng xua tay mà rằng:”ở đây cung có lúc tôi chấp đã nhưng với tiên sinh chưa biết thế nào, tôi không dám, may ra chỉ chấp được một tiên!” Khách đáp: “Thực ra nếu tôi là kẻ ‘nổi danh thì chắc ngài phải biết từ lâu, nam ngài không biết tới tôi thì tôi cũng như muôn người giữa đám loạn quân, ngài không chấp thì tôi đánh làm sao lại”. Rốt cuộc Hoàng đồng ý chấp 2 tiên. Ngày đầu tiên Hoàng Tùng Hiên thua cả, cũng đã lấy làm lại. Sang ngày thứ hai bèn đề nghị chỉ chấp một tiên, khách bằng lòng. Hai người kịch chiến từ sáng tới khuya, Tùng Hiên phải vận hết công lực nhưng rốt cuộc vẫn thua liểng xiểng, mất bao nhiêu là bạc. Đêm về Tùng Hiên không sao ngủ được, biết mình đã gặp phải một tay lão luyện, lại biết cách nhử mình nên trong bụng vừa mừng vừa lo, mừng vì đã lâu mới gặp cao thủ xứng tầm, lo là không biết đùng cách gì để trị người này.

Hôm sau hai bên đánh bằng phân, Hoàng Tùng Hiên cờ tuy không kém, nhưng vừa đuối sức vừa bàng hoàng nên lại thua luôn, mất thêm một khoảng tiền cực lớn, bèn tự nguyện xin ngừng không đánh nữa, bấy giờ mới cung kính hỏi danh tính của khách. Khi biết đó là Chung Trân thì giật mình, lấy làm khâm phục lắm, mới tâm sự rằng từ lâu đã nghe danh mà không giáp mặt. Hai người tứ đó thành bạn cờ. Vào thời đó Quảng Đông còn có một nhân vật cờ xuất chúng nữa là Tăng Triển Hồng. Thế là ba người này cùng nhau làm bá chú cả một vùng cờ rộng lớn, được thiên hạ kính nể đặt cho biệt danh “Việt Đông tam phượng” (ba con chim Phượng Hoàng của đất Quảng Đông).

Cờ Tướng vốn là một trò chơi vô hại nên thời nào cũng được thả nổi cho toàn dân. Chơi cờ chẳng phải xin phép xin tắc bao giờ. Tuy nhiên không phải ai cũng tiếp cận dễ dàng với cờ Không phải là do cấm đoán mà là do trình độ của người chơi. Hãy tới một sân cờ người ở lễ hội: hay thì hay dấy, đẹp thì đẹp đấy, nhưng có người chỉ đứng 5, 10 phút là bỏ đi vì “chán quá, chẳng hiểu gì cả”. Trái lại có lắm người mê mải xem tứ đầu chí cuối, lúc thì thích thú reo hò, lúc thì chép miệng lắc đầu, khi thì hăng máu chỉ trỏ tranh cãi, khi thì cười ồ thoả thích trước nước đi dạt dột của một bên. Người trình độ càng cao, hiểu càng sâu thưởng cái hay cái đẹp mới sướng. Ở những trận tỷ thí giữa các đại cao thủ thì khỏi phải nói, cử nghe tên là kẻo nhau nườm nượp đi xem, xem xong nhớ vanh vách những nước cờ tuyệt diệu ấy suốt đời.

