Giai thoại làng cờ: Nước đi chính xác

Lần này các bô lão như Trần Đình Thủy cùng các lão thủ lẫy lừng như Mai Thanh Minh, Trịnh A Sáng, Mong Nhi, Trần Văn Ninh… xem chừng sức đang đuối dần, chỉ còn gắng gỏi để trụ hạng mà thôi.

Chính vì vậy cả một lớp trẻ đoạt hầu như toàn bộ các ngôi thứ cao là điều hoàn toàn dễ hiểu. Các tên tuổi như Nguyễn Vũ Quân, Đào Cao Khoa, Nguyễn Hoàng Lâm, Hoàng Hải Bình, Ngô Lan Hương… toả sáng rực rỡ trên kỳ đài lần này đã chứng minh sự hơn hẳn của lớp trẻ về nhiều phương diện: sức tiếp thu những trào lưu lý thuyết mới, sức tính toán sâu, sức bền, sức chịu đựng cao và nhất là biết tiếp cận những phương tiện kỹ thuật tân tiến để đến với nền cờ tướng hiện đại thế giới, nhất là cờ tướng Trung Hoa qua những trận đấu sôi động, quyết liệt, chất lượng cao và đầy tính tư duy nghệ thuật trên mạng lnternet toàn cầu.

Đó là điều hết sức đáng mừng cho nền cờ tướng nước nhà và thực ra cũng chỉ có nhưng vậy mới có thể từng bước vươn lên chiếm lĩnh những đỉnh cao của cờ tướng thế giới.

Bản đồ cờ tướng nước nhà vài năm lại đây cũng có những chuyển động tạo ra những hình thế mới, những thích ửng mới với thời cuộc. Hoàng Hải Bình của Bình Định xưa đã về đầu quân cho đất cờ Sài Gòn và thêm một lần nữa giành được ngôi vô địch quốc gia một cách xứng đáng. Đào Cao Khoa cũng đã rời bỏ đội Công An để đầu quân cho Bà Ria Vũng Tàu và đã chiếm được ngôi Á quân của giải 2004. Còn Nguyễn Thành Bảo thì sau khi chạy tứ tung khắp nơi nay lại khăng khăng về lại đơn vị cũ, tự mình làm khó cho mình, bị văng khỏi giải, chưa có được thêm thành công nào trong hơn 3 năm qua…

Tất cả những điều đó cho thấy trong xu thế mới, mỗi kỳ thủ, mỗi nhà cầm quân đều có những lựa chọn thích hợp cho chính mình nhằm phát huy tốt nhất những lợi thế mà mình có. Đất lành chim đậu, quy luật thị trường là một quy luật muôn đời. Chúc cho họ tìm được con đường đi đúng đắn để sớm có được thành công, góp phần đưa cờ tướng nước nhà tiến lên.

Tuy nhiên cũng phải nói rằng lớp trẻ tuy có nhiều tiềm năng nhưng độ ổn định vẫn còn thiếu, vẫn còn có sự lên xuống thất thường và tâm lý cũng chưa thật sự vững vàng. Ai cũng hy vọng Đặng Hùng Việt ít ra cũng còn ở ngôi á quân hay quý quân nhưng anh lại bị tụt quá xa, cả Phạm Thu Hà, Hà Mai Hoa… cũng vậy. Người ta còn kể rằng trước khi vào đầu giải 2004, Nguyễn Vũ Quân tỏ vẻ e dè và đề nghị Nguyễn Hoàng Lâm hoà hoãn. Lâm “tưởng bở” mất cảnh giác, thế là “lãnh đủ” chỉ sau có 20 nước ngắn ngủi, đây là ván đánh được coi là lạ kỳ nhất trong giải cờ này, bởi nếu Lâm chơi cẩn trọng mà thắng ván này thì biết đâu cả hai sẽ phải hoán đổi vị trí cho nhau trong bảng thành tích cuối cùng!

