Tháng: Tháng 10 2005

Những ván cờ có tính đối công phức tạp cho ta bài học về cách sử dụng đòn công kiểu này.

Thế cờ dưới lấy từ ván đấu của Trần Tùng Thuận (Quảng Đông) với Hồ Vinh Hoa (Thượng Hải). Trần đang hơn một Tốt đầu. Đến đây Trần nghĩ nếu ăn Tốt biên thì cờ tàn ưu 2 Tốt, Hồ khó mà đỡ được. Và Trần đi:

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Trần Tùng Thuận(thua)Hồ Vinh Hoa
RED Trần Tùng Thuận
BLACK Hồ Vinh Hoa
FEN 2c1kae2/3ra4/1h2e1c2/pC7/7Rp/9/P1r1P3P/1R2E1H2/9/1H1AKAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2-1? P7.7 2. T5/3 Tg5-4
/*Nếu bên tiên đi S4.5 thì: X3-2. X8-7, X2/3 ăn Pháo, bắt chết Mã.*/
3. M8.7 P3.7 4. S6.5 X3-1
5. X8/2 P3-1 }END[/game]
Hồ chiếm ưu thế, thắng cuộc.

Năm 1983 tại giải tranh Cúp Ngũ Dương ván đấu của Hồ Vinh Hoa và Lý Lai Quần có một tình thế tương tự. Hồ có Pháo đầu nhưng Xe bên trái bị Pháo Tốt của Lý phong tỏa. Hồ đã phá thế phong tỏa này như sau:

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Hồ Vinh Hoa (thắng) Lý Lai Quần
RED Hồ Vinh Hoa
BLACK Lý Lai Quần
FEN r3kaer1/4a4/4e1c2/p3H3p/4C1ph1/1cp6/P3PR2P/6H2/9/1REAKAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X4.5 X1.2
/*Lý không dám P7.5 ăn Mã vì sợ vỡ Tượng.*/
2. X4/4! P2-6
/*Bên hậu nếu như: P2/3 phòng thủ thì: M5.3, M8/7, X4-7, P2-4, X8.9, P4/2, X7-6, M7.5, X6.2. X8.3, M3.4, ưu thế.*/
3. X8.9 S5/4 4. M5.3 T5/3
5. Mt.2 M8.7 6. X8/3 }END[/game]

Bên Tiên nhất định thắng.

Trong lúc đó ở nhiều nước, kể cả những nước có nền cờ tiên tiến nhất, chỉ cần kỳ thủ của họ có mặt trong Top 10 là cả làng cờ nước họ đã ăn mừng, nhất là ở các giải tầm cỡ châu lục và thế giới.

Việt Nam ta nhiều thiên tài cờ quá chăng hay các nước khác “dại dột” hơn ta mà tâng bốc cả những kỳ thủ xếp hạng 10? Xin thưa không, hoàn toàn không! Vì ở các nước đó người ta thấu hiểu được giá trị của từng giải đấu. Ví dụ như giải vô địch thế giới của FIDE, chỉ cần một kỳ thủ của nước họ được góp mặt trong số 128 kỳ thủ nam hay một trong số 64 kỳ thủ nữ là họ đã thấy quá sung sướng rồi, bởi nói cho cùng, muốn tới một giải như thế đâu có phải dễ dàng gì! Bóng đá nước ta được ca ngợi là môn thể thao vua, trải qua một truyền thống thi đấu này tới hơn 50 năm, được đầu tư và ủng hộ khủng khiếp (tính sơ sơ cũng có gấp 1000 lần so với cờ) thế mà có bao giờ mon men đến được bên rìa vòng chung kết giải châu lục, chứ đứng nói tới được vòng chung kết giải vô địch thế giới.

Trong lúc đó riêng cờ vua thôi, thì ở giải vô địch thế giới chúng ta đã có tới 3 đại diện, còn ở cấp châu lục thì chúng ta có nhiều lắm.

Cờ tướng cũng vậy, các kỳ thủ chúng ta tới giải vô địch thế giới thật hiên ngang, luôn xếp ở thứ bậc rất cao, chỉ sau các kỳ thủ Trung Quốc. Dù họ có về không có gì thì cũng đáng ca ngợi và tự hào lắm chứ. Chưa nói các lứa tuổi trẻ, thi đấu ở mỗi bảng có tới 90 – 100 kỳ thủ hàng đầu các nước tham dự ta vẫn luôn xếp thứ hạng từ thứ 10 trở lên. Vẻ vang và giỏi giang lắm chứ, thành tích như thế là cao lắm chứ, sao nỡ gọi là “trắng tay”!

[i]Chào anh Nguyên,
Em muốn hỏi là dựa trên cơ sở nào mà anh đi đến kết luận rằng: “mọi nguyên tử có ở trong vũ trụ này cũng chỉ được đến 10^80”
Cám ơn anh nhiều.[/i]
[b]Dinh Nguyen[/b]

Lưu ý rằng con số này chỉ là ước chừng, chẳng ai có thể biết chính xác vũ trụ này có bao nhiêu nguyên tử cả. Có khá nhiều bài viết đưa ra các con số ước đoán. Bạn có thể dễ dàng tìm trên internet, ví dụ chỉ cần search với từ khóa như “total atoms universe”.

