Du hí văn chương: Song lăng trận

[b]Ván 7: TRỤC TÂM TRẬN[/b]
Trắng đi trước thắng.
[game solutionday=7]
FORMAT WXF
GAME TRỤC TÂM TRẬN
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
FEN 9/9/3a1k3/9/1H5H1/4R4/1h5r1/9/3K1p3/9 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. M8.6 Tg6/1 2. X5-4 Tg6-5
3. M2.3 Tg5-4 4. M6.8 Tg4/1
5. X4.5 }END[/game]

Riêng trong thiên hà của chúng ta đã có khoảng 10 tỷ ngôi sao tạo thành một dòng sông sữa cực đẹp (dải Ngân Hà) vắt ngang bầu trời đêm. Tuy nhiên số lượng này cũng chỉ đủ cho chiếc máy chơi cờ mạnh nhất hiện nay – Deep Blue tính trong vòng… 10 phút. Các nhà khoa học cho rằng trong toàn vũ trụ lại có cỡ 10 tỷ thiên hà như của chúng ta. Tức là có cỡ 100 tỷ tỷ ngôi sao. Nếu viết ra đầy đủ con số đó phải thế này:

100’000’000’000’000’000’000 (20 con số 0)

Quả là một con số cực lớn. Ta thử tính xem nếu đem Deep Blue tính số nước cờ nhiều như thế này phải mất bao lâu. Tốc độ của máy khi chiến thắng nhà vô địch thế giới Kasparov là 200 triệu (2 x10⁸) nước một giây. Ta lại biết một năm có 365 ngày, mỗi ngày 24 giờ, mỗi giờ có 60 phút và mỗi phút có 60 giây, tức là một năm có 60x60x24x365 giây. Dễ dàng tính được thời gian:

1020 / (2 x10⁸ x 60 x 60 x 24 x 365) = 15854 năm

Con số lớn đấy chứ? Phải mất hơn 158 thế kỉ ròng rã mới tính xong mọi thế cờ.

Tuy nhiên, chỉ cần có khoảng 1000 máy tính Deep Blue (một con số trong tầm tay của loài người) và với khả năng của các nhà khoa học cứ hai năm tăng tốc độ lên gấp đôi, thì chỉ cần cỡ 5 năm nữa chúng ta sẽ tính xong mọi thế cờ có thể có. Khi đó ta sẽ lập được một cẩm nang cờ (cờ Tướng hoặc cờ Vua). Rồi… vĩnh biệt những giây phút suy nghĩ nát óc tìm nước đi. Bạn chỉ cần tra trong cẩm nang sẽ biết được phải đi nước nào để chắc chắn thắng, hoà hoặc xếp cờ chịu thua ngay sau khi đi nước đầu tiên. Trò chơi cờ hấp dẫn từ hàng nghìn năm nay lúc đó sẽ giống như trò… tra từ điển.

[b]Chả lẽ trò chơi cờ sẽ như thế sao?[/b]

May thay, không phải thế. Câu ví von trên đã phóng đại… ngược. Ta cần tính xem số thế cờ phải là bao nhiêu.

Cờ Tướng (và cờ Vua) có giá trị trung bình của hệ số phân nhánh khoảng 38 (bạn có thể thấy con số này khi chơi với VSCCP). Ta hãy lấy tròn là 30 cho dễ tính toán. Có nghĩa lúc đầu (ở độ sâu 1) ta có thể lựa chọn một trong 30 nước đi khác nhau. Đến độ sâu tiếp theo (độ sâu 2), lượt đối phương lại có thể chống trả mỗi nước đi đó cũng bằng một trong 30 nước có thể có, tức là tổng số có thể có 30×30 nước đi. Cứ như thế đến độ sâu d, có khoảng 30d nước đi có thể có. Với d = 68 (độ sâu của một ván cờ rất bình thường, mỗi bên đi 34 lần) thì 30⁶⁸ xấp xỉ 10¹⁰⁰ số nước đi (và cũng chính là số thế cờ).

