Hỏi-Đáp 15/10: Các giải thi đấu cờ chính thức ở Việt Nam

Có những ván cờ kết thúc rất chóng vánh vì một bên “giăng bẫy” đối thủ, và bên kia lại “quyết tâm” lao vào bẫy. Ở những ván cờ của các danh thủ việc giăng bẫy là rất khó. Nguyên tắc chung là phải đưa ra một bố cục giống y như bố cục phổ biến, ai cũng quen thuộc. Thế rồi ở một nước nào đó chỉ sai khác chút ít so với lý thuyết. Đối phương nếu không thẩm định kỹ, cứ “quen tay” đi theo sách vở sẽ dính đòn. Chúng ta xem lại một ván cờ của Đặc cấp quốc tế đại sư Liễu Đại Hoa trong giải châu Á lần thứ 11 với kỳ vương Singapo.

Ván cờ diễn ra như sau:
[game]
FORMAT WXF
GAME Liễu Đại Hoa – Kỳ vương Singapo
RED Liễu Đại Hoa
BLACK Kỳ vương Singapo
START{
1. P2-5 P8-5 2. M2.3 M8.7
3. X1-2 X9.1 4. M8.7 X9-4
5. B3.1 M2.3 6. B7.1 X1.1
7. P8.2 X4.5 8. T7.9 X1-6
/*Nếu đổi lại: 8… B3.1 9. B7.1 X4-3 l0. P8-7 X3.1 11. P7.3 X3/3 12. P7-3 P2-7. Đến đây cục thế bên hậu không đến nỗi hỏng.*/
9. M3.4 X4-3 10. X9-7 B3.1
11. P5-4
DIAG{ #11 BLUE }
11. … P5-6
/*Vì bên tiên có nước P4.1 bắt chết Xe nên bên hậu phải ly Pháo ra vậy.*/
12. M4/5 P6.7 13. X2.2 X3-2
14. B7.1 X6.4 15. Tg5-4
}END[/game]
Bên tiên được quân thắng thế. Ở nước 13 nếu bên hậu đi: 13… X3-4 14. B7.1 P6/1 15.B7.1 M3/5 16. X7.1 P6-4 17. S6.5, bên tiên có nước P8/4 lại bình 6 được quân thắng thế.