Một ví dụ là trang web http://pages.prodigy.net/jhonig/bignum/qauniver.html đã đưa ra con số số nguyên tử của vũ trụ là từ 10⁷⁸ đến 10⁸¹. Hồi viết bài trên (cỡ năm 1999) tôi đã cẩn thận lấy số lớn nhất cho chắc.

—

[i]Mình không tin lắm vào luận điểm này, số khả năng (variation) của cờ Vua có lẽ chỉ vào khoảng 10^12, nghĩa là ít hơn nhiều con số mà các bạn đã đưa ra. Vì khi đến trung cuộc, số lượng các quân trên bàn cờ ít đi, vì vậy mà các nước đi cũng giảm xuống.
Theo một tài liệu chưa có kiểm định, thì số nước đi của một số loại cờ thông dụng như sau:
Cờ Vây 10^12
Cờ Vua 10^10
Cờ Tướng 10^8[/i]
[b]Dandoo[/b]

Nếu để ý kỹ, bạn sẽ thấy khi số quân ít đi một chút thì số nước có thể có lại tăng lên do bàn cờ thoáng đãng hơn, các quân như Xe, Pháo, Mã, Hậu (cờ Vua)… chạy “khoẻ hơn”. Thường thì số nước đi trung bình là ổn định cho đến khi tàn cuộc mới giảm xuống. Mặt khác, ván cờ có thể dài ngắn khác nhau, nhưng với con số độ dài trung bình là 68 trong bài viết (mỗi bên mới đi 34 nước, giữa trung cuộc) có thể yên tâm là số nước đi có thể có còn rất lớn.

Về các con số bạn đưa ra, có lẽ bạn đã nhớ “thiếu” một số 0. Cờ Vây phải cỡ 10^120, cờ Vua 10^100 và cờ Tướng 10^80 thì mới hợp lý.

Trong bài viết, tôi đã tính toán một số con số với máy tính Deep Blue, chiếc máy chơi cờ này có khả năng tính được 200 triệu nước đi trong một giây (máy PC đời mới còn tính được cỡ 0.5-5 triệu nước một giây). Con số đó đã là 200.000.000 = 2×10^8 thế một giây rồi. Nếu cờ Vua tổng cộng chỉ có 10^10 thế thì chỉ cần có cỡ 10^2 hay 100 giây (1 phút rưỡi) là tính xong hết, thế thì khi đó Deep Blue có thể “bóp mũi” cả loài người rồi.

Khi viết bài báo này, tôi đã tự tính ra các con số, rồi tra cứu khá nhiều để kiểm tra và cuối cùng chỉ chọn con số vừa phải (lý do cẩn thận cho chắc). Con số của bài báo (10¹⁰⁰) thực sự là con số cỡ trung bình. Nhiều bài báo còn đưa ra những con số lớn hơn. Các con số lớn cỡ này này thường được nhiều người công nhận.

Hiện nay những người nghiên cứu cờ Tướng còn cố gắng chứng minh con số của cờ Tướng lớn hơn nhiều cờ Vua. Ví dụ, gần đây nhất trong công trình “Computer Chinese Chess” của nhóm tác giả Shi-Jim Yen, Jr-Chang Chen, Tai-Ning Yang, Shun-Chin Hsu từ trường ĐHTH Đài Bắc, Đài Loan đã tổng hợp và đưa ra các con số còn lớn hơn nữa như sau:
Cờ Vua: 10¹²³
Cờ Tướng: 10¹⁵⁰
Cờ Shogi: 10²²⁶
Cờ Vây: 10⁴⁰⁰

Nên nhớ mục tiêu chính của bài báo “Số thế cờ nhiều như số vì sao trên trời?” là chỉ ra rằng “Cờ là vô cùng” và là thách thức lớn đối với con người và các máy móc của họ 🙂

[b]Chú thích của Bạn cờ:[/b]
*Xin hoan nghêng và cảm ơn mọi ý kiến đóng góp, phản hồi của bạn đọc
*Bạn cờ đã hoàn thiện chức năng hiện phản hồi ý kiến bạn đọc dưới mỗi bài viết

[img maxheight=200 maxwidth=200]xq166-0.jpg;right;Trần Đình Thủy – á quân 2003 (ảnh Võ Tấn)[/img]Tất cả các lão thủ xưa nay, hễ tới tuổi 50 là xem chừng đã bắt đầu chửng lại, bắt đầu nhường bước cho lứa 20- 30, tới tuổi 55 phần đông rửa tay gác kiếm, bởi có muốn trụ lại cũng không còn trụ nổi nữa.

Trong 20 năm phát triển gần đây của cờ Tướng nước nhà, nhân tài ngày càng đông đúc, sách vở phương tiện ngày càng dồi dào, bài bản ngày càng tân tiến, giao lưu bốn phương ngày càng rộng mở khiến cho lớp kỳ thủ trẻ vươn lên phơi phới như măng mọc sau cơn mưa, như hoa nở mùa xuân, cho nên hiện tượng “Trần Đình giáo chủ” vẫn hiên ngang và dẻo dai đua tài cùng hàng trăm đại cao thủ của nước nhà để chiếm được đỉnh cao như thế thì rõ ràng là một hiện tượng phi thường, đúng là một con người phi phàm.

