Các trang chuyên đề

[img]xq10-0.jpg;left;[/img]Tiến sĩ Robert Howard tại Đại học New South Wales cho rằng nghiên cứu của mình ủng hộ ý kiến rằng đàn ông có khả năng bẩm sinh để chiếu tướng chị em và giành chiến thắng các ván đấu.

Từ lâu đàn ông vẫn giữ ngôi thống trị trong thành tựu trí tuệ. Gần như tất cả những thiên tài được công nhận là nam giới, đàn ông cũng giành nhiều giải Nobel hơn phụ nữ. Có rất nhiều lý giải cho điều này. Trong đó có người cho rằng đàn ông có cơ hội giáo dục nhiều hơn và có nhiều hình mẫu để theo đuổi hơn. Nhưng người khác lại nhìn theo quan điểm tiến hoá mà cho rằng đàn ông sở hữu nhiều tính cách bẩm sinh có lợi thế, như tính cạnh tranh, hiếu thắng.

Xã hội đã thay đổi rất nhiều trong những thập kỷ gần đây, và Howard muốn biết liệu những thay đổi này có tác động tới lĩnh vực trí tuệ, cụ thể như môn cờ vua hay không. Howard so sánh kết quả thi đấu của 10, 50 và 100 kỳ thủ hàng đầu của nam và nữ. Ông nhận thấy cho dù xã hội đã đạt được sự công bằng trong 30 năm qua, vẫn có sự khác biệt lớn về giới tính, cụ thể là phụ nữ vẫn chưa vượt đàn ông trong cuộc so tài về trí tuệ.

Howard cho rằng kết quả nghiên cứu đã loại trừ lý giải về sự thiếu giáo dục ở phụ nữ. Thay vào đó sự khác biệt bẩm sinh của đàn ông và đàn bà trong quan điểm tiến hoá là nguyên nhân hợp lý hơn cả.

Các tay cờ không cần phải nhờ đến những cuộc “tỉ thí”, hay chờ đến dịp đặc biệt mới có cơ hội thể hiện tài năng và trí tuệ. Bởi cứ ra khỏi nhà và tìm đến một vài quán trà đá quen thuộc là họ gặp “cạ” ngay.
[img]xq571-0.jpg;center;Ngày nào cũng có đông người chơi “cờ vỉa” – Ảnh: Trường Sơn[/img]
Ở Hà Nội hiện nay mọc lên rất nhiều bàn cờ tướng vỉa hè. Có người tranh thủ giờ nghỉ giữa 2 buổi để so tài quanh xới cờ.

Cách đánh mỗi nơi cũng khác nhau tùy vào mục đích và truyền thống, xuất xứ, nguồn gốc của người đánh! Đánh cờ tướng trong khuôn viên công viên Lê Nin vào mỗi buổi chiều là lựa chọn của những người nhàn rỗi.

Đến đây là những người cao tuổi, chiều chiều ra hóng mát, nhân tiện làm một ván cờ để cảm nhận thú vui của tuổi già. Với những người lao động bình dân trong cổng Đình Làng Hậu (Cầu Giấy), đánh cờ là một cách giải tỏa mệt mỏi sau những giờ lao động vất vả.

Nhưng đánh cờ ở Ngõ Trạm thì khác. Ở đây, người tham gia là những thanh niên mới lớn. Bởi đánh cờ là cách họ thể hiện bản lĩnh cũng như trình độ, vị trí của mình, dù đây chỉ là một cuộc chơi mang tính giải trí.

Vì thế mà tại những bàn cờ này, các cuộc tranh cãi sôi nổi thường xuyên diễn ra. Tất cả cùng quay quanh một bàn cờ, cùng hiến kế để hai bên đi những nước… để đời! Người chơi cờ đến đây có thể chơi cờ vui, hay chơi cờ có thưởng.

Ngày ngày, từ 7 giờ sáng, những tay “nghiện” cờ đã “mò” đến quán nước ngay ven hồ Đống Đa tìm đối thủ! Bởi nếu không đến nhanh, rất có thể cái khoảng đất vỏn vẹn có 10 m2 sẽ kín chỗ. Và người không may mắn sẽ phải vác bàn cờ sang khu khác rộng hơn, nhưng không khí thi thố tài năng thì nhạt đi đôi phần!
Anh Khánh, chủ quán nước ven hồ Đống Đa, là người có sáng kiến nghĩ ra cách thu hút khách uống nước độc đáo này. Anh không kinh doanh hay thu lợi gì từ việc cho người chơi mượn bàn và quân cờ. Nhưng đổi lại, anh bán nước được nhiều hơn.

Cái khoảng sân có mái che bé nhỏ của nhà anh chất bao nhiêu két nước ngọt chỉ để phục vụ các khách quý đến đánh cờ.

