Nguyễn Vũ Quân

[b]Ván 7: TRỤC TÂM TRẬN[/b]
Trắng đi trước thắng.
[game solutionday=7]
FORMAT WXF
GAME TRỤC TÂM TRẬN
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
FEN 9/9/3a1k3/9/1H5H1/4R4/1h5r1/9/3K1p3/9 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. M8.6 Tg6/1 2. X5-4 Tg6-5
3. M2.3 Tg5-4 4. M6.8 Tg4/1
5. X4.5 }END[/game]

Ngày trước không ghi chép ván đấu và lại thất truyền nên rất mong các bậc kỳ gia và bạn đọc của các miền đất nước đóng góp tư liệu để hiểu biết tiền nhân ta chơi cờ, đấu cờ và phát huy truyền thống tốt đẹp này.

Theo lời kể của lão kỳ gia Lê Uy Vệ thì trước Tháng 8 năm 1945 nhân dân ta thường có những hình thức thi đấu cờ Tướng trong dịp lễ hội ở xã hoặc vùng, thi đấu theo lối giang hồ, v.v… Ở phía Bắc chỉ từ năm 1936 mới tổ chức được Giải vô địch cờ Tướng Bắc Kỳ và tiếp tục giải này vào các năm 1938, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943.

[img]xq213-0.jpg;center;Chơi cờ theo phong cách xưa (ảnh chụp ở Hội An)[/img]

Giải lần thứ 1 được tổ chức vào tháng 3 năm 1936 tại phố Phùng Hưng, Hà Nội. Thời gian thi đấu khoảng một tuần lễ, đấu sáng và tối. Phương pháp thi đấu là đấu loại trực tiếp, hòa đấu lại, hạn định 2 phút mỗi nước đi, không hạn giờ cho ván đấu.

Về luật chơi, kỳ thủ được chiếu tứ diện, thực hiện nhất cách nhất chiếu, tróc tử (đuổi bắt quân) cầu hòa, nhưng không được chiếu tướng mãi quá 3 lần.

Trong khi thi đấu, kỳ thủ đấu những ván quan trọng thường ngồi buồng kín, ban tổ chức cử người ghi chép, treo bàn cờ to và phóng thanh ra ngoài để người hâm mộ thưởng thức. Khán giả xem đông giống như năm 1993, tổ chức Giải vô địch cờ Tướng quốc gia lần thứ 2 tại Trung tâm hướng dẫn phương pháp hoạt động câu lạc bộ (Hội khai trí tiến đức cũ) bên Hồ Gươm, Hà Nội.

Tiền thưởng do các nhà hảo tâm, trí thức, thương gia… quyên góp như bác sĩ Luyện, ông Cự Tiên và nhiều người khác.

Giải nhất được tiền thưởng giá trị bằng 20 tạ gạo, 1 cúp bằng đồng và đôi câu đối thêu.

Có tất cả hơn chục kỳ thủ từ các địa phương Hà Nội, Hà Đông, Hà Bắc, Hải Phòng, Kiến An, Ninh Bình, Nam Định, Lạng Sơn… về tham gia thi đấu rất sôi nổi.

Người sáng lập, đứng đầu ban tổ chức và trọng tài thi đấu khi đó là ông Trịnh Văn Mẫn, tức Cự Lợi, Hội trưởng Câu lạc bộ Cờ tướng đấu trí. Nhà quán quân cờ Tướng đầu tiên Bắc Kỳ là ông Nguyễn Văn Tâm dạy học ở Nam Định.

Đáng tiếc, việc ghi chép lưu trữ ngày xưa rất kém, thất lạc, lại thêm chiến tranh phá hoại nên tài liệu mất nhiều.

Dưới đây chỉ giới thiệu được hai ván do ông Trường Xuân sưu tầm:

[b]Ván 1: Nguyễn Văn Lục (nhà giáo Hải Phòng) đi trước hòa Nguyễn Văn Tâm (nhà giáo Nam Định)[/b]

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Nguyễn Văn Lục hòa Nguyễn Văn Tâm
RED Nguyễn Văn Lục
BLACK Nguyễn Văn Tâm
RESULT 0.5-0.5
START{
1. P2-5 P2-5 2. M2.3 M8.9
3. M8.9 M2.3 4. X1-2 X9-8
5. X9-8 X1-2 6. X2.4 P8-7
7. X2-6 X8.8 8. P5-6 P7.4
DIAG{ #9 RED POPUP }
9. T3.5 X8-4 10. S6.5 P5-7
11. B9.1 X2.6 12. X6-8 X2-3
13. P8.1 X3-5 14. P8-3 X5-7
15. Xt-7 T3.5 16. X7.2 B7.1
17. X7/3 X7-3 18. M9.7 X4-3
19. M7/9 X3/4 20. X8.4 }END[/game]

Bên hậu ưu thế hơn hai Tốt nhưng tấn công yếu nên ván cờ hòa.