Trong suốt cả giải cờ Tướng vô địch toàn quốc 2003, Trần Đình Thủy chơi vững vàng tới mức khó tin: ngay ván đầu tiên gặp Tấn Tình (Bình Định) người mà tại giải Đại hội đã từng thắng Trịnh A Sáng, Trần Đình Thủy đã vượt qua không mấy khó khăn, sang ván thứ hai gặp ngay tay cờ vào loại cự phách nhất Hà Nộ i là Lạ i Việt Trường, Trần Đình Thủy cũng mau chóng thắng luôn. Tới cửa ải thứ ba cũng đầy khó khăn: phải đối mặt với Quốc tế đại sư Diệp Khai Nguyên, nhưng Trần Đình Thủy đã làm cả hội trường phải thán phục: hạ luôn Khai Nguyên trong một ván thắng đẹp. Ván thứ 4 và ván thứ 6 ông bị chững lại, thế nhưng ở các ván thứ 5, thứ 7, thứ 8, thứ 9 và thứ 10 ông thắng một lèo trước Hoàng Trọng Thắng. Nguyễn Anh Quân, Dương Nghiệp Lương, Bùi Dương Trân và đặc biệt nhất trong ván thứ 10, khi gặp đối thủ nặng ký nhất là đương kim vô địch quốc gia (năm trước đó) Trịnh A Sáng, Trần Đình Thủy đã dồn hết công lực, chơi một ván xuất thần, giành thắng lới quyết định để vào trận chung kết tranh ngôi vô địch với Đặng Hùng Việt.

Đoạt ngôi Á quân quốc gia cũng là thắng lợi lớn nhất của cờ tướng Bà Rịa Vũng Tàu trong suốt thời gian qua, nó chứng minh rằng thành phố Vũng Tàu xứng đáng là một trung tâm lớn để tổ chức những giải cờ không chỉ ở cấp quốc gia mà còn ở cấp châu lục và thế giới.

[b]Chú thích của Bạn Cờ:[/b]
“Trần Đình Giáo chủ” là biệt danh làng cờ đặt cho Trần Đình Thuỷ.

Chúng ta thử xem chơi cờ thật ra có những ích lợi gì, xét về mặt tổng thể:

[b]Thứ nhất:[/b] Chơi cờ là một thú giải trí, thư giãn. Bạn đang làm việc mệt mỏi ư, hãy để đấy đã, làm một ván cớ, thế là bạn sẽ thấy thoải mái đầu óc. Bạn đang buồn ư, giở bàn cờ ra chơi với ban bè vài ván, bạn sẽ thấy phấn chấn vui vẻ hơn lên. Bạn đang rảnh rỗi, không biết làm gì ư, hãy sắp cờ ra, chơi chăm chú để giết thời gian. Cờ quả là một nguồn giải trí đẩy hứng thú và hấp dẫn. Mà cũng chính do sự hứng thú và hấp dẫn mà con người đến với cờ.

[b]Thứ hai:[/b] Bạn tự tin mình là người tài giỏi, nhất là về mặt trí tuệ, thế thì bạn hãy thi đấu đi, để chứng minh mình là một nhà thể thao trí tuệ tài ba. Cờ là cuộc thi đấu rất sòng phẳng, công bằng. Cuộc đấu sẽ hết sức quyết liệt với kẻ ngang tài, ngang sức và khi giành được phần thắng, bạn thấy hả hê, sung sướng biết bao. Bạn đã tự khẳng định được năng lực, sức mạnh và tài nghệ của bản thân mình.

[b]Thứ ba:[/b] Cờ là nơi sáng tạo nghệ thuật bởi vì mỗi một đòn phối hợp là do sự bài binh bố trận khôn khéo, tài tình, mỗi một nước chiếu là một cú đột phá táo bạo thông minh. Bạn có thể khôn ngoan tạo ra những cái bẫy chết người để đưa đối phương vào tròng và cũng có thể đang bị đối phương vây hãm chết tới nơi mà bất ngờ tìm được kế phản công, lật ngược tình thế, giành thắng lợi trước sự ngơ ngác, choáng ván của đối phương. Cờ quả là một nghệ thuật sáng tạo vô bờ bến. Dù có chơi cả trăm, cả nghìn ván thì vẫn không có ván nào giống ván nào. Cờ là một nghệ thuật biến hóa tới vô cùng.

Những con số thống kê cho thấy những người chơi cờ đều có chỉ số thông minh cao, tiếp thu kiến thức mới nhanh chóng, biết cách giải quyết tốt những vấn đề phức tạp, lắt léo (học sinh chơi cờ thường là học giỏi, nhiều em còn rất xuất sắc).