10¹⁰⁰ (sau số 1 là 100 con số 0) là một con số cực lớn. Để hình dung nó lớn như thế nào, bạn hãy lấy tổng số [b]nguyên tử[/b] (đừng nhầm sang phân tử hoặc những gì lớn hơn nhé) trong tạp chí PCWorld Việt Nam bạn đang cầm trên tay, cộng với tổng số nguyên tử trong người bạn, mọi đồ vật xung quanh bạn, rồi đến quả đất, hệ mặt trời, cả dải Ngân Hà, sau cùng là mọi thiên hà khác… tức là mọi nguyên tử có ở trong vũ trụ này cũng chỉ được đến 10⁸⁰, tức là 10²⁰ lần ít hơn số thế cờ.

Có một cách hình dung khác. Nếu ta có số lượng máy tính Deep Blue [b]bằng số lượng nguyên tử[/b] trong toàn vũ trụ, thì để tính hết số nước đi trên chúng phải làm việc cật lực từ lúc hình thành vũ trụ này (có một lí thuyết cho rằng vũ trụ ta đang sống hình thành sau một vụ nổ lớn gọi là Bigbang cách đây khoảng 15 tỷ năm) thì bây giờ chúng mới tính xong số thế cờ trên.

Như vậy cờ vẫn mãi mãi là trò chơi trí tuệ vô tận thách thức con người và các máy móc của họ.
[img]xq142-1.JPG;center;Vũ trụ lộng lẫy và bao la vô cùng… Cờ cũng vậy! Bức ảnh được mệnh danh là “thiên đường” này thực chất là tinh vân Eagle (Đại Bàng), bao gồm hàng tỷ ngôi sao và vô số các loại vật chất vũ trụ tạo thành. Ảnh do kính thiên văn Hubble chụp.[/img]

[b]Chú thích:[/b]
Bài này đã được đăng trên tạp chí PCWorld Việt Nam, số tháng 6 năm 1999 và thuộc loạt bài cho giải Cờ tướng Máy tính do trường ĐHQG Hà Nội và tạp chí PCWorld Việt Nam tổ chức.

Anh Hai chăm chú nhìn màn hình rồi quay sang tôi:

– Này chú, ta thấy “cửa tiệm trên mạng” ấy trong một cửa sổ khác, không phải cửa sổ Microsoft Word. Đó là công cụ gì thế?

– Dạ, công cụ này gọi là browser. Bên mình kêu bằng trình duyệt, anh ạ.

Thấy anh phân vân, tôi nói thêm cho rõ:

– Như duyệt… binh í mà.

– Browse nghĩa là xem lướt, sao lại gọi là duyệt? Chú duyệt một bài viết tức là chú kiểm tra tính đúng đắn của nó đấy!

Tôi gãi đầu:

– Có lẽ bây giờ khi “duyệt” bất cứ cái gì, người ta chỉ… “xem lướt”, thế nên hai từ này trở thành… đồng nghĩa, anh ạ. Anh Hai biết không, khi bấm vào chỗ này, chỗ kia bên trong cửa sổ trình duyệt, chỉ tích tắc thôi, mình có thể “xẹt” qua tận… châu Phi. Những người khoái ngao du trên mạng ví chuyện này như trò surfing. Quả thực, anh Hai sẽ thấy “lướt” trên mạng thú vị cực kỳ, không khác gì lướt ván trên mặt nước đâu nhé (“đánh trống lãng” vốn là… năng khiếu của tôi từ nhỏ). Điều này đang trở thành một thứ văn hóa mới đấy anh ạ.

Anh Hai ngạc nhiên:

– Nếu người ta “lên mạng” chỉ để xem qua loa, đại khái, phỏng có ích gì?

