Năm: 2011

[b]Thưa ông, cờ vua trong thời gian gần đây đang được rất nhiều người quan tâm, nhất là khi Lê Quang Liêm đạt chuẩn đại kiện tướng. Đó là thành công của những người làm cờ vua TP.HCM?[/b]

[img]xq608-0.jpg;right;Quang Liêm (trái) ở ván đấu đầu tiên với kỳ thủ đến từ Singapore trong khuôn khổ HDBank Open Cup 2011[/img]
Đúng là cờ vua TP.HCM được xem như thành công với Lê Quang Liêm. Nhưng cũng phải nói rằng, Liêm có được thành công hôm nay chủ yếu là nhờ gia đình của em ấy. Nếu chỉ trông vào tiền nhà nước thì e rằng khó có một Lê Quang Liêm như ngày nay.

[b]Ông nói vậy, chẳng lẽ làng cờ thành phố không có lối thoát?[/b]

Cờ vua TP.HCM được coi như mạnh nhất nước nhưng nói chắc chẳng ai tin, chúng tôi còn không có cả một trung tâm để dạy cờ, huấn luyện. Tôi mới hay tin, vừa có chủ trương cho bộ môn cờ vua của TP.HCM một tầng tại ngôi nhà ở Phan Văn Đạt (quận 1) để làm trung tâm cờ. Mới là chủ trương thôi mà ai cũng mừng “hết lớn” rồi.

[b]HDBank Open Cup 2011 lần này được coi là lớn nhất trong năm và cũng có giải thưởng cao nhất, đó phải chăng cũng là một cách làm mới?[/b]

Từ trước đến giờ cứ nghĩ làm chuyên môn tốt là được, nhưng đóng cửa đánh cờ với nhau chẳng ai biết thì làm sao mà có tiền phát triển, làm gì có ai thèm tài trợ. Ai cũng nói môn này là môn trí tuệ nhưng để quảng bá trí tuệ Việt Nam thì cũng cần phải có tiền chứ không thể chỉ bằng lời nói. Từ trước tới nay, nhà tài trợ toàn là những người yêu cờ, họ giao cho “cục” tiền rồi chúng tôi tổ chức giải, họ chẳng buồn đòi hỏi gì. Nhưng đó không phải là cách làm lâu dài. Lần này được HDBank nhúng tay vào, chúng tôi học được nhiều điều trong công tác tổ chức tuyên truyền.

[b]Khi nhìn Lê Quang Liêm, nhiều người lạc quan nói rằng, làm vận động viên (cờ vua) giờ giàu lắm?[/b]

Danh hiệu của các kỳ thủ rất oai, nào là đại kiện tướng, kiện tướng quốc tế… nhưng nói thật, chỉ là vài người thôi. Ở Việt Nam, gia đình Liêm phải đầu tư nhiều lắm anh mới có thể nổi bật được như vậy. Tiền lương, đẳng cấp và nhiều thứ linh tinh khác các kỳ thủ chỉ ở khoảng từ 7 – 15 triệu đồng/tháng thôi.

[b]Vậy thì “chơi cờ” thì cũng phải trông nhiều thứ lắm mới đủ sống?[/b]

Đúng. Tôi chưa thấy kinh doanh cờ mà có lãi. Từ Hoàng Thông sống được khi dạy cờ là nhờ công ty mẹ. Vietchess năm nay hoạt động nhưng đến giờ mới chỉ ở giai đoạn giảm lỗ. Chơi cờ mà không được gia đình hỗ trợ, không tài năng xuất sắc thì không thắng nổi ở các giải quốc tế. Hỏi thử mấy người được như Liêm hay Trường Sơn. Nhưng dù sao nhờ thành công của Sơn và Liêm mà nhiều tờ báo quốc tế như New York Times, The Christian Science Monitor và một số báo điện tử của châu Âu đưa tin, viết bài. Từ đó, chúng tôi đi xin tài trợ cũng dễ hơn, các gia đình có con chơi cờ cũng thấy không phải là không có lối ra. Nhưng cũng nói thật môn cờ vẫn còn là môn bao cấp từ nhà nước mà đã là bao cấp thì…

[b]Cảm ơn ông.[/b]

Hệ số Elo là một phương pháp để tính toán một cách tương đối nhằm đánh giá trình độ của những người chơi dựa trên hiệu suất thi đấu của người đó. Tên gọi “Elo” xuất phát từ tên của TS Arpad Emrick Elo (1903 – 1992), một nhà vật lý người Mỹ gốc Hungary. Ông xây dựng hệ thống tính của mình trên nền tảng hệ thống tính toán của một nhà tổ chức cờ vua Kenneth Harkness (1896 – 1972). Hệ thống tính này có công của 2 người nhưng người ta quen gọi tên của ông Elo vì cách tính của ông đã được hoàn thiện và gần với cách tính ngày nay.

Hiện nay, hệ số Elo quốc tế được công nhận bởi Liên đoàn Cờ vua thế giới (FIDE) thông qua thang điểm được định nghĩa trong FIDE handbook. Ngoài ra, một số quốc gia tự đưa ra hệ thống tính điểm riêng để áp dụng trong nước.

Thông thường, một người mới biết chơi khi nắm được luật thì có hệ số Elo khoảng 1000; người không chơi thường xuyên tương ứng 1200 Elo; người có trình độ trung bình trong một câu lạc bộ (CLB) tương ứng 1600 Elo; người có trình độ khá trong một CLB tương ứng 1800 Elo; người có trình độ cao trong một CLB tương ứng 2000 Elo; trình độ kiện tướng (Master) tương ứng 2200 Elo; trình độ kiện tướng quốc tế (International Master) tương ứng 2400 Elo; trình độ đại kiện tướng (Grand Master) tương ứng 2500 Elo.