[b]Thế nào là trò chơi cờ[/b]
Các trò chơi cờ Vua, cờ Tướng, cờ vây, cờ caro… thường được gọi chung bằng tên “cờ”. Đặc điểm của các trò chơi dạng này như sau:
*Có hai đấu thủ, mỗi người chỉ đi một nước khi tới lượt.
*Các đấu thủ đều biết mọi thông tin về tình trạng trận đấu.
*Trận đấu không kéo dài vô tận, phải diễn ra hòa, hoặc một bên thắng và bên kia thua.
Như vậy bất cứ trò chơi nào khi chơi có từ ba người trở lên hoặc một số thông tin bị che giấu sẽ không được coi là cờ: ví dụ các trò chơi bài, dò mìn.
 
[b]Một số loại cờ thường gặp ở Việt Nam[/b]
Trong phần này chúng tôi sẽ giới thiệu với các bạn một số loại cờ thường được chơi ở Việt Nam. Một số là cờ do nước ta sáng tác, một số là du nhập từ nước ngoài. Về cách chơi thì chúng đều đơn giản hơn cờ Tướng và cờ Vua. Chúng thực sự các loại cờ và đóng vai trò giải trí hoặc rèn luyện trí não rất tốt.

Trước hết xin kể tên các trò chơi nhiều người biết đến ở Việt Nam:
*Phổ biến: Cờ Tướng, cờ Vua, cờ Vây (go), cờ Caro (go-moku)
*Nhiều người biết: Tic-tac-toe (giống cờ caro nhưng bàn cờ chỉ có kích thước 3×3), cờ Chiếu Tướng, cờ Đinh Bộ Lĩnh, cờ Hùm, cờ Sao, cờ Gánh, cờ Nhẩy, cờ Lúa Ngô Khoai Sắn, cờ Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ, cờ chân chó, cờ Tam giác, cờ Dây…
*Một số trò chơi khác cũng có thể liệt vào loại cờ: Ô ăn quan.

Còn nhiều loại cờ khác trên Thế giới cũng từng được một số người Việt Nam chơi nhưng không phổ biến bằng.

Đứng về phương diện lập trình thì một số trò là dễ cài đặt trên máy tính (cờ chân chó, cờ Hùm, cờ lúa ngô). Trong khi đó một số trò như cờ tam giác, cờ ô vuông, cờ caro lại rất khó cài do sự bùng nổ tổ hợp quá lớn.

Dưới đây là mô tả và cách chơi một số trò:

[b]1. Cờ chân chó[/b]
Bàn cờ có hình như dưới. Mỗi bên chỉ có hai quân khác nhau và khởi đầu như hình vẽ. Người đến lượt chơi chỉ được đi một trong hai quân của mình theo các đường kẻ săụn và đến một vị trí mới (giao điểm các đường) cạnh đó, nếu vị trí đó là trống. Ván cờ kết thúc khi một bên bị hãm vào thế không thể đi được quân nào và bên kia sẽ thắng. Một điều kiện thêm là bên đi trước nước đầu tiên không được đi quân cờ ở góc nhọn vào vị trí trung tâm vì như thế ván cờ sẽ kết thúc ngay.

[img]xq240-0.gif;center;[/img]

Một số đề nghị cải tiến:
*Bầy các quân có vị trí khởi đầu như hình vẽ. Bầy quân như vậy thì bên đi trước không thể kết thúc ván cờ được ngay.
*Mỗi bên không được đi một quân hai lần liên tiếp nếu quân kia còn hoạt động được. Nhờ thêm luật này thì sẽ có nhiều nước đi linh hoạt hơn.

[b]2. Cờ lúa ngô[/b]
Bàn cờ và các quân ban đầu như hình vẽ. Mỗi bên tới lượt chỉ được đi một quân của mình theo đường kẻ, vừa đi vừa đọc “lúa, ngô, khoai, sắn, đỗ” hoặc “kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ”, mỗi bước đi đọc một từ (tiến lui đều được) và chỉ được đi vào chỗ không quân (trừ bước cuối). Đi cả 5 bước mà bước cuối cùng nếu có quân của đối phương thì được ăn quân đó. Ván cờ kết thúc khi một bên hết quân và bên kia sẽ thắng cuộc.

[img]xq240-1.gif;center;[/img]

Cải tiến: Không nhất thiết phải đi cả năm bước một lần mà tuỳ ý từ 1 đến 5.
 
