Giai thoại làng cờ: Sao không đầu hàng?

[b]Mã[/b]

[b]Đặc điểm[/b]

Mã có lối đi khác hẳn các quân, nhảy theo đường chéo của hình chữ nhật. Càng ra gần các đường biên, Mã càng bị hạn chế hoạt động, còn nhảy vào vùng trung tâm bàn cờ, Mã càng khống chế nhiều điểm. Vì di chuyển gần và bị cản nên Mã là binh chủng đánh tầm ngắn, tính cơ động không bằng Pháo, được xếp là quân chủ lực thứ ba đứng sau Xe và Pháo.

[b]Thực lực[/b]

Như đã nêu trên, Mã đứng ở vùng trung tâm bàn cờ có thể khống chế tối đa được 8 điểm, do vậy có câu: “Mã nhảy 8 hướng”. Nếu nó càng ra biên thì điểm khống chế của nó giảm dần, từ 6 điểm xuống 4 diểm, 3 điểm rồi 2 điểm. Nhìn chung, sức mạnh của Mã hơi kém hơn Pháo, nhưng ở giai đoạn cờ tàn Mã thường mạnh hơn Pháo.

[b]Cách sử dụng[/b]

Do vị trí đứng ở vùng biên và vùng trung tâm mà Mã có sức khống chế khác nhau nên khi đi Mã nên đưa nó vào vùng trung tâm và hạn chế nhảy ra biên. Lúc ở giai đoạn khai cuộc và trung cuộc, Mã đi lại chậm chạp và bị cản trở nên muốn tấn công thì dùng Xe đi tiên phong, Pháo đi yểm trợ, còn Mã nên liên hoàn bảo vệ nhau và đề phòng đối phương đánh trả. Trong giai đoạn cờ tàn, các quân cản trở giảm đi khiến Mã thêm linh hoạt.

Chúng ta xem các thế cờ sau.

Thế 1, Mã ngoạ tào, chiếu Tướng bắt Xe.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Mã ngoạ tào
RED Trắng
BLACK Đen
FEN r1e1kae2/4a1c2/1ch6/p1p1pR2p/4P1ph1/2P6/P5P1P/1CH1C1H2/7r1/R1EAKAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B5.1 B7.1 2. X4-3 M8.6
3. X3.2 M6.4 4. S6.5 M4.3
5. Tg5-6 Mt.1 }END[/game]
Bên Đen sau khi bỏ Pháo, sử dụng Mã thiên lý nhảy xuống tấn công, chiếu Tướng ăn lại Xe Trắng.

Thế 2, Mã nhảy liên thành diệt giặc.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Mã nhảy liên thành diệt giặc
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eakaP2/4h4/e6H1/p1p3p1p/9/9/1c7/9/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. M2/4 P2/5 2. M4.6 P2-4 3. M6/8 P4.1
/*Đen luôn tìm cơ hội để đưa Tượng đầu thoát khỏi Mã nhưng vô ích.*/
4. M8.7 P4/1 5. M7/6 P4.1
6. M6.4 }END[/game], thắng.

Đây tuy là một ván cờ thế nhưng thể hiện rõ việc chuyển Mã sang hai cánh, oai trấn 8 hướng. Từ đây có thể rút bài học dùng Mã rất tuyệt.

Thế 3, Mã nhốt Tướng trong thế chữ Điền.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Mã nhốt Tướng
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3ak4/3P5/2P6/3H5/6p2/9/7h1/4E1p1E/4A4/5K2c w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1.B6.1! Tg5-4 2. M6.4 }END[/game]
Trắng thắng rõ.

Thế cờ này Trắng ít quân, không thể chiến đấu lâu dài. Nhân thời cơ cho phép Trắng dùng Tốt đổi Sĩ, Mã nhảy vào thế chữ Điền nhốt Tướng địch rồi dùng Binh chiếu bí.

Thế 4, đơn kỵ Mã cứu chúa.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Mã cứu chúa
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2c6/4k4/3a5/2H6/9/9/9/9/9/3K5 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. M7.8! P3.1 2. M8/7! P3/1 3. M7.8 }END[/game]
hoà.

Thế này Trắng lâm nguy, nhưng nhờ Mã khống chế được các điểm đặt Pháo đánh bí nên cuối cùng Đen phải chịu hoà.

