Trung cục qua các sách cờ
[img]xq327-0.jpg;right;Một vài sách trung cuộc từng xuất bản ở VN[/img]Trung cục được tổng kết từ lâu trong các sách cờ. Các tác giả thông qua kinh nghiệm của thời đại mình tổng kết thành các nguyên tắc lớn. Có nhiều nguyên tắc đến nay vẫn còn nguyên giá trị.
Thời Nam Tống, nhà nghiên cứu Trần Nguyên Tịnh đã tổng kết Tượng kỳ thập quyết (10 bí quyết chơi cờ) trong tác phẩm “Sự lâm quảng ký” rất có giá trị. Mười nguyên tắc đó là:
#Bất đắc tham thắng (không nôn nóng thắng nhanh)
#Nhập giới nghi hoãn (vượt biên phải chậm rãi)
#Công bỉ cố ngã (đánh người phải nhìn mình)
#Khí tử tranh tiên (Nên bỏ quân lấy nước tiên)
#Xá tiểu tụ đại (Bỏ cái nhỏ lấy cái lớn)
#Phòng nguy tu khí (bỏ quân cứu nguy)
#Thận vật dục tốc (Thận trọng không vội)
#Động tu tương ứng (điều quân có phối hợp)
#Bị cường tự bảo (đối phương mạnh thì phải biết tự bảo vệ)
#Ngã nhược thủ hòa (ta yếu thì cố gắng hòa)
Các danh thủ Lê Uy Vệ, Nguyễn tấn Thọ cũng tổng kết năm nguyên tắc chơi cờ trong quyển “Cờ tướng – Những vấn đề cơ bản” như sau:
#Trước hết cần đoạt nước tiên, sau đó giành hơn quân, hơn thế.
#Không có khả năng đoạt tiên đoạt thế, nhất thiết không thí quân.
#Quân đối phương hết đường chạy cũng không vội ăn
#Thấy đối phương thí quân phải xem xét thật kỹ, không tham ăn quân, có khi “mang vạ”.
#Thế mình chưa vững, đừng vội đánh người.
Tổng kết kinh nghiệm chơi trung cục xưa và nay, nhóm tác giả Trần Tấn Mỹ, Phạm Tấn Hoà, Lê Thiên Vị, Quách Anh Tú đưa ra mục tiêu giai đoạn trung cục là tranh tiên, giành thế chủ động thông qua ba biện pháp: đuổi quân, hãm quân, chặn nước tiến quân đối phương; dồn ép từng bước, làm rối loạn nước đi, thế đứng của đối phương; tập trung bảo vệ chỗ yếu của mình, tinh tế phát hiện chỗ yếu của đối phương để khoét sâu, buộc đối phương rút về chống đỡ.
Cờ Tướng Trung Quốc hiện nay có rất nhiều sách hướng dẫn chơi trung cục như Tượng kỳ chiến thuật, Tượng kỳ trung cục chỉ nam… Quyển Tượng kỳ chiến thuật của Chữ Thạch, Tô Hải Đế đã được dịch ra tiếng Việt, các bạn có thể tìm đọc.
Nguyên lý trung cục
[b]Nguyên tắc 1: Phân tích toàn diện tình thế ván cờ[/b]
Nguyên tắc hàng đầu khi chơi trung cục là phải biết phân tích cục diện ván cờ Cần phân tích về lực lượng, bố trí lực lượng, về thế, về quân. Các nhà nghiên cứu Trung Quốc tóm tắt là “thẩm cục, thẩm thế, thẩm tử”.
Các bạn thực hiện “thẩm” như sau: đếm số quân hai bên, xét vị trí quân xem ai chiếm vị tốt hơn, ước lượng xem ai kiểm soát nhiều vị trí hơn, xem chỗ yếu chỗ mạnh của cả hai bên, xác định xem bên nào chủ động, chiếm tiên. Tiếp đó bạn đề ra cách chơi tiếp, sau mỗi nước lại phải đánh giá như trên.
Chúng tôi nhắc nhở bạn rằng với các bạn mới học chơi cờ quá trình này hay mắc lỗi “không toàn diện”. Có nghĩa là bạn chỉ chú ý vào một khu vực nào đấy chứ không nhìn toàn bàn. Như vậy rất dễ mắc lỗi sót nước, “hút cục” và rất dễ bị “phản đòn”.
Phân tích đúng, nhận định đúng là điều kiện tiên quyết để chơi trung cục đúng đắn, giữ vững ưu thế giành thắng lợi.
Chúng ta xét vài ví dụ sau.
[b]Ví dụ 1[/b]
Đây là ván cờ chọn từ giải cờ Tướng cá nhân bảng nữ toàn Trung Quốc năm 1991 giữa Trương Mai và Cương Thu Anh. Trương là đại biểu tỉnh Hắc Long Giang, Cương là tuyển thủ Hà Bắc.
[game]
FORMAT WXF
GAME Trương Mai và Cương Thu Anh
RED Trương Mai
BLACK Cương Thu Anh
FEN 4ka3/2r1a4/4e1c2/p1H1p3p/2e3p2/4P4/P1C2Rh1P/4C1H2/2r1A4/2EAK1E2 b – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Chúng ta phân tích: Trắng có 1 Xe, 2 Mã, 2 Pháo, đen có 2 Xe, 1 Mã,1 Pháo, đại thể hai bên lực lượng tương đương.
