1 – Hơn chục năm nay, vào dịp Tết Nguyên đán hoặc những ngày lễ hội lớn, người dân TPHCM lại có dịp thưởng thức các màn biểu diễn cờ người. Tuy nhiên, nguồn gốc trò chơi dân gian độc đáo này vẫn chưa có tài liệu nào xác định rõ ràng. Có giả thiết cho rằng cờ người du nhập vào Việt Nam từ Trung Quốc thời xa xưa, còn theo nhiều người kể lại, cờ người xuất hiện tại nước ta vào khoảng thời nhà Lê. Lâu đời nhất có lẽ là hội cờ ở chùa Vua (Thịnh Yên, Hà Nội) – nơi vẫn đang thờ thần cờ Đế Thích hoặc Văn Miếu cũng thường biểu diễn cờ người trong những ngày đầu Xuân…
[img]xq358-0.jpg;right;Biểu diễn cờ người tại TPHCM[/img]Thực chất của cờ người là sự minh họa những ván cờ hay của các cao thủ thường được tổ chức tại sân đình hoặc một khu đất rộng rãi nào đó mà mọi người có thể đến thưởng ngoạn. Có 2 hình thức minh họa cờ người: một là ván cờ quy ước dựa theo các nước đi của một ván cờ nổi tiếng được ghi lại và hai là ván cờ không quy ước minh họa trực tiếp từng nước đi của quân cờ do 2 kỳ thủ đang thi đấu. Tất nhiên, loại hình sau hấp dẫn và thú vị hơn.
2 – Ở phía Bắc, BTC hội cờ thường tuyển chọn 16 thanh niên khỏe mạnh và 16 cô gái xinh đẹp, nết na tượng trưng cho 32 quân cờ. Cờ tướng là môn nghệ thuật tài hoa nên khi 2 kỳ thủ đấu trí ngay tại sân cờ thì các quân cờ cũng di chuyển nhịp nhàng với những điệu múa, câu hò đối ứng rộn rã. Mỗi quân cờ ngồi trên một chiếc ghế có lọng, tàn che. Khi một quân cờ nào đó bị bắt thì người thủ diễn rời ghế ra khỏi sân để quân cờ thắng thế chỗ. Một nét khác biệt tại miền Nam – võ thuật là nội dung không thể thiếu khi biểu diễn cờ người.
Khởi đầu, các quân cờ diễn võ mang tính ước lệ như các tuồng hát trên sân khấu rồi từng bước cải biên thành một cuộc biểu diễn võ thuật thật sự. Xu hướng này đã được 2 võ sư Võ cổ truyền Việt Nam – Lê Văn Vân (võ phái Sa Long Cương) và Hồ Tường (võ phái Tân Khánh Bà Trà) – phối hợp nghiên cứu, dàn dựng vào khoảng cuối thập niên 80. Đội cờ người của 2 ông từng lưu diễn ở nhiều tỉnh miền Đông Nam bộ, đồng bằng sông Cửu Long và ra đến Huế. Vài năm gần đây, một số tỉnh, thành phía Nam như thị xã Hội An (Quảng Nam) đã tổ chức cờ người theo cách thức vừa nêu hoặc tại Festival Huế 2004, cờ người cũng xuất hiện tại Nghinh Lương Đình thu hút đông đảo người xem.
Để đảm nhiệm tốt vai trò của mình, các quân cờ người đều có quá trình luyện võ vài năm. Ngoài cờ vàng lọng tía, trang phục quân cờ cũng phải rực rỡ để khán giả dễ dàng phân biệt hai bên. Thông thường, mỗi quân cờ mặc áo có thêu tên quân cờ trước ngực và sau lưng áo (một vài nơi ở phía Bắc, người diễn cầm bảng tên quân cờ), đầu vấn khăn. Tướng có thể đội mão… Song song đó, tùy theo tên quân cờ mà người thủ diễn có thể mang các loại binh khí khác nhau.
Khi phát thanh viên xướng lên nước cờ của kỳ thủ trên kỳ đài thì quân cờ cũng di chuyển theo các thế tấn, đấm đá, kết hợp với nhào lộn… Mỗi thế bắt quân là một hiệp đấu quyền cước hoặc binh khí (có quy ước) khoảng 1 phút tại “sông” trong tiếng trống thúc quân dồn dập… Đặc biệt, các cuộc biểu diễn cờ người ở đất Sài Gòn còn có phần bình cờ do một số thành viên Liên đoàn Cờ TPHCM (Quách Anh Tú, Lê Thiên Vị, Hoàng Đình Hồng, Trần Công Lâm, Nguyễn Bá Hùng) đảm trách để giúp khán giả thưởng thức những thế cờ hay.
3 – Tết tại TPHCM có nhiều nơi tổ chức biểu diễn cờ người như: Hội hoa Xuân Tao Đàn, Trung tâm Văn hóa Q.1, Q.4, Q.7, Gò Vấp, Tân Bình, Nhà Bè, Cung Văn hóa Lao Động, khu du lịch Suối Tiên… do 3 đội cờ người Nhà Văn hóa Thanh Niên TPHCM, Nhà Thiếu nhi Q. 4 và Trung tâm TDTT Nhà Bè thực hiện… Bên cạnh đó, đội Nhà Văn hóa Thanh niên còn có buổi công diễn tại công viên Biên Hùng (TP. Biên Hòa, Đồng Nai) và Trung tâm TDTT thành phố Mỹ Tho (Tiền Giang) góp phần giúp người hâm mộ bộ môn cờ và võ thuật vui Xuân bổ ích, lành mạnh đồng thời bảo tồn một vốn quý của văn hóa dân tộc.