Cờ cười: tranh vui về cờ

[b]II. Phải hình thành một thế bố trí quân linh hoạt[/b]

Nhanh chóng triển khai các quân chủ lực là để dàn thành một thế trận với yêu cầu là các quân đều phát huy tốt chức năng của mình. Đó là thế bố trí quân linh hoạt hay còn gọi là có tính cơ động cao. Muốn tấn công thì có ngay điều kiện liên kết các quân để tấn công hoặc cần thiết phải phòng thủ thì cũng dễ dàng chuyển sang phòng thủ, cánh mặt cánh trái hô ứng có nhau. Hoặc cũng có thể chuyển thế trận này sang thế trận khác mà vẫn chủ động hay vẫn giữ vững thế phòng ngự. Trái với linh hoạt là bị phong tỏa, bị ngăn cản tầm hoạt động, các quân di chuyển khó khăn trong tình thế ngột ngạt.

Sau đây chúng ta xem một số kiểu bố trí quân của cả hai bên.

[b]Ván 4: Pháo Đầu Công Bình Phong Mã Hiện Đại[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo Đầu Công Bình Phong Mã Hiện Đại
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 0-1
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 M7.6
/*Trắng chơi Pháo đầu Xe qua hà, Đen đối phó bằng Bình Phong Mã hiện đại với hệ thống Mã nhảy lên hà khiến cuộc chiến rất căng thẳng.*/
6. M8.7 T3.5
7. P8-9 X1-2
8. X9-8
DIAG{ #8 BLUE }
/*Đến đây thì hai bên coi như đã triển khai xong lực lượng cả hai cánh. Trắng đi X9-8 để rồi X8.6 uy hiếp cả hai cánh của đối phương làm cho thế cờ Đen sẽ trở nên gò bó. Vì vậy buộc Đen phải đi:*/
8. … P2.6
9. X2/2 B7.1
/*Đen đang bị Xe đen ghim một Pháo, một Xe nên hi sinh Tốt để thoát khỏi tình trạng khó chịu này.*/
10. X2-3 P8-7
11. M7.6?
/*Đáng lẽ với thế bố trí quân linh hoạt như vậy, Trắng nên chuyển sang một đội hình vừa công vừa thủ: bỏ Pháo đầu bằng 11. P5-6 để nước sau 12. T3.5 thế cờ vững chắc. Còn bây giờ đổi Mã sẽ bị động:*/
11. … M6.4 12. X3-6 X8.6
13. X6-3 P7.4 14. T3.1 P2/1!
/*Chơi đến đây thì Đen đã giành được thế chủ động, các quân liên kết phối hợp tốt để tấn công.*/
15. X3-6 X8.2 16. X6/2 P2-5
17. X8.9 P5-9 18. X8/7 P9.2
19. S4.5 X8-6 }END[/game]
Đen bình Xe chặn lộ Tướng Trắng để nhường đường cho con Pháo của mình, nước sau sẽ đi 20… P7-8 hăm chiếu bí. Các quân Trắng cuối cùng bị dồn sang cánh trái, không có cách gì để cứu giá cho Tướng, đành chịu thua.

[b]Ván 5: Pháo Đầu Phá Phản Công Mã[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo Đầu Phá Phản Công Mã
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 P8-6
3. X1-2 M8.7 4. X2.6 T7.5
5. X2-3 X9.2 6. B5.1 B3.1
DIAG{ #7 RED }
/*Bên Trắng chơi Pháo đầu Xe qua hà công bên Đen thủ Phản Công Mã. Nhận thấy trung lộ đối phương yếu nên Trắng đẩy Tốt đầu phối hợp tấn công, đáng lẽ Đen phải đi ngay 6… P6/1 vừa đuổi Xe vừa để Mã bảo vệ trung lộ.*/
7. B5.1 P2.1 8. P5.4 S6.5
9. P5.2 P2.6 10. P5-6 P2-4
11. Tg5-6 X1-2 12. P8-5 P6/2
13. P6/1 S4.5 14. P6-3 P6.2
15. P3-5 T3.5 16. P5.5 Tg5-6
17. P5-1 }END[/game]
Trắng chỉ mới huy động Xe, Pháo và Tốt đầu tấn công, thế mà đã gây khó khăn cho Đen, vì Đen bố trí quân cánh trái gò bó, không phát huy được tác dụng. Cuối cùng do sai lầm nhiều nước quá nghiêm trọng nên thua nhanh ván cờ.