Đặc biệt khi tất cả các kỳ thủ lẫn chủ quán cùng… “có hứng” thì sẽ mở hội chơi cờ trúng thưởng! Bà cụ bán nước ở khu cờ vỉa ven hồ Đống Đa cho biết, ở đây có những người “sống khỏe” nhờ đánh cờ kiểu này. Từ sáng đến tối, nếu gặp may là họ có thể kiếm được “kha khá” từ tiền thưởng.

Có một điều dễ nhận thấy là cho dù có đánh cờ với mục đích nào thì các kỳ thủ những nơi này vẫn giữ được cái nghĩa khí, cốt cách đúng như bản chất trong môn cờ tướng: quân tử và không bao giờ xảy ra xô xát.

“Hỉ, nộ, ái, ố” trên bàn cờ

Lượn một vòng qua các tụ điểm đánh cờ tướng vỉa hè Hà Nội, có thể bắt gặp một gương mặt vui sướng, hỉ hả vì khi vừa “hạ bệ” được đối thủ gai góc, cũng có khi lại ê chề, sầu thảm do thua cuộc trong mấy ván liền.

Cũng chính tại đây, người ta thấy những câu chuyện cười, những cuộc luận cờ rôm rả không ngớt.

Tại công viên Lê Nin, có một anh chàng ra dáng thư sinh nhưng chiều nào cũng mang “đồ nghề” tới đây để thi thố.

Nhìn cái cách tập trung đánh cờ, có thể thấy chàng ta đang dồn hết tâm sức, trí tuệ cho quân cờ và dường như trong ngày, được đi đánh cờ mới chính là thời điểm anh ta mong đợi nhất. Hỏi ra mới biết, anh ta là “khách quen” của công viên này, nhưng không rõ ở đâu, làm gì, tại sao cứ đi đánh cờ mà không lo công việc? Có người hay đùa trêu chọc: “Anh ta cần gì làm! Có người làm để anh ta chơi cờ rồi!”.

Ven hồ Đống Đa, những người thường xuyên đến đánh cờ toàn ở độ tuổi trung niên trở lên. Trước đây, có nhiều người trong số họ đã từng là “kỳ thủ” của làng cờ tướng Hà Nội.

Được nhiều người chú ý nhất là ông cụ gần 80 tuổi tên Đồng, ở gần hồ Đống Đa. Thay vì vui với con cháu, ngày nào ông cũng tìm đến nơi này.

Đặc biệt cách đánh cờ của ông rất lạ lẫm, mắt cứ nhắm lại, rồi nghiêng nghiêng cái đầu, miệng thì phì phò khói thuốc còn tay chỉ trỏ các quân cờ linh hoạt và chớp nhoáng.

Khi nào cụ nhả khói, cúi đầu, mở mắt là chuẩn bị đánh. Người chơi không phải vì chờ lâu mà đâm sốt ruột hay bực tức cụ. Bởi mỗi nước cờ cụ đi đều làm người đối diện phải kinh ngạc!

Đã ngồi vào bàn cờ là tất cả đều bình đẳng. Cho nên, ngay cả cụ già gần 80 tuổi này cũng giống như những gã 40, rỗi việc tranh thủ làm ván cờ cho đỡ… nhớ!

Vì niềm đam mê của các kỳ thủ lớn như vậy nên chủ quán luôn chuẩn bị trên dưới 20 bàn cờ, có quạt mát gắn trên… thân cây, bóng điện treo dưới mấy tấm bạt.

Thậm chí, ngay cả vào những ngày mưa, dân chơi cờ còn mặc cả áo mưa ngồi đánh cờ – một cảnh tượng đánh cờ bây giờ mới thấy!

Trở thành chiến hữu sau cuộc “tỉ thí”

Đánh cờ tướng ở vỉa hè có rất nhiều kiểu. Nhưng các tay chơi cờ cao thủ hích nhất đánh “cờ úp” để phân tài cao thấp chớp nhoáng, và thử độ phán đoán nhanh nhạy. Nghĩa là các quân cờ được úp dưới một nắp nhựa nhỏ, đi nước bất kỳ rồi mới lật quân và tính tiếp nước đi.

Chơi kiểu này thường xuyên gây bất ngờ, hứng thú và có thêm yếu tố may mắn. Còn các tay chơi chỉ đơn giản muốn thỏa thú đam mê thì hầu hết đều chơi cờ ngửa (cờ đánh bình thường), công bằng và không đánh đố.

Một tay chơi cờ tướng vỉa hè quen thuộc ở hồ Đống Đa từng lê la khắp các ngõ ngách Hà Nội cho biết có nhiều người đã trở thành “chiến hữu” sau khi tỉ thí xong vài ván, bởi “nước cờ thể hiện tính người, các tay chơi cờ tìm thấy nhiều điểm tương đồng chỉ qua nước đi, không cần nói gì”.

