Cờ cười: Khó hiểu

[img]xq2-0.jpg;left;[/img]Tại hội thảo của Hiệp hội Khoa học Nhận thức diễn ra ở Chicago, Mỹ, cuối tuần qua, các nhà khoa học đã công bố một bí quyết dành cho giới hâm mộ môn thể thao trí tuệ này. Đó là tìm cách bẻ gãy giả thuyết của chính mình, thay vì tìm ra những hướng nhằm hỗ trợ nó.

“Đó là một quan niệm mới mẻ trong tính triết lý của môn cờ vua”, nhà khoa học kiêm tay mê cờ Mark Orr tại Ireland nói. Theo ông, nghiên cứu có thể giúp những tân binh trong làng cờ vua trau dồi kỹ năng của mình.

Khi quyết định các nước đi, người chơi thường vẽ ra trong đầu một loạt cú chuyển quân sẽ xảy ra tiếp theo, thông thường họ có thể nhìn ra 8 nước đi trước mắt. Điểm khác biệt ở một người chơi cờ bình thường với một đại kiện tướng là ở chỗ, trong khi hầu hết mọi người tập trung nghĩ đến những nước đi của đối thủ mà sẽ có lợi cho hướng đi của mình, thì các ông vua cờ lại phỏng đoán chính xác những nước tiếp theo nào của đối phương có thể làm suy yếu vị trí của quân ta.

Nhà khoa học đam mê cờ vua Michelle Cowley tại Đại học Trinity ở Ireland, đã tiến hành nghiên cứu trên 20 kỳ thủ thuộc mọi đẳng cấp. Những người này được đối mặt với 6 thế cờ khác nhau, khi ván cờ đã đi được nửa chặng đường. Trong đó, cả quân trắng và đen đều có cơ hội chiến thắng ngang nhau, và không có một nước đi nào hiển hiện ngay trước mắt.

Mỗi người chơi phải nói lên suy nghĩ của mình khi quyết định các bước đi. Cowley sẽ đánh giá chất lượng của mỗi nước đi đó bằng cách so sánh với Fritz 8, một trong những chương trình chơi cờ mạnh nhất hiện nay.

Cô tìm thấy những tân binh thường tự thuyết phục mình rằng những nước xấu rồi cũng sẽ đi theo hướng có lợi cho mình, bởi họ tập trung nhiều hơn vào những nước đi của đối thủ có lợi cho chiến thuật của họ, trong khi đó lại bỏ qua những nước có thể dẫn tới làm thất bại giả thuyết của mình.

Ngược lại, các đại kiện tướng thường phỏng đoán một cách chính xác khi nào kết quả của một nước đi có thể làm ảnh hưởng tới vị trí của mình. “Các siêu kỳ thủ thường nghĩ nhiều hơn về những gì đối thủ sẽ làm. Họ thường tự công kích giả thuyết của chính mình”, Cowley nói.

Nhà triết học Karl Popper đã gọi quá trình thử nghiệm giả thuyết này là “chứng minh ngược”. Điều đó cũng góp phần miêu tả bản chất của khoa học vốn luôn tự đặt ra những nghi vấn rồi điều chỉnh lại quan niệm.

Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy việc “chứng minh ngược” với nhiều người là rất khó. Cho đến gần đây, các nhà khoa học mới được chứng tỏ là nhóm duy nhất sử dụng nguyên tắc này.

Nhà khoa học Ruth Byrne cũng dự đoán rằng hành vi này có thể được phát triển rộng rãi, nhưng chỉ giới hạn trong những ai là chuyên gia trong lĩnh vực của mình. Khả năng phản biện có liên quan tới khối lượng kiến thức rộng lớn, mà chỉ các chuyên gia như kiện tướng cờ vua, hoặc các nhà khoa học, mới thu lượm được.

Byrne và Cowley hy vọng sẽ tiếp tục nghiên cứu trên những tài năng trẻ cờ vua để xem họ phát triển chiến thuật “chứng minh ngược” như thế nào và vào lúc nào. Họ cũng muốn tìm hiểu liệu các đại kiện tướng có áp dụng chiêu thức này trong những hoạt động khác. Với quan điểm này thì Mark Orr có vẻ hồ nghi: “Tôi không cho rằng các kỹ năng chơi cờ sẽ vượt xa như vậy, nó là một kỹ năng rất chuyên biệt”.

Khi bỏ quân kỳ thủ cần thẩm định kỹ. Nếu tính sót nước để đối phương giành lại quyền chủ động thì về lâu dài người bỏ quân dễ bị thua. Song nếu không dám bỏ quân, để lỡ cơ hội nhiều khi phải chịu hòa hoặc thua một cách đáng tiếc.

Chúng ta xem vài ví dụ.

