Du hí văn chương: Trực tâm trận

[img]xq11-0.jpg;right;Một pha trình diễn của cờ người võ thuật[/img][b]Cờ người và võ thuật[/b]

Trẩy hội mừng xuân, nếu có dịp dừng chân ở một đình làng nào đó ở các tỉnh phía Bắc, bạn sẽ được dịp chứng kiến những ván cờ người mang đậm nét văn hóa truyền thống. Đây là một hội vui của cả làng, nên 32 quân cờ thường được tuyển chọn từ các nam thanh nữ tú là con cháu trong làng. Tiếng chiêng, tiếng trống khua liên hồi. Cờ xí, võng lọng bay phấp phới trong nắng xuân hồng, cùng với áo mão của “ba quân tướng sĩ” đã làm sống lại hình ảnh triều đình vua quan thời phong kiến. Các quân cờ người thường mặc áo rực rỡ có thêu biểu tượng quân cờ mình thủ vai ở trước ngực và sau áo để người xem dễ theo dõi diễn tiến ván đấu. Cứ mỗi nước đi, các quân cờ thường múa các điệu múa dân gian truyền thống, kèm các bài vè đặc trưng quen thuộc.

Khác với miền Bắc, cờ người ở miền Nam được lồng ghép võ thuật nên rất hấp dẫn. Lúc đầu, các quân cờ chỉ múa dăm chiêu võ thuật chiếu lệ như diễn tuồng. Đến năm 1987, cờ người miền Nam mới bắt đầu thăng hoa. Từ ý tưởng mong muốn các ván đấu thật sự cuốn hút, hai vị đứng đầu làng cờ TP.HCM là Quách Anh Tú và Lê Thiên Vị đưa ra đề nghị, 32 quân cờ biểu diễn phải là 32 võ sinh có đẳng cấp, giỏi võ thuật. Ý tưởng này được 2 HLV võ cổ truyền VN Lê Văn Vân (môn phái Bình Định Sa Long Cương) và Hồ Tường (môn phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà) cùng bắt tay dàn dựng và thực hiện. Trong buổi khai sinh cờ người võ thuật hôm đó, 32 quân cờ đều là những cao thủ có thâm niên hơn 8 năm khổ luyện. Những đòn thế được các cao thủ tung ra biểu diễn đã chinh phục người xem. Từ thành công ở Nhà Văn hóa Thanh niên TP.HCM vào dịp Tết năm 1987, tiếng tăm đội cờ người của Lê Văn Vân và Hồ Tường đã bay xa. Lịch diễn của các đội cờ người môn phái Bình Định Sa Long Cương và môn phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà thường ken đặc trong 3 ngày Tết. Không chỉ biểu diễn ở TP.HCM, mà họ còn truyền bá các đội cờ người độc đáo này từ Nam chí Bắc trong các đợt lưu diễn. Điều không thể thiếu của hội cờ người võ thuật là sự sắc sảo của các nhà bình luận. Các nhân vật được công chúng ưa chuộng và có tiếng tăm trong lĩnh vực này là: “Trương Thúy Sơn” Quách Anh Tú, “Thiên hạ đệ nhất sát” Lê Thiên Vị, “Độc hành đại đạo” Hoàng Đình Hồng… Tuy nhiên, mặt hạn chế của cờ người võ thuật là chưa thể biểu diễn các “ván cờ sống” mà thường phải diễn theo các ván cờ hay được chuẩn bị sẵn. Nguyên nhân chủ yếu là các võ sĩ thường không đủ sức để có thể đánh nhiều trận liên tiếp.

[b]Số phận những “quân cờ”[/b]

