Rồng bay trước tượng Quang Trung

[b]D. PHÁO ĐẦU ĐỐI VỚI PHẢN CÔNG MÃ[/b]

[FEN]r1eakae1r/9/1ch2ch2/p1p1p1p1p/9/9/P1P1P1P1P/1C2C1H2/9/RHEAKAE1R w – – – 17[/FEN]Phản Công Mã là một biến dạng của Bình Phong Mã hay Pháo đầu giáp Mã. Đặc điểm khai cuộc của nó là triển khai con Mã cánh mặt trước (M2.3) rồi vào Pháo tai Sĩ (P8-6) sau đó mới đi Mã cánh trái (M8.7). Nếu con Mã thứ hai này nhảy ra biên thì thành trận Thiết Đơn Đề, còn nhảy vào trong mới gọi là Phản Công Mã. Xem hình.

Sách vở nhiều nước có lúc tranh luận về tên gọi: người thì bảo “Phản Cung Mã” kẻ lại bảo “Phản Công Mã” hoặc “Bình Phong giáp Mã” hay “Bán bích hà sơn”. Các danh thủ quen gọi là “Phản Công Mã” từ hơn 50 năm qua, nên tài liệu này vẫn gọi theo tên đó.

Về nguồn gốc thì có lẽ trong dân gian biết chơi trận này từ nhiều thế kỷ, nhưng trước thế kỷ 20 chưa thấy một quyển kỳ phổ nào tổng kết. Quyển “Ngô Thiệu Long tượng kỳ phổ” xuất bản hồi đầu thế kỷ 19 có đăng ván cờ giữa Lưu Thượng Linh và Ngô Thiệu Long chơi từ trận Đối Binh chuyển về Pháo đầu đối Phản Công Mã rất đáng chú ý. Do các danh thủ đương đại nghiên cứu, bổ sung nên hiện nay lý thuyết về trận Pháo đầu đối Phản Công Mã phát triển phong phú đa dạng. Nó không đơn thuần là một kiểu phòng thủ thụ động như lý thuyết cũ đã nêu mà nó trở thành một loại phòng thủ tích cực phản đòn được đông đảo người chơi hâm mộ. Hội Cờ đã nghiên cứu, bước đầu tổng kết và xuất bản một tài liệu về thế trận này được nhiều bạn cờ gần xa hoan nghênh. ở đây xin tóm tắt vài phương án tiêu biểu để các bạn biết qua.

[b]5. Xe, Mã phối hợp[/b]

Xe đi đường thẳng, Mã nhảy đường quanh, Xe đi nhanh, Mã nhảy chậm chạp. [b]Thế nhưng hai binh chủng này hợp lực thì phát huy được điểm ưu hạn chế điểm khuyết, giống như Hổ thêm cánh, uy lực tăng cao. Có rất nhiều bài học phối hợp giữa Xe, Mã rất độc đáo, nhất là ở giai đoạn cờ tàn. Ta xem các ván sau.

[b]Thế 1: Xe, Mã phối hợp chiếu bí.[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Xe, Mã phối hợp chiếu bí
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3a1ke2/4a1R2/c4rH2/9/9/9/9/9/3p5/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. X3.1 Tg6.1 2.X3-4! S5/6 3. M3.2 }END[/game]
thắng.

Thế này còn có sự hỗ trợ của Tướng.

[b]Thế 2: Tá Mã sử Xa.[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Tá Mã sử Xa
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2ea1k3/4a4/4e4/5H3/6p2/9/2r6/2h5R/3pA4/4KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. X1.7 Tg6.1
/*Nếu 1…T5 /7 thì X1 -3 dẫn đến thế thua giống như cuộc chính.*/
2. M4.2 Tg6.1
3. X1/1 T5.3
/*Trắng lui Xe về hăm đánh bí, buộc Đen phải chạy Tượng mở đường Tướng chạy.*/
4. M2.3! Tg6-5
5. X1/1 S5.6
6. X1-4 }END[/game]
thắng.

Thế này Trắng phối hợp Xe, Mã rất đẹp khiến Đen muốn chống đỡ cũng không chống đỡ được, cuối cùng bị đánh bí.