[b]3. Cờ Hùm[/b]
Bàn cờ và các quân ban đầu như hình vẽ. Một bên chỉ có một quân cờ gọi là Hùm, một bên có 15 quân gọi là các Trâu (hoặc Lợn). Bên Hùm bao giờ cũng được đi trước, mỗi bên đến lượt chỉ được đi một nước. Bên Hùm có thể vồ ăn được Trâu trước mặt Hùm (tính theo đường kẻ sẵn) nếu không có Trâu khác đứng đằng sau Trâu đó cản bước nhẩy của Hùm (nếu sau Trâu đó là ngoài bàn cờ thì cũng không được ăn).
Ván cờ kết thúc khi Hùm ăn hết Trâu hoặc Trâu vây kín Hùm. Một qui định nữa là không được đi lại nước vừa đi trước đó.

[img]xq240-2.gif;center;[/img]

[b]4. Ô ăn quan[/b]
Bàn cờ như hình vẽ.
[img]xq240-3.gif;center;[/img]
Số ô nhỏ mỗi bên có thể là 10 hoặc 7, 8 đều được và gọi là ô. Hai ô to hai đầu gọi là quan. Mỗi ô được đặt sẵn 5 quân, mỗi quan 10 quân (các quân không phân biệt bên và có thể xê xích so với số lượng qui định). Người đi lấy quân ở một ô bất kì (ô hoặc quan) rồi rải từ ô tiếp theo mỗi ô một quân và theo một chiều nào đó (tuỳ ý). Hết quân rải thì lại lấy hết quân ở ô ngay sau ô đã rải quân cuối cùng và lại rải tiếp. Chỉ ngừng khi ô ngay sau đó không còn hạt. Khi ngừng sẽ được ăn hết quân ở ô ngay tiếp theo ô trống (nếu ô đó có quân). Đổi lượt chơi cho đối phương. Ván chơi kết thúc khi hết quân trên bàn hoặc cả hai ô đầu (hai quan) không còn hạt. Bên nào ăn nhiều quân hơn là thắng.

[img]xq240-6.jpg;center;Ô ăn quan – tranh lụa của Nguyễn Phan Chánh[/img]
 
[b]5. Cờ tam giác[/b]
Bàn cờ có sẵn một tập điểm bất kì rải rác. Mỗi người chơi khi đến lượt sẽ vạch một đường thẳng nối hai điểm tuỳ ý với nhau nhưng không được cắt các đường có sẵn. Nếu nhờ đường kẻ đó tạo thành một tam giác mới thì người chơi được “ăn” tam giác đó bằng cách đánh dấu nó (tam giác ăn không được phép có một điểm nào nữa trong lòng nó) và được đi tiếp. Không được bỏ ăn hay bỏ quyền đi tiếp. Chơi cho đến khi mọi điểm đều được nối hết thì kết thúc chơi. Bên ăn được nhiều tam giác hơn thì thắng.

[img]xq240-4.gif;center;[/img]

[b]6. Cờ ô vuông[/b]
Là một dạng biến thể của cờ tam giác. Lúc này, các điểm lại là các giao điểm của một cái lưới ô vuông. Các đường nối chỉ là các cạnh của các ô này. Người chơi sẽ ăn các ô vuông mới được tạo ra. Bên ăn nhiều ô hơn sẽ thắng. Chú ý là loại cờ này dễ xây dựng giao diện hơn cờ tam giác.

[img]xq240-5.gif;center;[/img]

[i](Sưu tầm, tổng hợp và biên soạn)[/i]

[b]Chú thích:[/b]
Bài này đã được đăng trên tạp chí PCWorld Việt Nam, số tháng 4 năm 2000 và thuộc loạt bài cho giải Cờ tướng Máy tính do trường Đại học Quốc Gia Hà Nội và tạp chí PCWorld Việt Nam tổ chức.

*[i]không biết chương trình XB nằm ở trang web nào, có thể cung cấp một số trang web có chứa XB được khônng, cám ơn.[/i] [b]nganvinh[/b]
*[i]Chú làm ơn cho cháu hỏi cách sử dụng những tính năng đó như thế nào? Cám ơn.[/i] [b]Phan Phuc Truong[/b]
*[i]Tôi đọc xong nhưng chẳng biết cách load cũng như cách sử dụng miễn phí. Đề nghị chi tiết hơn,cảm ơn.[/i] [b]Trương Trí Trân[/b]

Theo yêu cầu của một số bạn đọc, chúng tôi viết hướng dẫn cách download, cài đặt và sử dụng chương trình XB.