[b]Thứ tư:[/b] Cờ chống lại được sự trì trệ, chậm chạp của bộ não. Nó giúp cho trí não được thường xuyên làm việc, tư duy sắc sảo, logic hơn, kích thích sự hưng phấn của não chẳng khác nào một loại biệt dược quý báu giúp cho não phát triển và hoàn thiện các chức năng của nó. Như đã nói, não là phần quý báu và quan trọng nhất của con người. Có một bộ óc thông minh không những được mọi người quý trọng mà còn giúp ích rất lớn cho con người suốt cả cuộc đời. Còn nếu anh là người có bộ óc chậm phát triển, đần độn thì đó quả là một tai họa. Trẻ con cần cờ mà người cao tuổi cũng cần cờ để máu luôn lên nuôi não, chống lại sự lão hóa. Cờ cũng là môn thể thao hoàn toàn không bị va chạm hay chấn thương cơ thể dẫn tới tàn tật hay nguy hiểm tới tính mạng.

[b]Thứ năm:[/b] Cờ tạo cho người ta nhiều phẩm chất quý.báu như thói quen kiên nhẫn và bình tĩnh, tập trung tư tưởng, suy nghĩ chín chắn, sâu sắc, không bộp chộp vội vàng. Cờ giúp người ta có tầm nhìn xa vì phải tính trước nhiều nước. Chơi cờ đúng với ý nghĩa đích thực của nó sẽ khiến cho người ta khôn ngoan hơn, uyển chuyển hơn, hài hòa hơn, tinh thần hơn trong cuộc sống. Cờ sẽ hỗ trợ không nhỏ cho nghề nghiệp của bạn hay con bạn sau này, nhất là khi nghề nghiệp đó liên quan tới các hoạt động trí tuệ.

[b]Thứ sáu:[/b] Cờ tạo cho người ta tư cách của một nhà thể thao, một tính cách cao thượng, một con người chân chính: biết thắng một cách trung thực và biết chấp nhận thua một cách đường hoàng. Không thèm “ăn gian” hay dùng các mánh lới xấu. Cờ là sự giao lưu, tiếp xúc với nhiều người. Từ tạo cho bạn cách cư xử lịch sự nhã nhặn. Cũng từ đó ban sẽ kết thân được với nhiều bạn bè ở mọi lứa tuổi, mọi nơi. Bạn bè luôn là một phần quan trọng của cuộc sống chúng ta. Nếu được tham dự các cuộc thi đấu trong nước và quốc tế bạn sẽ được đi tới nhiều miền đất lạ, thăm được nhiều di tích thắng cảnh, mở mang tầm hiểu biết của mình.

[b]Thứ bảy:[/b] Cờ giúp bạn hay con cái, người thân của bạn tránh xa được những tệ nạn xã hội hiện nay như tiêm chích, hút hít, tham gia các loại băng đảng, lêu lổng, “nhàn cư vi bất thiện” làm những việc xấu xa, tệ hại hay vô bổ dẫn tới sự sa ngã, tự đánh mất cả một đời người.

[b]Thứ tám:[/b] Cờ sẽ là một nghề nghiệp xứng đáng nếu bạn luôn chơi xuất sắc để thường xuyên được tham gia các giải quốc tế lớn, các giải siêu hạng, các cúp danh giá… với những giải thưởng rất lớn đủ nuôi sống cả đời bạn. Khi đó bạn sẽ trở thành nhà thể thao chuyên nghiệp và sống trong giàu sang, hạnh phúc như Anand, Kasparov, chị em nhà Polgar hay Lý Lai Quần, Từ Thiên Hồng, Lữ Khâm…

Kiện tướng Blumenfeld người Moskva rất ham mê vấn đề tân lý trong cờ. Ông còn bảo vệ luận án về đề tài này. Thường thường khi đối thủ của ông đang suy nghĩ nước cờ tiếp theo thì ông chép lại kỹ lưỡng những suy nghĩ của mình.

Một lần ông đấu với một kỳ thủ trẻ tuổi, khi anh này phát hiện ra rằng kiện tướng hý hoáy ghi chép những điều gì đó thì anh ta quyết phải đọc cho được những ghi chép của Blumenfeld. Anh ta bèn đi một nước cờ, rồi đứng dậy, đến sau lưng Blumenfeld và cuối cùng đã đọc được: “Mình rất sợ nước Hd5”. Thế là anh ta về chỗ và lập tức đi luôn Hd5 và một lần nữa đứng dậy, tò mò xem Blumenfeld viết gì. Và anh ta đã đọc thấy những câu sau đây:

“Đúng như tôi tiên đoán, đối thủ của tôi đã bị lừa. Bây giờ tôi sẽ chiếu hết anh ta chỉ trong ba nước nữa”.

[i]Tạp chí Người chơi cờ còn xuất bản không? Nơi mua tạp chí? Địa chỉ liên hệ / muốn cộng tác?[/i]

[img]xq162-0.JPG;right;Bìa tạp chí Người Chơi cờ số tháng 9/2005[/img]Tạp chí Người chơi cờ vẫn đều đặn ra mỗi tháng một số. Hình bên là bìa của số mới nhất – tháng 9/2005 do tòa soạn gửi tặng chúng tôi (số tháng 10 đang in).

