Tuy Việt Nam nằm lân cận các nước có truyền thống chơi cờ Tướng lâu đời, thế nhưng trừ những chuyến đi du đấu giang hồ thì những cuộc thi đấu chính thức trong suốt thế kỷ 20 hầu như rất ít được tiến hành. Nếu có chăng cũng chỉ là những chuyến giao hữu hiếm hoi mà một trong những cuộc cờ giao hữu như thế được tiến hành vào đó nó dịp Tết Bính Ngọ (1966), Trung Quốc đã từng chính thức cử 3 danh kỳ hàng đầu của họ là Dương Quan Lân, Thái Phúc Như và Hồ Vinh Hoa sang Việt Nam thi đấu một trận giao hữu. Khi ấy Hồ Vinh Hoa mới 21 tuổi nhưng đã đoạt ngôi vô địch Trung Quốc 6 năm liên tục, được tôn vinh là thần đồng số Trung Quốc. Dương Quan Lân tứ trước năm 1960 cũng đã nhiều lần ở ngôi quán quân, còn Thái Phúc Như là Á quân năm 1964 và Quý quân năm 1966.
Những tên tuổi như thế đã gây ấn tượng rất mạnh đối với làng cờ tướng miền Bắc thời bấy giờ. Việt Nam cử một số danh kỳ hàng đầu để nghênh tiếp. Cuộc cờ được tiến hành nối tiếp nhau trong vòng 10 ngày (từ 21 tháng tới 30 tháng năm 1966) ở ba thành phố là Hà Nội, Hải Phòng và Hà Nam. Hà Nội có Nguyễn Tấn Thọ, Trương Trọng Bảo, Nguyễn Thi Hùng, Nguyễn Đắc Đinh, Trịnh Hoàng Sâm, Hải Phòng có Từ Quốc Phàn, Nguyễn Viết Bằng, Bùi Gia Vân, Vũ Văn Bình, Hoàng Đình Khang, Lý Kiệt và Nam Hà có Nguyễn Mạnh Hùng, Trần Văn Khuê, Ngô Văn Tân, Trần Sang.
Bấy giờ là thời kỳ cực kỳ ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, máy bay Mỹ liên tục oanh kích, thả bom các tỉnh miền Bắc. Ngay ở Hà Nội con đường nào cũng có hầm tránh bom, cột báo động máy bay rúc liên tục. Trên bầu trời phía Bắc Hà Nội máy bay Việt Nam xáp chiến với máy bay Mỹ và thỉnh thoảng là những quả tên lửa đất đối không bay vút lên, nổ tung trên không trung. Chính vì vậy cuộc đấu giao hữu này mang nhiều ý nghĩa khác lớn hơn cả ý nghĩa thế thao. Đội cờ Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn: mọi thứ đều thiếu thốn, không có thì giờ tập luyện, tinh thần căng thẳng,… thế nhưng các trận đấu đều được tiến hành suôn sẻ. Đội cờ Trung Quốc về mọi phương diện đều hơn: họ đến từ một đất nước hòa bình, rất khoẻ mạnh sung sức, năm nào cũng được thi đấu hàng chục giải lớn vì vậy chiến thắng của họ là điều dễ hiểu. Tuy nhiên có những ván cờ được chơi rất ngang ngửa như ván Trương Trọng Bảo hòa Hồ Vinh Hoa, Nguyễn Tấn Thọ hòa Thái Phúc Như, Nguyên Tấn Thọ hòa Dương Quan Lân, Từ Quốc Phàn hoà Thái Phúc Như.
Sau trận đấu đó ở Việt Nam chiến tranh ngày càng ác liệt cho tới năm 1975, còn ở Trung Quốc xảy ra cuộc “Đại cách mạng văn hóa” đẫm máu trong hơn 10 năm, vì vậy hai nước không còn có dịp thi đấu với nhau nữa.
Bẵng đi 35 năm, cho mãi tới năm 2001 tại giải “Các danh thủ châu Á” tổ chức tại Vũng Tàu hai bên mới có dịp gặp lại nhau. Dương Quan Lân và Thái Phúc Như đã quá già, chỉ có Hồ Vinh Hoa là sang được Việt Nam lần thứ hai, nhưng cũng đã 56 tuổi và sang với tư cách phó chủ tịch Hiệp hội cờ tướng thế giới dự họp. Tại đây Hồ Vinh Hoa đã gặp lại đối thủ năm xưa Nguyễn Tấn Thọ (đã 74 tuổi), cả hai đều cảm động, tay bắt mặt mừng.
Một vài chuyến du đấu lẻ tẻ kể trên cho thấy trong suốt thời gian hơn nửa thế kỷ cờ tưởng Việt Nam hầu như không có quan hệ gì với cờ tướng quốc tế cũng như cờ tướng thế giới hầu như không biết tới cờ tướng Việt Nam.