Các đấu thủ khi thượng đài đều rất bảo trọng thanh danh, uy tín của mình. Tuyệt đại đa số các trận tỷ thí đều hết sức trung thực và quyết liệt, mang tinh thần thượng võ rất cao. Vả lại dưới hàng nghìn con mắt tinh tường của khán giả, không mấy cao thủ lại dại dột “múa rìu qua mắt thợ hay mánh lận con đen” để chuốc tiếng xấu cả đời. Có khi một cao thủ thắng cuộc đang hớn hở giơ cao chiếc cúp thì đột nhiên từ trong đám khán giả có người nhảy vọt ra, giằng lấy cúp mà kêu lên “Hãy khoan nhận cúp, xin tỷ thí vơi ta một ván, thắng thì đem cúp về!” Kẻ đoạt ngôi quán quân cũng chẳng muốn mang tiếng hèn nhát ôm cúp rút lui trước kẻ thách thức táo tợn và đầy bản lĩnh kia, thế là một trận cờ nảy lửa mới lại bắt đầu khiến cho người xem lại được hả hê chiêm ngưỡng. Bởi vậy đã từng có không ít những cuộc tranh luận. Người cho rằng cách tổ chức giải cờ quá bài bản hiện nay: nhét hàng trăm đấu thủ vào phòng kín cổng cao tường chẳng ai được xem, quy đinh thời gian thi đấu nghiêm ngặt… đã giết chết bản chất của cờ, không còn kích thích hứng khởi để đấu những ván hay nhất, đẹp nhất mà không quan tâm tới sự thắng thua, đánh mất mối quan hệ giữa khán giả và đấu thủ vốn là tác nhân quan trong trong cuộc chơi đầy tính giao lưu, hội hè, loại bỏ sự thách đố tự nhiên tạo bất ngờ thú vị. Kiểu đánh hiện nay khá là công nghiệp, các đấu thủ đều có đơn vị chủ quản: là kỳ thủ “ăn lương biên chế” hết năm này đến năm khác gặp nhau nhẵn mặt, còn ngoài dân gian dẫu có tài giỏi mấy cũng chẳng thể béng mảng vào. Lắm kỳ thủ thi đấu để giữ chế độ, giữ lương, thưởng… nên họ chơi thận trọng, chặt chẽ, không muốn mạo hiểm, tránh những đòn biến ảo, những nước tài hoa, những thử nghiệm mới mẻ, sáng tạo, nơm nớp sợ thua. Nhiều khi còn thảm hại hơn nữa: các cao thủ hễ đụng nhau là sớm bắt tay hòa để dành sức tiêu diệt những “thấp thủ”. Cuối cùng so kè nhau từng chút hệ số phụ để kiếm thành tích. Cuối cùng là tuy có tài có năng thực nhưng cứ phải nem nép chịu sự “chỉ đạo” cực kỳ vô lý của huấn luyện viên, cam tâm “tự sát” trước những đối thủ dưới cơ, tức là tự hạ nhục mình để phục vụ cho cái gọi là “quyền lợi chung”! Hỡi ôi, còn đâu thôi oanh liệt, hồn nhiên của cờ!

[b]Nguyên tắc 2: Tích cực giành quyền chủ động với đối phương[/b]
Khi thế cờ bị kém thì cần làm gì? Bạn cần chơi “tích cực chủ động”, giành giật từng cơ hội nhỏ để khống chế cục bộ.

Nếu chỉ đơn thuần “đỡ” thì bạn dễ bị ép, mỗi lúc mỗi kém. Phải nghĩ tới nước “đánh” buộc đối phương phải điều chỉnh cục thế, từ đó tiến tới điều khiển xu hướng phát triển của ván cờ.

Tại giải đồng đội toàn quốc Trung Quốc 1994 có thế cờ như sau. Kỳ thủ Quảng Đông cầm quân trắng đã đi:

[game]
FORMAT WXF
GAME Nguyên tắc 2
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eakaer1/9/2h3hc1/2C1p1p1p/2p6/6r2/2P1P3P/Hc4H2/4C4/R1EAKAER1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. P7.3? S4.5 2.M3/1?? P8.6
/*Đi như vậy hoàn toàn thụ động phòng thủ, các quân không triển khai được, tình thế ngày càng kém. Trắng nên nghĩ đến việc bỏ Mã lấy thế như dưới đây: X9-8 X7.2, T3.5 P2/3, X8.4 sau đó P7-9 rồi lại P5-8 bắt Pháo trên hà của Đen, tuy kém 1 quân nhưng lợi dụng vị trí bất lợi Xe đối phương, tiếp tục khai thác nhược điểm giành quyền chủ động.*/
3. X9-8 P2/3 4. P5-7 T7.5
5. Pt-9 X7-1 6. P7-9 X1-4
/*Trương ảnh Phú cầm quân Đen đã tiến Pháo đè Mã, lại thoái Pháo bên phải, lên Tượng ổn định thế trận, không cho Pháo đối phương phát huy tác dụng. Đến đây Đen hoàn toàn khống chế cục diện.*/
7. X8.2 B7.1 8. T3.5 M7.6 }END[/game]
Đen nhất định thắng.