Trong lịch sử của FIDE, người từng giữ kỷ lục cao nhất về Elo là Đại kiện tướng người Nga Garry Kasparov với hệ số Elo là 2851.

Tại Giải cờ tướng Quảng Nam năm 2011, nhiều ánh mắt của khán giả lẫn các kỳ thủ nam đều đổ dồn về dãy bàn thi đấu của nữ. Không hẳn vì ở đây có sự hiện diện của những gương mặt khả ái, cũng không phải do các ván đấu diễn ra quyết liệt mà vì ở đó có 1 kỳ thủ nữ khá lớn tuổi đến từ huyện Bắc Trà My – Đinh Thị Trà Vinh. Đã ngoài 60 tuổi, nhưng bà Đinh Thị Trà Vinh mới chỉ lần đầu tham gia giải. “Cờ tướng mà! Vấn đề là trình độ cờ cao hay thấp chứ đâu quan trọng chuyện trẻ hay già” – bà Vinh không ngần ngại chia sẻ. Nghe kỳ thủ Trà Vinh cùng với các đối thủ xưng hô “cháu cháu”, “cô cô” khi thi đấu, có thể cảm nhận sự thân thiện, tinh thần thể thao cao thượng qua từng nước cờ dù nhiều lúc, họ phải “vò đầu bứt tai” suy nghĩ trước khi quyết định di chuyển quân cờ. Xếp vị trí thứ 10 sau 4 ván thắng và 3 ván thua, tuy kết quả còn khiêm tốn nhưng có thể nói là tương đối mỹ mãn đối với kỳ thủ Trà Vinh khi lần đầu dự tranh, nhất là phải ngồi suốt 2 ngày thi đấu trước các đối thủ trẻ.
[img]xq593-0.jpg;center;Giải cờ tướng Quảng Nam năm 2011 thu hút sự tham gia của nhiều kỳ thủ đến từ khắp nơi trong tỉnh[/img]
Tại giải đấu năm nay còn có một kỳ thủ cũng thuộc hàng “cô, dì” của đối thủ là Huỳnh Thị Giỏi (Tam Kỳ). Nếu như Đinh Thị Trà Vinh lần đầu tham gia thì chị Giỏi đã tham gia từ ngày giải được tổ chức lần đầu tiên (vào năm 1997). Đến nay, gần như chị không bỏ sót năm nào và đã không ít lần lọt vào tốp nhận huy chương. Tuy nhiên, phải đến giải năm nay kỳ thủ Huỳnh Thị Giỏi mới được bước lên bục cao nhất. Đây là phần thưởng xứng đáng cho những nỗ lực và sự kiên trì của người phụ nữ hơn 50 tuổi này. “Càng ngày giải càng có nhiều kỳ thủ trẻ tài năng và thi đấu khá tốt. Đây sẽ là lớp kỳ thủ đầy hứa hẹn cho giải các năm sau thêm phần hấp dẫn” – chị Giỏi nhận định.

Ở nội dung nam, những năm trước đây cũng có khá nhiều kỳ thủ lớn tuổi nhưng đến năm nay, do áp lực về thành tích lẫn sức khỏe (vì phải thi đấu liên tiếp 2 ngày) khiến một số đành chia tay với giải. Có lẽ, người lớn tuổi nhất còn “bám trụ” là Nguyễn Tấn Lịch (Tam Kỳ). Kỳ thủ đã “lên chức” ông nội này từng có thời điểm bày tỏ ý định không thi đấu nữa nhưng với vai trò “đầu tàu” và là chỗ dựa cho lớp đàn em nên đến nay vẫn gắn bó với giải. Có thể nói, hiện nay Tấn Lịch là kỳ thủ sở hữu nhiều chức vô địch cờ tướng tỉnh Quảng Nam nhất và cũng là người tham dự lâu năm nhất (gần như dự đủ tất cả các giải kể từ năm1997 đến nay). Sau khi rơi xuống vị trí thứ 8 ở giải năm 2010, Tấn Lịch đã trở lại với ngôi vị á quân giải năm 2011. Chưa thể chiếm lại vị trí độc tôn của làng cờ đất Quảng như nhiều năm trước đây, nhưng với giải nhì năm nay cũng là một kết quả đáng khâm phục của người đàn ông đã bước sang tuổi 53 này.

Không phân loại tuổi tác, nét đặc thù của cờ tướng còn ở việc không phân biệt thể trạng giữa các đối thủ. Người khuyết tật vẫn có thể thi đấu với người bình thường. Trong số này, đáng nhớ nhất là Nguyễn Ngọc Hùng (Tiên Phước). Đây là kỳ thủ vốn không còn xa lạ với những ai hâm mộ môn cờ tướng trên cả tỉnh không chỉ vì đôi chân tật nguyền mà còn ở tài năng của anh. Từng đăng quang chức vô địch toàn tỉnh năm 2003, vô địch khối miền núi thuộc chương trình Đại hội TDTT tỉnh Quảng Nam lần thứ VI-2009 và rất nhiều lần nằm trong tốp 3, Ngọc Hùng khiến nhiều đối thủ phải kiêng nể bởi sự ổn định trong thi đấu. Dù là nhờ bạn bè cõng đi thi đấu nhưng nhiều năm qua anh không bỏ sót giải đấu nào. Thất bại đáng tiếc trong ván cuối cùng tại giải năm nay khiến Hùng rơi xuống vị trí thứ 6 với 5 điểm nhưng đây cũng là một kết quả đáng khích lệ cho chàng trai người Tiên Phước bởi sự khiếm khuyết về thể hình và thể lực của mình. Trước đó còn có thể kể đến Nguyễn Lê Thúc Vĩnh (Núi Thành). Chưa có được thành công ở môn cờ tướng như Nguyễn Ngọc Hùng nhưng Thúc Vĩnh lại có lợi thế hơn nhờ thi đấu cả 2 môn cờ vua và cờ tướng và từng gặt hái được thành tích tại giải cờ vua người khuyết tật toàn quốc.

