Cờ Tướng Khai cuộc cẩm nang: Chương IV Pháo đầu đối bình phong mã cổ điển

Chuyển quân là một kỹ xảo thực hành trọng yếu trong cờ tướng nhưng lại ít được các bạn trẻ chú ý. Chuyển quân là đưa quân cờ từ điểm này đến điểm khác trên bàn cờ theo một ý đồ chiến thuật nhất định. Ý đồ chiến thuật sẽ quyết định cách chuyển quân. Vì vậy, trước khi cầm quân đi bạn hãy xác định ý đồ chiến thuật, ước lượng khó khăn sẽ gặp phải và tính toán cách thức giải quyết.

Ngược lại khi đối phương chuyển quân, bạn hãy tập trung chú ý tìm hiểu ý đồ chiến thuật của đối phương. Có nắm được ý đồ chiến thuật của đối phương ta mới có cách chống lại hiệu quả, kịp thời. Và để đáp ứng kịp chúng ta cũng dùng đến kỹ xảo chuyển quân.

Trong giải cớ Tướng cá nhân toàn Trung Quốc năm 1993, Trương Ảnh Phú gặp Lâm Hoàng Mẫn đã xảy ra tình huống như sau (hình vẽ).
[game]
FORMAT WXF
GAME Trương Ảnh Phú gặp Lâm Hoàng Mẫn
RED Trương Ảnh Phú
BLACK Lâm Hoàng Mẫn
FEN 2eak2h1/4a3c/2h1e2c1/p2Hp1p1p/7r1/1R3HP2/P3P3P/C3EC3/9/3AKAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Trương có quân Mã 6 chực chờ nhảy chiếu. Ở lộ 4 Trương có nước tiền Mã hậu Pháo cấm Tướng. Nhưng Lâm có Pháo 9 cấm nước chiếu này. Bây giờ phải làm thế nào? Đánh giá lại cục thế, Trương nhận xét cánh trái của Lâm tuy nhiều quân nhưng lại là cánh yếu vì quân phối hợp vị trí không tốt. Chủ lực của Trương đang tập trung ở cánh phải của Lâm là cánh quân vững chắc. Do đó Trương thấy cần phải chuyển quân sang công kích cánh trái đang yếu của Lâm:*/
1. B3.1! X8-7
/*Tiến Tốt 3 là “điệu hổ ly sơn” để mở thông lộ 8 đối phương.*/
2. X8/3 M3.4 3. X8-2 M4.6 4. X2.6 X7-8
5. X2.1! }END[/game]
Bên Tiên nhất định thắng.

Chúng ta xem thêm một ví dụ khác cũng lấy từ giải toàn quốc Trung Quốc. Đây là cục diện trận đấu của Vu Hồng Mộc gặp Trần Tín An. Cục thế đang tương đương vì Vu kém một Tượng nhưng lại có Tốt qua hà ở lộ 7. Nếu giữ được quân Tốt này thì sau mấy nước nữa Vu chắc chắn chiếm ưu. Trần có Xe kỵ hà bắt Tốt 7, bắt được Tốt có nghĩa là Vu sẽ kém thế. Quân Tốt bây giờ là trung tâm chú ý của cả hai bên. Tốt di chuyển chậm lại bị Xe cơ động nhanh truy sát. Vu tính và quyết định dùng chiến thuật “vây Ngụy cứu Triệu”:

[game]
FORMAT WXF
GAME Vu Hồng Mộc gặp Trần Tín An
RED Vu Hồng Mộc
BLACK Trần Tín An
FEN 1r2kae2/hC2a4/4e1h2/p1P1p3p/2r6/9/P3P2RP/4C4/9/1REAKA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1 . X2.4! M7.8
/*Tiến Xe bắt Mã là nước hay. Nếu bên Hậu M7.6 thì X2/2 ghim chặt 2 cây.*/
2. B7.1 M8/6 3. X2-3! M6.8
/*Vì bên Tiên bình Xe có nước phục bắt Mã : X3/1 nên Xe bên Hậu không dám ăn Tốt.*/
4. X3-2! M8/6 5. X2-3 M6.8
6. X3-2 M8.6
}END[/game]

Bên Tiên bảo vệ được Tốt, chiếm ưu.

