Quy ước – Ký hiệu

Dưới đây là bản dịch thơ sang tiếng Việt (của Ngô Linh Ngọc):

[b]Cờ Tướng (bài 1)[/b]
[i]Trại địch ken đầy, dọa nuốt tươi,
Bàn cờ lo tính mãi khôn nguôi!
Công danh dẫu chẳng đầy tay nắm,
Thua được thường luôn trước mắt coi.
Ngoài dóng ngựa, xe, ngừa đuổi giặc,
Trong dàn sĩ, tượng, giữ yên ngôi.
Muốn quên gươm giáo nhưng còn ngại
Lệch chuộng đường “văn”, việc “võ” lơi![/i]

[b]Cờ Tướng (bài 2)[/b]
[i]Trên bàn cờ gỗ trận bầy xong,
Sĩ tượng quây tròn giữ “cửu cung”;
Cặp ngựa bay nghiêng, quen ngả tiến,
Đôi xe lặng tiếng, thẳng đường dong
Âm lăng, Sở Bá nguy khôn đọ,
Xích Bích, Chu lang thế rõ hùng;
Tan trận, sông dài xe, pháo hết,
Trơ bầy Tốt hỉn múa lông nhông![/i]

[img]xq121-0.jpg;right;[/img]Qua hai bài thơ này, Lê Thánh Tông miêu tả rõ ràng bàn cờ Tướng với đủ các binh chủng tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã, tốt và các tính năng tác dụng và cách đi quân của chúng: sĩ, tượng bảo vệ cung tướng (đại tướng doanh); mã đi chéo theo hình chữ “nhật”; xe đi thẳng… và ông thấy: cờ Tướng chỉ là một môn đấu trí vui chơi, nhưng việc thắng bại luôn bầy ra trước mắt con người, nhắc nhở việc giữ nước, chống ngoại xâm, không được một phút nào buôn lơi “việc võ”. Nhưng đó cũng là việc bất đắc dĩ, thâm tâm ông không ưa gì chiến tranh, vì chiến tranh làm cho tàn nhân, hại vật, cản trở bước tiến xã hội.

Ván cờ diễn ra như sau. Thành Bảo đi tiên

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Thành Bảo (thắng) Hồng Trí
RED Thành Bảo
BLACK Hồng Trí
RESULT 1-0
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 M2.3
3. X1-2 X9-8 4. B3.1 B3.1
5. M8.9
DIAG{ #5 BLUE POPUP }
/*Thành Bảo dùng khai cục Trung Pháo tiến tam binh đối Bình Phong Mã. Cách chơi theo lý thuyết tiếp tục như sau: 5… B1.1. Tùy theo cách chơi của Trắng: P8.4 P8-7 P8-6 mà ta có các dạng Ngũ bát Pháo, Ngũ thất Pháo hay Ngũ lục Pháo. Tuy nhiên Hồng Trí đã đi một nước “ỡm ờ” để nắm gân đối phương:*/

5. … S4.5
/*Lý thuyết thì không phải, nhưng “rừng rú” thì cũng không nốt. Dù là “rừng” thì cũng có nguyên lý “rừng”, mà xem ra Hồng Trí không nắm vững lý thuyết “rừng” cho lắm.*/
6. X9.1 T3.5
/*Đến đây Trắng thường đi: 7. X9-6 hoặc 7. X9-4. Nếu X9-4 thì Trắng nhằm vào chỗ “cứng” của Đen, còn nếu X9-6 thì có thể Đen X1-4 đổi Xe và trận đấu là cuộc đua tốc độ: 7. X9-6 X1-4 8. X2.1 P8-9 9. X6.8 S5/4, Trắng không ưu. Do đó Thành Bảo quyết định mở Tốt 7. Một sáng tạo theo kiểu “cờ rừng”!*/
7. B7.1 B3.1
/*Đen nên X1-4 nếu Trắng B7.1 thì T5.3 rồi T7.5 thủ vững. Nhưng nghe chừng Hồng Trí trẻ tuổi cũng có máu nóng nên chơi nhanh một chút.*/
8. X9-7 M3.4
9. X7.3 M4/2
/*Đòn bắt đôi kiểu này rất hay gặp trong các kỳ phổ Trung Quốc. Ý định “tốc chiến” của Hồng Trí đã lộ rõ.*/
10. X7/2 M2/4
11. X7.5
/*Nước cờ rất “rừng rú”. Nguyên lý của “cờ rừng” là tiện đâu đánh đấy, đau đâu tiêm đấy, không cần nhớ đến chiến lược, chiến thuật gì hết. Cũng không cần biết nước đi có “đúng cuộc” hay không. Thành Bảo chỉ thấy tiến Xe đang bắt Pháo, bên kia chỉ lo đỡ chứ không để ý đấy là vị trí xấu của quân Xe.*/
11. … M4.3
/*Trói Xe, hạn chế “đòn rừng” bằng bẫy “cờ rừng”.*/
12. P8-7
/*Có thể Thành Bảo muốn cấm Hồng Trí X1-3 đổi Xe nên đi nước này. Nên X7/1.*/
12. … P8.4
/*Đòn chiến thuật cơ bản có tên là “tấn Pháo phong Xa” rất hay dùng trong khai cục. Chỉ tiếc là dùng không đúng lúc nên chẳng thu được hiệu quả gì. Nếu Hồng Trí nắm được nguyên lý “cờ rừng” thì phải thấy quân Xe đối phương đang ở vị trí xấu. Chỉ cần đổi được Xe này là cánh phải của Đen sẽ ưu thế áp đảo ngay. Vậy nên đi: 12… B7.1. Bây giờ Trắng có cách chơi B3.1, X2.6, M3.4. Chúng ta xét từng khả năng một