Nếu bạn muốn mua tạp chí (ở Việt Nam), có thể mua ở những nơi sau:

[u]Hà Nội:[/u]
*Hiệu sách nhân dân 88 phố Huế, ĐT: 04-9438855
*Nhà sách Thăng Long phố Tràng Tiền
*Công ty sách 44 phố Tràng Tiền
*Nhà sách Tiền Phong 175 Nguyễn Thái Học
*Nhà sách Nguyễn Văn Cừ, Cầu Giấy

[u]TpHCM:[/u]
*Nhà sách Minh Khai, 249 Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 1
*Phòng phát hành báo Tuổi Trẻ, 161 Lý Chính Thắng, Quận 3, ĐT 08-8439806
*Các nhà sách ở Nguyễn Huệ, Quận 1
*Nhà sách Nhân Văn, 189 Cách Mạng Tháng 8, Quận 10
*Nhà sách Nguyễn Văn Cừ, Quận 1
*Nhà sách Nguyễn Văn Cừ 2, số 601-603 Cách Mạng Tháng 8, Quận 10
*Nhà sách Đầm Sen (gần công viên Đầm Sen)
*Nhà sách Sài Gòn 60 Lê Lợi, Quận 1

[u]Đà Nẵng:[/u]
*Công ty Phát hành sách Đà Nẵng, 31 đường Yên Bái, ĐT: 821246

[u]Bà Rịa-Vũng Tàu:[/u]
*Bộ môn cờ, sở TDTT Bà Rịa Vũng Tàu (ông Nguyễn Thanh Duân)

[u]Cần Thơ:[/u]
*Ông Hồ Văn Huỳnh, bộ môn cờ, sở TDTT tỉnh Cần Thơ

[b]Địa chỉ tòa soạn:[/b]
*Ông Võ Tấn, nhà 22 ngách 26 ngõ Toàn Thắng, Khâm Thiên, Hà Nội. ĐT: 5118959

Các thông tin trên do ông Võ Tấn – phó tổng biên tập, kiêm thư ký tòa soạn tạp chí cung cấp. Ông Tấn đã nhờ chúng tôi chuyển lời mời trực tiếp đến các bạn muốn cộng tác và lời chào đến các bạn đọc yêu cờ.

Theo như ông cho biết, tạp chí còn tồn tại được đến ngày nay là nhờ sự cố gắng lớn của ban biên tập và những người cộng tác. Khó khăn cơ bản là kinh phí nuôi báo rất hạn hẹp. Điều này dễ hiểu do mặt bằng thu nhập của những người yêu cờ còn thấp và thói quen nghiên cứu tài liệu của kỳ thủ còn ít. Do đó mọi sự ủng hộ tạp chí như sưu tầm, viết bài, đặt mua tạp chí, sách vở, tài liệu của tòa soạn… đều rất đáng quí, được trân trọng và góp phần giúp tạp chí sống khỏe hơn.

[b]10. Nước thí quân[/b]

Một bên muốn thực hiện một âm mưu nào đó, cần phải hi sinh một quân để lôi kéo quân đối phương đi chỗ khác. Khi đối phương chấp nhận ăn quân thí bỏ này sẽ bị uy hiếp. Như vậy nước thí quân là mất quân do chủ động đút cho đối phương ăn, chứ không phải là do “ngớ ngẩn” hay “mắt quáng gà” đút cho đối phương ăn mà chẳng thu được lợi lộc gì.

Thí quân là một thủ đoạn thường chơi để tấn công và phòng thủ.

Trên hình khi kéo Pháo về cạnh Xe là tự đút Pháo này cho Xe Đen ăn. Nếu Đen chấp nhận ăn thì bình Pháo kia ra để uy hiếp đối phương mạnh.
[img]xq135-0.gif;center;[/img]

[b]11. Nước phong toả[/b]

Nước phong toả là một bên dùng quân để phong toả hoặc hạn chế tầm hoạt động của đối phương. Mục đích của việc phong toả còn nhằm phát huy sức mạnh của các quân ta, kiểm soát được vùng không gian rộng lớn, dễ dàng cho các cuộc tấn công.

Hình vẽ, nếu Trắng đi thì chỉ một nước bình Xe sẽ ngăn cản Xe Đen không hoạt động được. Còn nếu Đen đi thì nhờ nước tiến Pháo sẽ phong toả Xe Trắng, làm nó ngột ngạt, muốn tiến lên mà không đi được.
[img]xq135-1.gif;center;[/img]

[b]12. Nước yếm hay nước đè[/b]

Cũng tương tự như nước phong toả, nhưng còn tệ hại hơn do quân của đối phương bị yếm hay đè ngột ngạt, khó bề xoay trở hơn nhiều. Quân bị đè muốn thoát lên phải mất nhiều thời gian, tức là phải mất nhiều nước đi để mở đường cho nó.

Hình vẽ, nước đi của Xe Trắng khiến Mã Đen bị đè không nhảy lên được để phối hợp tấn công.