[b]Điều 30:[/b] THI ĐẤU ĐỒNG ĐỘI
Các hình thức thi đấu đồng đội cũng tương tự như các hình thức thi đấu cá nhân và chỉ khác là mỗi đội thi đấu được coi là một đơn nguyên.
Theo quy định chung các cuộc thi đấu đồng đội chính thức mỗi đội chỉ có từ 3-6 đấu thủ chính thức và 1-3 đấu thủ dự bị. Các cuộc thi đấu hữu nghị cho phép các đội thi đấu với số vận động viên không giới hạn (thậm chí mỗi đội từ 20-30 đấu thủ hoặc hơn nữa) với mục đích tuyên truyền phát triển phong trào.
30.1. Nguyên tắc tổ chức chung.
30.1.1 Trong một cuộc thi đấu, các đấu thủ của một đội chỉ gặp các đấu thủ trong cùng một đội khác.
Như vậy tức là các đấu thủ 1,2,3,4… của đội A chỉ gặp các đấu thủ 1,2,3,4,… của đội B. Không thể bố trí số 1 của đội A gặp số 1 của đội B, số 2 của đội A gặp số 2 của đội C, số 3 của đội A gặp số 3 của một đội khác nữa…trong một buổi.
30.1.2. Trong một đội mỗi đấu thủ sẽ được chia vào một bảng khác nhau. Trong một số trường hợp đặc biệt, có thể 2-3 đấu thủ cùng một đội được chia vào một bảng nhưng họ không đấu với nhau.
30.1.3. Các đội sẽ lập danh sách đấu thủ theo thứ tự trình độ chuyên môn. Đấu thủ khá nhất mang số 1, đấu thủ yếu nhất mang số cuối.
Để phân biệt các đấu thủ mang cùng số, các đội bốc thăm lấy số thứ tự A, B, C… các đấu thủ của đội A sẽ có số A1, A2, A3, của đội B là B1, B2, B3… Các đấu thủ cùng thứ tự sẽ vào cùng một bảng: bảng 1 có các đấu thủ A1, B1, C1… bảng 4 có các đấu thủ A4, B4, C4… và chỉ thi đấu trong bảng đó không chuyển sang bảng khác.
Riêng trong các cuộc đấu hữu nghị giữa hai đội với số lượng đấu thủ rất đông (mỗi bên 30-40 đấu thủ trở lên) theo hình thức đối kháng đồng loạt, thì không bắt buộc phải ghi tên đấu thủ vào từng bảng và cho phép sau một ván cờ có thể sắp xếp lại thứ tự các đấu thủ.
30.1.4. Trong một buổi thi đấu, nếu vì một lý do chính đáng, mà một đấu thủ chính thức không thể tham gia được thì đọi được quyền thay đấu thủ sự bị vào đúng bảng có đấu thủ phải nghỉ đấu. Việc thay thế đựoc ban tổ chức cho phép không được chậm quá giờ thi đấu là 15 phút và tuyệt đối không được tiến hành khi ván cờ đang dở dang. Nếu có trường hợp giữa ván cờ đấu thủ chính thức không thể tiếp tục được thi coi như đấu thủ thua ván cờ đó và đấu thủ dự bị chỉ được vào thay thế trong lượt thi đấu sau.
Riêng cuộc thi đấu đối kháng giữa hai đội với số lượng đông có tính chất hữu nghị, nếu trước giờ thi đấu, một đấu thủ chính thức không tham dự được thì chuyển đấu thủ dưới lên và đấu thủ dự bị thay vào bảng cuối cùng (khi mỗi đội có 30 đấu thủ trở lên).
30.1.5 Thành tích của một đội là tổng số các điểm mà các đấu thủ của đội đã giành được trong các cuộc đấu. Đội nào có tổng số điểm cao hơn sẽ được xếp hạng trên.
Nếu hai đội bằng điểm nhau, thì người ta xét thành tích của đấu thủ khá nhất (đấu thủ bảng 1), nếu hai đấu thủ này bằng điểm nhau, thì xét tiếp đến bảng 2 và tiếp tục như thế.
30.2. Hệ thống đối kháng
Hệ thống đối kháng là hình thức thi đấu đồng đội, khi chỉ có hai đội gặp nhau. Hệ thống đối kháng có thể tổ chức theo hai thể thức tùy theo số lượng đấu thủ, thời gian thi đấu và yêu cầu của tổ chức thi đấu.
30.2.1. Đối kháng đồng loạt
Theo thể thức này, hai đội lập danh sách đấu thủ (theo nguyên tắc 3) và các đấu thủ có cùng số thứ tự sẽ cùng gặp nhau trong một trận gồm từ 1-4 ván.
Số ván cờ thường được quy định là chẵn để đảm bảo quyền đi trước của hai đội bằng nhau. Trong trường hợp mỗi đội có từ 10 đấu thủ trở lên thì có thể chỉ cần đánh một ván và khi đó các dố lẻ của đội A được cầm quân Trắng đi trước và số chẵn đội A giữ quân Đen đi sau (bốc thăm giữa hai đội lấy thứ tự A và B; số đấu thủ nên là số chẵn).
Thể thức thi đấu này có ưu điểm là đơn giản, tổ chức nhanh và gọn nên thường được vận dụng trong các cuộc thi đấu hữu nghị giữa các cơ sở với nhau.
Nhược điểm là chưa đánh giá một cách chính xác được thực lực của các đội và yếu tố ngẫu nhiên còn có nhiều tác dụng, nhất là trong trường hợp các trận đấu chỉ có một ván.
30.2.2. Đối kháng kiểu Anh
Thường được vận dụng khi số đấu thủ chính thức của mỗi đội ít (6 người trở xuống). Theo thể thức này, mỗi đấu thủ của đội sẽ lần lượt gặp tất cả các đấu thủ của đội kia và mỗi trận chỉ có một ván.
Hai đội bốc thăm và tiến hành thi đấu theo thứ tự quy định theo lịch thi đấu sau:
[img]xq217-0.jpg;center;[/img]

