Giai thoại làng cờ: Sao không đầu hàng?

[img]xq128-0.jpg;right;Đội quân đất nung trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng[/img]Cờ Tướng vốn phát nguyên từ chiến tranh, cho nên tìm hiểu về sự phối hợp các binh chủng khác nhau để chiến đấu trong chiến tranh thời cổ đại rất có ích cho việc nghiên cứu chiến thuật cờ Tướng cũng như lịch sử của nó. Ngược dòng lịch sử, từ thời Xuân-Thu chiến đấu chủ yếu là Xa chiến (Xe đánh trận) tức là các loại Xa chiến do ngựa kéo. Như trong “Tả truyện” có ghi quân đội nước Tấn có hơn 700 chiến Xa các loại: dẫn, ương, bán. Trong các cuộc chiến đương thời, chủ lực của hai bên sử dụng là chiến Xa và bộ binh “giáp sĩ” theo Xe mà đánh, ngay cả Vua cũng cưỡi Xe tham gia chiến trận và truy kích quân địch (Tả truyện – Hoàn Công năm 28), cảnh chiến trường lúc bấy giờ là “Xe chạy quân đuổi”, đó chính là chiến thuật liên hợp đồng tác chiến giữa Xe và Sĩ Tốt.

Chiến Xa tung hoành trên bình nguyên rộng lớn rất thuận lợi nhưng khi gặp phải địa thế chật hẹp, quanh co lầy lội, rừng núi… thì Xe khó phát huy tác dụng lúc ấy thì bộ binh có thể dễ dàng vượt qua những chướng ngạy ấy. Cho nên đến thời Chiến quốc thì bộ binh dần dần phát triển mạnh hình thành một bộ phận chủ thể phối hợp với chiến Xa. Sự phát triển của kỵ binh cũng ngày càng lớn mạnh từ đời Triệu-Vũ Linh Vương, kỵ binh bắt đầu phối hợp với bộ binh trong chiến đấu, hình thành các chiến thuật hiệp đồng tác chiến giữa bộ binh, kỵ binh và chiến Xa (tức Xe Mã Tốt), các chiến thuật ấy càng lúc trở nên phức tạp, đa dạng.

Chúng ta đến nay vẫn gọi “đội ngũ” tức là theo “Châu lễ” thì “ngũ” là biên chế cơ bản của quân đội đời Châu. Sĩ binh xuất chinh thì cứ tổ chức năm người thành một “ngũ”. Trong “Quản Tử Tiểu Khuông” có ghi “Tốt ngũ chỉnh tề ở trong, quân chinh chỉnh tề ở ngoài”.

Năm người làm một ngũ là căn cứ vào liên công mà đặt ra, con số năm vốn là con số mạnh (?) nhưng quan trọng hơn là do nhu cầu chiến thuật phối hợp các loại binh khí, năm người với năm loại binh khí phối hợp tác chiến gọi là “ngũ binh”. “Ngũ binh” lại chia làm “Xa binh” và “bộ binh”. Năm loại binh khí của Xa binh là mâu, dáo, dài, kích, đòng (theo “Khảo công ký” và “Tư mã pháp”). Trừ Pháo ra thì Xe Mã Tốt trong cờ Tướng là phù hợp với các binh chủng trong chiến tranh cổ đại, đặc biệt năm Tốt phù hợp với tổ chức “đội ngũ” lúc ấy. Sau khi có sự xuất hiện của Pháo trong chiến tranh thì trong cờ Tướng cũng có “Pháo” làm cho sự tiến công trong cờ càng thêm phức tạp, huyền diệu và đa dạng.

[img]xq128-1.jpg;center;Chiến Xa cổ đại[/img]Sự phối hợp tác chiến của các quân cờ trong cờ Tướng là rất đa dạng, không thể kể hết. Chẳng hạn năm Tốt liên công thì thành thế “ngũ Tốt Cầm Vương”. Xe Mã liên công thì thành “Xa Mã lãnh chiêu” khiến đối phương khó lòng chống đỡ. Xe Pháo liên công hình thành “Hiệp Xa Pháo”, “Cổn địa Pháo” là những sát thế có uy lực dũng mãnh; Xa Tốt liên công gọi là “Trường đoản Xa” sức công sát rất mạnh lại không sợ đổi quân hy sinh. Mã Tốt, Pháo Tốt, Mã Pháo Tốt liên công thiên biến vạn hóa không sao kể hết.