[b]Nếu 13. B3.1[/b]
13. B3.1 M7.8 14. X2.5 P8-3 15. X2.4 P3.5 16. M3.4 X1-4. Bốn quân chiến của Đen đang tập trung ở cánh phải đánh vào cánh trái rất yếu của bên Trắng. Bộ ba Xe Mã Tốt của Trắng nằm ơ chỗ “rắn” của đối phương nên không có tác dụng. Đen ưu.

[b]Nếu 13. X2.6[/b]
13. X2.6 M7.6 14. X7.1 B7.1 15. X2/1 M6.4 16. P7.2 B7.1. Đen ưu.

[b]Nếu 13. M3.4[/b]
13. M3.4 M7.8 14. X2.5 P8-3 15. X2.4 P3.5 16. B3.1 X1-4, hình thể giống như Trắng đi B3.1, Đen ưu.*/
13. P7.2 P2.5
/*Đòn cơ bản của kỳ thư Quất Trung Bí, nhưng dùng không đúng chỗ. Nếu X1-4 chuẩn bị X4.5 bắt Pháo rồi P2.3 để bình 7 bắt Xe. Nếu Trắng đoán được “đòn rừng” này thì tất yếu phải P5-4, lúc đó Đen P8-1 đổi Xe cánh trái, tập trung toàn lực vào cánh trái đang yếu của Trắng. Trong trường hợp Trắng P5-7 thì X4.4 bảo vệ Mã, ưu thế.*/
14. M3.2 P8.1
15. P5-7 M3/4
/*Vi phạm nguyên lý “cờ rừng” là “đau đâu tiêm đấy”. Nên đi: 15… X8.4 16. P7.3 P8-1 17. T7.9 X8-3 18. X7/2 T5.3, thế không kém. Còn nếu 16. M2/1 X1-4 17. P7.3 X8-4 18. S4.5 P8-1 19. T7.9 X1-3 20. X7/2 T5.3 cân bằng*/
16. M2.3 X1-2
17. Pt-5 X2.6?
/*Sai lầm dẫn đến thua cuộc trong khi còn nhiều cách chơi khác như M4.5 hoặc P8/5. Đoạn cuối của ván cờ xin xem bài phân tích Bình luận ván cờ Thành Bảo – Hồng Trí tại Vũng Tàu*/
18. M3.5 X2-5
19. T3.5 X5/1 20. M5.3 Tg5-4
21. P7-6 X5-4 22. S6.5 X8.4
23. X7.2 Tg4.1 24. B3.1 P8-4
25. B3-2 P4-1 26. T7.9 M4.5
27. X2.3 P2.2 28. S5.6 M5.4
29. S4.5 M4.2 30. Tg5-6 X4-2
31. X7/1 Tg4/1 32. X7/7 M7.6
33. X7-8 M6.4 34. Tg6-5 P2-1
35. T9.7 S5.4 36. B9.1 X2/2
37. X2-6 M2/4 38. X8.5 Ms.6
39. X8-6 M4/3 40. X6/1 }END[/game]

[b]Nhận xét:[/b]
Bây giờ chúng tôi xin có vài lời nhận định sơ bộ về ván cờ của Thành Bảo – Hồng Trí:
1. Hồng Trí năm vững lý thuyết và có cách chơi dựa vào bài bản đã được tổng kết là chính. Dòn thoái Mã bắt đôi quân, phóng Pháo qua sông bắt Mã, tiến Pháo phong tỏa Xe đều là các đòn chiến thuật trong kỳ phổ Trung Quốc. Thành Bảo ván này tỏ ra nắm lý thuyết có phần loạc choạc. Khả năng phân tích đường dài của anh còn khiếm khuyết, biểu hiện rõ nhất ở nước 12. P8-7, tạo cơ hội cho đối phương trả đòn.

