Chỉ nghĩ đến đỡ thì sẽ phải đỡ đến thua!

Lần này các bô lão như Trần Đình Thủy cùng các lão thủ lẫy lừng như Mai Thanh Minh, Trịnh A Sáng, Mong Nhi, Trần Văn Ninh… xem chừng sức đang đuối dần, chỉ còn gắng gỏi để trụ hạng mà thôi.

Chính vì vậy cả một lớp trẻ đoạt hầu như toàn bộ các ngôi thứ cao là điều hoàn toàn dễ hiểu. Các tên tuổi như Nguyễn Vũ Quân, Đào Cao Khoa, Nguyễn Hoàng Lâm, Hoàng Hải Bình, Ngô Lan Hương… toả sáng rực rỡ trên kỳ đài lần này đã chứng minh sự hơn hẳn của lớp trẻ về nhiều phương diện: sức tiếp thu những trào lưu lý thuyết mới, sức tính toán sâu, sức bền, sức chịu đựng cao và nhất là biết tiếp cận những phương tiện kỹ thuật tân tiến để đến với nền cờ tướng hiện đại thế giới, nhất là cờ tướng Trung Hoa qua những trận đấu sôi động, quyết liệt, chất lượng cao và đầy tính tư duy nghệ thuật trên mạng lnternet toàn cầu.

Đó là điều hết sức đáng mừng cho nền cờ tướng nước nhà và thực ra cũng chỉ có nhưng vậy mới có thể từng bước vươn lên chiếm lĩnh những đỉnh cao của cờ tướng thế giới.

Bản đồ cờ tướng nước nhà vài năm lại đây cũng có những chuyển động tạo ra những hình thế mới, những thích ửng mới với thời cuộc. Hoàng Hải Bình của Bình Định xưa đã về đầu quân cho đất cờ Sài Gòn và thêm một lần nữa giành được ngôi vô địch quốc gia một cách xứng đáng. Đào Cao Khoa cũng đã rời bỏ đội Công An để đầu quân cho Bà Ria Vũng Tàu và đã chiếm được ngôi Á quân của giải 2004. Còn Nguyễn Thành Bảo thì sau khi chạy tứ tung khắp nơi nay lại khăng khăng về lại đơn vị cũ, tự mình làm khó cho mình, bị văng khỏi giải, chưa có được thêm thành công nào trong hơn 3 năm qua…

Tất cả những điều đó cho thấy trong xu thế mới, mỗi kỳ thủ, mỗi nhà cầm quân đều có những lựa chọn thích hợp cho chính mình nhằm phát huy tốt nhất những lợi thế mà mình có. Đất lành chim đậu, quy luật thị trường là một quy luật muôn đời. Chúc cho họ tìm được con đường đi đúng đắn để sớm có được thành công, góp phần đưa cờ tướng nước nhà tiến lên.

Tuy nhiên cũng phải nói rằng lớp trẻ tuy có nhiều tiềm năng nhưng độ ổn định vẫn còn thiếu, vẫn còn có sự lên xuống thất thường và tâm lý cũng chưa thật sự vững vàng. Ai cũng hy vọng Đặng Hùng Việt ít ra cũng còn ở ngôi á quân hay quý quân nhưng anh lại bị tụt quá xa, cả Phạm Thu Hà, Hà Mai Hoa… cũng vậy. Người ta còn kể rằng trước khi vào đầu giải 2004, Nguyễn Vũ Quân tỏ vẻ e dè và đề nghị Nguyễn Hoàng Lâm hoà hoãn. Lâm “tưởng bở” mất cảnh giác, thế là “lãnh đủ” chỉ sau có 20 nước ngắn ngủi, đây là ván đánh được coi là lạ kỳ nhất trong giải cờ này, bởi nếu Lâm chơi cẩn trọng mà thắng ván này thì biết đâu cả hai sẽ phải hoán đổi vị trí cho nhau trong bảng thành tích cuối cùng!