Do khuôn khổ một bài báo (không phải là một hướng dẫn sử dụng đầy đủ) nên chúng tôi không thể đề cập quá chi tiết và quá sâu, chỉ những chức năng rất cơ bản mới được đề cập đến. Tuy nhiên, do chương trình thiết kế tuân thủ các chuẩn chung và lại có khả năng hiện tiếng Việt, bạn sẽ không quá khó khăn đề khai thác triệt để nó.

[b]I. Download và cài đặt[/b]
XB (Xiangqi Database Viewer) là chương trình giúp người chơi cờ làm việc với cơ sở dữ liệu (CSDL) các ván cờ (tập hợp các ván cờ). Để sử dụng, bạn cần download và cài đặt chương trình XB, sau đó là các CSDL ván cờ.

[b]Download và cài đặt chương trình XB[/b]
XB là chương trình được phát triển và cung cấp bởi xqfan. Để download nó, bạn cần vào trang download. Nhìn sang bên trái của bài viết này, bạn sẽ thấy có một mục menu mang tên là Download. Chỉ cần bấm vào đó bạn sẽ chuyển sang trang download. Hoặc bấm vào cái link dưới đây:

Trang Download của xqfan

Sử dụng thanh cuộn để cuộn màn hình lên, bạn sẽ đến được mục cho phép download XB. Bấm vào các link của XB hoặc XB unicode để download chúng.

Có hai phiên bản của XB. Một phiên bản là chương trình XB thường. Nếu bạn không có nhu cầu dùng tiếng Việt thì chỉ cần download phiên bản này cho gọn. Bạn có thể download trực tiếp phiên bản này bằng cách bấm vào cái link dưới đây:

Chương trình cài đặt XB

Phiên bản thứ hai là dùng mã unicode, chương trình nặng gấp đôi phiên bản kia. Bù lại bạn có thể dùng XB với màn hình hiện hoàn toàn bằng tiếng Việt. Yêu cầu là bạn phải có hệ điều hành từ Win2000, WinXP trở lên. Bạn có thể download trực tiếp phiên bản này bằng cách bấm vào cái link dưới đây:

Chương trình cài đặt XBU (phiên bản mã Unicode)

Sau khi download xong chương trình, bạn hãy bấm chuột vào nó để chạy. Chương trình sẽ nhanh chóng cài đặt vào đĩa cứng của bạn.

XB mới chỉ là chương trình cho phép xem và làm việc với CSDL ván cờ. Bạn còn cần phải download CSDL các ván cờ nữa.

[b]Download các CSDL ván cờ[/b]
Tiếp tục cuộn màn hình của Trang Download của xqfan cho đến cuối. Bạn sẽ thấy các link để download các CSDL. Lựa chọn các CSDL (có khá nhiều) bạn cần và bấm vào link tương ứng để download chúng về máy của bạn. Các file này đã được nén cho gọn ở dạng zip. Bạn cần giải nén chúng. Nên download và ghi các file đã giải nén vào một thư mục duy nhất.

[b]II. Sử dụng XB[/b]
[b]1. Chạy chương trình[/b]
Để chạy chương trình XB, hãy vào start->All program->Xiangqi World và bấm vào biểu tượng XB (hoặc XBU).

Nếu phiên bản XB bạn đang dùng là unicode (XBU), bạn có thể chuyển sang màn hình tiếng Việt bằng cách bấm vào menu->View->Language->Vietnamese
[img]xq285-0.jpg;center;Chuyển giao diện sang tiếng Việt[/img]

[b]Chọn xem một CSDL[/b]
Để xem một CSDL ván cờ mà bạn đã download về máy, bạn hãy làm như sau:
Từ chương trình, bấm vào menu->Database->Select/New. Một hộp thoại (dialog box) sẽ hiện ra để bạn tìm và chọn file CSDL vừa download về. Bạn hãy bấm tiếp vào nút Browse để chọn thư mục và file CSDL cần xem. Các file CSDL có đuôi là .gdb. Chọn một file rồi bấm OK để xác nhận.
[img]xq285-1.jpg;center;Lựa chọn một CSDL để xem[/img]

[b]2. Sử dụng cửa sổ các ván cờ[/b]
Bấm vào menu->Database->Browse hoặc nhanh hơn bấm vào nút hình dưới để mở cửa sổ (hộp thoại) CSDL.

