Ở Trung Quốc xưa kia có những người làm nghề kể chuyện rong. Họ đi khắp các thị thành, kể những tích truyện nổi tiếng như “Tam Quốc”, “Thủy hử”, “Tây du ký”… Hàng nghìn hàng vạn thị dân không biết chữ, không đọc được sách đã xúm đen xúm đỏ nghe họ kể không biết chán và cho họ những đồng tiền lẻ. Những người kể chuyện sống bằng nghề của mình.
Còn ở cờ Tướng, những tay cờ tài hoa vượt núi băng sông tìm người tỷ thí, biểu diễn tài nghệ của mình trước gần dân thiên hạ, được người đời gọi là những tay cờ giang hồ (chữ giang hồ nghĩa là sông hồ, chỉ sự phiêu bạt).
Trong lịch sử cờ Tướng ngót một nghìn năm qua, có biết bao tay cờ giang hồ nổi tiếng trong thiên hạ, đến nay tên tuổi vẫn còn lưu truyền khắp dân gian nhu Dương Kim Đình, Sách Vạn Niên, Tăng Triển Hồng. Chu Hán Văn, Chu Đức Dụ, Tăng ích Khiêm. Vương đạo Nhiên, Trương Cẩm Vinh, Hoàng Tùng Hiên, Chung Trân, Lương Triệu Phát, Phùng Kính Như, Lý Chí Hải… Tứ đó xuất hiện những danh hiệu được quần chúng hâm mộ cờ tấn phong như “Bát tỉnh kỳ vương”, “Hoa Nam tử đại thiên vương”, “Dương Châu tam kiệt”, “Việt Đông tam phượng”, “Đông Nam Á kỳ vương”… Những tay cờ giang hồ không phải chỉ giang hồ một đời mà nhiều khi kéo dài ba, bốn kế hệ, những “quát kiệt giang hồ” xuất chúng như cha con Chu Hoán Văn, Chu Đức Dụ hay dòng họ Tăng Triển Hồng, Tăng ích Khiêm… Thêm nữa, khi những tay cờ giang hồ lỗi lạc tiếng tăm được tôn vinh thì kỳ thủ trong thiên hạ nô nức kéo tới tôn làm sư phụ, trong số ấy thế nào cũng có một số đệ tử chân truyền, tạo ra những trường phái cờ Tướng khét tiếng trong một tỉnh hay trong một vùng. Nếu ta biết rằng một tỉnh của Trung Quốc dân số lên tới một trăm hay hơn trăm triệu người, thì mới thấy uy tín của họ lớn tới mức nào. Những trường phái này luôn tìm cách thách đố và tỷ thí với trướng phái kia, tạo ra những trận đối đầu nổi tiếng trong lịch sử mà không chỉ tên tuổi của các bậc đại cao thủ thêm lừng lẫy mà cả tên tuổi của các nhà bảo trợ, nhà tổ chức, địa điểm thi đấu cũng đi vào lịch sử. Những trận cờ giang hồ tuy quyết liệt và sôi động như thế nhưng lại mang nét văn hóa và nho nhã rất cao, người ta gọi đó là những bậc đại danh kỳ, đại quân tử, đấu trí chứ không đấu sức. Nó khác hẳn những cuộc đấu võ trên các “đả lôi đài” thường thấy thời xưa, các tay võ biền quật nhau chí tử để rồi thương tích đầy mình hoặc nuôi thù chuốc oán từ đời này sang đời kia. Ở cờ Tướng hoàn toàn ngược lại, những ván đánh nảy lửa không hề khoan nhượng trên bàn cờ chỉ khiến những người tỷ thí càng khâm phục, trọng nể nhau hơn và quan hệ với nhau càng lâu bền hơn.
Thưởng thức những nước cờ hay của đối thủ là một trong những cái thú nhất của làng cờ giang hồ. Đi nghìn dặm mới có được một ván hay. Những nước đi quỷ khốc thần sầu được tất cả các bên ghi chép lại cẩn thận, truyền cho nhau như một món quà quý. Sau mỗi trận tỷ thí cả người thắng lẫn kẻ thua thường kết bạn với nhau. Mối thâm giao như thế kéo dài suốt cả đời. Ai cũng muốn tìm đối thủ cao hơn mình để mà chơi, “anh hùng gặp anh hùng”? Thực ra trong làng cờ giang hồ không phải không có những tay cờ cay cú, lấy ăn thua làm mục đích, không phải không có những mối hận. Nhưng làng cờ giang hồ đích thực không chấp nhận chuyện đó, coi đó là những kẻ tiểu nhân. Nó xa lạ với những bậc cao nhân. Trong cờ Tướng chữ “quân tử” cũng rất quan trọng và có ý nghĩa rất sâu xa. Đất phát đạt nhất cho cờ Tướng giang hồ là ở Trung Quốc, trong đó nổi bật phải kể tới các tỉnh Quảng Đông, Giang Tô, Thượng Hải, Hà Bắc, Bắc Kinh, Triết Giang, Hồng Kông, Đài Loan, Áo Môn…
Khi đã có tiếng tăm và có được ít nhiều tiền bạc trong tay, các cao thủ giang hồ bắt đầu những chuyến chu du thiên hạ, họ tới các nước lân cận, có khi đi hàng năm không về. Về sau đi mãi thành quen, không đi không chịu được. Đi để đánh cờ, đi để giao hảo. Làng cờ giang hồ cứ thế phát triển rộng mãi ra. Trong số các nước họ hay đến và đến nhiều lần phải kế tới Philippin, Việt Nam, Malaysia, Singapore, Indonesia, Thái Lan, Úc… là những nới có đông đảo người chơi cờ và ở đó cộng đồng người Hoa cũng khá đông đúc. Nhật Bản và Hàn Quốc ít hơn vì ở đó có cờ Vây ngự trị.