Làng cờ nước nhà mà bắt nguồn từ cờ Tướng vốn được chơi hàng trăm năm nay trong dân gian, không có một “ngành” hay một “bộ” nào (xưa thì gọi là bộ lễ, bộ hộ, bộ hình…) quản lý và nuôi dưỡng nó. Vua quan coi đó là một thứ giải trí vô hại nên thả cho dân gian tha hồ chơi, tất cả mọi cái dân tự lo, chẳng bao giờ triều đình chu cấp hay đứng ra tổ chức. Cho nên có thể có “nhã nhạc cung đình”, “hội họa cung đình” chứ chưa bao giờ có “Tượng kỳ cung đình” cả.

Tương tự như thế, trong các thời kỳ nối tiếp, người ta vừa coi cờ là giải trí, vừa coi là nghệ thuật biểu diễn mua vui nên từ các thôn xóm vào các dịp lễ hội, đình đám, Tết đến xuân sang tự lo toan tổ chức hay những cuộc đấu do các nhà buôn, cửa hàng làm ăn phát đạt hay các mạnh thường quân đứng ra đỡ đầu, tài trợ.

Cho mãi đến thập niên 80 của thế kỷ trước, người ta vẫn còn chưa biết cả cờ Tướng và cờ Vua thuộc bên văn hóa hay bên thể thao quản lý. Bởi những cuộc đấu thường tổ chức vào các ngày kỷ niệm lớn, ngày lễ, mà những ngày này lại do bên Văn hóa chủ xướng. Bởi vậy cả hai loại cờ cũng chưa bao giờ được bao cấp. Tất cả đều là do dân lo. Kể cả cho tới khi học tập được mô hình của Liên Xô nên cờ được đưa hẳn sang cho bên Thể thao để trở thành một bộ môn thi đấu, trước hết là cờ Vua và thêm 12 năm sau nữa là cờ Tướng.

Tuy Tổng cục TDTT mà sau này là ủy ban TDTT đã có hẳn hệ thống thi đấu hàng năm cho các loại cờ và hàng năm có cấp kinh phí để tổ chức thi đấu cũng như đi thi đấu nước ngoài. Tuy nhiên số kinh phí này chỉ là một phần nhỏ. Bởi làng cờ Việt Nam vô cùng rộng lớn, các giải thi đấu hàng năm ở xã huyện, tỉnh thành rất nhiều, giải thi đấu quốc tế cũng nhiều, việc đào tạo đội ngũ kỳ thủ, huấn luyện viên và hàng trăm nghìn việc khác nữa… cho nên hầu hết làng cờ phải dựa vào chính mình, tức là đã được xã hội hóa từ lâu một cách tự nhiên.

Ví dụ làng cờ Tướng đi thi đấu quốc tế phần lớn là đi bằng tiền tự lo, vay trước, được giải thưởng trả sau, nhiều trường hợp quận, huyện, người nhà, bạn bè chung tiền giúp đỡ. Làng cờ Tướng hầu như không trường đào tạo, hầu như không mở lớp tập huấn. Các kỳ thủ nỗ lực học hỏi, “tự rèn luyện qua thi đấu thực tế, tới các kỳ đài tỷ thí… là chính.

Vừa qua tại hội nghị của Chính phủ về việc xã hội hóa Giáo dục, Y tế, Thể thao đã có báo cáo điển hình của gia đình Ông Phạm Văn Tuyển ở Quảng Ninh: toàn bộ gia sản, vườn nhà của ông dành cho thể thao, từ đó ông đã đào tạo được hàng loạt vận động viên cho vùng đất mỏ, từ cờ Vua, cờ Tướng, cớ vây bóng bàn, quần vợt… mở ra câu lạc bộ cho những người về hưu, tổ chức những giải thi đấu cho thiếu niên nhi đồng cũng như những người cao tuổi dấy lên phong trào rèn luyện thể thao, đẩy lùi những tệ nạn xã hội. Đó là một tấm gương lớn về thực hiện xã hội hoá trong thể thao.