Còn nếu Đen đi có thể sang Pháo đè Mã Trắng, khiến Trắng muốn đi Mã này phải di chuyển hai con Tượng rất vất vả mới tạo được chỗ cho Mã nhảy lên.
[img]xq135-2.gif;center;[/img]

[b]13. Nước đổi quân[/b]

Nước “đổi quân” là một bên để cho đối phương ăn mất một quân, rồi sau đó ăn lại một quân khác của đối phương mà giá trị của quân này cũng tương đương với quân bị mất. Như vậy hai bên đã trao đổi quân cùng giá trị với nhau. Nếu đối phương chưa thực hiện nước ăn quân thì coi như nước đó mới chỉ là “đề nghị đổi quân” hay khiêu khích đổi quân.

Thông thường nếu chủ động đổi được quân sẽ dẫn đến có lợi hoặc cải thiện tình hình. Còn nếu bị động buộc phải đổi quân thì có khi phải chịu lỗ chất hoặc kém phân. Nước đổi quân thường nhằm làm giảm áp lực đối phương, hoặc làm suy yếu thế phòng thủ, hoặc có khi chỉ cốt làm đơn giản hoá thế cờ cho dễ tính toán.
[img]xq135-3.gif;center;[/img]

[b]14. Nước ghim quân[/b]

Trường hợp sử dụng quân Pháo để khống chế Xe, Mã hoặc Xe, Pháo của đối phương thì được gọi là gim quân. Thủ đoạn này trước hết cũng hạn chế các quân đối phương hoạt động, tiếp đó sẽ ăn lời quân.

Hình vẽ là cách dùng Pháo ghim quân đối phương, khiến Xe đối phương không thể đi được vì sợ mất quân.
[img]xq135-4.gif;center;[/img]

[b]15. Nước hi sinh[/b]

Một bên chủ động sử dụng một quân có giá trị cao hơn đổi lấy một quân của đối phương có giá trị thấp hơn, tức là đổi lỗ chất, thì gọi đó là “nước hi sinh”. Nước này khác với nước thí quân nêu ở phần trên ở chỗ một đằng đổi lỗ chất còn một đằng bỏ cho ăn không, nhưng mục đích thì giống nhau. Vì sau khi hi sinh nó sẽ tấn công quyết liệt để giành thắng lợi hoặc giành ưu thế.

Trong thế cờ này, nếu ở nước 2 mà nó ăn quân Mã của bên Đen thì đó chỉ là một nước đổi quân. Nhưng khi dùng quân Mã Trắng ăn Tượng Đen, tức là đem một quân cờ có giá trị cao đổi lấy một quân có giá trị thấp. Những nước đi tiếp theo cho đến nước thứ 5 thì bên Trắng đã hi sinh cả hai Mã để mở đợt tấn công quyết liệt. Nước tiếp theo thứ 6 Trắng sẽ chuyển Xe sanh cánh phải và ăn Mã Đen. Đến đây Đen khó chống đỡ.
[img]xq135-5.gif;center;[/img]

[b]16. Nước cắt quân[/b]

Một bên dùng quân để ngăn chặn sự liên lạc bảo vệ giữa hai quân của đối phương, nhằm giúp cho một quân khác của phe nó uy hiếp một trong hai quân bị ngăn chặn. Đó là nươc đánh ngăn cắt, hay nước cắt quân. Nước này thường dùng để ngăn cắt cặp Tượng hoặc cặp Mã đứng liên hoàn.

Hình dưới, bên Trắng có thể dùng Xe để làm tắc “Tượng nhãn”, giúp Pháo 7 hăm đánh bí. Bên Đen cũng có thể tiến Mã ngăn chặn Tượng giúp Xe Đen uy hiếp Pháo đầu của Trắng.
[img]xq135-6.gif;center;[/img]

[b]17. Nước bao vây[/b]

Đây là nước nhằm ngăn cắt đường rút lui của quân đối phương, nhất là đối với quân Mã. Bao vây hay là nhốt quân để chúng không còn tự do hoạt động, sau đó sẽ tìm cách tiêu diệt chúng.

Thế cờ dưới quân Mã đã qua sông của bên Trắng lọt vào tử địa. Bên Đen sẽ dùng Pháo chặn đường về của Mã và dùng Tượng chặn tiếp không cho Mã Trắng này hoạt động.
[img]xq135-7.gif;center;[/img]

[b]18. Nước đợi chờ[/b]

Trong cờ có những lúc cần đi một nước không thuộc tấn công cũng không thuộc phòng thủ, nhưng không phải là không có mục đích. Những nước này được gọi là “nước đợi chờ” thuộc loại thủ pháp cao cường mà những người trình độ kém khó thực hiện.

Hình dưới là một trường hợp đơn giản, dễ hiểu nước đợi chờ.