Cũng với thế cờ như trên ván Vương Giả Lương – Hầu Ngợc Sơn chọn cách chơi khác. Vương đi:

[game]
FORMAT WXF
GAME Vương Giả Lương – Hầu Ngợc Sơn
RED Vương Giả Lương
BLACK Hầu Ngợc Sơn
FEN 2eakaer1/9/2h3hc1/2C1p1p1p/2p6/6r2/2P1P3P/Hc4H2/4C4/R1EAKAER1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. X9-8! X7.2 2. P7.3 S4.5
3. M9.8! T7.5 4. P7-9 B3.1
/*Trắng bỏ Mã để lên Mã trái, phát động thế công ở cánh phải bên Đen. Bạn xem thế cờ, Đen có thể đi X7-4 được không? Nếu Đen X7-4 thì P9/7 P2/1, X8.3 Trắng lấy lại quân chiếm ưu. Thực chiến Hầu Ngọc Sơn đã tiến Tốt bắt Mã tranh tiên.*/
5. X2.4! B7.1!
/*Trắng tiến Xe tuần hà, vì nếu B7.1 ăn Tốt thì P8.3 bắt Mã (chờ P8-7 đe chiếu bí ăn Xe) Trắng kém nặng. Đen tiến Tốt 7 là nước đi có lực, vì nếu B3-2 ăn Mã thì Trắng X2-8 ăn Tốt, thế công mạnh mẽ, Đen có phòng thủ.*/
6. T7.5 B7.1 7. M8.7!
/*Nhảy Mã bỏ Xe, đưa 4 quân đánh vào một cánh là nước đi có lực.*/
7. … B7-8
8. X8.2 X7/3 9. P5-8 X7-4
10. X8-6!
/*Nếu vội X8.7 X4.4, X8-6 Tg5-4, P8.8 Tg4.1, P8-2 B3.1, Trắng tuy không thiếu quân nhưng Đen nhiều hơn 2 Tốt chiếm ưu thế lớn.*/
10. … X4-2 11. M7.9 S5.4
12. M9/8 M3.2 13. X6-8
/*Đen tiến Sĩ giải nguy là nước hay. Nễu nhầm lẫn X2/2 hoặc X2/3 thì tất yếu thua (đề nghị các bạn chỉ ra nước thua này).

Trắng thoái Mã rồi bình Xe bắt Mã là đúng. Nếu X6.5 ăn Sĩ thì Đen đi X2.4 ăn Pháo, M9.8 T5/3, M8/7 Tg5.1 Trắng khó chơi.*/
13. … X8.1!
/*Đen bỏ Mã cánh phải để ra Xe là cách chơi tích cực. Nếu M2.3 thì X8.7 Tg5.1, X8/1 Tg5/1, P8.6 sau đó X8-7 chờ trùng Pháo chiếu, nhất định thắng.*/
14. X8.3 X8-1 15. X8.4 Tg5.1
16. P9-4 M7/6 17. X8-4 B3.1 }END[/game]
Sau mười mấy nước quyết chiến ở trung cục, đến đây hai bên chuyển dần vào giai đoạn cờ tàn.

Các bạn có thể thấy, do dám bỏ quân, chơi tích cực chủ động nên Vương Gia Lương đã không để Hầu Ngọc Sơn ép. So sánh với ván của kỳ thủ Quảng Đông với Trương Ảnh Phú quả có khác xa.