[img]xq285-2.jpg;center;Nút Browse để mở cửa sổ các ván cờ[/img]

Thông tin về các ván cờ hiện ra ở dạng bảng (table). Các thông tin vắn tắt về CSDL đang xem hiện ở bên phải. Bạn có thể dùng các thanh cuộn để xem phần bị khuất, dùng con trỏ kéo để thay đổi kích thước các cột, kéo thả để chuyển một cột sang một vị trí mới dễ nhìn hơn v.v…

Để chọn một ván cờ nào đó trong bảng chỉ cần bấm vào nó. Ván cờ sẽ hiện lên trong bàn cờ nhỏ bên phải để bạn kiểm tra. Bấm vào các nút ngay dưới bàn cờ nhỏ này để xem các nước đi.

Để nhẩy đến một ván cờ nào đó dựa trên chỉ số (ID) của nó, bạn bấm số đó vào hộp nhỏ ở đáy cửa sổ và rồi bấm tiếp nút Enter.

Cửa sổ này có các nút tab góc trên bên trái để giúp bạn sử dụng các chức năng như tìm kiếm, thống kê, CSDL khai cuộc. Tab ngầm định là Mọi ván cờ (All games).
[img]xq285-3.jpg;center;[/img]

[b]Tab Tìm kiếm (Search)[/b]
Giúp bạn tìm kiếm các ván cờ theo các tiêu chí do chính bạn đặt.

[b]Tab Thống kê (Statistics)[/b]
XB sẽ tạo ra một tóm tắt dựa trên thống kê các ván cờ của một đấu thủ. Nhờ đó bạn sẽ có ngay được các thông tin quan trọng về đấu thủ này.

[b]Tab CSDL khai cuộc (Positions)[/b]
XB cho bạn nghiên cứu về các kiểu khai cuộc. Khai cuộc sẽ hiện ra ở dạng hình cây, tùy theo khai cuộc muốn nghiên cứu, bạn hãy bấm vào các nút cây tương ứng. Tại mỗi thời điểm, nhìn vào cây bạn đều biết khai cuộc đó đi như thế nào, hình bàn cờ bên phải cho bạn biết các quân cờ được bố trí như thế nào. Các thông tin quan trọng như tỷ lệ thắng-hòa-thua ứng với từng nước khai cuộc sẽ giúp bạn biết nên chọn khai cuộc nào, rủi ro là bao nhiêu. Ứng với mỗi khai cuộc XB đều tìm và tập hợp các ván cờ trong CSDL dùng khai cuộc đó cho bạn tiện nghiên cứu.
[img]xq270-2.jpg;center;CSDL khai cuộc[/img]

[b]2. Nghiên cứu kỹ một ván cờ[/b]
Nếu muốn nghiên cứu ván cờ kỹ hơn, bạn hãy bấm kép (double click) vào ván cờ hoặc chọn ván cờ rồi bấm vào nút “Open game” ở bên phải. Chương trình sẽ đưa ván cờ này vào bàn cờ chính của chương trình giúp bạn xem nó dễ dàng hơn.
Tại bạn cờ lớn, bạn có thể điều khiển xem các nước đi dễ dàng bằng cách dùng các nút điều khiển: tiến, lui, về đầu, về cuối. Bạn cũng có thể để chương trình tự động chạy từng nước cho bạn xem cho tiện. Bạn cũng có thể nhẩy đến một nước bất kỳ bằng cách bấm vào nước đi đó trên danh sách nước đi. Bạn cũng có thể copy cả ván cờ, copy hình bàn cờ, dán ván cờ…

[b]Sử dụng thanh điều khiển[/b]
[img]xq285-4.jpg;center;Hướng dẫn sử dụng thanh điều khiển[/img]