Ở cờ Vua thì như trường hợp Hoàng Thanh Trang, công nuôi dạy, học tập, đào tạo bồi dưỡng, kinh phí thi đâu, kinh phí đi lại, ăn ờ, lệ phí thi đấu, trang thiết bị luyện tập… tính ra là một số tiền khổng lồ đều hoàn toàn được gia đình tự lo liệu, chưa nói có những trường hợp như đối với Đào Thiên Hải, gia đình này đã nhận tài trợ hoàn toàn cho việc ăn học, tập tành để thành tài trong 5 năm. Đó là một điển hình về xã hội hóa trong môn cờ. Ngoài ra còn không biết bao nhiêu trường hợp nữa, cha mẹ hầu như hoàn toàn lo liệu cho con cái. Không những tự lo tiền mời thầy về dạy, lo tiền cho con đi thi đấu, mà bản thân gia đình còn tình nguyện đi theo để chăm sóc, giúp đỡ cho con cái mình.

Phải có nhiều tâm gương như vậy làng cờ mới có thể tồn tại được.

Đó là mới nói cờ về phương diện thể thao đơn thuần. Nhưng cờ đâu chỉ có một phương diện ấy, cờ còn rộng hơn nhiều. Hàng triệu người Việt Nam chơi cờ đâu phải để thi đấu, để giành huy chương. Cờ còn ở hàng nghìn lễ hội được tổ chức cả bốn mùa từ Bắc tới Nam, cớ còn là văn hóa kết hợp với thơ ca, âm nhạc, thư pháp, hội họa…

Tất cả những cái ấy nhà nước không thể bao cấp và cũng chưa bao giờ bao cấp, tất cả đều được người dân tự lo toan, tự tổ chức, tự gánh vác từ lâu. Đó chính là sức sống mãnh liệt, là sự tự lập tự cường rất đáng tự hào của các môn nghệ thuật trí tuệ, thể thao trí tuệ Việt Nam. Vừa qua Chính phủ đã có những quyết đinh rất mới, rất tiến bộ về xã hội hóa đối với thể thao, khuyến khích mở các trường tư thục, các cơ sở luyện tập tư nhân, được cấp đất được vay vốn, có tư cách pháp nhân, nghĩa vụ và quyền lợi bình đẳng. Đây là một luồng gió mát giúp cho Thể thao trí tuệ phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

Toàn xã hội góp công của, vật lực tài năng, tính thần thì mới có thể đưa thể thao trí tuệ bước lên các đỉnh cao sánh với các nước trên thế giới. Chính sách mới của Chính phủ sẽ tạo điều kiện cho những người có tâm huyết yên tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, xây dựng đội ngũ thầy và trò, đội ngũ này cũng được quyền bình đẳng tham gia các giải thể thao tất cả các cấp các giải quốc gia, các giải quốc tê được phong đẳng cấp, phong danh hiệu… giống như ờ các nước tiên tiến khác, miễn là họ có đóng góp xứng đáng cho nền thể thao của địa phương và nước nhà và họ được quyền hưởng mọi quyền lợi cần phải được hưởng.

Một ví dụ cho thấy là trong khi ờ các nước khác các câu lạc bộ cờ phát triển rất mạnh. Ở các tỉnh thành cũng như trong phạm vi toàn quốc đều có các giải cờ các câu lạc bộ. Câu lạc bộ cờ là một đơn vị thể thao được xã hội hóa. Tuy nhiên ở ta hiện nay câu lạc bộ còn quá ít ỏi và còn yếu về mọi phương diện, đồng thời cũng chưa có các giải cờ dành cho các câu lạc bộ, khiến có quá ít kỳ thủ được tham gia thi đấu. Tất cả cứ phải trông chờ vào kinh phí vốn đã rất eo hẹp của ngành thể thao.

Từ năm nay và những năm sau, phải chăng đã tới lúc chúng ta cần xã hội hóa mạnh hơn nữa, toàn diện hơn nữa các môn thể thao trí tuệ như Chính phủ đã chỉ đạo?

[b]Lời tòa soạn:[/b]
[img]xq193-0.jpg;right;Đặng Hùng Việt và chiếc cúp Vô địch Việt Nam 2003 (ảnh Võ Tấn)[/img][i]Ngay sau khi nhận biết được kết quả giải vô địch cờ tướng toàn quốc năm 2003, rất nhiều bạn đọc đã viết thư và gọi điện thoại tới Toà soạn báo Người Chơi cờ, một mặt bày tỏ sự vui mừng trước thắng lợi lớn mà Hà Nội đạt được, mặt khác cũng tỏ ra rất ngạc nhiên trước những diễn biến bất bình thường của đội cờ Tướng Sài Gòn, vốn là trung tâm cờ mạnh nhất cả nước, ngay năm trước còn đoạt toàn bộ huy chương vàng của giải hạng nhất cũng như giải Đại hội Thể dục Thể thao toàn quốc 2002.