Khoảng nửa đầu thế kỷ này, kiểu khai cục nghịch pháo được sử dụng nhiều trong thi đấu. Ngày nay khai cục nghịch pháo (đại liệt, tiểu liệt) rất ít được sử dụng vì biến hóa ít phong phú.

[b]Ván 2:[/b]
Dưới đây là tàn cục của ông Nguyễn Văn Lục giao đấu với danh thủ Nguyễn Văn Diệm ở Hà Nội. Ông Diệm cờn 2 xe, 1 mã:

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Nguyễn Văn Lục (thua) Nguyễn Văn Diệm
RED Nguyễn Văn Lục
BLACK Nguyễn Văn Diệm
RESULT 0-1
FEN 4kae2/4a2R1/1C1re1h2/8p/p5r2/4p4/8P/4E4/4A4/1R1AK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. P8.2 X4-1 2. P8-4 M7/6
3. X8.9 T5/3 4. X8-7 S5/4
5. X2-6 M6.5 }END[/game]

Bên tiên thí pháo hi vọng thắng lại bằng tình thế “Khuyết sĩ kỵ song xe”.

Bên hậu chống đỡ khéo đặt mã bảo vệ hai vị trí 4, 6 của sĩ nên tuy mất sĩ tượng mà thế thủ rất vững sau tiến lên thế công giành thắng lợi vì hơn mã, tốt.

[img]xq322-0.jpg;right;[/img]Bên bờ con sông đào phía bắc kinh thành Huế xưa có một ngôi biệt thự cổ kính. Mỗi lần đến độ đông cuối xuân về thì trên mái nhà, chung quanh sân như được phủ bằng những tấm thảm màu vàng sáng, trắng xóa, hổng phớt. Đó là màu của ngàn vạn cánh mai vàng, mai trắng, bịch đào rụng xuống.

Vì thế, ngôi biệt thự mới có tên Bích Mai Trang, chủ nhân biệt thự là cụ Cử Trinh.

Cụ Cử đỗ giải nguyên, được bổ làm quan trông coi việc khảo cứu văn sử dưới triều Nguyễn, cụ Cử còn đam mê sáng tác tuồng, viết lời cho những bài ca Huế. Vốn thích an nhàn lại mang tâm hồn nghệ sĩ, cụ xin cáo quan, về hưu lúc tuổi chưa đến năm mươi. Thú vui sớm chiều của cụ là chăm sóc cây cảnh, vẽ tranh thủy mạc và đánh cá. Cụ là một danh kỳ của chốn Kinh thành.

Ở Huế cũng có một người cao cờ, ngang tài ngang sức thường hay đến chơi cờ với cụ Cử, đó là cụ nghè Lê bạn cố tri, đồng khoa, đồng tuế. Cụ Nghè Lê chỉ sinh được một con gái, đặt tên là Giang Hương. Được nuôi dạy và trưởng thành trong một gia đình khoa bảng, Giang Hương ngày càng thông minh, tài sắc. Nàng cũng thích chơi cờ như thân phụ. Vì vậy cụ Nghè Lê hàng ngày bên cạnh việc dạy học, còn dạy cờ cho con gái. Chẳng bao lâu Giang Hương trở thành một kỳ nữ cao cờ hiếm thấy.

Chồng Giang Hương là một học trò nghèo. Sau khi sinh hạ được một bé gái thì Giang Hương chịu cái tang lớn. Người chồng bỗng bị bệnh, qua đời sớm. Thương chồng, thương cha, Giang Hương ở vậy nuôi con và chăm sóc cha già. Bé gái được mẹ và ông ngoại đặt tên là Trà Hương. Những khi ông ngoại và mẹ đánh cờ, bé xà vào, mải mê chăm chú theo dõi đến mãn cuộc, tỏ ra là một năng khiếu bẩm sinh. Đến tuổi lên mười năng khiếu cờ của Trà Hương càng bộc lộ kỳ lạ.

Một buổi chiều đầu xuân, chính tại Bích Mai Trang đã diễn ra một trận đấu cờ giữa cụ Cử Trinh, một lão danh kỳ và một nữ kỳ thủ trẻ tuổi mới lên mười, đó là Trà Hương.