[b]Tốt (binh) [/b]

[b]Đặc điểm[/b]

Tốt là quân xung kích chỉ có tiến chứ không được lùi, chiếm số lượng đông nhất trên bàn cờ. Năng lực rõ là yếu kém nhưng tinh thần hy sinh liều chết thì cao hơn tất cả, hết con này đến con khác nhào qua đất đối phương. Do năng lực hạn chế nên giá trị của chúng cũng thấp nhưng với tinh thần hy sinh cao nên khả năng phá hoại của nó cũng cao, nhờ đó nhiều ván cờ thắng bại đều có sự góp phần tích cực của nó.

[b]Thực lực[/b]

Khi Tốt chưa qua hà, nó chỉ khống chế được 1 điểm trước mặt, khi Tốt đã qua hà thì có thể khống chế 3 điểm. Như vậy [b]Thực lực[/b] của Tốt qua hà có sự thay đổi giá trị và tuỳ vị trí biến hoá ra sao mà thực lực của nó cũng thay đổi theo. Thông thường Tốt qua hà có giá trị ngang 1 Sĩ hoặc 1 Tượng.

[b]Cách sử dụng[/b]

Mỗi bên có 5 Tốt (Binh) có vị trí đứng không giống nhau nên đóng giữ vai trò cũng khác nhau. Trong giai đoạn khai cuộc, các Tốt 3, 7 nên sớm tiến lên cho Mã linh hoạt, khống chế Mã đối phương, còn Tốt 1, 9 thì chỉ nên tiến lên khi đối phương nhảy Mã lên biên. Tốt đầu rất quan trọng, nếu phối hợp với Pháo đầu thì mới nên tiến lên, bằng không thì cứ để nguyên và nên bảo vệ kỹ nó phối hợp cùng Sĩ, Tượng hình thành hệ thống phòng thủ rất mạnh. Sang giai đoạn trung cuộc và tàn cuộc, nếu lực lượng các quân mạnh bằng nhau thì bên nào có nhiều Tốt hơn sẽ có nhiều cơ may chiến thắng. Tốt đã qua hà nên tăng cường bảo vệ, nếu muốn tiến xuống sâu thì càng phải thận trọng vì có thể đối phương sẽ quyết tâm vây bắt chết. Và nếu đã xuống sâu thì nên nhanh chóng đưa Tốt “cặp cổ” ở lộ 4 hoặc 6. Cũng có thể đưa Tốt đến trung lộ đe doạ Tượng đầu của đối phương. Nếu có Xe, Pháo phối hợp thì Tốt đổi Tượng đầu, nếu có Xe, Mã phối hợp thì Tốt nên đánh mẻ Sĩ.

Sau đây chúng ta xem xét một số bài học về cách sử dụng Tốt.

Thế 1: Một Tốt xuống bắt Tướng.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Một Tốt xuống bắt Tướng
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/4a4/9/4P4/9/9/9/9/4A4/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B5.1 S5/4 2. B5-4 Tg5-6
3. Tg5-4 S4.5 4. B4.1 Tg6-5
5. Tg4-5 S5.6 6. Tg5-6 S6/5
/*Trắng đưa Tướng chiếm lộ 6, Tốt chiếm lộ 4 khiến Tướng Đen bị kẹt ở lộ giữa.*/
7. S5.4 S5/6 8.Tg6.1 S6.5
9. Tg6-5 Tg5-4 10. B4-5 }END[/game]
thắng.

Thế 2: Phá Tượng thủ thắng.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Phá Tượng thủ thắng
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eak3r/4a4/4ec3/4P3p/9/6R2/8P/C3E4/4A4/4KAE2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B5.1! T3.5 2. P9.7 T5/3 3. X3-7
}END[/game]
Trắng phá Tượng ưu thế thắng.

Thế 3: Phá Sĩ nhập cuộc.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Phá Sĩ nhập cuộc
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka3/c3aP3/4e4/4H4/p8/7R1/P8/4E4/3rA4/3AK1E2 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. B4-5! S6.4
/*Trắng dùng Tốt phá Sĩ làm suy yếu thế phòng thủ để Xe, Mã phát huy thế uy hiếp.*/
2. X2.5 S5/6 3. Tg5-4! Tg5-4
/*Nếu 3…P1-6 thì 4. M5.3 hăm bí, Đen xuất Tướng mất Pháo.*/
4. M5.7 P1-3
5. X2-4 Tg4.1 6. X4-7 }END[/game]
thắng.