Nhằm giải đáp phần nào, báo Người Chơi cờ đã đăng (từ tháng 4/2003) một số bài nói về danh thủ Đặng Hùng Việt với một số ván đấu cụ thể và một số bài phân tích một số khía cạnh bất thành của cờ Tướng Sài Gòn.

Tạp chí (xin cám ơn tạp chí và các tác giả) đã gửi tặng trang Bạn Cờ những bài báo này để đưa đến các bạn đọc yêu cờ khắp nơi như là một hoạt động thiết thực góp phần tưởng nhớ nhà Vô địch cờ Tướng quốc gia Đặng Hùng Việt[/i]

Tại giải vô địch cờ tướng hạng nhất toàn quốc 2003 nhà vô địch trẻ Đặng Hùng Việt đã biểu thị một lối chơi vững vàng và tài tính biến hóa. Lối chơi này giúp anh từng bước vượt qua các đối thủ để tiến lên chiếm lĩnh đỉnh cao. Xem lại các ván thi đấu của anh, bạn hâm mộ cờ có thể rút ra nhiều điều thú vị. Trong bài viết này chúng tôi thử cùng các bạn hâm mộ đánh giá lại khả năng “biến hóa” của anh, vừa là để thưởng thức, vừa gợi ý cho các bạn trẻ một lối chơi hiệu quả cao.

Giai đoạn 1 của giải thi đấu 11 ván. Ván 1 Đặng Hùng Việt thắng Hoàng Diệu Linh (Bộ Công an) được 1 điểm. Ván 2 anh hòa Hoàng Trọng Thắng (Bà Rịa Vũng Tàu)

Dưới đây là ván Hoàng Trọng Thắng (tiên hòa) Đặng Hùng Việt

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Hoàng Trọng Thắng (tiên hòa) Đặng Hùng Việt
RED Hoàng Trọng Thắng
BLACK Đặng Hùng Việt
START{
1. M8.9 B1.1
/*Trắng lên Mã biên, một “cuộc” khá ít dùng. Nước tiến Tốt hạn chế hoạt động của Mã là nước đi thông thường.*/
2. M2.3 M2.1
/*Đen lên Mã biên là cách chơi linh hoạt. Nếu B7.1 cấm Mã thì chậm vì khai cuộc dùng 2 nước Tốt, các quân chủ lực chậm xuất động, dễ bị kém. Không tham cản quân, ra quân chủ lực nhanh, Đen thể hiện am hiểu nguyên lý chơi cờ, vận dụng linh hoạt*/
3. T3.5 X1.1
DIAG{ #4 RED POPUP }
/*Đi sau mà ra Xe trước, mau lẹ triển khai quân mạnh tranh tiên*/
4. X9.1 X1-4
5. X9-4 T7.5
6. S4.5 X4.3
7. X1-4 S6.5
8. Xt.4 X4-6
9. X4.5 B7.1
/* Sau khi đổi Xe, bên Đen thấy cần triển khai cánh trái nên tiến Tốt khai thông đường cho Mã, chấp nhận mất Tốt biên. Nếu P2.2 để giữ Tốt biên thì sẽ mất Tốt 7 và Mã bị đè, thoát ra được cũng mất thời gian, bất lợi.*/
10. X4-9 M8.7
11. X9/1 X9-6
12. B3.1 X6.4
13. B3.1 X6-7
14. X9-4 M7.8
15. M3.2 X7.5
16. X4/4
/*Nếu T5/3 thì M8.6 lợi tiên. Trắng thoái đổi Xe để làm chậm quân Đen.*/
16. … X7-6
17. S5/4 }END[/game]

Cờ Cân bằng, Trắng hơn một Tốt biên không đủ để thắng. Ván đấu này cả hai đấu thủ đều chơi biến hoá, không để sơ suất, cũng không câu nệ vào sách vở, xem ra là những đối thủ xứng tầm.