Rõ ràng, so với các môn thể thao khác thì cờ tướng không có được sự sôi nổi, quyết liệt đến mức cuồng nhiệt nhưng bù lại, nhiều nét độc đáo của cờ cũng đủ cuốn hút người hâm mộ. Chơi cờ là thú vui tao nhã, thử thách tài trí con người. Có lẽ cũng vì thế mà chơi cờ là niềm đam mê của nhiều người ở mọi lứa tuổi, giới tính, thành phần xã hội…

[img]xq593-1.jpg;center;Đinh Thị Trà Vinh – kỳ thủ lớn tuổi nhất giải.[/img]
[img]xq593-2.jpg;center;Sự ổn định trong thi đấu của Nguyễn Ngọc Hùng khiến các kỳ thủ phải kiêng nể[/img]

Tôi và ông H. G. Muller – người phát triển chương trình giao diện cờ WinBoard (còn gọi là XBoard) vừa có đợt làm việc với nhau để xây dựng nên danh sách các thế cờ hòa hiển nhiên trong cờ Tướng, tức là các thế cờ không có cách nào thắng dù cho có một bên
cố tình đi “tự sát”. Ví dụ các thế cờ mà không bên nào còn quân tấn công (Xe, Pháo, Mã, Pháo); hoặc thế cờ cả hai bên không còn Sĩ và một bên còn Pháo.

Khi xét tất cả các khả năng, chúng tôi phát hiện một số trường hợp thú vị, khi một số thế cờ tưởng chừng là hòa hiển nhiên thì lại có một vài ngoại lệ khiến chúng không còn hiển nhiên nữa. Đó là trường hợp Tốt lụt và Pháo không Sĩ.

Chúng ta đã biết một Tốt thường hòa nếu đối phương còn một quân bất kỳ (ví dụ như Tượng hoặc Sĩ). Ngoại lệ Tốt đó chỉ có thể thắng nếu:

1) Ăn ngay quân còn lại duy nhất của đối phương tại nước tiếp theo và sau khi ăn sau Tốt đo vẫn chưa lụt
2) Tốt cao thắng được một Sĩ trong các trường hợp đặc biệt tương tự như thế cờ minh họa dưới đây:

[game]FORMAT WXF
GAME
FEN 4k4/4a4/9/4P4/9/9/9/4E4/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B5.1 S5/4 2. B5-4 Tg5-6 3. Tg5-4 S4.5 4. B4.1 Tg6-5
5. Tg4-5 S5.6 6. Tg5-6 S6/5 7. T5/3 S5/4 8. Tg6.1 S4.5 9. Tg6-5
}END
[/game]

Tốt lụt dù là một hoặc nhiều quân đều không thể tấn công được Tướng trần trụi của đối phương. Quân Tướng này (bên yếu) nếu bị chiếu là có thể vọt lên tầng trên là đã ung dung tránh được mọi đòn tấn công. Vì vậy Tốt lụt không thể thắng đối phương còn trơ trọi Tướng.

Nhưng nếu ta thêm cho con Tướng đó một hoặc hai con Sĩ thì sao? Tưởng chừng như quá thừa để bên yếu giữ hòa. Trong các trường hợp thông thường, các quân Sĩ có thể hỗ trợ Tướng ngăn cấm Tốt vào gần cung. Tuy vậy trong vài trường hợp đặc dưới đây, chúng lại là tác nhân cản trở Tướng trồi lên tầng trên khi bị Tốt lụt khống chế kết hợp với Tướng đối phương dùng phép lộ mặt ngăn trở, bên Tốt thắng do bên kia hết nước đi.

Một Tốt lụt thắng Tướng hai Sĩ

[fen]2P1ka3/4a4/9/9/9/9/9/9/9/4K4 w - - - 1;central;Một Tốt lụt thắng Tướng hai Sĩ[/fen]

Hai Tốt lụt thắng Tướng Sĩ
[fen]2P1k1P2/4a4/9/9/9/9/9/9/9/4K4 w - - - 1;central;Hai Tốt lụt thắng Tướng Sĩ[/fen]

Một trường hợp thú vị khác là hai bên đều có 1 Pháo, một bên có thêm đôi Tượng, không bên nào còn Sĩ. Ván cờ dường như hòa khi các quân Pháo không kiếm đâu ra ngòi để chiếu hết mọi ngóc ngách của cung Tướng – chỉ cần Tướng đối phương ẩn vào những chỗ này là an toàn. Tuy nhiên trong thế cờ dưới đây Đỏ đã chiếu hết được bên Pháo 2 Tượng khi tất cả các quân đối phương cản trở lẫn nhau:

[fen]5keC1/5c3/8e/9/9/9/9/9/9/3K5 b;central;[/fen]

Còn trường hợp này lại là kết hợp giữa Pháo, Tốt lụt và Tượng để thắng:

[fen]4k1p2/9/9/9/9/9/9/4E4/9/3KC4;central;[/fen]

[b]I. Mở đầu[/b]
Cũng như mọi ngành kinh tế quốc dân và khoa học kỹ thuật, ngày nay việc áp dụng máy tính vào cờ là điều rất cần thiết và mang lại nhiều kết quả kích lệ. Một trong những kết quả của việc áp dụng hiệu quả của máy tính vào cờ này là nghiên cứu cờ tàn – xây dựng các Cơ sở dữ liệu tàn cuộc (Endgame databases – riêng với cờ Vua còn được gọi là TableBases).