Hình dưới là thế cờ của hai danh thủ: Vạn Xuân Lâm gặp Trương Ảnh Phú. Đến lượt Trương đi:
[game]
FORMAT WXF
GAME Vạn Xuân Lâm gặp Trương Ảnh Phú
RED Vạn Xuân Lâm
BLACK Trương Ảnh Phú
FEN 2eakaec1/4h2r1/6hC1/pC2p3p/2PH2p2/9/5rP1P/1R7/4A4/2EAK1ER1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. M6.5! M5.3
/*Vạn không dám ăn Tượng lên vì sợ nước P2-5 chiếu Tướng ăn Xe.*/
2. P2.2 X6/5
3. X2.8 X6-8
4. X8-2
/*Vạn không dám dời Xe khỏi tuyến sĩ tâm vì Trương còn nước M5.7 rồi P8.2 chiếu hết.*/
4… X8-6
5. M5.4 M7/8
6. X2.7 X6-7
7. X2/2 M3/1
8. P8.3 }END[/game]
Trương bỏ Mã phá vỡ cục diện ổn định của Vạn, ăn lợi Sĩ đưa về tàn cục ưu thế.

Trong ván Lâm Hoàng Mẫn gặp Kim Ba lực lượng 2 bên tương đương. Kim Ba hơn một Tốt biên. Đến lượt Lâm đi:
[game]
FORMAT WXF
GAME Lâm Hoàng Mẫn gặp Kim Ba
RED Lâm Hoàng Mẫn
BLACK Kim Ba
FEN 2eaka3/5r3/cR2e4/7Rp/2p1p1p2/9/P1P1P1r1h/2H1EC3/4A4/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1 . P4.7! X6/1
/*”Khuyết Sĩ kỵ song Xa” là câu nói cửa miệng của những người chơi cờ. Vì vậy Lâm bỏ Pháo phá Sĩ để đẩy đối phương vào thế nguy.*/
2. X2-6 X6.1 3. Tg5-6 X6-3
4. X6.3 Tg5.1 5. X6-2 X7-6
6. X2/1 X6/5 7. X2/5 }END[/game]
Bên Tiên ưu lớn!

Các vòng đấu cuối cùng của giải đã đem lại những kết quả bất ngờ ở cả hai bảng nam và nữ. Luôn dẫn đầu ở những vòng đấu đầu nhưng lại ngã ngựa trên chặng đường cuối, kỳ thủ Nguyễn Vũ Quân đành ngậm ngùi nhìn ngôi trạng nguyên lẫn bảng nhãn về tay kỳ thủ Trung Quốc, Macao để nhận ngôi thám hoa.

Tấm HCV đã dần tuột khỏi tay Nguyễn Vũ Quân từ ván thứ 9 khi gặp Lu Qin (Trung Quốc), ứng cử viên của ngôi vô địch. Với bản lĩnh thi đấu hết sức lão luyện, tâm lý vững vàng trong mọi hoàn cảnh và cả lợi thế được đi trước, Lu Qin đã đưa Vũ Quân vào một “bát quái trận đồ” của những quân cờ. Tuy chống trả hết sức quyết liệt nhưng Vũ Quân đã không đảo ngược được tình thế. Trong khi đó, Trềnh A Sáng thắng Luan Minhthao, có thêm 1 điểm. Bước sang ván thứ 10, hai kỳ thủ Việt Nam Nguyễn Vũ Quân, Trềnh A Sáng gặp nhau. Và một ván hòa chiến lược đã diễn ra khi ở bàn bên, đối thủ chính của Vũ Quân là Lu Qin lẫn Lei Kam Fun (Macao) đều giành được chiến thắng.

Do ở thế thượng phong, Lu Qin nhẹ nhàng thủ hòa Lee Michael ở ván 11 để làm tròn số điểm của mình tại giải (9 điểm), đăng quang ngôi vô địch. Tương tự, Lei Kam Fun cũng có thêm 0,5 điểm sau trận hòa Chiu Yukuen và giành HCB với 8,5 điểm. Vì vậy, dẫu Vũ Quân có cố gắng đánh bại Lu George trong ván cuối cùng này thì vị trí của Quân tại bảng xếp hạng chung cuộc cũng không thể cải thiện. Với tổng số điểm là 8 sau 11 ván, Nguyễn Vũ Quân nhận HCĐ. Tuy không có cơ giành huy chương cá nhân nhưng lão tướng Trềnh A Sáng vẫn cặm cụi thi đấu để giành thêm 0,5 điểm ở ván 11, xếp hạng 7 cá nhân nam. Với tổng số điểm của Vũ Quân và Trềnh A Sáng, đội tuyển Việt Nam đã về đích thứ nhì sau Trung Quốc ở giải đồng đội nam. Đây là kết quả hợp lý, phản ánh đúng trình độ chuyên môn lẫn tương quan lực lượng của Trung Quốc, Việt Nam.

Do hai đội Trung – Việt quá mạnh, BTC còn tổ chức thêm một giải đấu không có mặt kỳ thủ hai đội và giải nhất thuộc về Kon Island (Hồng Công). Tại bảng nữ, liên tiếp thi đấu không thành công ở các ván cuối, kỳ thủ Ngô Lan Hương chỉ xếp hạng 5 chung cuộc.

Giải vô địch thế giới năm nay kết thúc tại Paris, Pháp, đồng thời cũng khép lại một năm thi đấu quốc tế của cờ Tướng Việt Nam. Với thành tích 1 HCB – 1 HCĐ, cờ Tướng Việt Nam tiếp tục đặt thêm nhiều hy vọng cho mùa thi đấu mới vào năm 2006.