Nhà quân sự phải trải qua nhiều khó khăn gian khổ nghiên cứu binh pháp, dựa vào quy luật chiến tranh để từ đó có những sáng tạo độc đáo giành được thắng lợi huy hoàng. Kỳ thủ cũng vậy, phải ra sức tìm hiểu nắm bắt các phép vận dụng quân lực để tạo ra những sát chiêu tinh diệu, bất ngờ chế thắng. Từ xưa đến nay các nhà thơ thường ca ngợi cơ trí và linh diệu của con người. Xuất kỳ chế thắng cũng giống như tướng soái lập được kỳ công trong chiến trận. Tào Thực viết “Cơ Xảo hốt nhược Thần”. Trong đấu cờ, sự dụng chiến thuật độc đáo, chiêu pháp tinh diệu mà thắng cuộc tạo cảm giác ngọt ngào như được uống dòng cam lộ, thoải mái nhẹ nhàng, niềm vui không thể tả, thật là một sự hưởng thu nghệ thuật vượt ngoài thế tục!

[b]Ghi chú:[/b]
Đây là phần dẫn nhập của quyển sách “Cờ Tướng tàn cuộc Vô địch thủ”, tập 1.

Tại giải vô địch đồng đội cờ tướng toàn quốc 2001 Đào Cao Khoa gặp Trương Lê Hoàng ở ván 11 đã sử dụng bố cục Pháo đầu lên Xe đối tiến hai Tốt (Trung Pháo trực hoành Xa đối Bình phong Mã lưỡng đầu xà).
Ván đấu như sau:

[game]
FORMAT WXF
GAME Đào Cao Khoa gặp Trương Lê Hoàng
RED Đào Cao Khoa
BLACK Trương Lê Hoàng
RESULT 0.5-0.5
EVENT Giải vô địch đồng đội cờ tướng toàn quốc 2001
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. M8.7 B3.1 6. X9.1 P2.1
7. X2/2 T3.5 8. B7.1 B3.1
DIAG{ #9 RED }
/*Đến đây, hai bên hoàn tất khai cục.

Lý thuyết chỉ dẫn một cách chơi tiếp: 8. B7.1 P8.2; 9. X9-6 S4.5; 10. X6.5 P2/3. Có biến khác: 8. B7.1 B3.1; 9. X2-7 M3.4; 10. X9-6 P8.2, theo biến này Trắng khuyếch đại nước tiên. Đào Cao Khoa cầm Trắng đã đi:*/
9. X2-7 X1-3 }END[/game]
Nước bình Xe chân Tượng này khá “mới”, ít ra là đối với giải cờ tướng ở nước ta. Nước đi “không giống ai” này làm kiện tướng Đào Cao Khoa lúng túng, kết cuộc hoà cờ. Việc nghiên cứu lý thuyết ở nước ta cũng chưa được chú ý đúng mức nên nhiều người cho rằng nước 9… X1-3 là dùng được trong bố cục này.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu Trung Quốc thì cho rằng Đen nhất thiết phải đi 8… P8.2. Nếu Đen: 8… B3.1; 9. X2-7 đến đây có 2 cách đi Đen đều kém phân như sau:

# M3.4, X9-6 (B3.1 B7.1, X7-3 X1-3, M7.8 P2.5, M8.6 P2.2, X3.3 X3.9, X9/1 P8.2, M3/5 X3/5, X9-8 X3-4 Trắng nhiều quân chiếm ưu) P8.2, B3.1 P2-4, X6-8 X1-2, B3.1 T5.7, P8.5 Trắng ưu.
# M7.6, X9-4 M6.7, X4.2 P8-7, M7.6 X8.5, B5.1 Trắng ưu.

Hóa ra là cả Đào Cao Khoa lẫn Trương Lê Hoàng đều chưa nghiên cửu thấu đáo bố cục này, chỉ chơi theo sức nghĩ.

Ở ván 5 giải cờ tướng toàn quốc 2003 Trần Văn Ninh gặp Đặng Hùng Việt đã đi:
[game]
FORMAT WXF
GAME Trần Văn Ninh gặp Đặng Hùng Việt
RED Trần Văn Ninh
BLACK Đặng Hùng Việt
DATE 28-02-2003
RESULT 0.5-0.5
EVENT Giải cờ tướng toàn quốc 2003
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9-8 4. B7.1 B7.1
5. X2.6 S4.5 6. P8-7 T3.5
DIAG{ #7 RED }
/*Đến đây quốc tế đại sư Trần Văn Ninh quyết định tấn công vào cánh phải đối phương:*/
7. B7.1 M7.6 8. B7.1 B7.1
9. X2/1 M6.4 10. B3.1 M4/3
}END[/game]
Cờ cân bằng và hòa.