Một trong những đội cờ người được yêu thích nhất phải kể đến đội cờ của võ sư Phan Văn Trung của võ đường Từ Thiện thuộc võ phái Võ lâm Tân Khánh Bà Trà. Sở dĩ đội cờ này được yêu chuộng vì có được các “quân cờ” giỏi võ và luôn trình diễn hết mình. Không phải chỉ múa quyền chiếu lệ mà các trận đấu của các “quân cờ” này thường kéo dài 3 đến 5 phút và luôn là những trận đấu rất thật. Mỗi lần xem hai quân xe Trần Cẩm Khoa và Trần Anh Kiệt đánh song đao, người hâm mộ cứ ngẩn cả người vì những đòn thế hai anh tung ra không thua gì tài tử Lý Liên Kiệt trong phim Hồng Kông. Khoa và Kiệt đánh rất bài bản vì hai anh chính là bạn tâm giao và cả hai đều đồng cấp bậc Hồng đai ngũ đẳng. Mỗi khi xung trận, Trần Cẩm Khoa như hóa thân vào quân cờ nên anh là người bị đổ máu nhiều nhất đội. Một lần ống xương cánh tay trật khớp xốc ra ngoài, và một lần trật khuỷu xương ống chân được xem là hai chấn thương nặng nhất trong đời “binh nghiệp” của Khoa. Trường hợp quân mã đen Phạm Thanh Tùng phải bỏ nghề bỏ nghiệp vì tai nạn trong trận đánh với tướng trắng Phạm Công Bảo Trường cũng là điều mà HLV Phan Văn Trung thường nhắc để cảnh báo đệ tử của mình. Hôm đó, Trường sử dụng binh khí song câu, trong khi Tùng nghênh chiến bằng roi dài. Ở cuối trận, do có phần đuối sức nên Tùng trả đón yếu ớt, không đủ sức đỡ nổi cú đánh nhắm vào huyệt tinh minh của Trường, mà chỉ dùng roi đẩy lệch xuống khiến song câu móc ngay vào mặt trúng huyệt thừa khấp. Còn trận đánh khiến khán giả phải ôm mặt bỏ chạy là trận chiến của hai quân pháo Anh Tuấn và Văn Hùng ở lễ hội khai trương đền Bến Dược, Củ Chi. Đã có sự chuẩn bị trước, Tuấn tung đòn “cọp cõng trâu” để nhấc bổng Hùng ném đầu cắm xuống đất. Nghe đánh phập một tiếng, nhiều thiếu nữ ôm mặt hét lớn. Hùng dù bị thương khá nặng, nhưng khi thấy Tuấn ào đến, nhanh nhẹn phản đòn “lôi công cước”, do không đề phòng Tuấn dính nguyên đòn dẫn đến chấn thương cột sống phải từ bỏ cuộc chơi. Bi kịch nhất là trường hợp của Phúc “mỡ”. Trong trận đánh Văn Hoàng ở Suối Tiên năm 1999, do bất cẩn, Phúc “mỡ” bị dính đòn “hoành phong cước” ngay giữa mặt. Máu chảy đầm đìa. Ngay khi Phúc té xuống, cô Phượng – vợ sắp cưới của Phúc ôm mặt khóc nức nở. Thế là ngày hôm sau, Phượng ra điều kiện sẽ trở thành vợ Phúc chỉ khi nào anh chịu bỏ nghề “làm quân làm tướng”. Sự hấp dẫn của cờ tướng thường là lúc bước vào tàn cuộc. Lúc này các trận chiến của các “quân cờ” cũng quyết liệt và dữ dội nhất. Người nhập vai tướng thua trận là người giỏi võ nhất. Bước vào đường cùng, vị tướng thường trổ hết các tuyệt chiêu của mình để phá vòng vây. Tả xung hữu đột, có khi phải đánh liên tiếp với 2, 3 đối thủ nên các trận chiến thường diễn ra rất hấp dẫn. Dĩ nhiên, mỗi khi tướng bước vào đường cùng thì hai quan văn (người đóng vai quân sĩ) đành phải nhào người ra thế mạng. Ngự lâm quân (quân tượng hay còn gọi là bồ), cũng được giao cho những người giỏi võ nhập vai.

Tuy cờ người võ thuật rất hấp dẫn, nhưng do môn thể thao này chỉ trình diễn ở nơi công cộng không thu lệ phí, nên các nhân vật chính – những người thủ vai quân và tướng trên bàn cờ không thể sống được với nghề. Một ván cờ biểu diễn suốt buổi sáng, nhưng đội cờ người thường chỉ được trả 1.000.000 đồng. Với số tiền này đem chia cho khoảng 55 người trong đoàn thì mỗi người chẳng được là bao. Chính vì vậy mà không ít người lo lắng về tương lai của cờ người võ thuật.

Anh Hai chăm chú nhìn màn hình rồi quay sang tôi:

– Này chú, ta thấy “cửa tiệm trên mạng” ấy trong một cửa sổ khác, không phải cửa sổ Microsoft Word. Đó là công cụ gì thế?

– Dạ, công cụ này gọi là browser. Bên mình kêu bằng trình duyệt, anh ạ.

Thấy anh phân vân, tôi nói thêm cho rõ:

– Như duyệt… binh í mà.

– Browse nghĩa là xem lướt, sao lại gọi là duyệt? Chú duyệt một bài viết tức là chú kiểm tra tính đúng đắn của nó đấy!

Tôi gãi đầu:

– Có lẽ bây giờ khi “duyệt” bất cứ cái gì, người ta chỉ… “xem lướt”, thế nên hai từ này trở thành… đồng nghĩa, anh ạ. Anh Hai biết không, khi bấm vào chỗ này, chỗ kia bên trong cửa sổ trình duyệt, chỉ tích tắc thôi, mình có thể “xẹt” qua tận… châu Phi. Những người khoái ngao du trên mạng ví chuyện này như trò surfing. Quả thực, anh Hai sẽ thấy “lướt” trên mạng thú vị cực kỳ, không khác gì lướt ván trên mặt nước đâu nhé (“đánh trống lãng” vốn là… năng khiếu của tôi từ nhỏ). Điều này đang trở thành một thứ văn hóa mới đấy anh ạ.

Anh Hai ngạc nhiên:

– Nếu người ta “lên mạng” chỉ để xem qua loa, đại khái, phỏng có ích gì?