Thế 4: Liên Binh thủ hoà.

[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Liên Binh thủ hoà
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/9/9/9/9/3pp2R1/5p3/9/9/5K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. X2.2 B6-5! 2. Tg4-5 Tg5-4
3. Tg5-6 Bt-4!
}END[/game]
Hoà.

Tuỳ vị trí Tướng Đen đứng cánh nào mà Tốt tiền di chuyển hợp lý, không để Xe chiếu Tướng ăn Tốt. Thế cờ bắt buộc hoà.

Bất cứ ai muốn đi xa hơn, muốn coi cờ hơn một sự giải trí tầm phào đều cần phải tìm đến các CSDL này. Ngày xưa, chính các quyển kỳ phổ (như Quất Trung Bí) đóng vai trò của các CSDL nhỏ và đơn giản. Ngày nay, người ta dùng các chương trình máy tính.

Người chơi cờ Tướng dường như chịu nhiều thiệt thòi hơn cờ Vua: sách vở, chương trình ít và chất lượng thấp hơn. Đối với CSDL cờ cũng vậy. Trong khi bên cờ Vua, người chơi có thể tìm được rất nhiều CSDL lớn, chất lượng cao (có thể bao gồm hàng triệu ván của các danh thủ) và các chương trình dùng với chúng cũng rất hay, mạnh, thì ngược lại, CSDL và chương trình cho cờ Tướng lại có số lượng rất ít ỏi và số ván cờ cũng thường rất nhỏ (chỉ đến cỡ hàng vạn).

Trong bài này, tôi sẽ điểm qua hai chương trình CSDL phổ biến của cờ Tướng hiện nay. Tất cả đều là chương trình dùng tiếng Anh (riêng chương trình XB cho phép dùng cả tiếng Việt) và miễn phí trên internet. Ngoài những chương trình này, còn có một số chương trình khác dùng với tiếng Hoa – do đó tôi không có khả năng đọc và tìm hiểu nên không bàn đến ở đây.

[b]I) CCHVIEW[/b]
Chương trình này và CSDL cờ đi kèm là của ông Peter Sung, người Canada (ông hiện là phó Chủ tịch hiệp hội cờ Tướng thành phố Toronto – Canada) viết và ban hành từ giữa những năm 1990. Có lẽ đây là chương CSDL cờ Tướng phổ biến đầu tiên.

Điểm mạnh của chương chính là kích cỡ và chất lượng CSDL của nó. Với phiên bản mới nhất, CSDL của nó có khoảng trên 13 nghìn ván cờ, một số lớn là ván chất lượng cao (của các kỳ sư). Theo như tôi tìm hiểu, từ khi ra đời đến nay, CSDL này vẫn là cái lớn nhất được phát hành phổ biến (và miễn phí) của cờ Tướng.

Nhược điểm của chương trình và CSDL này là kích thước khá lớn, chạy chậm và giao diện xấu. Đi sâu một chút vào chi tiết kỹ thuật: do viết bằng Visual Basic và dùng chuẩn mdb (của bộ MS Office) nên cả chương trình và CSDL khi chưa nén lớn hơn 120 MB (riêng CSDL đã là 110 MB), khi nén cũng còn trên 40 MB. Kích thước lớn của chương trình lẫn các CSDL làm cho việc phổ biến chúng trên Internet rất khó khăn.

Trước đây ông Peter Sung có cho download chương trình này nhưng không ở dạng chính thức (không có link trên trang web của tác giả) mà chỉ là dạng cửa sau – ai biết thì được. Lý do là bandwidth của ông ta không cho phép người ngoài download nhiều. Còn hiện nay thì đóng cửa hẳn. Peter Sung đã chuyển sang chuyên tâm vào sưu tầm ván cờ và phát hành trực tiếp ngay trên trang web của mình (cho người dùng xem trực tiếp online nhưng không hỗ trợ lấy về máy).