Một số sách cờ thường chia cờ tàn thành hai loại: cờ thế và cờ tàn thực dụng.

*Cờ thế (còn gọi là cờ tàn nghệ thuật) là những thế cờ thường do còn người nghĩ ra để đố nhau, để thưởng thức, gây bất ngờ cho ngươi giải qua những nước đi kỳ lạ. Do đó, cờ thế rất ít khi gặp trong thực tế chiến đấu. Cờ thế cũng không nhất thiết phải là cờ tàn. Nói chung số quân tham gia của cờ thế thường tương đối lớn. Đôi khi căn cứ vào số quân trên bàn, nó phải được liệt vào trung cuộc. Cờ thế thường có rất ít lời giải đúng (nhiều khi chỉ có một lời giải duy nhất) với những nước đi thường rất bất ngờ và đòi hỏi toàn bộ quá trình đi quân phải rất chính xác. Do số quân lớn, đòi hỏi nhiều trí trí sáng tạo của con người (cả người đặt thế lẫn người giải) nên máy thường khó áp dụng vào loại cờ này (máy hầu như không thể lập được cờ thế và thường không giải được những thế phức tạp).

*Cờ tàn thực dụng: Đây là những thế cờ thường dẫn đến khi gần kết thúc ván cờ. Khác với cờ thế, cờ tàn thường có nhiều lời giải hơn và có khá nhiều ván không đòi hỏi người chơi phải đi thật chính xác. Các tác giả thường không nhất trí ranh giới khi nào một ván cờ chuyển từ trung cuộc sang tàn cuộc nhưng thường đồng ý rằng tàn cuộc là ván cờ mà hai bên chỉ còn rất ít quân mạnh, một vài con Chốt và hàng phòng thủ sứt mẻ ít nhiều. Người chơi bắt buộc phải nghiên cứu cờ tàn nếu muốn đi đúng khi gặp những thế cờ đó. Đây chính là mảnh đất khai phá rất tốt cho máy tính.

[b]II. Cơ sở dữ liệu tàn cuộc (CSDLTC)[/b]

[b]CSDLTC là gì?[/b]

CSDLTC chỉ đơn giản là các file dữ liệu máy tính trong đó ghi lại mọi thế cờ có thể có của một tàn cuộc và mọi trạng thái thắng thua của tất cả các thế cờ đó. Nó chính là một dạng “cẩm nang” tra cứu. Với một chương trình chuyên dụng đi kèm, người dùng có thể nhập vào một thế cờ bất kỳ và máy sẽ tra và cho biết trạng thái của thế cờ đó: đó hoặc đó là thế cờ hòa, hoặc một bên sẽ thắng và thắng trong bao lâu (chiếu hết trong bao nhiêu nước). Chỉ việc lần theo chuỗi thế cờ ta sẽ biết được những nước đi tối ưu nhất: nếu hòa phải đi như thế nào để đảm bảo hòa, nếu thắng sẽ tìm ra chuỗi nước đi ngắn nhất, nếu thua, sẽ biết cách chống cự lâu nhất.

[b]Người ta xây dựng CSDLTC như thế nào?[/b]

Để xây dự các CSDLTC, người ta viết chương trình dùng thuật toán tính lùi (retrograde). Nguyên tắc khá đơn giản, đầu tiên người ta tìm ra tất cả các thế cờ mà một bên chiếu hết bên kia và đánh dấu vào CSDL các thế cờ đó là các nước chiếu hết (chiếu hết trong 0 nước). Sau đó, người ta tìm tất cả các thế cờ mà sau khi đi một nước sẽ dẫn đến các các thế cờ chiếu hết. Đó chính là các thế cờ chiếu hết trong một nước. Cứ như vậy, họ sẽ tìm ra các thế cờ chiếu hết trong 2 nước, 3 nước… Việc truy tìm này sẽ dừng lại khi không còn tìm được thế cờ dẫn đến chiếu hết nữa. Các thế cờ còn lại sẽ được đánh dấu là hòa.

Trong thực tế, để có thể xây dựng được những CSDLTC lớn, cần có những chương trình khá tinh vi và đặc biệt cần rất nhiều thời gian chạy máy. Việc nghiên cứu và xây dựng các CSDLTC cho cờ Vua được bắt đầu từ những năm 1950-60. CSDLTC đầu tiên (Thompson) được dùng trong thực tế xuất hiện vào giữa thập nhiên 1980 – nó được xây dựng bằng máy tính lớn. Vào những năm 1990 một số CSDLTC khác (cũng cho cờ Vua – với thiết kế khác) cũng bắt đầu xuất hiện và được xây dựng trên máy tính để bàn. Hiện nay, CSDLTC Nalimov là loại phổ biến nhất trong thế giới cờ Vua.

Hiện tại, đối với cờ Vua, người ta đã xây dựng xong các CSDLTC cho mọi tàn cuộc có từ 5 quân (5 men) trở xuống. Tổng kích thước cỡ 8GB. Người ta đang cố gắng xây dựng các CSDLTC cho các tàn cuộc có nhiều quân hơn (6 quân). Để xây dựng CSDLTC khoảng dưới 10 GB, người ta cần nhiều tháng chạy máy PC ròng rã vào những năm 1990. Hiện nay, do máy tính PC đã mạnh, nhanh, có bộ nhớ lớn hơn nên thời gian xây dựng một CSDLTC kích cỡ này đã giảm đi đáng kể, chỉ cần một vài tuần.