Chuyện kể rằng: Khi cuộc chiến đã vào đoạn cờ tàn, thế trận hai bên diễn ra vô cùng căng thẳng. Tướng của cụ Cử đã lâm vào thế khốn cùng, bị Tốt của đối phương nhập cung. Nhưng thế cờ của Trà Hương cũng nguy kịch không kém bởi cùng một lúc bị cụ Cử đe dọa chiếu hết bằng Xe và Tốt. May thay lúc này đến lượt đi của Trà Hương, nhưng cô bé vẫn cắn ngón tay suy nghĩ, chưa chịu chạm quân.

[FEN]CRr1kc3/3P5/4P3e/9/8p/9/P6h1/E8/1H2p2C1/5K3 b – – – 1[/FEN]

Người mẹ đứng xem tỏ ra hết sức lo lắng, bỗng xin phép cụ Cử ra về rồi dặn với con gái:
– Con hầu cờ ông đến giờ phút này là giỏi lắm rồi, liệu kết thúc ván cờ đi kẻo ông mệt. Con nhớ là [i]”bốn giờ mạ về vì đã dặn xe lên đón”[/i].

Trà Hương mắt long lanh hết nhìn các quân của đối phương lại chú mục vào quân Mã của mình. Bỗng Trà Hương ngước mắt nhìn mẹ:
– Bốn giờ mạ về, có xe lên đón hả mạ?

Một cái gật đầu…

Nghe những lời đối thoại của hai mẹ con, cụ Cử thoáng mỉm cười.

Đến lúc này Trà Hương mới xuống tay, đi Mã chiếu “tiền Mã hậu Pháo”. Cụ Cử đưa Pháo vào độn, đỡ nước chiếu tướng.

Trà Hương lại hồi Mã tiếp tục chiếu. Cụ Cử buộc phải rút Pháo ra để khỏi bị chiếu. Cứ thế, Trà Hương hồi Mã chiếu liên tục. Đến nước thứ tư, Trà Hương rút Mã về chiếu, đồng thời lót quân Mã vào cạnh Tướng của mình để rút Xe ra đưa lên chiếu hết đối thủ.

Đến đây cụ Cử buông cờ chịu thua. Người mẹ thở phào nhẹ nhõm, nhìn con mỉm cười sung sướng rồi thưa với cụ Cử:
– Hôm nay ông đã cho cháu được cờ. Từ nay trở đi cho phép cháu được thường xuyên lên hầu cờ để ông chỉ vẽ thêm cho.

Cụ Cử nở một nụ cười kín đáo:
– Hậu sinh khả úy! Bác mừng lắm.

Nói xong cụ nhanh nhẹn bước vào thư phòng và sau đó quay ra tay cầm một phong bì màu hồng có in họa tiết mai vàng, trao cho Trà Hương:
– Ông thưởng tài cháu!

Trà Hương sung sướng, cảm động nhìn mẹ nhưng chưa đám nhận.
Người mẹ vội đỡ lời:
– Con xin ông đi con!

Cụ Cử hai tay dẫn hai mẹ con đến ngồi trước bàn cờ, bấy giờ cụ mới hóm hỉnh nói với người mẹ:
– Trước khi bước vào cuộc cờ, bác cháu ta đã có giao ước với nhau rằng nếu có người nào mách nước cho đối thủ của mình thì sẽ chịu phạt một số tiền tương đương với phần thưởng, có đúng thế không?

Người mẹ vội trả lời:
– Dạ thưa bác, đúng ạ!

Cụ Cử nói tiếp:
– Thế thì “bốn giờ mạ về” có phải là “Mã hồi bốn nước” để chiếu liên tục không nhỉ? Rồi sau đó “xe lên đón” tức là chọc Xe chiếu hết chứ gì?

Đến nước này thì Giang Hương chỉ còn biết xin chịu phạt mà thôi. Nhưng cụ Cừ liền mở phong bì và lấy ra đúng 10 đồng tiền thưởng của cụ (bấy giờ tương đương hai tạ rưỡi gạo).
– Cô chịu phạt chứ?
– Thưa vâng ạ!

Cụ Cử nói tiếp:
– Thế thì được, khỏi phải đưa. Số tiền phạt này bác tặng luôn cho cả hai mẹ con vì ván cờ hay đáng ghi vào sử sách này là một điểm son của cả hai người…

Mặt trời đã xế bóng.

Cụ Cử vui vẻ tiễn đưa cả hai mẹ con ra cổng. Ba ông cháu đi giữa hai hàng cây bạch mai đang nở trắng xóa tỏa hương dìu dịu.