[img]xq270-0.jpg;center;Chương trình CchView[/img]

[b]II) XB (Xiangqi Database Browser)[/b]
Chương trình này lần đầu tiên được đưa ra vào năm 2002. Do tổ chức CSDL theo chuẩn riêng, thiết kế đặc biệt cho cờ nên kích thước các CSDL của nó khá nhỏ. Để chứa 16 nghìn ván cờ, nó chỉ cần cỡ 7 MB (nhỏ hơn CchView 15 lần). Do đó, chương trình và các CSDL của nó dễ download và phổ biến trên Internet hơn Cchview rất nhiều. Nó cũng thể hiện tốc độ vượt trội (khi thêm, bớt, sửa, hiện… các ván cờ) so với CchView. Hiện nay, bản thân ông Peter Sung không còn phát triển tiếp CchView nữa mà chỉ tập trung sưu tầm bổ xung cho CSDL của ông ta. Chính Peter Sung đã quay ra cổ vũ và góp phần phổ biến tiếp XB bằng cách cung cấp chương trình này trên trang web của mình.

[img]xq270-1.jpg;center;Chương trình XB đang hiện với giao diện tiếng Việt[/img]

Có nhiều CSDL khác nhau cho XB. Một CSDL là chọn lọc từ CSDL của Peter Sung (đã được chính tác giả cho phép). Nhiều CSDL khác lấy từ ClubXiangqi và các giải đấu danh tiếng trên thế giới.

[b]Một số điểm đặc sắc của XB:[/b]
Ngoài việc cho phép những thao tác CSDL bình thường như cho hiện danh sách các ván cờ, chọn xem kỹ từng ván, tìm kiếm theo nhiều tiêu chí v.v… XB có một số điểm đặc sắc rất riêng như dưới đây.

[b]Tạo một thống kê về bất kỳ một đấu thủ trong CSDL[/b]
Do đó ta có thể có ngay những thông tin tóm tắt cần thiết về khả năng và lối chơi của người đó. Điều này rất có ích cho việc sửa soạn trước khi bắt đầu một trận chiến. Chương trình sẽ tự động chỉ ngay ra những điểm đặc biệt của đối thủ, loại khai cuộc nào anh ta thường dùng, tỷ lệ thắng là bao nhiêu. Nó cũng chỉ ra các đấu thủ của anh ta mà bạn cần nghiên cứu kỹ. Một số thông tin được đưa ra dưới dạng biểu đồ trực quan.

Bạn có thể xem một ví dụ khá dài trình bầy trong bảng ở cuối bài, là một thống kê về kỳ thủ Hồ Vinh Hoa do XB tạo tự động dựa trên các ván đấu.

[b]Tiếng Việt[/b]
Phiên bản XB 2.0 cho phép dùng tiếng Việt hoàn toàn. Yêu cầu là bạn phải có Windows từ 2000, XP trở lên (và có cài font unicode). Bạn cần dùng phiên bản XB cho unicode. Bạn hãy download gói tiếng Việt (language pack) có tên là xbvie.lng và copy vào thư mục “language” của thư mục XB là xong.

Đối với người Việt nam, chức năng cho dùng Tiếng Việt có ích rất lớn. Theo kinh nghiệm của chúng tôi, nhiều người Việt (đặc biệt là nhiều bạn chơi cờ) không thật rành tiếng Anh nên thường không khai thác được hết các tính năng của các chương trình, thậm chí thường bỏ qua những chức năng rất hữu ích.

[b]CSDL thế cờ khai cuộc[/b]
Chức này này có từ phiên bản 2.0, cho người dùng khả năng nghiên cứu các ván cờ trong CSDL theo khai cuộc. XB tự động chia các ván cờ theo các kiểu khai cuộc khác nhau và thống kê tỷ lệ thắng – hòa – thua. Do đó người dùng có thể nhanh chóng lần theo các tên khai cuộc, các biến của chúng và dễ dàng tìm ra thông tin về tỷ lệ thắng/thua cùng các ván cờ người ta đã chơi theo các biến đó. Nghiên cứu các ván cờ theo khai cuộc kiểu này sẽ giúp người chơi có thêm hứng thú và ghi nhớ nhanh hơn.
[img]xq270-2.jpg;center;Nghiên cứu khai cuộc[/img]

Còn dưới đây là ví dụ về một thống kê được tạo ra một cách tự động bằng XB cho danh thủ Hu Ronghua (Hồ Vinh Hoa)