Bố cục dạng này là khá “mới” ở giải toàn quốc nước ta. Trong bài [topic id=193]”Tân vô địch Đặng Hồng Việt: vững vàng và biến hóa”[/topic] chúng tôi cũng đã nhắc đến ván cờ trên với lời biểu dương trân trọng. Tiếc rằng cũng có những danh thủ không cập nhật thông tin. Đúng 9 tháng sau giải toàn quốc 2003, đến giải toàn quốc 2004 Quốc tế đại sư Mông Nhi gặp Đặng Hùng Việt đã chơi lại ván cờ trên.

QTĐS Mông Nhi thay đổi từ nước thứ 7:
[game]
FORMAT WXF
GAME Mông Nhi gặp Đặng Hùng Việt
RED Mông Nhi
BLACK Đặng Hùng Việt
DATE 25-03-2004
RESULT 0-1
EVENT Giải toàn quốc 2004
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 X9-8
3. X1-2 M2.3 4. B7.1 B7.1
5. X2.6 S4.5 6. P8-7 T3.5
DIAG{ #7 RED }
7. M8.9 M7.6 8. B7.1 B7.1
9. X2/1 M6.4 10. P7.1 B7.1
11. M3/1 P2.4 12. B7-6 P2-5 }END[/game]

Trắng kém dần và thua cuộc.
Bố cục này có đúng là mới không? Hóa ra cũng không mới! Bố cục trên được các nhà nghiên cứu Trung Quốc mổ xẻ khá kỹ từ những năm 80 (thế kỷ XX). Nó chính là bước phát triển của bố cục Trung Pháo đối Bình phong Mã khí Mã cục và có nhiều nước biến hóa phức tạp. Với thế biến như QTĐS Mông Nhi đã sử dụng, nước đi đúng theo Quốc tế đại sư Trần Hiếu Khôn và đại sư Hà Liên Sinh tổng kết như sau:

[b]7. M8.9 M7.6 8. X9-8 P2-1 9. B7-1 B7.1 10. X2/1 M6.4[/b]
Nếu M6/7 thì X2/2 B7.1, X2-3 M7.8 (M7.6, X3-2 Trắng ưu), X3.3 Trắng tiên.

[b]11. P7.1 B7.1 12. M3/1 T5.3 13. P7-3[/b] Trắng giữ nước tiên.

Chương IV Những khai cuộc thông dụng

Qua các ván cờ trong chương II và chương III, chúng ta đã thấy được phần nào những kiểu khai cuộc thông dụng của bên đi tiên cũng như đi hậu. Song các ván này phần lớn có những sai lầm nghiêm trọng nên dẫn đến kết thúc tương đối nhanh. Nếu chúng ta nghiên cứu kỹ có thể rút ra từ đó nhiều bài học rất bổ ích, đặc biệt là vấn đề ra quân, bố trí thế trận.

Để giúp các bạn mới chơi, học tập có căn bản và hệ thống, chương IV được dành để giới thiệu những kiểu khai cuộc thông dụng hiện nay. Đây chỉ là phần lý thuyết nhưng không phải do một ai tự ý đặt ra mà xuất phát từ thực tiễn các ván đấu giữa các cao thủ được tuyển chọn và đúc kết lại. Như trên đã nêu, mục tiêu lý thuyết khai cuộc hiện đại, đối với bên đi tiên vốn nắm quyền chủ động, phải cố gắng giữ quyền chủ động này lâu dài, tiến lên kiếm lời Tốt hoặc lời quân, lời chất. Đối với bên đi hậu trước hết cần giữ thế cân bằng, tiếp đến lợi dụng sơ hở của đối phương để khai thác giành lại quyền chủ động và phản công. Cần chú ý tư tưởng của những nhà chơi cờ hiện đại thường thiên về tấn công, đối công chứ ít chịu phòng thủ thụ động. Cho nên, dù là chơi theo kiểu khai cuộc gì, các cao thủ vẫn lấy tấn công làm tư tưởng chủ đạo, dùng tấn công thay cho phòng thủ. Trong trường hợp bắt buộc phải phòng thủ thì chọn cách phòng thủ tích cực, luôn tìm cơ hội để phản công, trả đòn. Chính vì vậy mà kiểu chơi hiện đại rất sôi nổi, căng thẳng và đầy sức lôi cuốn, hấp dẫn.

Tuy nhiên, khai cuộc là vấn đề chiến lược, nó rất rộng lớn, phức tạp và không ngừng phát triển theo tư duy của thời đại. Muốn vươn lên trình độ cao cần phải đi sâu nghiên cứu từng chủ đề và từng chuyên cuộc, đặc biệt là phải theo sát bước phát triển của làng cờ hiện nay và trình độ của các danh thủ đầu đàn. Trong phạm vi quyển sách nhỏ này chỉ giới thiệu được những đường nét khai cuộc khái quát mà thôi.