Nhưng trắng chiếm vị tốt hơn, có thể công ở trung lộ nên chiếm thế thượng phong. Bây giờ đến lượt đen đi, cần phải đi như thế nào?
Sau một lúc suy nghĩ, Cương cho rằng ở lộ 3 có 2 Xe, 1 Xe cản Mã, một Xe đè Tượng, cần phải ngăn chặn thế công của quân Mã ở lộ 3 nên đi:*/
1. … Xs.1?
/*Trương cho rằng chỗ yếu của đối phương là quân Tốt đầu, nếu bắt Tốt đầu thì rất dễ đẩy đối phương vào đòn “Pháo đầu Tướng xuất Xe đâm thọc” nên đã đi:*/
2. P5.4 B7.1 3. M7/5 Xs-4
4. Tg5-4 B7-6
/*Không dám xuất Tướng vì sợ nước P7-6*/
5. X4-3 P7.5 6. P5-7 X4.2
7. X3/1 }END[/game]
Trắng được quân thắng thế.
Bây giờ chúng ta trở lại cục thế ban đầu. Nếu nghĩ đến đòn đổi quân cứu nguy thì Đen nhất định phải đi:
[b]Xt/2 (ăn Pháo) X4-7 M7.5, T3.5 P7.5, M7.5 X3.1, X7-3 T3/5, X3/1 X3.4[/b] sau khi đổi quân mỗi bên còn 1 Xe, chắc chắn hoà cờ.
[b]Ví dụ 2:[/b]
Đây là ván cờ giữa Lý Ngải Đông và Lâm Hoằng Mân (1992). Đến lượt Lâm cầm Đen đi.
[game]
FORMAT WXF
GAME Lý Ngải Đông và Lâm Hoằng Mân
RED Lý Ngải Đông
BLACK Lâm Hoằng Mân
FEN 2e1ka3/4a4/2H1e1R2/2C1p3p/p1p6/6P2/P1P1c1r2/Hr2E4/1c2A4/1R2KAE2 b – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Nhìn toàn cục phải thấy trắng tuy nhiều quân nhưng vị không tốt, đen đang có thế công trung lộ, nên đi X7.3. Trắng có 3 cách đi:
1) P7-9 X2-5, P9.3 T3.1, X8-6 X5-1, S5.4 P2-5, Tg5.1 X7/1, Tg5/1 X1-5, S4/5 X5.1 đen thắng
2) P7-1 X2-5, P1.3 T5/7, X3.2 X7-9, Tg-6 (P1-2 X5-8) S5.4 P5-7 đen được Xe thắng) P5-7, X3-2 X9/9, X2-1 P7.3, Tg6.1 X5-1, X8.1 P7/1, S5.6 P7-2 đen ưu thế.
3) X3/1 X2-5, X3-5 X7/4 (chờ P5-7), X5/3 X5/1, X8.1 X7.2, Trắng tuy hơn 1 quân nhưng thiếu 2 Tượng, đen ưu.
Tuy nhiên trong thực đấu Lâm Hoàng Mẫn chỉ nhìn thấy ăn Mã ở biên thì cân bằng lực lượng nên đi:*/
1. … X2-1? 2. P7-9 X1.1
/*Nếu P2-4 thì M7/6 rối P9.3 chiếu Tướng, lại dùng Mã ăn Tượng đầu.*/
3. P9.3 S5/4 4. X3.1 P2-4
5. X3-6 P5-4 6. X6-4 B5.1
7. P9-6 Pt/8 8. X4-6 S6.5
9. X6-5 Tg5-6 10. M7.6 P4-5
11. X5-4 Tg6-5 12. M6/7 T5.7
13. X8-6 }END[/game]
Đến đây đen chỉ còn 1 nước P5-4 từ X4-6 ăn lợi Pháo nhất định thắng.
[b]Ví dụ 3:[/b]
Đây là cục thế từ ván đấu giữa Từ Nãi Cơ và Dương Quan Lân (1974). Trắng có 2 Xe, 1 Mã, 1 Pháo; đen có 2 Xe 1 Mã 2 Pháo. Đen tuy hơn một quân nhưng Xe ở tai Sĩ đang bị bắt. Cánh phải của Trắng rỗng nhưng Pháo Mã bên đen chưa đủ để thắng. Phân tích toàn diện cục thế, Dương thấy rằng cần chuyển Pháo từ lộ 2 sang cánh trái để đủ quân tiến công:
[game]
FORMAT WXF
GAME Từ Nãi Cơ và Dương Quan Lân
RED Từ Nãi Cơ
BLACK Dương Quan Lân
FEN 4kae2/4a4/e2r5/2RH4p/2P6/3C2p2/P3P1c1P/1r2E1h2/1c7/1REAKA3 b – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. … P2-9 2.X8.2 P9.1
3. S4.5 M7.9 4.M6.4
/*Nếu Tướng 5-4 thì M9.7, Tg4.1 M7/8, Tg4.1 P9/2 đen thắng*/
4. … X4-6 5. P6-5 S5/4
6. X7-5 S6.5 7. X5-2 Tg5-6
8. S5.4 M9.7
/*Lão luyện. Nếu X6.5 bắt Sĩ thì X5/2, đen hết thế tấn công.*/
9. X2/6 X6-8 }END[/game]
Đen nhiều quân nhất định thắng.