[img]xq217-1.jpg;center;[/img]

[img]xq217-2.jpg;center;[/img]

[img]xq217-3.jpg;center;[/img]

Quyền thi đấu được xác định theo nguyên tắc sau:
Các đấu thủ số lẻ đội A đi trước với các số lẻ đội B và đi sau với các số chẵn. Các đấu thủ số chẵn đội A đi trước với các số chẵn đội B và đi sau với các số lẻ. Như vậy, trong các trận giữa các đấu thủ cùng thứ tự, bên A bao giờ cũng được đi trước và nếu số đấu thủ lẻ thì đội A được đi trước nhiều hơn một ván. Cũng vì vậy, nên trong nhiều trường hợp người ta thường bố trí trận đấu hai ván để cho công bằng.
Thể thức này có ưu điểm là xác định đội thắng một cách chính xác, nhưng đòi hỏi phải có thời gian thi đấu dài.
30.3. Hệ thống đấu loại trực tiếp
Hệ thống đấu loại trực tiếp được vận dụng khi số đội dự giải tương đối đông và khi ban tổ chức thi đấu không có điều kiện tập trung nhiều đấu thủ trong cùng một thời gian.
Hình thức tổ chức này được tiến hành đúng như khi tổ chức thi đấu loại trực tiếp cho cá nhân, chỉ khác là trong giải cá nhân thì cặp đấu thủ gặp nhau, còn trong giải đồng đội thì các đội gặp nhau theo thể thức đối kháng, thường là đối kháng kiểu Anh.
Các cuộc thi đấu theo hình thức này thường kéo dài từ 3 tháng đến 1 năm, nhưng có ưu điểm là đơn giản cho công tác tổ chức thi đấu.
Thông thường ban tổ chức thi đấu chỉ cần lập bảng chung, công bố hạn định thời gian cho từng vòng. Các đội phải gặp nhau sẽ trao đổi và quyết định về địa điểm và ngày giờ thi đấu trong phạm vi hạn định trên và báo cáo ban tổ chức cử cán bộ và trọng tài xuống theo dõi và lập biên bản xác định kết quả.
30.4. Hệ thống đấu vòng tròn
Hình thức tổ chức này được vận dụng khi số đội tham dự giải dưới 16 đội và khi điều kiện tổ chức cho phép tập trung được số lượng lớn đấu thủ trong cùng một thời gian liên tục.
Phương thức tổ chức cũng giống bảng đấu vòng tròn cá nhân, nhưng thay vào số thứ tự của cá nhân là thứ tự của đội. Do đó, đối với cuộc thi 16 đội sẽ vận dụng bảng đấu vòng tròn cho 16 đấu thủ, cuộc thi 8 đội áp dụng bảng cho 8 đấu thủ…
Lịch thi đấu cho một giải 8 đội sẽ như sau (sso 1 là đội A, số 2 là đội B, số 3 là đội C…):

[img]xq217-4.jpg;center;[/img]

Trận đội A gặp đội H thì đấu thủ A1 gặp H1, A2 gặp H2, trận đội C gặp đội F thì đấu thủ C1 gặp đấu thủ F1, C2 gặp F2… Hội trường thi đấu bố trí thành từng khi vực cho hai đội một và các đấu thủ của một đội đều ngồi cùng về một phía.
Quyền đi trước được xác định theo quy tắc sau: Dựa vào cách xác định quyền đi trước theo bảng cá nhân, xác định ưu tiên của đội (nếu số 3 được đi trước thì tức là đội C được ưu tiên đi trước, số 7 đi trước thì đội G được ưu tiên).
Trong các trận đấu giữa hai đội, các đấu thủ số lẻ đội ưu tiên được đi trước và số chẵn đi sau.
Qua cách tổ chức thi đấu này ta thấy là các đội gặp nhau theo quy tắc nhất định và chỉ các đấu thủ có cùng số thứ tự (cùng trong một bảng) mới gặp nhau mà thôi.
30.5.Hệ thống Đại tuần hoàn
Cách thức tiến hành cũng giống thi đấu cá nhân: Sau mỗi vòng đấu các đội thu được số điểm như nhau sẽ được xếp vào cùng nhóm và cũng chia theo phân nhóm để bốc thăm cho vòng sau.
Khi các đội gặp nhau, số 1 gặp số 1, số 2 gặp số 2…, quyền đi trước cũng được xác định giống như thi đấu hệ Đại tuần hoàn cá nhân, đội được quyền đi trước thì các số lẻ được đi trước và số chẵn đi sau. Mọi nguyên tắc tổ chức cho giải cá nhân đều được áp dụng đúng cho giải đồng đội.