Cũng nhờ khả năng máy tính mạnh hơn, một số CSDLTC cho những trò chơi khác (vốn có số quân và kích thước lớn hơn nhiều) mới có cơ phát triển. Một trong số đó chính là CSDLTC của cờ Tướng.

[b]III. Ứng dụng của CSDLTC[/b]

[b]Chơi cờ:[/b]

Các sách dậy tàn cuộc chỉ có thể chọn và in mỗi loại tàn cuộc vài ván cờ điển hình. Người chơi sẽ căn cứ vào những ván cờ và phân tích của tác giả để tự nắm được phương pháp chơi. Sau này, khi gặp những thế cờ mới của tàn cuộc đó, người chơi phải tự mình áp dụng các kiến thức thu được để giải thế cờ, tìm ra nước đi đúng. Cách làm này dĩ nhiên là lâu, là… “mệt” và không phải lúc nào người chơi cũng có thể tìm được ra nước đi tối ưu. Tệ hơn nữa, anh ta có thể bỏ lỡ mất cơ hội chiến thắng. Trong khi đó, nếu có CSDLTC của tàn cuộc đó, máy sẽ chỉ ngay ra kết quả (thắng, hòa, thua) cho bất cứ thế cờ nào và làm sao để đi tối ưu nhất. Một khi CSDLTC nói thắng, đối phương sẽ không có cách nào “chạy thoát”, cho dù còn hàng chục nước phải đi nữa. Đối với máy/người dùng CSDLTC, anh ta cũng không còn phải lo thiếu thời gian nữa: thời gian là ngừng chạy vì lúc này máy tính chỉ bỏ ra một phần rất nhỏ của giây để tìm ra nước đi tốt nhất từ CSDLTC.

Ví dụ, có bạn hỏi về tàn cuộc một Mã chống lại một Sĩ, CSDLTC của chúng tôi chỉ ra rằng:

*Có tổng cộng 12,684 thế cờ hợp lệ khác nhau
*Bên mạnh (bên có Mã) nếu đến lượt đi có tới 99.70 % cơ hội để thắng và chỉ có 0.3% dẫn đến hòa. Trong khi đó, nếu bên yếu (bên có Sĩ) có thể cải thiện tình hình một chút nếu được đi trước: có 4.38% cơ hội hòa.
*Thế cờ dài nhất phải cần đến 19 nước đi để bên trắng thắng.

Bây giờ nếu bạn đưa ra bất cứ thế cờ nào của tàn cuộc này, chúng tôi sẽ chỉ ngay lập tức trạng thái và nước đi tối ưu, đảm bảo chính xác 100%.

[b]Đối với người nghiên cứu cờ[/b]

Các CSDLTC có thể giúp tiết kiệm hàng chục năm của người nghiên cứu tàn cuộc. Từ CSDLTC của một tàn cuộc, anh ta có thể đúc rút ra các thế cờ khác nhau, các cách đi tối ưu, nghiên cứu các biến một cách dễ dàng và nhanh chóng.

Một trong các ví dụ khác mà mọi người có thể kiểm chứng là tàn cuộc một Xe chống lại Sĩ Tượng bền. Bình thường người ta coi thế cờ này là thường hòa trừ một số tình huống đặc biệt. Các sách cờ thường trình bầy khoảng 10 thế cờ dẫn đến thắng này. Với CSDLTC của thế cờ này, số liệu chính xác lại đưa ra một bức tranh khác:
– Có tổng cộng 465,705 thế cờ khác nhau
– Bên mạnh (bên có Xe) khi đến lượt có tới 81.79% cơ hội thắng, hòa chỉ 18.21%
– Bên yếu đến lượt đi: thua 51.07%, gỡ hòa : 48.93%
– Thế cờ dài nhất cần đến 32 nước đi.
Như vây, nếu bên trắng chủ động thì đây là thế cờ thường thắng chứ không phải thường hòa.

Để tự mình kiểm chứng tàn cuộc này, bạn hãy download chương trình EON tại trang web của chúng tôi (www.xqfan.com). Chạy chương trình này, bạn có thể xem các thế cờ điển hình do máy tìm ra, thay đổi các tham số để tìm ra các thế cờ khác theo ý bạn, soạn một thế bất kỳ và đưa vào hỏi máy lời giải. Nếu bạn không “thích” một lời giải của máy thì có thể thoải mái di chuyển quân theo ý mình, máy sẽ tìm ra ngay lời đáp tối ưu cho nước đi của bạn. Thay cho 10 thế cờ tiêu biểu, bạn mặc sức thưởng thức và tìm hiểu trong hơn 370 nghìn thế cờ thắng cho bên trắng.

Các CSDLTC cũng mang lại nhiều kết quả mới đầy bất ngờ. Một trong những kết quả ấn tượng là tàn cuộc Tướng, Pháo, Chốt, Sĩ, Tượng chống là Tướng Sĩ Tượng bền. Một số tàn cuộc Pháo Chốt đã được nghiên cứu từ thế kỷ 16. Vào đầu thế kỷ 20, một tác giả người TQ đã kết luận rằng Tượng, Pháo, Chốt (cao), Sĩ, hai Tượng có thể thắng Tướng Sĩ Tượng bền. Tác giả Ren Wu chỉ với một cái máy tính đã xây dựng nên các CSDL và chứng minh được rằng Tướng Pháo Chốt, Sĩ, Tượng (bớt một Tượng) có thể thắng được Tướng Sĩ Tượng bền. Thế cờ dài nhất phải cần đến 95 nước đi chính xác, bên quân mạnh mới có thể bắt được quân đầu tiên của bên kia. Đây là một trong những kết quả gây sốc cho làng cờ Tướng.