Khi bắt đầu ván cờ, hai bên đều đủ 16 quân . Vậy mà khi kết thúc ván cờ, thường mỗi bên chỉ còn 5-6 quân. Trong quá trình thi đấu, hai bên đều đã đổi bớt quân. Đổi quân là một kỹ xảo quan trọng của trung cục. Các bạn muốn chơi trung cục giỏi cần phải nắm vững kỹ xảo này.

Vậy khi nào thì nên đổi quân?

Nếu ta đang bị tấn công, nên đổi bớt quân nào đang gây nguy hiểm cho ta. Khi ta đang tấn công thì cố gắng đổi quân nào của đối phương có khả năng hạn chế đòn công của ta. Cần suy nghĩ kỹ trước khi đổi quân vì thường sau khi đổi quân, thế cờ phân định hơn kém rất rõ. Các danh thủ hàng đầu đã cung cấp khá nhiều kinh nghiệm để chúng ta nghiên cứu học hỏi.

Năm 1976 trong một giải cờ danh thủ Hồ Vinh Hoa gặp Dương Quan Lân đã đến tình thế sau.

[game]
FORMAT WXF
GAME Hồ Vinh Hoa gặp Dương Quan Lân
RED Hồ Vinh Hoa
BLACK Dương Quan Lân
FEN rhe1kaeh1/4a4/4c4/p1p1C1p2/8p/2P3P2/Pcr1P3P/1CH1E4/4A4/2R1KAER1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Lúc này Pháo đầu của Hồ Vinh Hoa đóng chặt, song Mã phải của Dương Quan Lân sắp nhảy lên đuổi Pháo đầu, Hồ suy nghĩ kỹ quyết định đổi quân:*/
1. P8.7! X1-2 2. X2.5 T3.1 3. X2-6 X2-4 4. X7-6! X4-3
/*Bên Hậu không thể X4.4 đổi Xe vì sẽ bị X6.5 rồi xuất Tướng bắt cục.*/
5. Xs.2 Xt-5 6. P5/1 X5-3 7. Tg5-6 P2/6 8. Xt.3 Xt-5 9. Xs.3 X5/1 10. M7.8
}END[/game]
Đến đây Dương chịu thua.

Hình 2 là tình thế ván đấu giữa Trần Hiếu Khôn và Liễu Đại Hoa tại giải tranh Cúp Tam Cấm năm 1983. Trần đang bị Liễu đè nặng:

[game]
FORMAT WXF
GAME Trần Hiếu Khôn và Liễu Đại Hoa
RED Trần Hiếu Khôn
BLACK Liễu Đại Hoa
FEN 2e1ka3/4a4/2h1e4/p3p3p/2P6/3r5/H1P1P3P/C1HAC2p1/3K5/1RE2Ach1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Mặc dù Trần hơn một Pháo nhưng Liễu đang dọa M8/7 bắt Sĩ và Tốt đầu hết sức nguy hiểm. Trần quyết định đổi quân:*/
1. P5/2! P7-5 2. Tg6/1 T5.3 3. Tg6-5
/*Sau đòn đổi quân này, cục thế được cải thiện*/
3. … M3.4 4. B7.1 X4.1 5. B7.1 M4.5 6. S6/5 B8-7 7. M7.5 X4-5 8. M9.7 X5-3 9. T7.5
}END[/game]
Trần đổi thêm một Mã nữa, Liễu không còn đủ lực lượng để tấn công.

Một ví dụ nữa (hình 3). Năm 1979 Vu Ấu Hoa gặp Lương Văn Bản có thế cờ như sau :

[game]
FORMAT WXF
GAME Vu Ấu Hoa gặp Lương Văn Bản
RED Vu Ấu Hoa
BLACK Lương Văn Bản
FEN 1r2kae2/4a1R1c/c1h1e1h2/p1p1p3p/6pr1/2PH2P2/P3P3P/3CC1H2/9/1REAKAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Vu bình xe bắt Mã, Lương P2-l đổi Xe với tính toán rằng sau khi đổi, P1 sẽ giữ M7. Song Vu ấu Hoa đã đi:*/
1. X8.2! X2.7 2. P5-8 M3/2 3. P8.5 B7.1 4. P8-3!
/*Dùng Pháo ăn Mã là nước đi chính xác. Nếu X3/1 thì bên Hậu X8-2 bắt Pháo đổi quân*/
4… P1/1 5. P3.2 T5/7 6. X3/4
}END[/game]
Ưu thế!