[b]Ván 6: Thế Trận Đối Binh[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
START{
1. B3.1 B3.1 2. M2.3 M2.3
3. M3.4 M8.7 4. P8-5 T7.5
5. X9.1 X1-2 6. X9-4 S6.5
7. M4.3 M3.2
/*Trắng và Đen bố trí quân khá linh hoạt. Đến đây đáng lẽ Đen nên đi 6…P2.1 đuổi Mã sẽ có điều kiện phản tiên, chỉ vì chủ quan đánh giá thấp mối nguy hiểm nên mới đi như vậy.*/
8. M8.7 P2-3
9. P2-3 X9-8
10. X1-2 P8.4?
/*Đen nên 10…M2.3, nếu Trắng đi 11. M3.1 X8.1 12. B3.1 M3.5 13. C3.1 M7/6 14. T7.5 C3.1 sau đó X8-9 bắt chết Mã.*/
11. M3.1 X8.2 12. X2.3 X8-9
13. B3.1 M7/6 14. P5.4 X2.3
15. P5/1
DIAG{ #15 BLUE }
/*Trắng thoái Pháo đe dọa Mã Đen nhưng ám phục đòn phối hợp uy hiếp cánh trái của đối phương.*/
15. … M2.3??
/*Nước sai lầm nghiêm trọng, dẫn đến thua nhanh. Đáng lẽ chơi X9-6 đề nghị đổi Xe, giữ vững thế phòng thủ, ván cờ còn kéo dài.*/
16. X4.8! Tg5-6
17. X2.6 Tg6.1?
/*Phương châm “còn nước còn tát” cần thực hiện bằng 17…T5/7 18. X2-3 Tg.1 19. P3-4 S5/6 20. X3/1 Tg.1 21. X3-7 X2/1, Đen còn chống đỡ dài dài. Do sai lầm lần nữa nên thua nhanh.*/
18. P5-4 S5.4
19. X2-5 X2.2 20. P4/4 }END[/game]
Và chiếu Pháo trùng thắng.

Đây là ván thực chiến giữa Thi Gia Mô và danh kỳ Ngô Thiệu Long hồi cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19. Cả hai bố trí quân tương đối linh hoạt nhưng Đen có những sai sót khá nghiêm trọng khiến ván cờ kết thúc sớm.

Tôi và ông H. G. Muller – người phát triển chương trình giao diện cờ WinBoard (còn gọi là XBoard) vừa có đợt làm việc với nhau để xây dựng nên danh sách các thế cờ hòa hiển nhiên trong cờ Tướng, tức là các thế cờ không có cách nào thắng dù cho có một bên
cố tình đi “tự sát”. Ví dụ các thế cờ mà không bên nào còn quân tấn công (Xe, Pháo, Mã, Pháo); hoặc thế cờ cả hai bên không còn Sĩ và một bên còn Pháo.

Khi xét tất cả các khả năng, chúng tôi phát hiện một số trường hợp thú vị, khi một số thế cờ tưởng chừng là hòa hiển nhiên thì lại có một vài ngoại lệ khiến chúng không còn hiển nhiên nữa. Đó là trường hợp Tốt lụt và Pháo không Sĩ.

Chúng ta đã biết một Tốt thường hòa nếu đối phương còn một quân bất kỳ (ví dụ như Tượng hoặc Sĩ). Ngoại lệ Tốt đó chỉ có thể thắng nếu:

1) Ăn ngay quân còn lại duy nhất của đối phương tại nước tiếp theo và sau khi ăn sau Tốt đo vẫn chưa lụt
2) Tốt cao thắng được một Sĩ trong các trường hợp đặc biệt tương tự như thế cờ minh họa dưới đây:

[game]FORMAT WXF
GAME
FEN 4k4/4a4/9/4P4/9/9/9/4E4/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B5.1 S5/4 2. B5-4 Tg5-6 3. Tg5-4 S4.5 4. B4.1 Tg6-5
5. Tg4-5 S5.6 6. Tg5-6 S6/5 7. T5/3 S5/4 8. Tg6.1 S4.5 9. Tg6-5
}END
[/game]

Tốt lụt dù là một hoặc nhiều quân đều không thể tấn công được Tướng trần trụi của đối phương. Quân Tướng này (bên yếu) nếu bị chiếu là có thể vọt lên tầng trên là đã ung dung tránh được mọi đòn tấn công. Vì vậy Tốt lụt không thể thắng đối phương còn trơ trọi Tướng.