2. Hồng Trí tỏ ra yếu kém khi chơi không bài bản. Nước 5… S4.5 sai khác lý thuyết làm chậm khâu tổ chức tấn công giành quyền chủ động. Nước đổi Tốt ở hà cũng là kém. Hông Trí thi thố một loạt đòn chiến thuật không đúng chỗ làm chậm khâu phòng ngự. Trong khi đó “đòn rừng” của Thành Bảo lại rất dũng mãnh, thu kết quả nhanh chóng.

3. Trong thi đấu cờ Tướng hiện đại không thể bỏ kinh nghiệm “cờ rừng”. Cần phải có nền tảng lý thuyết chắc chắn cộng với kỹ thuật “cờ rừng” mới có thể vươn lên thi đấu với các danh thủ Trung Quốc. Nguyên lý “cờ rừng” có thể tóm tắt như sau: khi công thi tiện đâu đánh đấy, khi thủ thì tiện đâu tiêm đấy, lúc cân bằng thì “rình và chộp”. Xuyên suốt bàn cờ là: trả lời chính xác câu hỏi “đánh hay đỡ”? Lúc tổ chức công thủ thì phải luôn tìm cách hạn chế tầm hoạt động của đối phương. Nhưng cũng chưa nên coi cách chơi “cờ rừng” thuần túy chỉ là lối chơi Việt Nam. Danh kỳ Hồ Vinh Hoa (Trung Quốc) có rất nhiều ván phải xem là “cờ rừng” kiểu mẫu. Vấn đề là phải thường xuyên học lý thuyết, thường xuyên thi đấu thực tế, tìm tòi thế biến của riêng mình, tạo được phong cách cá nhân. Nhiều phong cách cá nhân họp lại sẽ thành lối chơi của một làng cờ.

PHỤ LỤC 3 CÁC GHI CHÉP CỜ TƯỚNG MỚI

Để khắc phục sự khó khăn trong cách ghi chép thế cờ trong cách ghi truyền thống và giúp bạn chơi cờ làm quen với các chương trình cờ Tướng trên máy vi tính, Tạp chí NGƯỜI CHƠI CỜ của Liên đoàn Cờ Việt Nam đã đề xuất một cách ghi chép mới, được trình bày dưới đây:

[img]xq220-0.jpg;center;[/img]
Các quân cờ tướng được ký hiệu:
Tướng = T
Sĩ = S
Tượng = V (voi)
Xe = X
Pháo = P
Mã = M
Tốt = B (binh)

Các cột được ký hiệu cố định từ trái sang phải bằng các chữ cái a, b, c, d, e, f, g, h, i.
Các hàng được đánh số từ dưới lên từ 0 tới 9.
Ví dụ như nước hai bên sẽ ghi:
[b]1. Phe2 Mg7[/b]
Nước thứ hai:
[b]2. Pb1 Bg5[/b]
Nếu có hai quân cùng tên có thể tới cùng một vị trí thì ghi thêm hàng hay cột xuất phát của quân đó.

Cách ghi này đơn giản: không cần ký hiệu tiến bình, thoái. Không cần ghi cột xuất phát, chỉ cần ghi vị trí sẽ đến là đủ. Xếp thế cờ thuận tiện vì tọa độ ghi luôn cố định, giống như cách ghi của cờ Vua, không bị phụ thuộc vào hai bên. Ví dụ thế cờ sau đây sẽ được ghi lại như sau:
[img]xq220-1.jpg;center;[/img]
Trắng: [b]Te0 Sd0 Sf0 Ve2 Xf8[/b]
Đen: [b]Te9 Sd9 Mb2 Ba4 Bb4[/b]

Việc ghi biên bản ván cờ theo cách này gọn nhẹ, đỡ nhầm lần. Ví dụ nước đi tiếp theo, nếu ghi theo cách cũ là:
[b]1.X4-7 B2.1[/b]
thì với cách mới sẽ ghi:
[b]1.Xc8 Bb3[/b]