– Anh Hai nghĩ xem, sau những giờ căng thẳng đầu óc, nhàn tản lang thang khắp phố phường, đụng đâu ngó đó, còn gì thích hơn! Em cho rằng đấy là thú vui tao nhã, vẫn còn hơn “ngồi đồng” than thở… tình đời đen bạc. Nói thì nói vậy, mỗi người lên mạng thường có định hướng riêng. Trên mạng có những nơi tử tế lắm, anh ạ, họ chuyên giúp mình tìm thông tin. Em thử cho anh xem nhé…

Trong ô Address của trình duyệt, tôi gõ địa chỉ http://www.yahoo.com/ và ấn Enter.

[img]xq263-0.jpg;center;[/img]

– Đây rồi! Trong cái ô Search the Web này, anh Hai gõ vào các từ chốt (keyword) gì đó diễn tả chủ đề mình quan tâm, “nó” sẽ giúp mình tìm ra những địa chỉ có thông tin liên quan đến chủ đề ấy. Anh Hai thích chơi cờ tướng, vậy mình thử tìm hiểu xem làng cờ tướng trên thế giới có gì lạ. À, cờ tướng trong tiếng Anh gọi là gì, hở anh?

– Nếu tôi nhớ không lầm thì người phương Tây gọi là Chinese Chess.

Tôi nhanh nhẹn gõ Chinese Chess vào ô Search the Web rồi bấm nút Yahoo! Search. Trong giây lát, hàng lô hàng lốc địa chỉ xuất hiện, tràn ngập cửa sổ trình duyệt.

– Úi giời ơi, nhiều quá thể! Mà chưa hết đâu anh, ở cuối danh sách, em bấm vào Next, “nó” lại cho thêm một đống địa chỉ khác đây này. Ta nên “chui” vào chỗ nào đó xem chơi cho biết. Ơ, gì đây nhỉ? “Coffee Chinese Chess được viết bởi Pham Hong Nguyen”… Đã cờ tướng, lại “cà phê cà pháo”nữa! Vị này xem ra biết hưởng nhàn đây…

Anh Hai chợt vỗ vai tôi:

– Này chú, có phải những chỗ có gạch dưới là nơi mình có thể “đi vào”?

– Vâng, đúng thế ạ. Chỗ có gạch dưới gọi là link, tức là liên kết. Anh Hai biết không, những địa chỉ trên mạng luôn liên kết chằng chịt với nhau nên dân Mỹ gọi đấy là Web, tức mạng nhện. Web thì rõ ràng sang hơn… mạng nhện, thế nên dân mình đâm ra thích nói “duyệt Web” hay “lướt Web”…

Nhìn vẻ chăm chú của anh Hai, chắc rằng anh đang khâm phục ghê lắm sự uyên bác của mình, tôi càng hăng hái:

– Mình vào “quán cà phê” này, anh nhé. (Tôi bấm vào Coffee Chinese Chess, “nhảy vào” địa chỉ www.nchess.com/cccmain.htm.) Ồ, hóa ra đây là chỗ chơi cờ tướng. Thôi, em xin nhường anh chơi thử. Em chẳng dám “múa rìu qua mắt thợ”!

[img]xq263-1.jpg;center;[/img]

Cầm lấy con chuột, anh Hai thử đụng vào bàn cờ trên màn hình…

– À, tôi hiểu rồi. Ta chỉ cần bấm quân cờ nào đó rồi bấm tiếp vào vị trí muốn đến. Chú xem, “nó” đáp trả liền đây này.

– Gớm thật! Sau nước đi, “nó” còn mở nhạc “tứng từng” khiêu khích mình nữa. Vào pháo ngay đi anh! Cho “nó” biết thế nào là… lễ độ.

Bất giác anh Hai quay nhìn tôi, bật cười:

– Thế gọi là “duyệt” mà rốt cuộc lại hóa trò chơi!

Tôi gật gù:

– Ấy cũng là chuyện thường tình, anh ạ.

[b]11. Xe, Mã, Tốt phối hợp[/b]

Chúng ta xem 2 thế cờ sau:

[b]Thế 1: Phá Sĩ sát cuộc.[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Phá Sĩ sát cuộc
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak4/3Pa4/7c1/3H5/9/4R4/9/3pE4/5r3/3AK4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. M6.5! Tg5-6
/*Nếu như 1…S4.5 thì 2.X5.3 Tg5-6 3. T5-3 Trắng thắng rõ.*/
2. M5/3 Tg6.1 3. X5.5! X6.1
4. Tg5.1 B4-5 5. Tg5.1 X6-5
6. S6.5 S4.5 7. B6-5 Tg6.1
8. X5-4 }END[/game]
thắng.

[b]Thế 2: Chiến đấu quên thân.[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Chiến đấu quên thân
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2ea1k3/4a1H2/4e1c2/5P3/9/5R3/8h/4E4/3r1p3/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. B4.1! M9.7
/*Nếu 1…B6.1 thì 2.X4/4, còn như 1…S5.6 thì 2.X4.3 thắng.*/
2. B4.1 Tg6-5
3. B4.1 }END[/game]
thắng.