Nguyễn Thành Bảo

Nhiều người đã phải trố mắt ngạc nhiên khi Đặc cấp quốc tế đại sư Nguyễn Vũ Quân, nhân vật nổi bật nhất trong giải Vô địch cờ Tướng thế giới vừa qua tại Paris (Pháp), thế mà tại một giải “quần chúng” như giải này mà bị tụt xuống tới thứ hạng 33, xếp sau một loạt kỳ thủ “vô danh”. Có lẽ đó cũng là “điềm gở” cho đội Hà Nội khi người nổi trội nhất là Phạm Quốc Hương cũng chỉ ở thứ hạng 13, Lại Việt Trường thứ 18 khiến cho đội Hà Nội còn quá xa để có thể với tới một tấm huy chương. Có thể nói đây là một “sự cố” không ai lường trước được!

[img]xq207-0.jpg;center;[/img]Bất ngờ thứ hai là việc Trịnh A Sáng, con chim đầu đàn của cờ Tướng thánh phố HCM, người liên tục dẫn đầu giải một cách thuyết phục cho tới tận ván thứ 8, vượt các đấu thủ khác tới 1,5 điểm, tưởng như cầm chắc ngôi đầu, khiến bạn bè trong nam có người đã không quảng ngại đường xa ra chúc mừng, thì đột nhiên bị “tụt phanh” vì một nguyên nhân nào đó, liên tiếp thua mấy ván cuối, để tuột ngôi vô địch vào tay kẻ khác.

Tuy rằng rốt cục thì đội Thành phố HCM vẫn đoạt được ngôi vô địch đồng đội, thế nhưng cũng bị một phen “hú vía” khi các đội khác tranh thủ vọt lên ở những ngày cuối cùng. Chưa hết: Đội nữ Bình Định với cặp nữ Châu Thị Ngọc Giao và Hồ Thị Thanh Hồng vào trận khá mờ nhạt, tưởng như không đoạt nổi tấm huy chương đồng, ấy thế mà đến phút cuối bỗng vùng lên bất ngờ, thắng liên tiếp, rốt cục đã “nẫng tay trên” tấm huy chương vàng tưởng đã nằm gọn trong tay đội nữ Thành phố HCM với Ngô Lan Hương cực kỳ xuất sắc. Tất nhiên đội thành phố kỳ này vắng bóng Hoàng Hải Bình, Lê Thị Hương và Nguyễn Hoàng Ngọc Thảo là một thiệt thòi không nhỏ, nhưng rõ ràng các tay cờ nữ trẻ đã chưa thể đóng được vai trò hộ công cho người tiên phong.

Trong lúc đó đội nữ Đà Nẵng không phải không có tiềm lực với Nguyễn Thị Hồng Hạnh, Ngô Thu Hà, Đỗ Thu Thuỷ đã chơi hoàn toàn không đúng sức của mình, khiến bị tụt xuống hạng cuối một cách “họa vô đơn chí”. Còn đội nữ Bộ công an cũng không có phong độ tốt nên đã không lọt nổi vào nhóm tranh huy chương. Nên nhớ rằng trong mấy năm qua, đội nữ Bộ Công an đã từng có thời làm mưa làm gió trên kỳ đài! Còn câu chuyện về Nguyễn Thành Bảo và Lại Lý Huynh tại giải này đã có [topic id=206]một bài riêng[/topic], tuy nhiên một mình Bảo cũng không giúp được Vũng Tàu đoạt được tấm huy chương bạc, như thực tế họ hoàn toàn có khả năng, nếu Đào Cao Khoa, nhà cựu vô địch quốc gia, không tụt xuống tận thứ hạng 16.

Rõ ràng cờ là đầy những bất ngờ! Bao gồm cả những bất ngờ thú vị và cả những bất ngờ chẳng thú vị chút nào!

Đó là:
*Bộ “Tâm vu tân biên ” ra đời năm 1800
*Bộ “Bách cục tượng kỳ phổ” ra đời năm 1801
*Bộ “Trúc hương trai tượng kỳ phổ” ra đời năm 1804
*Bộ “Uyên thâm hải khoát tượng kỳ phổ” viết năm 1808

Ra đời vào những năm ấy nhưng thông thường các tác giả biên soạn đã lượm lặt trong kho tàng văn hiến tứ thời xa xưa để lại các thế cờ hay và độc đáo, đồng thời cũng bỏ công phu lượm lặt trong dân gian và các giới giang hồ nhiều thế cớ hiểm hóc.

Tiếc thay sử liệu ghi chép như vậy nhưng các sách trên đã thất lạc từ lâu.