Nhưng nếu ta thêm cho con Tướng đó một hoặc hai con Sĩ thì sao? Tưởng chừng như quá thừa để bên yếu giữ hòa. Trong các trường hợp thông thường, các quân Sĩ có thể hỗ trợ Tướng ngăn cấm Tốt vào gần cung. Tuy vậy trong vài trường hợp đặc dưới đây, chúng lại là tác nhân cản trở Tướng trồi lên tầng trên khi bị Tốt lụt khống chế kết hợp với Tướng đối phương dùng phép lộ mặt ngăn trở, bên Tốt thắng do bên kia hết nước đi.

Một Tốt lụt thắng Tướng hai Sĩ

[fen]2P1ka3/4a4/9/9/9/9/9/9/9/4K4 w - - - 1;central;Một Tốt lụt thắng Tướng hai Sĩ[/fen]

Hai Tốt lụt thắng Tướng Sĩ
[fen]2P1k1P2/4a4/9/9/9/9/9/9/9/4K4 w - - - 1;central;Hai Tốt lụt thắng Tướng Sĩ[/fen]

Một trường hợp thú vị khác là hai bên đều có 1 Pháo, một bên có thêm đôi Tượng, không bên nào còn Sĩ. Ván cờ dường như hòa khi các quân Pháo không kiếm đâu ra ngòi để chiếu hết mọi ngóc ngách của cung Tướng – chỉ cần Tướng đối phương ẩn vào những chỗ này là an toàn. Tuy nhiên trong thế cờ dưới đây Đỏ đã chiếu hết được bên Pháo 2 Tượng khi tất cả các quân đối phương cản trở lẫn nhau:

[fen]5keC1/5c3/8e/9/9/9/9/9/9/3K5 b;central;[/fen]

Còn trường hợp này lại là kết hợp giữa Pháo, Tốt lụt và Tượng để thắng:

[fen]4k1p2/9/9/9/9/9/9/4E4/9/3KC4;central;[/fen]

[img]xq400-0.jpg;left;Cờ Việt Nam tiếp tục chinh phục những đỉnh cao trí tuệ [/img]Việt Nam luôn là một nước mạnh về Cờ tướng (chỉ sau Trung Quốc) so với thế giới và là một trong những nước mạnh về Cờ Vua ở khu vực Châu Á. Điều đó đã được thể hiện trong các mặt: từ công tác tổ chức, quản lý đến những kế hoạch… và thành tích đạt được.

Công tác tổ chức của Liên đoàn Cờ Việt Nam đã thực hiện có hiệu quả trong việc phối hợp chặt chẽ với Bộ môn Cờ của Uỷ ban TDTT để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển phong trào và nâng cao thành tích thể thao thông qua các công tác: đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn, thi đấu trong nước và quốc tế.

Công tác quản lý đã được Liên đoàn thực hiện tốt, thể hiện ở các mặt: Nghiêm chỉnh thực hiện có hiệu quả Nghị định 88/2003/NĐ-CP ngày 30/7/2003 của Chính phủ về tổ chức, hoạt động và quản lý Hội Liên đoàn; giải thích và hướng dẫn cho các cơ sở thực hiện thủ tục, công tác tổ chức hoạt động thành lập Hiệp hội theo Nghị định và thông tư hướng dẫn của Bộ Nội Vụ. Để thực hiện công tác quản lý đạt hiệu quả cao, Liên đoàn đã thường xuyên quan hệ, phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý Nhà nước.

Quan hệ quốc tế về Cờ của nước ta với các nước trong khu vực ASEAN ngày càng được tăng cường, phát triển, góp phần đưa phong trào Cờ của khu vực Đông Nam Á phát triển mạnh. Ngoài ra, Liên đoàn Cờ Việt Nam còn phát triển mối quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc (một cường quốc về thể thao trong khu vực) nhằm tăng cường tình hữu nghị, trao đổi chuyên môn, giao lưu (đặc biệt là Cờ tướng) giữa hai nước. Việt Nam đã mời đoàn Cờ Trung Quốc sang thăm và thi đấu giao hữu với các kỳ thủ xuất sắc của Việt Nam. Đồng thời, Sở TDTT Hà Nội cũng đã cử các kỳ thủ Cờ tướng trẻ và xuất sắc của Hà Nội sang tập huấn tại Trung Quốc. Cũng nằm trong các mối quan hệ đó, Cờ Vây Việt Nam được bạn bè quốc tế (Nhật, Hàn Quốc và Trung Quốc) quan tâm giúp đỡ phát triển. Các nước bạn cũng đã mời và đài thọ đoàn Cờ vây Việt Nam sang tham gia thi đấu. Tuy nhiên, do du nhập vào Việt Nam muộn nên Cờ Vây chỉ mới được phát triển ở một số tỉnh thành. Việc quan hệ hợp tác với các nước là hết sức quan trọng, rất cần được Liên đoàn phát huy nhằm phát triển sự nghiệp Cờ của Việt Nam.

