Các trang chuyên đề

[img]xq130-0.jpg;right;[/img]Khác với các quân Sĩ, Xe, Pháo, quân Mã có cách đi không giống ai: Đi theo hình chữ nhật. Đáng lẽ nó phải chạy thẳng, vì chạy vốn là sở trường của nó, nhưng luật chơi không cho phép nên nó đành “phi nước Kiệu”, một kiểu đi thường thấy trong các cuộc diễu binh. Trên bàn cờ nó không hoàn toàn ung dung muốn nhảy đâu thì nhảy, vì có nhiều chướng ngại.

[b]”Xe mười – Pháo bảy – Ngựa ba”[/b]

Theo câu nói trên thì giá trị của Mã chỉ có ba, mà giá trị của Pháo gấp đôi. Cờ tướng càng ngày càng phát triển, các chuyên gia nghiên cứu sâu và đưa ra cách tính toán giá trị của các quân có tính cách khoa học hơn, theo đó:

* Quân Tốt ở vị trí đầu tiên = 1
* Quân Tốt khi đã qua sông = 2
* Quân Mã = 4,5
* Quân Pháo = 5
* Quân Xe = 10…

[b]Các thế đứng của quân Mã trên bàn cờ [/b]

Quân Mã nếu đứng ở trung tâm bàn cờ thì nó kiểm soát đến 8 vị trí,

nên người ta thường gán cho nó danh từ mỹ miều “Bát diện uy phong”, nhưng khi ở biên bàn cờ thì nó chỉ còn kiểm soát 3 vị trí và khi ở góc bàn cờ thì nó kiểm soát 2 vị trí. Trong các nước tấn công của Mã mà quân Tướng đối phương sợ nhất là:
* Mã chữ Khẩu: Đây là nước kiềm chế Tướng đối phương rất lợi hại, có thể phối hợp với Xe để chiếu bí.
* Mã chữ Điền: Đây cũng là một thế đứng kiềm chế Tướng đối phương rất thường gặp trong các ván cờ.
* Song Mã ẩm tuyền: Hai Mã cùng uống nước suối – chỉ sức tấn công phối hợp của hai quân Mã – cũng là một đòn rất lợi hại.
* Tiền Mã hậu Pháo: Là đòn phối hợp thường gặp dùng để chỉ Pháo và Mã chiếu bí đối phương.

[b]Các thế trận liên quan đến Mã[/b]

[img]xq130-1.jpg;right;Bàn cờ tướng[/img]Nếu như năm 1632 danh kỳ Chu Tấn Trinh viết quyển “Quất Trung Bí” ca ngợi sức mạnh của Pháo trong thế trận Pháo đầu, thì 60 năm sau danh kỳ Vương Tái Việt trong tác phẩm lừng danh “Mai Hoa phổ” đã chứng minh ngược lại là “Bình Phong Mã” vẫn có thể chống lại sức tấn công của Pháo đầu.

Một số khai cuộc có liên quan đến Mã: 1- Khởi Mã Cuộc; 2- Bình Phong Mã; 3- Phản Công Mã; 4- Đơn Đề Mã; 5- Triều Cung Mã…

[b]Danh thủ Việt Nam sử dụng Mã hay nhất[/b]

Nhìn chung nếu đã là tay cờ giỏi thì bất cứ một quân cờ nào cũng phải sử dụng linh hoạt cả. Tuy nhiên, trong quá trình thi đấu, một số kỳ thủ đều công nhận cố danh thủ Hà Quang Bố là người sử dụng cặp Mã hay nhất. Năm 1932, học trò của Chung Trân là Triệu Khôn từ Quảng Đông sang Việt Nam đã bị Hà Quang Bố đánh thắng một ván. Đương thời ông giáo Bố được làng cờ ca ngợi là “cặp thần Mã của giáo Bố”. Danh thủ thứ hai của Việt Nam sử dụng cặp Mã hay là Lý Anh Mậu. Trong một ván thi đấu giải vô địch TP HCM năm 1977 tại Nhà Văn hóa Lao Động (nay là Cung Văn hóa Lao Động), Lý Anh Mậu đã sử dụng quân Mã rất xuất sắc, đưa quân Mã vào cửa tử để sau đó bắt được Tướng đối phương.