[b]IV. Nơi tìm hiểu các CSDLTC[/b]
[b]Cờ Vua[/b]
Nếu bạn có trong tay các chương trình cờ Vua cao cấp (như Fritz), trong bộ đĩa CD đầy đủ của nó có CSDLTC cờ Vua. Bạn cũng có thể download (miễn phí) các CSDLTC này (tại ftp://ftp.cis.uab.edu/pub/hyatt/) nhưng cần phải có một đường truyền tốc độ cao.

[b]Cờ Tướng[/b]
Đối với cờ Tướng, mọi sự dường như mới bắt đầu. Trước đây, có một số tác giả đã nghiên cứu và xây dựng CSDLTC cho cờ Tướng. Người bắt đầu sớm nhất có lẽ chính là Ren Wu (thuộc Phòng thí nghiệm Bell). Ngoài ra còn có một vài nhóm ở Đài Loan. Đa số các tác giả không công bố các CSDLTC của họ.
Chúng tôi bắt đầu nghiên cứu và xây dựng CSDLTC cờ Tướng từ giữa năm 2000, kết quả công bố đầu tiên là tàn cuộc một Xe chống lại Sĩ Tượng bền Đây có lẽ là công trình đầu tiên được công bố cho mọi người dùng. Cùng với CSDLTC này chúng tôi đã phát triển chương trình EON (một phần mềm miễn phí) dùng để khai thác CSDLTC này (download tại http://www.xqfan.com/). Sau một thời gian gián đoạn vì những nghiên cứu khác, gần đây chúng tôi đã quay trở lại xây dựng tiếp CSDLTC cờ Tướng (nhà tôi lúc nào cũng có 2 máy tính bật 24 giờ / 24 giờ một ngày và chạy ròng rã không nghỉ nhiều tháng nay để xây dựng CSDLTC đó).

[img]xq594-0.jpg;center;Chương trình EON[/img]

[b]Giới hạn[/b]
Cũng giống con người, mặc dù với khả năng tính toán phi thường, máy tính cũng bị nhiều giới hạn trong việc nghiên cứu cờ tàn cuộc. Thông thường, chúng tôi chỉ lập được các tàn cuộc chỉ có khoảng 2 quân mạnh, cộng với 1 hoặc 2 quân Chốt. Cái khó của CSDLTC cờ Tướng là tổng số quân tham gia (tính cả các quân phòng ngự) thường tương đối nhiều. Nói chung người nghiên cứu thường phải đối mặt với các thế cờ có trên 10 quân (trong khi cờ Vua hiện tại chỉ khoảng 5 quân). Một bộ CSDLTC cờ Tướng dùng được trong thực tế phải có kích thước từ hàng trăm GB trở lên (trong khi tàn cuộc 5 quân của cờ Vua chỉ chiếm có 8GB, đã được dùng rộng rãi và tỏ ra khá hiệu quả). Các tàn cuộc nhiều quân hơn thường nằm ngoài khả năng của cả người và máy do đòi hỏi quá lớn về kích thước lưu trữ và thời gian chạy máy.

Tuy nhiên, con người vẫn có thể nghiên cứu được một số ngoại lệ. Một ví dụ điển hình là tàn cuộc Pháo, Mã, Chốt, Sĩ Tượng bền chống lại hai Pháo, hai Sĩ. Một số tác giả đã nghiên cứu thành công (thủ công) và đúc kết cách thắng của tàn cuộc này. Nhưng khi chúng tôi thử bắt tay vào xây CSDLTC thì thấy có vấn đề lớn. Tính toán sơ bộ cho thấy, chúng tôi sẽ phải bỏ ra vài khoảng 150 nghìn đô la để mua vài ngàn đĩa cứng về chứa tàn cuộc này. Nhưng điều bất khả là nó đòi hỏi thời gian tính toán lên đến… 295 năm trên một máy PC hiện đại.

Một thế cờ Xe thắng Sĩ Tượng toàn không có trong bất cứ quyển sách tàn cuộc nào:
[game]
FORMAT WXF
GAME
FEN R4a3/5k3/e2a5/9/2e6/9/9/9/9/3K5 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg6-5 S6.5 2. Tg5.1 S5/6 3. X9-8 S6.5 4. X8/3 Tg6/1 5. X8-4 Tg6-5 6. X4.1 Tg5-4 7. X4-3 Tg4.1 8. X3.2 S5/4 9. X3/3 S4.5 10. Tg5-6 Tg4/1 11. X3.3 Tg4.1 12. X3-8 S5.6 13. X8-9 Tg4-5 14. X9-6 Tg5-6 15. X6/2
}END
[/game]

Thắng lợi này càng vang dội vì đối thủ đội tuyển Đức gồm nhiều kỳ thủ gốc Hoa, quê hương của môn cờ tướng. Riêng Nguyễn Thành Trung đã bảo vệ được chức vô địch cá nhân và đây là danh hiệu thứ bảy của anh kể từ khi thi đấu trong màu cờ sắc áo của Pháp. Cũng trong nội dung cá nhân, Huỳnh Vĩnh Tường về hạng 3 và Nguyễn Thái Đông hạng 4.
[img]xq591-0.jpg;right;Ba nhà vô địch Cờ Tướng Châu Âu ( từ trái sang phải ) Nguyễn Thái Đông, Đặng Thành Trung và Huỳnh Vĩnh Tường[/img]

Mặc dù cờ tướng có nguồn gốc từ châu Á, nhưng hiện nay đã có các liên đoàn và câu lạc bộ cờ tướng ở khắp thế giới. Cũng có cả Liên đoàn Cờ tướng châu Á và Liên đoàn Cờ tướng Thế giới. Ngoài ra, từ năm 2008, cờ tướng đã được Uỷ ban Thế vận quốc tế công nhận là một môn thể thao đấu trí và sau Thế vận hội Bắc Kinh 2008, Đại hội Thể thao Trí Tuệ Thế Giới lần thứ nhất đã được tổ chức trong tháng 10 năm đó.