Vào năm 1933 Tiền Mộng Ngộ người Thiên Tân – một kỳ thủ lừng danh đương thời – phát hiện có một bản sao chép công phu cuốn Uyên thâm ở một nhà khách thương có lên Lý Mưu. Họ Lý kêu giá 8000 lạng bạc. Họ Tiền không có nổi tiền, qua thương thảo họ Lý chấp nhận sẽ để các kỳ thủ đương thời được thưởng lãm qua ít thế trên hai tờ báo hôm ấy là “Thương báo” và “Hoa Bắc nhật báo”.

Thế rồi thời cuộc đổi thay, sách cờ mất hút. Phải 30 năm sau, mãi đến năm 1964, trong một dịp triển lãm nội bộ kho tàng văn hiến cũ người ta lại phát hiện ra một bản khác của Uyên thâm và hội cờ tướng Trung Quốc cùng nhiều nhà nghiên cứu đã hoạch định chương trình sưu tầm, đối chiếu, chỉnh lý cho bộ Uyên thâm này. Lại phải mất 30 năm nữa, mới đây xuất hiện bộ “Uyên thâm hải khoát tượng kỳ phổ”, sách cờ cổ biên soạn vào đời nhà Thanh do Trần Văn Căn chủ biên, Chu Hạc Châu chỉnh lý.

Sách dẫn ra 371 thế cờ cơ bản và những thế cục biến đổi khôn lường của chiến trận.

Ở cờ vua cũng không thiếu gì: nếu không có Hoàng Mỹ Sinh thì làm sao có được Hoàng Nam Thắng và Hoàng Mỹ Hương Giang như bây giờ. Hay như có ba thế hệ gia đình ông Phạm Văn Tuyển (Quảng Ninh) đều chơi cờ rất giỏi. Làng cờ nước nhà cũng không lạ gì cha con Hoàng Minh Chương, Hoàng Thanh Trang…

Rất nhiều người cho rằng đó là do gien từ đời trước truyền lại cho đời sau. Điều đó hoàn toàn đúng, bởi không chỉ trong cờ mà ở hàng loạt lĩnh vực khác như văn học, hội họa, âm nhạc, toán hoặc thể thao… ta cũng thấy có hiện tượng cha truyền con nối, thậm chí đến hàng chục đời, cháu chắt còn làm rạng danh cho tổ tiên. Chính cấu trúc ưu việt trong một phần nào đó của của bộ não đã được sao chép từ thế hệ trước cho thế hệ sau. Thí dụ, có những cấu trúc não rất nổi trội về tư duy logic, lại có những cấu trúc ưu thế về tư duy hình tượng. Tuy nhiên cũng có những kỳ thủ mà cha mẹ hay ông bà mình hoàn toàn không biết gì về cờ, nhưng trong cấu trúc não vẫn trội bật về một hướng tư duy nào đó.

Có những cậu bé, cô bé ngay từ những nước cờ đầu tiên đã thể hiện ngay được những phẩm chất ưu tú của mình, tiếp thu những sự lắt léo, phức tạp, sâu sắc của cờ một cách nhẹ nhàng thoải mái cứ y như sinh ra là để chơi cờ vậy. Người ta gọi đó là những tài năng bẩm sinh. Nếu được phát hiện kịp thời, được tạo đầy đủ điều kiện để phát triển và có được phương pháp giáo dưỡng đúng đắn cộng với sự lao động cần mẫn thì nhất định sẽ thành nhân tài.

Những tài năng bẩm sinh là rất ít ỏi, những thần đồng lại càng vô cùng hiếm hoi, trong hàng triệu người mới có được một. Vì vậy trong thể thao trí tuệ, phát hiện được tài năng đích thực là một công việc rất tinh tế và quan trọng. Chỉ có những người thầy có kiến thức sâu, có nhạy cảm và cả linh cảm mới có khả năng “tìm được anh hùng trong đám vạn quân”.

Botvinik nhà vô địch cờ vua thế giới, nhà sư phạm cờ nổi tiếng khi gặp được cậu bé Kasparov lúc ấy chưa đầy 10 tuổi mà đã tỏ ra vô cùng hài lòng. Ông như trẻ hẳn ra khi trò chuyện với chú bé này và chú ngay lập tức đã trở thành người học trở yêu của ông. Cả thầy và trò đều có cảm giác là họ từng chờ đợi nhau từ lâu (theo hồi ký “Những bước đi đầu tiên” của Đại kiện tướng Nikitin). Từ đó Botvinik dốc lòng dạy dỗ bằng cả nhiệt tâm lẫn phương pháp sư phạm tân tiến của mình để sau này Kasparov trở thành nhà vô địch thế giới. Đó là một minh chứng sinh động cho sự tinh tế trong việc phát hiện những tài năng đích thực, bởi nói cho cùng, nếu không phải là tài năng bẩm sinh đích thực thì dù có cố công đào tạo 10 hay 20 năm cũng không thể trở thành một ngôi sao lớn của thể thao được, nhất là trong thể thao trí tuệ, một điều mà chính lịch sử cờ vua, cờ tướng đã chỉ ra rất rõ ràng.