Các nhà tâm lý sư phạm nổi tiếng, sau nhiều năm nghiên cứu đã đi đến kết luận rất quan trọng: ở độ tuổi từ 3 tới 6, tất cả trẻ em đều có tài, đều có những khả năng học tập to lớn. Từ 1 đến 4 tuổi đã có một khối lượng thông tin lớn đến với chúng. Đặc biệt trẻ em thích nghi rất tốt với những tác động của môi trường, hoàn cảnh chung quanh… Nhiều phẩm chất của trẻ em hình thành ở lứa tuổi này dễ dàng và hiệu quả hơn ở người lớn.

Xuất phát từ đó mà các bậc cha mẹ ở nhiều nước cho con mình bắt đầu làm quen với cờ từ 4, 5 tuổi và đã rất thành công. Capablanca, Karpov, Kasparov… đều bắt đầu chơi cờ từ lứa tuổi này. Ở nước ta cũng vậy, đó là những trường hợp như Hoàng Thanh Trang, Đào Thiên Hải cho tới Nguyễn Ngọc Trường Sơn… hiện nay.

Điều này đã xóa bỏ đi nỗi lo lắng của nhiều bậc làm cha, làm mẹ sợ rằng cho con chơi cờ sớm quá khiến con mình bị “già trước tuổi” hay bị quá tải đốt với đầu óc non trẻ. Chơi cờ hoàn toàn không giống với việc cho học chữ hay học toán sớm.

Vấn đề là ở chỗ quan niệm về việc con mình chơi cờ như thế nào. Nếu quan niệm cờ cũng là một trò chơi như hàng chục trò chơi mà trẻ con vẫn chơi hàng ngày thì đó là một quan niệm hoàn toàn đúng đắn. Tuổi của các em là tuổi chơi. Còn nếu coi đó là “học” cờ hay “đấu” cờ thì thật là sai lầm, nhất là đối với các bậc cha mẹ nào cứ muốn chứng minh cho thiên hạ biết con mình là một “thiên tài”, luôn nghĩ tới việc làm sao cho con mình phải đoạt được huy chương này, phần thưởng nọ. Tất cả trẻ em chơi cờ đều xuất phát từ hứng thú, hứng thú sẽ kích thích sự sáng tạo, sự phát triển của trí tuệ, nói đơn giản là phát triển óc thông minh. Nếu bị chơi cờ do ép buộc, bị áp lực tâm lý thì hứng thú sẽ mất hay cạn dần và việc chơi cờ sẽ bị sẽ phản tác dụng. Thực tế đã chứng minh rất chính xác điều này. Không phải đứa trẻ nào cũng ham thích chơi cờ, nếu chúng thích đá banh, điền kinh, thể dục nghệ thuật, múa hát hơn… thì cứ để cho chúng phát triển theo các hướng đó một cách tự nhiên, bởi vì cấu trúc cơ thể cũng như cấu trúc bộ não của mỗi em một khác. Có những danh thủ cờ hẳn hoi nhưng khi thấy con mình không có thiên hướng hay không có hứng thú về cờ họ cũng không hề ép con mình phải đi theo con đường của mình.

Những em yêu thích trò chơi cờ sẽ tự nhiên tìm thấy ở đó vẻ đẹp của cờ, sẽ khám phá ra nghệ thuật tuyệt vời của cờ, từ đó sẽ cuốn hút các em theo môn nghệ thuật-thể thao mà bản thân mình yêu thích, có bắt các em bỏ cờ cũng không được. Đó chính là toàn bộ bí quyết, là nền tảng quan trọng nhất để tạo ra các vận động viên cờ kiệt xuất.