– Anh Hai nghĩ xem, sau những giờ căng thẳng đầu óc, nhàn tản lang thang khắp phố phường, đụng đâu ngó đó, còn gì thích hơn! Em cho rằng đấy là thú vui tao nhã, vẫn còn hơn “ngồi đồng” than thở… tình đời đen bạc. Nói thì nói vậy, mỗi người lên mạng thường có định hướng riêng. Trên mạng có những nơi tử tế lắm, anh ạ, họ chuyên giúp mình tìm thông tin. Em thử cho anh xem nhé…

Trong ô Address của trình duyệt, tôi gõ địa chỉ http://www.yahoo.com/ và ấn Enter.

[img]xq263-0.jpg;center;[/img]

– Đây rồi! Trong cái ô Search the Web này, anh Hai gõ vào các từ chốt (keyword) gì đó diễn tả chủ đề mình quan tâm, “nó” sẽ giúp mình tìm ra những địa chỉ có thông tin liên quan đến chủ đề ấy. Anh Hai thích chơi cờ tướng, vậy mình thử tìm hiểu xem làng cờ tướng trên thế giới có gì lạ. À, cờ tướng trong tiếng Anh gọi là gì, hở anh?

– Nếu tôi nhớ không lầm thì người phương Tây gọi là Chinese Chess.

Tôi nhanh nhẹn gõ Chinese Chess vào ô Search the Web rồi bấm nút Yahoo! Search. Trong giây lát, hàng lô hàng lốc địa chỉ xuất hiện, tràn ngập cửa sổ trình duyệt.

– Úi giời ơi, nhiều quá thể! Mà chưa hết đâu anh, ở cuối danh sách, em bấm vào Next, “nó” lại cho thêm một đống địa chỉ khác đây này. Ta nên “chui” vào chỗ nào đó xem chơi cho biết. Ơ, gì đây nhỉ? “Coffee Chinese Chess được viết bởi Pham Hong Nguyen”… Đã cờ tướng, lại “cà phê cà pháo”nữa! Vị này xem ra biết hưởng nhàn đây…

Anh Hai chợt vỗ vai tôi:

– Này chú, có phải những chỗ có gạch dưới là nơi mình có thể “đi vào”?

– Vâng, đúng thế ạ. Chỗ có gạch dưới gọi là link, tức là liên kết. Anh Hai biết không, những địa chỉ trên mạng luôn liên kết chằng chịt với nhau nên dân Mỹ gọi đấy là Web, tức mạng nhện. Web thì rõ ràng sang hơn… mạng nhện, thế nên dân mình đâm ra thích nói “duyệt Web” hay “lướt Web”…

Nhìn vẻ chăm chú của anh Hai, chắc rằng anh đang khâm phục ghê lắm sự uyên bác của mình, tôi càng hăng hái:

– Mình vào “quán cà phê” này, anh nhé. (Tôi bấm vào Coffee Chinese Chess, “nhảy vào” địa chỉ www.nchess.com/cccmain.htm.) Ồ, hóa ra đây là chỗ chơi cờ tướng. Thôi, em xin nhường anh chơi thử. Em chẳng dám “múa rìu qua mắt thợ”!

[img]xq263-1.jpg;center;[/img]

Cầm lấy con chuột, anh Hai thử đụng vào bàn cờ trên màn hình…

– À, tôi hiểu rồi. Ta chỉ cần bấm quân cờ nào đó rồi bấm tiếp vào vị trí muốn đến. Chú xem, “nó” đáp trả liền đây này.

– Gớm thật! Sau nước đi, “nó” còn mở nhạc “tứng từng” khiêu khích mình nữa. Vào pháo ngay đi anh! Cho “nó” biết thế nào là… lễ độ.

Bất giác anh Hai quay nhìn tôi, bật cười:

– Thế gọi là “duyệt” mà rốt cuộc lại hóa trò chơi!

Tôi gật gù:

– Ấy cũng là chuyện thường tình, anh ạ.