Bên Trắng đang tìm cách di chuyển quân Pháo sang cánh trái và bị Xe Đen ngăn cản. Thế nhưng chỉ cần đi ngang một ô là một nước đợi chờ nhường cho Đen quyền đi quân thì Xe Đen buộc phải mở đường cho Phao bình sang trái và chiếu Tướng thắng cờ (nếu bên Đen chống đỡ bằng nước ăn Xe vào Pháo thì bên Trắng có một Pháo, một Sĩ vẫn đủ sức thắng bên Đen còn hai Sĩ).
[img]xq135-8.gif;center;[/img]

[b]4. Pháo đầu đối Phản công Mã[/b]

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu đối Phản công Mã
RED Trắng;;;
BLACK Đen;;;
START{
1. P2-5 M2.3 2. B7.1 B7.1
3. M2.3 P8-6 4. X1-2 M8.7
5. X2.6 S4.5 6. X2-3 X9.2
7. P8.4 P6/1 8. B5.1
DIAG{ #8 BLUE POPUP }
/*Đây là các nước thường gặp trong bố cục Ngũ bát Pháo quá hà Xa tiên công Phản cung Mã.*/
8. … P6-7
9. X3-4 M7.8 10. P8-5 M3.5
11. P5.4 X9-5
/*Vào Xe để khống chế Xe Pháo. Nếu đi T3.5 M3.5 X9-6 X4.1 P2-6 M8.7 X1-2 B5.1 X2.4 X9-8 Trắng ưu.*/
12. X4-2 B7.1
13. B5.1
/*Tiến Tốt chính xác. Nếu P5-3 T7.9 X2/1 X5.3 S4.5 B7.1 M3/2 P2-5 T7.5 X1-2 M8.6 X2.6 Đen bỏ Mã có thế công*/
13. … M8.6 14. M3.5 P2.1
15. P5-8 X1-2 16. X2-7
/*Nếu B5.1 thì X5-3 Đen thu hồi một quân chiếm ưu thế*/
16. … B7.1
/*Cũng có thể X5.2. Nếu Trắng M8.7 thì B7.1 T3.5 B7-6, Đen cũng thu hồi lại một quân chiếm ưu*/
17. T3.5 X5.2 18. M5.3 X5-7
19. X9.1 P7.1 20. S6.5 P7-8
21. X9-8 X7.1 }END
[/game]

Đen ưu

[b]Bình chú:[/b]
Trắng không nên đi P5-8 mà nên đi M8.7. Sau đó nếu Đen B3.1 M5/7 Trắng chiếm tiên, hơn một Tốt.

Dịch từ: Tượng kỳ bố cục cử yếu
[i]Còn tiếp[/i]

[b]Một thời vang bóng[/b]

[img]xq33-0.jpg;right;Kỳ thủ Châu Thị Ngọc Giao (bên trái) tại một giải vô địch cờ tướng hạng nhất quốc gia[/img]Ngay từ trước năm 1975, làng cờ tướng Bình Định từng có những kỳ thủ nổi danh khắp miền Trung, trong đó có “quái kiệt” Minh Trưng. Thế nhưng, mãi đến năm 1987, bộ môn Cờ mới được Sở TDTT Bình Định cho thành lập. Người đầu tiên có công đặt nền móng, xây dựng nên bộ môn Cờ là HLV Tôn Thất Lương Chính. Tuy vậy, thời gian đầu, môn Cờ được hình thành không phải môn Cờ tướng truyền thống, mà lại là môn Cờ vua. Và, cũng phải đến 8 năm sau, môn Cờ tướng Bình Định mới chính thức “trình làng”. Thời gian đầu, trong điều kiện khó khăn, thiếu thốn, HLV Tôn Thất Lương Chính đành phải “liệu cơm gắp mắm”, chọn VĐV từ chính lực lượng ở môn Cờ vua. Thật đúng là “vạn sự khởi đầu nan”. Trong số những VĐV đầu tiên được huấn luyện môn Cờ tướng có Châu Thị Ngọc Giao và Hoàng Hải Bình. Chỉ sau vài tháng nhập môn, các kỳ thủ Bình Định đã được thầy Chính cho “xuống núi”, tham dự Giải Cờ tướng Đại hội TDTT toàn quốc, tổ chức tại TP Đà Nẵng (tháng 5-1995). Thật bất ngờ, ngay trong lần xuất quân đầu tiên, các nữ kỳ thủ Bình Định đã thi đấu ngang ngửa trước các cựu kỳ thủ như Lê Thị Hương, Ngô Lan Hương, Lý Thanh Phương…(TP. Hồ Chí Minh), Nguyễn Thị Hồng Hạnh, Nguyễn Phi Liêm… (Hà Nội)… Kết quả, các nữ kỳ thủ Bình Định đã xuất sắc đoạt Huy chương bạc (HCB) đồng đội nữ. Riêng nữ kỳ thủ Châu Thị Ngọc Giao đã đoạt HCĐ. Chỉ 2 tháng sau (tháng 7-1995), tại Giải Cờ tướng Trẻ – Thiếu niên – Nhi đồng toàn quốc, một lần nữa các kỳ thủ Bình Định lại làm cho làng cờ tướng Việt Nam phải sửng sốt. Tại giải cờ tướng lần này, các kỳ thủ Bình Định đã xuất sắc đoạt 5/10 HCV và 2 HCĐ. Với kết quả trên, các kỳ thủ trẻ Bình Định đã “qua mặt” cả 2 trung tâm cờ tướng mạnh là TP Hồ Chí Minh và Hà Nội để xếp thứ nhất toàn đoàn. Chưa đầy 1 năm sau (1996), Cờ tướng Bình Định lại chứng tỏ sức trẻ trung của mình. Lần đầu tiên, tại Giải vô địch Cờ tướng hạng nhất quốc gia – 1996 tổ chức tại thủ đô Hà Nội, các kỳ thủ Bình Định đã đoạt HCB đồng đội nữ và được xếp thứ nhì toàn đoàn (sau TP Hồ Chí Minh). Trong đó, kỳ thủ Châu Thị Ngọc Giao đã đoạt HCB cá nhân. Riêng “quái kiệt” Nguyễn Minh Trưng, lần đầu tiên tham dự giải đã được phong danh hiệu “Kiện tướng”. Kể từ đó, liên tiếp các năm 1997, 1998, 1999, tại các giải cờ tướng quốc gia, các kỳ thủ Bình Định liên tục gặt hái được những kết quả đáng mừng và giữ vững ngôi vị là một trong những trung tâm cờ tướng mạnh của cả nước. Đặc biệt, riêng 2 nữ kỳ thủ Châu Thị Ngọc Giao và Hoàng Hải Bình thay phiên nhau độc chiếm ngôi vị vô địch (Ngọc Giao vô địch năm 1998, Hải Bình vô địch năm 1999)….