Tại Giải cờ tướng Quảng Nam năm 2011, nhiều ánh mắt của khán giả lẫn các kỳ thủ nam đều đổ dồn về dãy bàn thi đấu của nữ. Không hẳn vì ở đây có sự hiện diện của những gương mặt khả ái, cũng không phải do các ván đấu diễn ra quyết liệt mà vì ở đó có 1 kỳ thủ nữ khá lớn tuổi đến từ huyện Bắc Trà My – Đinh Thị Trà Vinh. Đã ngoài 60 tuổi, nhưng bà Đinh Thị Trà Vinh mới chỉ lần đầu tham gia giải. “Cờ tướng mà! Vấn đề là trình độ cờ cao hay thấp chứ đâu quan trọng chuyện trẻ hay già” – bà Vinh không ngần ngại chia sẻ. Nghe kỳ thủ Trà Vinh cùng với các đối thủ xưng hô “cháu cháu”, “cô cô” khi thi đấu, có thể cảm nhận sự thân thiện, tinh thần thể thao cao thượng qua từng nước cờ dù nhiều lúc, họ phải “vò đầu bứt tai” suy nghĩ trước khi quyết định di chuyển quân cờ. Xếp vị trí thứ 10 sau 4 ván thắng và 3 ván thua, tuy kết quả còn khiêm tốn nhưng có thể nói là tương đối mỹ mãn đối với kỳ thủ Trà Vinh khi lần đầu dự tranh, nhất là phải ngồi suốt 2 ngày thi đấu trước các đối thủ trẻ.
[img]xq593-0.jpg;center;Giải cờ tướng Quảng Nam năm 2011 thu hút sự tham gia của nhiều kỳ thủ đến từ khắp nơi trong tỉnh[/img]
Tại giải đấu năm nay còn có một kỳ thủ cũng thuộc hàng “cô, dì” của đối thủ là Huỳnh Thị Giỏi (Tam Kỳ). Nếu như Đinh Thị Trà Vinh lần đầu tham gia thì chị Giỏi đã tham gia từ ngày giải được tổ chức lần đầu tiên (vào năm 1997). Đến nay, gần như chị không bỏ sót năm nào và đã không ít lần lọt vào tốp nhận huy chương. Tuy nhiên, phải đến giải năm nay kỳ thủ Huỳnh Thị Giỏi mới được bước lên bục cao nhất. Đây là phần thưởng xứng đáng cho những nỗ lực và sự kiên trì của người phụ nữ hơn 50 tuổi này. “Càng ngày giải càng có nhiều kỳ thủ trẻ tài năng và thi đấu khá tốt. Đây sẽ là lớp kỳ thủ đầy hứa hẹn cho giải các năm sau thêm phần hấp dẫn” – chị Giỏi nhận định.

Ở nội dung nam, những năm trước đây cũng có khá nhiều kỳ thủ lớn tuổi nhưng đến năm nay, do áp lực về thành tích lẫn sức khỏe (vì phải thi đấu liên tiếp 2 ngày) khiến một số đành chia tay với giải. Có lẽ, người lớn tuổi nhất còn “bám trụ” là Nguyễn Tấn Lịch (Tam Kỳ). Kỳ thủ đã “lên chức” ông nội này từng có thời điểm bày tỏ ý định không thi đấu nữa nhưng với vai trò “đầu tàu” và là chỗ dựa cho lớp đàn em nên đến nay vẫn gắn bó với giải. Có thể nói, hiện nay Tấn Lịch là kỳ thủ sở hữu nhiều chức vô địch cờ tướng tỉnh Quảng Nam nhất và cũng là người tham dự lâu năm nhất (gần như dự đủ tất cả các giải kể từ năm1997 đến nay). Sau khi rơi xuống vị trí thứ 8 ở giải năm 2010, Tấn Lịch đã trở lại với ngôi vị á quân giải năm 2011. Chưa thể chiếm lại vị trí độc tôn của làng cờ đất Quảng như nhiều năm trước đây, nhưng với giải nhì năm nay cũng là một kết quả đáng khâm phục của người đàn ông đã bước sang tuổi 53 này.