Đây là tin vui cho làng cờ Bình Dương, bởi theo quy định mới nhất của Liên đoàn cờ Việt Nam và Tổng cục TDTT thì chỉ có 3 VĐV đoạt 3 thứ hạng cao nhất của giải VĐQG và giải đội mạnh 2011 mới được chọn vào ĐTQG chứ không mang tính “đại trà” như trước. Theo đó, Bùi Dương Trân sẽ cùng với Lại Lý Huynh và Nguyễn Thành Bảo (Hà Nội), Trềnh A Sáng (TP.HCM), Võ Minh Nhất (Bình Phước) lên tuyển. Ở đội nữ sẽ là Ngô Lan Hương, Hoàng Hải Bình, Nguyễn Hoàng Yến, Trần Tuệ Doanh, Đàm Thị Thùy Dung (đều của TP.HCM) và Phạm Thu Hà (Hà Nội).

Còn có nhiều cách chơi thú vị như:
1 – Đấu cờ đồng loạt. Một đấu thủ có thể chơi cùng lúc trên nhiều bàn cờ với nhiều người.
[img]xq337-0.jpg;center;Đấu cờ đồng loạt (ảnh Peter Sung)[/img]
2 – Chơi cờ không nhìn bàn (còn gọi là cờ mù hay cờ tưởng). Những người chơi cờ giỏi có thể chơi cờ với nhau mà không cần bàn. Ngày xưa có những tiều phu (người đốn gỗ) hay ngư ông (người đánh cá) vừa gánh củi trên rừng xuống hay ngồi dưới thuyền đánh cá vừa chơi cờ bằng miệng với nhau một cách say sưa. Ngày nay cờ tưởng chia làm hai loại: một loại dành cho những người khiếm thị (mù loà), một loại là người sáng mắt đánh với nhau mà không nhìn bàn, ngoài ra còn có người mù mắt đánh với người sáng mắt và một người bịt mắt đánh với nhiều người sáng mắt.
3 – Chơi cờ chấp: tức là chơi có chấp quân. Đây cũng là một dạng chơi cá độ, thường là cá độ ăn tiền.

Trong cờ tướng còn có:
4 – Giải cờ thế: có những người bày sẵn thế có trên các bàn cờ ở ven đường, trong công viên hay ở các dịp lễ hội, dịp Tết. Ai giải được (phá được thế) thì được tiền, không giải được thì mất tiền.
5 – Đánh cờ bỏi: Trên một sân đất rộng có vẽ hình bàn cờ, các quân cờ được vẽ to trên những tấm bảng gỗ có chân cắm tại các vị trí đặt quân. Hai đấu thủ vào sân chơi cầm các quân cờ di chuyển nước đi. Cờ bỏi nhằm làm cho nhiều khán giả được xem thi đấu trực tiếp. Ngày xưa ngoài cờ bỏi còn có nhiều hình thức chơi có để có đông người xem khác như: cờ giếng (quân cờ được treo bên trên giếng làng, hai người chơi đi thuyền phía dưới cầm sào móc quân đi), cờ bướm (cờ có vẽ hình quân trên những chiếc quạt giấy lớn)…
[img]xq255-4.jpg;center;Đấu cờ bỏi trong lễ hội cờ Chùa Vua[/img]
[img]xq29-1.jpg;right;Đài chủ và công đài tranh tài[/img]6 – Kỳ đài: là một địa điểm thi đấu nhưng chỉ có hai người đánh, một la người thủ đài, người kia là công đài. Ai thắng thì giữ ngôi đài chủ lần sau, đài chủ phải đánh với người thánh đấu (tức người công đài mới người này phải nộp một khoản tiền nhỏ mới được công đài). Kiểu chơi này rất quyết liệt vì sự phân định thắng thua rõ ràng, người thắng được phần thưởng thường là bằng tiền với giá trị tương đối lớn.
7 – Cờ người: là kiểu chơi đặc sắc và nghệ thuật nhất trong cờ tướng. Thường tổ chức vào các dịp lễ hội, Tết nhất… Các quân cờ đều do người thật đóng, chơi ngoài sân rộng hay sân đình làng… có phường bát âm tấu nhạc, có trống, có chiêng mỗi nước đi có phất cờ, có trống bỏi thúc dục. Ở miền Bắc đội cờ giống như một triều đình đủ mặt văn võ bá quan, ở miền Nam được mô tả như hai đội dũng sĩ dùng võ thuật để biểu diễn cờ.
[img]xq280-0.jpg;center;Đấu cờ người ở lễ hội Chùa Vua[/img]