[b]Vượt cản để tạo dựng một thế đứng[/b]

Giữa lúc Cờ tướng Bình Định đang gặt hái được những kết quả khả quan và có một vị trí nhất định trong làng cờ Việt Nam thì bỗng nhiên chững lại và có biểu hiện thụt lùi. Thời điểm “thoái trào” là từ năm 2000. Tại Giải vô địch Cờ tướng hạng nhất quốc gia – 2000, từ ngôi vị “chiếu trên”, Cờ tướng Bình Định trở nên “thất bát”, thậm chí không giành được tấm huy chương nào. Không chỉ có vậy, ngay cả 2 cựu vô địch Châu Thị Ngọc Giao, Hoàng Hải Bình cũng trở nên yếu thế (Giao xếp ở vị trí thứ 6, còn Bình ở vị trí thứ 9). Ở bảng nam, các kỳ thủ Bình Định còn “thảm” hơn. Đơn cử như Văn Dũng xếp thứ 30/38, Quang Nhật: 32/38, Quang Hiển: 35/38 và Tấn Tình: 38/38… Sau đó, làng cờ tướng Bình Định lại liên tiếp gặp những cản trở, khó khăn. Lão kỳ thủ Minh Trưng giã từ “cuộc chơi”. Tiếp theo đó, cựu vô địch Hoàng Hải Bình cũng từ giã làng cờ tướng Bình Định. Điều đáng nói, Hải Bình lại đầu quân cho chính “đối thủ nặng ký của Bình Định” – làng cờ tướng TP Hồ Chí Minh, nên Cờ tướng Bình Định vốn đã khó khăn lại càng trở nên gian khó.

Trước bối cảnh khó khăn, cùng với Ban huấn luyện, HLV Tôn Thất Lương Chính đã từng bước chấn chỉnh đội hình, củng cố lại lực lượng và cải tiến, đổi mới phương pháp huấn luyện, quản lý VĐV… Cứ như vậy, Cờ tướng Bình Định từng bước hồi sinh, phát triển. Liên tiếp các năm 2002, 2003, 2004, Cờ tướng Bình Định lại tạo dựng được vị thế của mình. Vừa qua (10-2004), Giải vô địch Cờ tướng đồng đội năm 2004 tổ chức tại TP Cần Thơ, các kỳ thủ Bình Định đã vào trận với một tinh thần quyết tâm cao. Tham dự giải có 92 kỳ thủ (20 nữ) của 11 đoàn, thuộc các tỉnh, thành, ngành, đơn vị trong toàn quốc. Theo điều lệ giải, các VĐV thi đấu theo thể thức hệ Thụy Sỹ (nam 11 ván, nữ 9 ván). Đội tuyển Bình Định gồm có 10 thành viên (2 HLV, 8 VĐV) tham dự giải, trong đó có 4 kỳ thủ nam và 4 kỳ thủ nữ. Kết quả, đội tuyển Cờ tướng Bình Định đã đoạt HCB đồng đội nữ. HCV đồng đội nữ đã thuộc về đoàn TP Hồ Chí Minh và HCĐ thuộc về đoàn Bộ Công an. Ngoài tấm HCB đồng đội nữ, đội tuyển Cờ tướng Bình Định còn đoạt HCB và HCĐ cá nhân nữ, do công của Hồ Thị Thanh Hồng (HCB) và Châu Thị Ngọc Giao (HCĐ). Với kết quả trên, đội tuyển Cờ tướng Bình Định đã được xếp vị trí thứ ba toàn đoàn.

Có thể nói, giờ đây, làng cờ tướng Bình Định đã tìm lại hào quang xưa và từng bước tạo dựng được thế đứng của mình. Làm gì để thế đứng này luôn luôn bền vững? Đó chính là vấn đề đặt ra đối với Ban huấn luyện bộ môn Cờ Bình Định và cũng chính là trách nhiệm đối với mỗi VĐV cờ tướng tỉnh nhà.

[img]xq155-5.jpg;center;Hoàng Thị Hải Bình nhận cúp bạc tại Giải Vô địch cá nhân cờ Tướng châu Á 2005[/img]