Qua hai trận đấu kể trên và do sự biệt lập đó mà người ta thấy dường như cờ tướng Việt Nam còn ở trình độ thấp, nhất là qua trận giao hữu tại Hà Nội, Hải Phòng và Nam Định năm 1966, các kỳ thủ Việt Nam thua các kỳ thủ Trung Quốc tới 29 ván, hòa được 4 ván, không thắng ván nào. Hiệp hội cờ Tướng châu Á được thành lập vào tháng 3 năm 1979 nhưng mãi tới tháng 4 năm 1993, tức 14 năm sau, lần đầu tiên một đội cờ tướng của nước Việt Nam thống nhất mới xuất hiện trên kỳ đài quốc tế. Đó chính là giải Vô địch cờ Tướng thế giới lần thứ 3 tổ chức tại Bắc Kinh. Hơn 70 kỳ thủ của các quốc gia khác tay bắt mặt mừng một đội thành viên mới, tuy nhiên ai cũng nghĩ rằng với những “tân binh” lần đầu tới giải thì chắc hẳn không có mấy hứa hẹn, âu đó cũng là lẽ thường tình.
Trong giải vô địch thế giới này, ngoài giải chính thức còn có một giải khác, nhỏ hơn, được gọi là giải. “Dành riêng Cho những kỳ thủ không phải gốc Trung Hoa” (giải “Phi Hoa duệ”), dĩ nhiên là các kỳ thủ Việt Nam cũng được tham gia cả giải này.
Cuộc thi đấu diễn ra khá sôi nổi, các kỳ thủ ta cũng chỉ biết chơi hết mình chứ chẳng hề mơ tưởng đến một thứ hạng nào. Tuy nhiên ngay trong khi đang diễn ra các ván đấu, đội Việt Nam đã làm kỳ thủ các đội bạn hết sức khâm phục. Trước tiên là Mai Thanh Minh đã thủ hòa được với hai nhà vô địch thế giới người Trung Quốc là Triệu Quốc Vinh và Từ Thiên Hồng, thắng một số kỳ thủ khác, cuối cùng được xếp hạng 10 trên tổng số 76 đấu thủ hàng đầu thế giới đồng thời đoạt luôn ngôi vô địch giải phi Hoa Duệ”, nghĩa là với những tay cờ không phải gốc Hoa thì Việt Nam đứng đầu Hơn thế nữa, nữ kỳ thủ Lê Thị Hương của ta chơi rất hay, kết cục được xếp ở vị trí thứ tư nữ thế giới. Trần Văn Ninh (người Đà Nẵng) cũng có những ván đánh khá xuất sắc, gây ấn tượng tốt ở giải.
Không ai ngờ được rằng đội cờ Tướng Việt Nam lại có một tiềm lực dồi dào đến thế và lần đầu tiên họ thấy được một lối chơi đầy biến hoá, ngẫu hứng và sáng tạo, hoàn toàn ngược với lối chơi bài bản, đầy kỹ thuật và hết sức chặt chẽ của các kỳ thủ Trung Hoa (về sau này tại các giải thế giới người ta đã “khai trừ” Việt Nam ra khỏi các giải “Phi Hoa duệ” vì cho rằng các kỳ thủ Việt Nam sẽ lấy hết giải thưởng, không động viên được phong trào thế giới chơi cờ tướng). Báo chí thể thao Trung Quốc lúc đó đã viết “Việt Nam bất ngờ xuất hiện trên kỳ đài này như một đàn ngựa ô dũng mãnh. Rồi đây họ sẽ là đối thủ đáng gờm nhất của cờ tướng Trung Quốc”? Ngày về đội cờ tướng Việt Nam được đón tiếp trọng thể, được ủy ban TDTT khen thưởng và nhất là đã ghi được một dấu son không bao giờ phai mờ trong bước ngoặt cơ bản nhất của nền cờ tướng nước nhà. Nó không chỉ chiếm được cảm tình và còn tỏ rõ sức mãnh thực sự của cờ tướng nước nhà.
Chính từ giải quốc tế này đã chấm dứt một thời kỳ đơn độc lẻ loi để hoà nhập với nền thể thao trí tuệ đang thời kỳ sôi động của thế giới.
Cuộc hành trình của cờ tướng Việt Nam trên đấu trường quốc tế là một cuộc hành trình đầy vẻ vang. Cái tên Mai Thanh Minh trở nên quá quen thuộc với các danh kỳ hàng đầu thế giới bởi một mặt anh 5 lần liên tiếp đoạt ngôi quán quân cờ tướng Việt Nam, mặt khác hầu như năm nào anh cũng lên đường tham gia các giải đấu quốc tế, giáp mặt với các tên tuổi cự phách như Lữ Khâm, Hứa Ngân Xuyên, Đào Hán Minh, Lưu Điện Trung, Diêm Văn Thanh, Trang Ngọc Đình, Lý Lai Quần… có nhiều ván “ăn qua ăn lại”, thế rồi tới cúp Phật Thừa, mấy lần anh cũng được ~ mời đích danh. Lê Thị Hương còn oanh liệt hơn: ngay sau giải ở Bắc Kinh chị đến giải các danh thủ châu Á và đoạt luôn giải ba, giành được danh hiệu nữ Quốc tế đại sư.