Không phân loại tuổi tác, nét đặc thù của cờ tướng còn ở việc không phân biệt thể trạng giữa các đối thủ. Người khuyết tật vẫn có thể thi đấu với người bình thường. Trong số này, đáng nhớ nhất là Nguyễn Ngọc Hùng (Tiên Phước). Đây là kỳ thủ vốn không còn xa lạ với những ai hâm mộ môn cờ tướng trên cả tỉnh không chỉ vì đôi chân tật nguyền mà còn ở tài năng của anh. Từng đăng quang chức vô địch toàn tỉnh năm 2003, vô địch khối miền núi thuộc chương trình Đại hội TDTT tỉnh Quảng Nam lần thứ VI-2009 và rất nhiều lần nằm trong tốp 3, Ngọc Hùng khiến nhiều đối thủ phải kiêng nể bởi sự ổn định trong thi đấu. Dù là nhờ bạn bè cõng đi thi đấu nhưng nhiều năm qua anh không bỏ sót giải đấu nào. Thất bại đáng tiếc trong ván cuối cùng tại giải năm nay khiến Hùng rơi xuống vị trí thứ 6 với 5 điểm nhưng đây cũng là một kết quả đáng khích lệ cho chàng trai người Tiên Phước bởi sự khiếm khuyết về thể hình và thể lực của mình. Trước đó còn có thể kể đến Nguyễn Lê Thúc Vĩnh (Núi Thành). Chưa có được thành công ở môn cờ tướng như Nguyễn Ngọc Hùng nhưng Thúc Vĩnh lại có lợi thế hơn nhờ thi đấu cả 2 môn cờ vua và cờ tướng và từng gặt hái được thành tích tại giải cờ vua người khuyết tật toàn quốc.

Rõ ràng, so với các môn thể thao khác thì cờ tướng không có được sự sôi nổi, quyết liệt đến mức cuồng nhiệt nhưng bù lại, nhiều nét độc đáo của cờ cũng đủ cuốn hút người hâm mộ. Chơi cờ là thú vui tao nhã, thử thách tài trí con người. Có lẽ cũng vì thế mà chơi cờ là niềm đam mê của nhiều người ở mọi lứa tuổi, giới tính, thành phần xã hội…

[img]xq593-1.jpg;center;Đinh Thị Trà Vinh – kỳ thủ lớn tuổi nhất giải.[/img]
[img]xq593-2.jpg;center;Sự ổn định trong thi đấu của Nguyễn Ngọc Hùng khiến các kỳ thủ phải kiêng nể[/img]

[b] III. THẾ TRẬN PHÁO QUÁ CUNG VỚI CÁC TRẬN ĐỐI CÔNG CỦA BÊN ĐI HẬU[/b]

Bên đi tiên không tấn công trung lộ mà dồn quân sang một cánh để uy hiếp đối phương, do đó nẩy sinh ra trận Pháo Quá Cung. Kiểu chơi này đặc trưng bởi nước đi đầu tiên là P2-6 hoặc P8-4, nghĩa là đưa Pháo sang chỗ tai Sĩ ở cánh bên kia, khác với Sĩ Giác Pháo là con Pháo vào chỗ tai Sĩ nhưng chưa quá cung.

Các tài liệu cổ như [b]Quất trung bí[/b] và [b]Mai hoa phổ[/b] đều có giới thiệu kiểu chơi này, điều đó cho thấy đây là một loại trận xuất hiện ít ra là trên 300 năm nay. Thế nhưng thời xưa người ta nghiên cứu không sâu nên giới thiệu [b]Pháo Quá Cung[/b] rất thô thiển, nhiều sai lầm, thậm chí biến nó thành một kiểu phòng thủ thụ động chứ không phải tấn công. Do đó các danh thủ đương đại nghiên cứu, sửa đổi và bổ sung để thế trận này trở nên lợi hại hơn, tích cực tấn công hơn. Điều lý thú là [b]Pháo Quá Cung[/b] được sử dụng cho cả bên đi hậu để tấn công bên đi tiên nếu bên đi tiên chơi trận [b]Phi Tượng đầu[/b]. Cần chú ý, chơi các quân dồn cục lại, ách tắc một cánh, rất dễ bị động trước sức ép của đối phương.

[b]A. PHÁO QUÁ CUNG VỚI PHÁO ĐẦU[/b]

Các tài liệu phát hiện Pháo đầu là phản đòn mạnh nhất để “trị” trận Pháo Quá Cung, do đó các tay cờ thời xưa chủ yếu nghiên cứu cách phá trận của Pháo đầu.

Để các bạn thấy được những sai lầm, nhược điểm của Pháo Quá Cung theo kiểu cổ điển, xin giới thiệu phần lý thuyết nêu trong Mai hoa phổ.