Sau giải vô địch châu Âu vừa qua, các kỳ thủ đội tuyển Pháp bắt đầu chuẩn bị cho Đại hội Thể thao Trí tuệ lần tới, sẽ diễn ra trong khoảng thời gian Thế vận hội Luân Đôn 2010. Trước mắt, họ cũng sẽ tham gia một giải cờ tướng sẽ được tổ chức tại thành phố Mans, Pháp, trong hai ngày 28 và 29/12 tới.

Có thể nói là môn cờ tướng đã được du nhập vào Pháp qua các hội của người Triều Châu tại Paris và chính là qua hội này mà các kỳ thúc gốc Việt tại Pháp mới có đất dụng võ và dần dần đại diện cho Pháp tranh giải châu Âu. Để phổ biến hoạt động của hội Cờ tướng, các anh đã lập ra một trang web Xiang Qi France, nhưng mong muốn của họ đó là có sự tiếp nối của giới trẻ Việt Nam, cũng như sự trợ giúp về mặt vật chất của các mạnh thường quân để duy trì sự phát triển của môn này tại Pháp.
Vừa qua, RFI Việt ngữ đã có dịp tiếp vô địch Cờ tướng châu Âu Đặng Thành Trung và kỳ thủ Nguyễn Thái Đông cùng với Vuibert Jérôme, một thành viên khác trong đội tuyển cờ tướng Pháp.

Đây là tin vui cho làng cờ Bình Dương, bởi theo quy định mới nhất của Liên đoàn cờ Việt Nam và Tổng cục TDTT thì chỉ có 3 VĐV đoạt 3 thứ hạng cao nhất của giải VĐQG và giải đội mạnh 2011 mới được chọn vào ĐTQG chứ không mang tính “đại trà” như trước. Theo đó, Bùi Dương Trân sẽ cùng với Lại Lý Huynh và Nguyễn Thành Bảo (Hà Nội), Trềnh A Sáng (TP.HCM), Võ Minh Nhất (Bình Phước) lên tuyển. Ở đội nữ sẽ là Ngô Lan Hương, Hoàng Hải Bình, Nguyễn Hoàng Yến, Trần Tuệ Doanh, Đàm Thị Thùy Dung (đều của TP.HCM) và Phạm Thu Hà (Hà Nội).

Chỉ cần một bàn cờ, một hộp đựng quân cờ, tìm được đối thủ để so tài là có thể say sưa hàng tiếng đồng hồ. Mỗi bàn cờ chỉ có 2 người chơi, nhưng thường có rất đông người đến xem và bình phẩm, tạo nên không khí hào hứng trong từng ván cờ. Nếu như trước đây, cờ tướng được xem là môn thể thao dành riêng cho người cao tuổi thì hiện nay thu hút được khá đông thanh niên tham gia.
[img]xq590-0.jpg;center;Các “kỳ thủ” đang so tài tại một quán cà phê trên vỉa hè TP Tuy Hòa[/img]

Anh Trần Văn Hoàng, một kỳ thủ hay đến quán cà phê cóc ngã tư Trường Chinh – Đồng Khởi (phường 7, TP Tuy Hòa) cho biết: “Lúc đầu tôi không biết chơi cờ tướng. Sau vài lần đi uống nước thấy nhiều người tụ lại một góc, cười nói huyên thuyên, tôi lân la tới xem thử và đâm ra ghiền môn này lúc nào chẳng biết. Do vậy, mỗi khi rảnh rỗi, tôi đều đến đây, tìm người đánh cờ giải khuây”. Với người chơi, cờ tướng không chỉ đơn thuần là nét văn hóa giải trí mang lại niềm vui lành mạnh mà còn là phương thức hữu hiệu để hàm dưỡng nhân cách bởi khi tham gia trò này, người chơi rất thận trọng và có trách nhiệm trong mỗi nước đi. Anh Nguyễn Đăng Khoa, một người đam mê cờ cho biết, cờ tướng là một môn thể thao trí tuệ, thể hiện tính cách, khả năng tư duy, tầm nhìn của mỗi người. Nó giúp người chơi rèn luyện khả năng nhận biết sự việc, nhìn xa trông rộng và tập trung cao độ. Không những thế, cờ tướng còn giúp người chơi tăng cường trí nhớ, luyện tập tính kiên nhẫn giúp cho não bộ nhanh nhẹn và linh hoạt hơn bởi nó là môn thể thao thể hiện quan điểm sống của người phương Đông “Bất chiến tự nhiên thành”. Nhưng “nghề chơi cũng lắm công phu”, lại thiên về luyện trí nên không phải ai cũng có thể học và chơi hay được. Giới chơi cờ thường truyền tụng với nhau rằng chơi cờ tướng phải có “tâm cơ” và “có duyên với cờ”. Khi đó dù mới học nhưng vẫn chơi hay, còn không thì dù có học bao nhiêu năm đi chăng nữa vẫn chỉ như “học nghề”.