Câu trả lời trên chỉ dành riêng cho các bậc làm cha mẹ khi họ đặt câu hỏi: “Trẻ em có thể bắt đầu chơi cờ từ lứa tuổi nào?” chứ không phải câu trả lời cho tất cả mọi người. Vì chơi cờ thì ở lứa tuổi nào bắt đầu mà chẳng được. Có những người về hưu rồi mới bắt đầu chơi mà chơi vẫn rất cao, có những người hơn 20 tuổi mới biết tới bàn cờ mà vẫn được tuyển thi đấu ở các giải quốc tế. Đối với cờ, khác với thể thao thể lực, không có lứa tuổi nào là muộn cả!

Phần đông các kỳ thủ, thậm chí cả các danh thủ đều nhớ lại rằng lần đầu tiên mình trông thấy bàn cờ là do thấy người khác chơi, những người đó có thể là cha, mẹ, anh, chị em mình, những người trong họ hàng bà con mình, cũng có thể là những người hàng xóm láng giềng, những bạn học hay một nhóm cờ nào đó ở một sân đình, một quán cắt tóc chẳng hạn… Chính cái không khí háo hức, vui vẻ, say mê của những người chơi cờ đã cuốn hút những người chưa biết, khiến họ tò mò. Từ tò mò tới chỗ thấy hay hay mà học lỏm để thử nước đi, biết chơi những ván cờ đơn giản, ngây ngô, đầy rẫy những sai sót nhưng rất thích thú để rồi từ đó dần dần đến với cờ, nếu có người bày cho để biết thưởng thức thì lòng ham thích tăng dần, và cứ thế từng bước hội nhập vào làng cờ lúc nào cũng không biết. Khi đã thích chơi rồi thì người ta bắt đầu thích tiếp: thích chơi thắng, ai mà chẳng thế, nhưng xem ra thắng rồi vẫn có kẻ còn cao hơn mình, thế là mình phải ráng để thắng tiếp, để trở thành người chơi cờ giỏi, giỏi hơn nữa…

Đến một lúc nào đó, loay hoay một mình không tiến thêm được, người ta đến tìm đến một bậc cao thủ hơn để học hỏi và tôn vinh người đó làm thầy, làm sư phụ của mình. Nhưng sư phụ cũng chỉ có thì giờ dành cho mình nhất định mà thôi. Thế thì còn gì tốt hơn là tự đọc sách, tự mầy mò, tự nghiền ngẫm. Mỗi ngày một chút, dần dần vỡ vạc ra. Rồi đem cái sự hiểu biết ấy ra đọ tài, thắng được một loạt những người xưa nay vẫn tranh chấp ngang ngửa với mình, sung sướng và tự hào quá. Thế nhưng chỉ một thời gian sau, khi gặp những tay cự phách hơn, lại bắt đầu thua liểng xiểng, và thế lại bắt đầu tầm sư học đạo, tìm những quyển sách hay hơn, cao hơn để nghiên cứu tiếp…

Có đúng là học cờ là phải như thế không các bạn? Tuy nhiên câu hỏi đặt ra là: muốn tiến bộ nhanh chóng và vững chắc thì phải học cờ theo cách nào là tốt nhất, học cái gì trước, học cái gì sau.

Trong cờ có một câu mà hầu như ai cũng biết “người thắng ván cờ là người phạm ít sai lầm hơn đối thủ!” Thế thì cái đầu tiên mà người chơi cờ phải “học” đó là tìm cách giảm bớt càng nhanh càng tốt những sai sót của mình để cho mỗi nước đi của mình ngày càng hoàn hảo, cũng như có lần người ta hỏi một nhà điêu khắc lừng danh rằng vì sao ông tạc được những bức tượng đẹp tới mức kiệt tác như vậy, nhà điêu khắc trả lời: “cũng đơn giản thôi, người ta đưa tới cho tôi một khối đá, tôi nhận ra trong nó đã chứa sẵn những hình tượng rất đẹp, nên tôi chỉ có mỗi một việc là dùng búa và đục loại bỏ những gì thừa đi, tác phẩm nghệ thuật nhất định sẽ hiện ra!”