Cờ Tướng thì ai cũng thích chơi. Con nhìn bố, cháu nhìn ông chỉ qua mấy lần là chơi được. Nếu có thì giờ và ham mê thì còn chơi khá hay nữa. Thế nhưng khi cầm một quyển sách cờ thì phần đông cảm thấy nản, nhất là những quyển sách dịch nguyên văn sách cờ Tướng nước ngoài. Người ta có cảm tưởng rằng tuy được in bằng tiếng Việt Nam hẳn hoi nhưng muốn hiểu được thì phải đi học thêm vài năm tiếng Hán. Thật vậy, trong các sách này la liệt những từ Hán-Việt mà chỉ trừ những quốc tế đại sư và những nhà nghiên cứu hàn lâm ra thì mấy ai hiểu được ý nghĩa của nó như thế nào, nhất là các cháu học sinh bây giờ thì lại càng mù tịt ngôn ngữ Hán học, càng xem càng ù tai. Này nhé: [i]”Thuận Pháo trực Xa phi biên Tượng đối song hoành Xa lý Mã”, “Thuận Pháo trực Xa bổ hữu Sĩ đối song hoành Xa biên Mã”[/i]… Nhiều cháu nghe xong ngơ ngác và ngay cả các thầy cờ dưới 50 tuổi cũng lắc đầu chịu sầu không giải thích nổi nó là cái trận gì. Hậu quả tất yếu là những quyển sách có nội dung rất hay, rất cần thiết đó không thể vào đầu người đọc và suy ra không nâng cao được phong trào cờ Tướng trong lớp trẻ. Dĩ nhiên đây là nói lớp trẻ muốn thi đấu có thành tích và muốn đạt đẳng cấp cao, bởi đối với họ lý thuyết mới về cờ Tướng là rất quan trọng, trong lúc các lý thuyết phần lớn xuất phát từ các sách báo của Trung Quốc.
Vấn đề được đặt ra là làm thế nào biến ngôn ngữ Hán thành ra ngôn ngữ Việt để người đọc dễ hiểu. Trước đây ông bà ta dạy con cháu đánh cờ cũng đã từng Việt hóa một số như [i]”Pháo đầu, Mã đội, Xe đâm thọc”, “Tốt nhập cung Tướng khốn cùng”[/i],… nhưng đó chỉ mang tính kinh nghiệm và một số tình huốn hiển nhiên cụ thể.
Nếu như trong cờ Vua, việc Việt hóa đã được tiến hành, các kiểu khai cuộc, các biến đã được đặt tên ngắn gọn, mã hóa, các từ ngữ được bình dân như [i]”lên Tượng nách”, “đường mở”, “Tốt chồng”[/i]… thì bên cờ Tướng dù đã có những quyển sách biên soạn công phu và cố gắng Việt hóa thì phần lớn vẫn cứ dùng [i]”tung hoành”[/i] mà đáng lẽ có thể dùng chữ Việt [i]”ngang dọc”[/i] hay [i]”tả, hữu”[/i] mà đơn giản là [i]”trái, phải”[/i] hay [i]”trung Pháo”, “quá hà Xa”[/i] mà lẽ ra có thể nói [i]”Pháo giữa”, “Xe vượt sông”[/i]…
Sau khi đã thống nhất Luật cờ Tướng trong cả nước, thiết tưởng nay cũng nên có một ban chuyên môn, hay chí ít cũng một nhóm chuyên gia nào đó đề xuất ra những cách phiên âm tiếng Việt hợp lý những từ Hán trong cờ Tướng. Việc này đòi hỏi nhiều công sức và phải có trình độ học thuật, vừa phải có óc khoa học, vì có những trường hợp phải thay cả cụm từ khai cuộc dài dằng dặc như nói trên thành một cụm từ ngắn gọn, hay nói một cách khác là có hẳn một bẳng mã hóa qui chuẩn cờ Tướng và phiên âm thành chữ Việt phổ thông.
Cờ Tướng xuất phát từ Trung Hoa, nên nói chữ Hán dài đến mấy người Trung Hoa vẫn hiểu, nhưng chỉ vài ba từ xa lạ là lớp trẻ Việt Nam sẽ tắc tịt ngay, ví dụ chữ [i]”Thủy để”[/i] có mấy người biết đó là “đáy nước”, có người còn phiên ra cho hình tượng hơn [i]”đáy biển mò trăng”[/i], nhưng mấy ai hiểu đó là cái gì, tuy rằng chữ này nhằm chỉ những đòn ở hàng cuối bên đối phương (luồn Pháo xuống phía sau hay hỗ trợ cho Tốt lụt đánh vào Tướng), hay như [i]”quải giác”, “ngọa tào”, “khí”[/i] nếu không giảng giải thì học trò đọc vào cũng hỡi ôi (mà phần lớn các sách đều không có giải nghĩa, cứ coi người đọc như những “nhà nho” uyên thâm sẵn rồi).
Đây chỉ là những yêu cầu thực tế và cần thiết. Ai sẽ đáp ứng việc này đây?