Phong trào chơi và tập luyện các môn Cờ tiếp tục phát triển trong các đối tượng học sinh, thanh thiếu niên, nhi đồng… hoạt động dưới nhiều hình thức phong phú và đạt hiệu quả (Câu lạc bộ, điểm chơi cờ, nhóm cờ, lớp nghiệp dư, lớp năng khiếu). Đặc biệt, Cờ Vua được coi là môn thi đấu chính thức trong chương trình của Đại hội thể thao Người khuyết tật – PARA Games 3 tại Philippines.

Kế hoạch: Năm 2005 được coi là năm thành công của làng Cờ trong thể thao thành tích cao. Để có được những thành công, Liên đoàn đã phối hợp với cơ quan chức năng của Uỷ ban TDTT xây dựng kế hoạch tập huấn cho đội tuyển quốc gia làm nhiệm vụ thi đấu quốc tế và tham dự SEA Games 23. Tuy nhiên do kinh phí còn hạn hẹp nên việc đầu tư tập huấn cho các VĐV còn hạn chế. Thiết nghĩ, các VĐV của chúng ta vốn đã có tiềm năng, nếu được đầu tư thích hợp thì tiềm năng đó sẽ có cơ hội phát triển nhiều hơn nữa.

Nhằm nâng cao thành tích thể thao, Liên đoàn Cờ đã quan tâm đào tạo HLV và trọng tài. Nằm trong kế hoạch đó, 4 HLV được tham gia lớp đào tạo HLV ngắn ngày do Liên đoàn Cờ Vua Đông Nam Á tổ chức. Đặc biệt, đã có 01 trọng tài được cấp bằng của FIDE (hiện nay Việt Nam có 5 trọng tài FIDE). Hơn 200 trọng tài Cờ vua, Cờ tướng, Cờ vây được bồi dưỡng ngắn ngày qua các giải thi đấu trong nước. 293 VĐV (tăng 64,6% so với năm 2004) được phong đẳng cấp (theo tiêu chuẩn mới ban hành năm 2005).

Công tác tổ chức được xem là một vấn đề quan trọng trong việc phát triển Cờ Vua sâu rộng trong toàn quốc. Vấn đề này đã được Liên đoàn phối hợp cùng các địa phương thực hiện tốt (với 10 giải Cờ cấp toàn quốc được tổ chức trong một năm). Những con số đó đã tự khẳng định sự phát triển của Cờ trong quần chúng nhân dân cả bề rộng lẫn chiều sâu.

Trong các giải thi đấu quốc tế năm 2005, Cờ Việt Nam đã đạt thành tích xuất sắc nhất từ trước tới nay trong các giải quốc tế với tổng số huy chương (142 huy chương) tăng 50% so với năm 2004 (94 huy chương), và nhiều thành tích xuất sắc đã đạt được: Đoàn Cờ vua Việt Nam chiếm trọn bộ HCV tại SEA Games 23 (8 HCV, 2 HCB, 2 HCĐ), vượt gấp đôi chỉ tiêu đề ra; Lê Quang Liêm vô địch Cờ Vua trẻ Thế giới lứa tuổi 14 và lần đầu tiên Việt Nam đạt thành tích cao nhất tại Giải Vô địch Cờ Tướng Thế giới với 1 HCĐ cá nhân nam của Nguyễn Vũ Quân, 1 HCB đồng đội (xếp sau Trung Quốc)… Đặc biệt, Hoàng Thanh Trang xếp hạng 11/50 (tăng 8 bậc so với bảng xếp hạng tháng 10/2005) kỳ thủ nữ xuất sắc ở bảng xếp hạng thế giới tháng 01/2006.

Năm 2005, Liên đoàn Cờ đã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Kết quả khả quan đó đã thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và sự chỉ đạo, đầu tư của ngành TDTT, công tác điều hành của Liên đoàn đã thực hiện thông suốt từ trung ương đến địa phương. Với những định hướng đúng đắn, Cờ Việt Nam sẽ tiếp tục chinh phục những đỉnh cao trí tuệ.