Phước là một tay cờ có hạng ở khu công viên thành phố. Nghe nói trước đây cũng vì mê cờ mà anh ta bị mất việc cơ quan, phải ra ngồi lề đường bán vé số. Tuy đã phải đi bán vé số, nhưng anh ta vẫn không bỏ được tật. Mỗi ngày, anh ta đến chỗ bán hàng thật sớm, vội vội vàng vàng dọn hàng cho xong là bắt tay ngay vào việc đánh cờ. Gọi là dọn hàng cho oai chứ thật ra chỉ là đem vé số bày ra trên mặt một cái bàn nhỏ, dùng đinh ghim lại theo từng xơry rồi lấy hai sợi dây chun ràng lại cho gió khỏi bay. Kế đó là lấy phấn viết kết quả các số trúng ngày hôm trước lên một tấm bảng nhỏ rồi đặt trước bàn, hướng về phía người đi đường.

Bao giờ cũng vậy, trong lúc anh ta còn đang lui cui làm những công việc ấy thì thế nào cũng có một, hai người xuất hiện, lên tiếng rủ rê:

– Làm hai ly cà phê chớ hè?
– Làm thì làm, ngán chi!

Vừa trả lời anh ta vừa cố làm nốt những việc dở dang rồi hớn hở chạy vào bên trong tường rào lấy ra một cái bàn và hai chiếc ghế nhựa nhỏ, thế là đã có ngay một cuộc cờ.

Phải nói là Phước có một kiểu đánh cờ rất vui vẻ, vừa điệu nghệ vừa trang nhã nên có rất nhiều “bạn hàng” thuộc đủ thành phần: người đi đường, khách mua vé số, bảo vệ công viên, ngay cả nhiều người làm việc ở ủy ban phường hoặc các cơ quan, doanh nghiệp gần đó mỗi khi rỗi việc cũng thường đến chơi một vài ván.

Phước không bao giờ đánh không. “Đánh là phải có giải!”. Anh ta giải thích. Nhiều thì năm, mười nghìn, ít thì vài điếu hước. “Thắng thua không quan trọng, cốt là để học nước cờ với nhau” anh ta thường lửa đùa nửa thật bảo vậy. Thường thì anh ta hay thắng chứ hiếm khi bị thua. Đôi lúc cao hứng, anh ta thường tự xưng mình là “Độc cô cầu bại” từ biệt danh của một cao thủ võ lâm trong truyện kiếm hiệp của Kim Dung, có nghĩa là người mong được một lần bại trận dưới tay kẻ khác.

Một hôm, Phước đang chơi cờ với một người quen thì có một người đứng bên cứ “gà” mãi, làm cho hai ván cờ lẽ ra anh ta thắng thì lại bị hoà, mà lại hòa trong thế yếu! Bực mình, Phước rủ người ấy: Có rảnh thì đánh với mình một ván chơi!

– Đánh thì đánh. Người ấy vừa cười vừa ngồi xuống.

Lúc đầu mỗi ván đánh năm nghìn, người ấy thua liên tiếp hai ván. Đến ván thứ ba, đánh mười nghìn, người ấy cũng thua nốt. Sau đó vì trời tối, hai bên đồng ý ngừng đánh.

Chiều hôm sau người ấy trở lại, hai bên tiếp tục quần thảo với nhau. Tuy cuộc cờ diễn ra khá căng thẳng, nhưng Phước cũng thắng tiếp hai ván, chỉ cách nhau một nước tiên! Đến ván thứ ba, người ấy đề nghị nâng lên hai mươi nghìn. Phước lưỡng lự, suy nghĩ không biết đây có phải là dân câu độ không, nhưng rồi Phước nghĩ lại, mình là dân bán vé số, ai thèm câu độ mà làm gì, chẳng qua là “tức nước cờ” thôi. Vả lại mình cũng đã thắng mấy ván, nếu thua thì cũng chỉ hòa vốn. Nghĩ vậy nên Phước đồng ý với điều kiện đó là giới hạn tối đa, không bao giờ nâng lên nữa. Ván cờ diễn ra quyết liệt, hai bên vờn nhau từng nước đi hiểm hóc, nhưng cuối cùng Phước cũng giành được phần thắng, cũng chỉ cách nhau có một nước tiên! Thế là từ ấy, hai người gần như say cờ với nhau. Ngày nào người ấy cũng đến, cũng đánh cờ với Phước, tuy có ăn qua ăn lại, nhưng cuối cùng bao giờ người ấy cũng thua hai hoặc ba ván. Đến độ lâu ngày thành lệ, mỗi khi thấy người ấy xuất hiện, Phước đều kín đáo đem hết vé số còn lại gửi sang hàng bên cạnh, vì anh tính rằng nếu bán được một trăm tờ vé số thì cũng chỉ kiếm được hai chục nghìn, nhưng nếu thắng được hai hoặc ba ván cờ thì đã có thể kiếm được bốn hoặc sáu chục nghìn! Mà làm sao Phước, “Độc cô cầu bại” của khu vực công viên, lại không thắng được nhỉ? Trong vòng hơn nửa năm, ngày nào người ấy cũng đến, cũng chơi cờ và cũng đều thua. Cho đến một hôm, người ấy nói với Phước rằng:

– Nước cờ của anh cao quá, tôi đánh mãi mà vẫn không thắng được. Nay có lẽ phải về nghiên cứu thêm, hẹn dịp khác gặp lại.

Từ đó người ấy không lần nào trở lại nữa, và Phước cũng ngày càng “Độc cô” hơn. Nhiều lúc nhớ lại, Phước cứ tiếc mãi, phải chi thỉnh thoảng mình nhường cho vài ba ván để “giữ khách” thì có lẽ cái “kho báu trời cho ấy” đã không vỗ cánh bay đi. Tiếc thì tiếc vậy, nhưng thật lòng Phước vẫn nghĩ rằng không thể nào mà nhường được, bởi đánh cờ cũng như cầm quân ra trận, đã đánh là phải quyết thắng.

Xuân năm ấy, thành phố tổ chức giải cờ tướng mở rộng có sự tham gia của nhiều danh thủ trong cả nước. Phước đăng ký thi đấu, vượt qua vòng loại vào đến trận tứ kết. Giữa lúc Phước đang tràn đầy khí thế thì gặp phải một danh thủ cấp kiện tướng quốc gia đến từ thành phố Hoa Phượng và bị anh ta hạ nốc ao hai ván trắng! Thế là tan tành giấc mộng kỳ vương bấy lâu ấp ủ… Càng nghĩ Phước càng thấy thấm thía lời dạy của người xưa: “Người giỏi còn có kẻ khác giỏi hơn”.

Chiều mồng bốn Tết, Phước đến trung tâm văn hóa thành phố xem trận chung kết. Đây là trận đấu hứa hẹn nhiều sôi nổi, được giới chơi cờ háo hức chờ đợi.

Một trong hai đối thủ chính là người đã thắng Phước trong trận tứ kết, còn người kia thì Phước chỉ nghe tiếng mà chưa hề biết mặt. Khi trận cờ khai cuộc, Phước như không còn tin ở mắt mình, người kia không phải lai xa lạ mà chính là người đã thua Phước liểng xiểng trong suốt sáu, bảy tháng trước. Vậy mà anh ta lại vào đến tận trận chung kết, thật là kỳ lạ. Ván cờ này được ban tổ chức minh họa thành ván cờ người, khí thế rất là sôi động. Cờ xí bay rợp trời, tiếng trống trận dồn dập, tiếng quân hò reo di chuyển, trông chẳng khác gì một trận đánh thời xưa. Sau gần một giờ đồng hồ quần thảo, thế trận đi dần vào tàn cục. Mỗi bên còn một xe, một pháo và một mã, nhưng bên đỏ, do người chơi cờ với Phước cầm quân, nhờ dám mạo hiểm phế một quân Pháo nên đã giành được thế thượng phong, cuối cùng chiếu bí đối phương với sát thế “đơn Xa, Mã điền hãm thượng tướng”. Đây là một ván cờ quá độc đáo, khiến Phước hoàn toàn tâm phục khẩu phục. Nhưng có điều làm Phước suy nghĩ mãi mà vẫn không nghĩ ra là tại sao một người cao cờ như người ấy hoàn toàn có khả năng chấp nửa Mã hoặc ba nước tiên mà lại…

Nhân buổi liên hoan kết thúc giải dành cho những người từ vòng tứ kết trở lên, Phước không kìm được thắc mắc, kẻo người ấy ra một góc rồi ngại ngùng hỏi:

– Vì sao anh lại thả tôi trong suốt một thời gian dài như vậy?
– Có gì đâu – Người ấy cười hì hì, cầm tay Phước nói nhỏ – Một lần tôi mua của anh ba tờ vé số, may mắn trúng được độc đắc, định biếu anh mười triệu nhưng lại sợ ồn ào, thành ra cứ phải đưa từ từ như vậy. Đợi cho Phước bớt há hốc mồm vì ngạc nhiên, người ấy cười cười nói tiếp: Vả lại, tôi cũng thích phong cách đánh cờ của anh. Nếu chịu khó nghiên cứu thêm, anh sẽ là một kỳ thủ có hạng!

Kể từ ấy, người ta không còn thấy Phước chơi cờ nữa. Nếu có ai hỏi, anh chỉ cười cười trả lời: “Đang nghiên cứu”…