Sang năm 1995 tới giải Vô địch cờ tướng châu Á, chị đánh cực kỳ xuất sắc, vượt qua hầu hết các danh thủ nữ thế giới, chỉ chịu xếp sau có một người là nữ kỳ thủ Hồ Minh (Trung Quốc), rốt cuộc Hồ Minh ở ngôi Quán quân còn Lê Thị Hương ở ngôi Á quân và ngay tại giải này Lê Thị Hương đã được phong danh hiệu cao nhất của làng cờ tướng thế giới: Đặc cấp quốc tế đại sư. Mãi tới 8 năm sau đó mới có người Việt Nam thứ hai được phong danh hiệu này. Cho đến tận bây gờ, dù đã lấy chồng, có con và tuổi cũng là cao nhất trong làng cờ nữ Việt Nam nhưng Lê Thị Hương vẫn còn thi đấu ở đỉnh cao. Trong giải Vô địch quốc gia 2003, chính chị chứ không phải ai khác đã kịp đem về cho đội tuyển cờ Thành phố HCM chiếc huy chương danh dự duy nhất.
Tuy bước lên kỳ đài quốc tế muộn màng, chỉ mới tham gia hơn 10 năm, nhưng chính Việt Nam là quốc gia được các nước đánh giá cao, thế hiện qua những con số cụ thể và những danh hiệu được phong tặng: số đặc cấp quốc tế đại sư là 3 người (Lê Thị Hương, Trềnh A Sáng, Trương Á Minh), số quốc tế đại sư là 8 người (Mai Thanh Minh, Diệp Khai Nguyên, Mong Nhi, Trần Văn Ninh, Trần Đình Thủy, Võ Văn Hoàng Tùng, Lê Thiên Vị, Nguyễn Thị Hồng Hạnh, Châu Thị Ngọc Giao) và chắc chắn sẽ còn nhiều nữa.
Năm 2002 một đoàn cờ tướng Việt Nam gồm 5 người (Trịnh A Sáng, Trương Á Minh, Diệp Khai Nguyên, Mai Thanh Minh và Lê Thiên Vị) đã được phía Trung Quốc mời sang thi đấu tại 5 tỉnh thành của Trung Quốc. Tháng 10 năm 2003 một đoàn cờ Tướng Trung Quốc gồm các danh thủ Từ Thiện Hồng, Lý Lai Quần, Lâm Hoành Mẫn, Trang Ngọc Đình đã sang thi đấu tại các thành phố lớn của Việt Nam:Vũng Tàu, Sài Gòn và Hà Nội. Năm 2004 Việt Nam lại có đoàn cờ sang thi đấu tại các Nạn Vân Nam, Quy Châu, Thành Đô, Cam ‘rúc và Bắc Kinh. Hai nước tiếp tục những cuộc giao lưu như thế đã trở thành thường xuyên. Nhiều người nói rằng giá như cờ tướng Việt Nam gia nhập Hiệp hội cờ Tướng châu Á từ năm 1980 thì bây giờ nền cờ tướng của chúng ta đã lớn mạnh hơn biết bao, số kỳ thủ có đẳng cấp của chúng ta còn có thể nhiều gấp đôi và thứ bậc của chúng ta trên đấu trường quốc tế còn được cải thiện hơn nhiều. Ý kiến đó xem ra cũng có lý, bởi vì suốt từ năm 1980 cho tới 1993 chúng ta rất thiếu thông tin, sách báo về cờ tướng hầu như hoàn toàn không có và tới mãi năm 1992 ta mới có giải Vô địch cờ tướng quốc gia đầu tiên. Điều đó cho thấy sự phấn đấu của các kỳ thủ Việt Nam thật là phi thường, bền bỉ, dẻo dai, nhưng điều ấn tượng nhất là đã tự tạo nên một lối chơi rất đặc biệt theo phong cách và trường phái Việt Nam mà chính các nước khác đang phải cố công sưu tầm nghiên cứu xem thực chất “nó là cái gì” đế học hỏi và tìm cách vượt qua (các website cờ tướng quốc tế hiện nay có rất nhiều ván cờ của các kỳ thủ Việt Nam, các bạn hãy vào nchess.com chẳng hạn). Hiện tại, chính các kỳ thủ Trung Quốc cũng thừa nhận “Nói cho cùng thì chính các bạn mới là đối thủ xứng đáng nhất của chúng tôi!” Đây không phải là lời nói xã giao, bởi trong khu vực Đông Nam Á chưa nước nào đứng trên được Việt Nam.
Đến đây xin được tạm dừng. Loạt bài này có thể chưa được hoàn hảo và còn có những điều bạn đọc muốn biết nhưng chưa được đề cập tới, nhưng dù sao cũng bước đầu cung cấp được cho các bạn yêu thích thể thao trí tuệ một cái nhìn tổng quát về cờ Tướng, một thú chơi cực kỳ hấp dẫn đối với người phương Đông, đặc biệt là với hàng triệu người Việt Nam, xin hẹn gặp lại trong những chuyên mục, những câu chuyện, những vấn đề hay những nhân vật nổi bật của làng cờ Tướng… trong những lần sau!
Leave a Reply