Dựa vào trình độ người chơi, cờ tướng được chia làm hai loại: phổ thông và cờ đạo. Trong cờ tướng phổ thông, yếu tố thắng bại được đặt lên hàng đầu nên người chơi sử dụng mọi chiêu thức để giành chiến thắng. Còn trong cờ đạo, người chơi nhằm mục đích giao lưu và tìm tri kỷ. Cụ Lê Hòa Phương, 75 tuổi, một cao thủ cờ tướng ở TP Tuy Hòa cho biết, xem một ván cờ là biết được tính cách lẫn năng lực của “đối tác”. Điềm tĩnh hay nôn nóng, kiên nhẫn hay bộp chộp, nóng nảy, tinh tế hay phàm tục… tất cả đều thể hiện trong mỗi nước đi, nhất là giai đoạn về cuối khi chiến cuộc giằng co trở nên căng thẳng, khó lường. Ai suy nghĩ nông cạn, nước cờ chỉ nhắm vào cái lợi trước mắt; ai “đa mưu túc trí” thì nước đi đầy toan tính, cạm bẫy trùng điệp; còn khoan hòa thì thế ngồi vững chãi, tĩnh tâm, nước cờ thoáng đạt, nhanh mà hiệu quả, công thủ toàn diện.

Hiện nay, cờ tướng không chỉ là môn thể thao trí tuệ, lành mạnh mà đang trở thành một nét sinh hoạt văn hóa tao nhã và độc đáo. Đánh cờ không chỉ đơn thuần để giải trí. Đó là cuộc chiêm nghiệm đầy thử thách và đam mê về “bàn cờ cuộc đời”.

HLV ĐTQG Hoàng Đình Hồng nhận định: “Kết quả này không có gì bất ngờ và cũng không thể nói là nữ TPHCM thắng lớn. Nói chính xác là nữ TP.HCM đã lấy lại đúng uy thế của mình. Bởi nếu bàn kỹ về vấn đề chuyên môn và phân tích lại các ván đấu, thất bại của nữ TPHCM tại 2 giải gần nhất chỉ là “tai nạn”, cùng vài yếu tố khách quan khác. Lần này, những Lan Hương, Hoàng Yến, Hải Bình, Ý Nhi, Phương Thanh… đã thi đấu đúng thực lực của mình”. Với danh hiệu vô địch này, Ngô Lan Hương cũng đã bảo vệ thành công ngôi nữ hoàng giành được tại giải VĐQG 2010.

Ở bảng nam, chức vô địch cùng tiền thưởng 60 triệu đồng đã thuộc về Nguyễn Thành Bảo (Hà Nội) sau chiến thắng trước kỳ thủ chủ nhà Nguyễn Hoàng Lâm với tỷ số 1,5-0,5. Nhưng chiến thắng của Thành Bảo không được bàn luận nhiều bằng thất bại của Hoàng Lâm. Cần lưu ý, đây là lần thứ hai liên tiếp, kỳ thủ có biệt danh Lâm “tay dài” (để phân biệt với một Nguyễn Hoàng Lâm khác, có biệt danh là Lâm “người mẫu” của đơn vị Bình Dương, kỳ thủ xếp vị trí thứ 9 tại giải lần này), không thể “với tay” vào chức VĐQG. Tại giải VĐQG 2010, cũng trong trận chung kết, với ưu thế cờ nhỉnh hơn đối thủ, nhưng Lâm “tay dài” đã trở thành bại tướng của kỳ thủ chủ nhà Võ Minh Nhất (Bình Phước). Một HLV của TPHCM lý giải: “Hoàng Lâm thất bại do có vấn đề về tâm lý”.

Giải nam cũng có sự kiện cần chú ý là việc vắng mặt của tài năng trẻ, tuyển thủ quốc gia Lại Lý Huynh (á quân giải VĐ trẻ châu Á 2008). Lý Huynh năm nay mới 19 tuổi, biệt danh “Âu Dương công tử”, người được dự đoán sẽ là kỳ vương VN tương lai, luôn có mặt trong tốp 5 các giải đấu quốc gia, và thường xuyên vô địch các giải trẻ trong 2 năm gần đây dưới màu áo Cà Mau. Việc anh vắng mặt tại giải lần này càng làm thông tin “Lý Huynh sẽ đầu quân cho Bình Dương” thêm vững chắc. Trao đổi với một quan chức thể thao Bình Dương sáng qua, đơn vị này xác nhận đã làm việc với luật sư và Lý Huynh để nhanh chóng đưa anh về thi đấu trong thời gian sớm nhất. Dù không tham dự giải lần này, nhưng Lại Lý Huynh vẫn sẽ được HLV Hoàng Đình Hồng đề xuất đặc cách vào ĐTQG chuẩn bị cho giải VĐTG 2011 vào tháng 9 tại Indonesia và Giải VĐ châu Á 2011 tại Macau vào tháng 12. [img]xq589-0.jpg;center;Ngô Lan Hương và Nguyễn Thành Bảo[/img]

Thứ hạng 4 giải đầu:

Nam:
1. Nguyễn Thành Bảo, Hà Nội
2. Nguyễn Hoàng Lâm, TP. Hồ Chí Minh
3. Bùi Dương Trân, Bình Dương
4. Trần Văn Ninh, Đà Nẵng

Nữ:
1. Ngô Lan Hương, TP. Hồ Chí Minh
2. Nguyễn Hoàng Yến, TP. Hồ Chí Minh
3. Hoàng Hải Bình, TP. Hồ Chí Minh
4. Bùi Châu Ý Nhi, TP. Hồ Chí Minh

[img]xq588-0.jpg;right;[/img]
[img]xq588-1.jpg;center;[/img]
[img]xq588-2.jpg;center;[/img]