Họ đi khắp các nước có cờ Tướng, mở những cuộc thách đấu với các kỳ thủ nước chủ nhà, có những trận tỷ thí long đời lở đất mà lịch sử hàng trăm năm vẫn còn ghi. Ngày xưa khi chưa có các giải cờ Tướng quốc tế, chưa có các Hiệp hội cờ Tướng quốc gia như bây giờ thì những cuộc tỷ thí như vậy chính là những trận đấu quốc tế danh giá nhất. Nhờ những trận tỷ thí tay đôi, tay tư của những bậc đai cao thủ giang hổ như thế mà môn cờ Tướng có tiếng vang như sóng cồn biển cả với biết bao huyền thoại, giai thoại kể mãi không hết từ đời này đến đời kia (xin xem thêm quyển “Cờ Tướng: Sự tích, Thú chơi, Giai thoại”).
Ngày nay việc đi lại giữa các nước thật dễ dàng và thông suốt, phương tiện giao thông thuận lợi, nhanh chóng, điều kiện lưu trú ăn ở cũng hơn rất nhiều so với xưa. Xưa kia những chuyến đi như thế thường rất vất vả: đi thuyền nhiều khi gặp bão tố hay cướp biển, đi bộ phải qua núi cao đèo vắng, nguy hiểm và bệnh tật luôn rình rập, đó là chưa kể giữa các nước Á châu hay xảy ra chiến tranh hay nội chiến liên miên cùng với những sự cấm đoán ngặt nghèo, giấy tờ khắt khe.
Tuy nhiên cũng đã có những tay cờ giang hồ danh tiếng quốc tế đã từng tới Việt Nam. Đến miền Nam có Chung Trân, Tăng Triển Hồng, Triệu Khôn, Lý Chí Hải, Lê Huệ Đông… Ở phía Bắc, nhất là các tỉnh vùng biên giới cũng từng có nhiều danh thủ Quảng Đông sang thi đấu, nhiều danh kỳ Hà Nội hay đáp tàu lên Lạng Sơn chơi.
Những tay cờ như thế khuấy đảo cả phong trào cờ của một quốc gia. Những trận đấu của họ được tuyên truyền quảng cáo rầm rộ khiến cho kẻ giàu đua nhau chung tiền chia thành nhóm, thành phe ủng hộ cho người “của mình”, kẻ ham cờ thì suốt đêm ngày chầu chực để thưởng thức, ráng nhớ, ráng ghi chép để “học lỏm” những tuyệt chiêu. Những tên tuổi giang hồ nhiều lúc trở thành thần thoại, đến nỗi có ai thắng họ được một ván thôi cũng đủ được tôn vinh cả một đời. Một số danh kỳ Việt Nam cũng đã có được cái vinh quang đó. Gặp nhau một lần lại hẹn năm sau sang đánh tiếp để “phục hận”, những pha gay cấn như thế kích thích làng cờ bản địa ghê gớm, khiến chỉ một năm sau thôi, kỳ nghệ của các bên đều tiến một bước dài. Đó chính là tác dụng tuyệt vời nhất của cờ Tướng giang hồ.
Vây nói cho cùng, đâu là điểm xuất phát, đâu là cốt lõi của cờ Tướng giang hồ? Ngày nay trong thể thao người ta chia ra làm hai dạng thể thao: thể thao quần chúng (phong trào) và thể thao thành tích cao (thể thao mũi nhọn). Cờ Tướng giang hồ chính là thể thao đỉnh cao trong cờ Tướng. Tất cả các tay cờ giang hồ không thể là những tay cờ tầm thường, xoàng xĩnh mà đều là bậc cao thủ, đúng hơn là những bậc đại cao thủ. Làng cờ giang hồ không cho phép tồn tại những tay cờ thuộc lớp “chiếu dưới”. Tất cả phải được thể hiện trên bàn cờ. Những loại “võ mồm” mau chóng bị gạt ra rìa, chỉ những tinh hoa, được sàng lọc khắc nghiệt mới tồn tại. Cơm áo sinh ra từ bàn cờ, tiền bạc, vinh quang cũng có được từ những ván cờ. Muốn thế, tài nghệ của họ phải được giới giang hồ và người hâm mộ công nhận, những ván cờ của họ phải trở thành tác phẩm nghệ thuật thật sự, thường là được đưa vào các “phổ” hay các “quyển”. Khi đấu họ chọn những cao thủ từ ngang tầm mình trở lên, thấp hơn họ có quyền từ chối, vì như thế dù thắng cũng làm sứt mẻ uy tín, tổn thương danh dự của họ.
Chính nhờ những ván cờ với những tuyệt chiêu như vậy mà thiên hạ và các nhà bảo trợ (thường là những thương gia giàu có, những Mạnh Thường Quân trong giới quý tộc…) hào hứng bỏ tiền đặt giải thưởng. Đánh càng hay, thắng càng nhiều thì số tiền thưởng càng tăng vọt.
Và chỉ khi có những khoản tiến rủng rỉnh trong túi họ mới có cơ may đi du ngoạn sang các nước khác, một mặt biểu diễn tài nghệ, gây thanh thế cho mình, đồng thời kiểm nghiệm những lý thuyết mới mà mình tự khám phá ra. Mặt khác thâu tóm thêm hàng loạt các bí quyết của các đối thủ ở các nước lân cận. Có điều đáng chú ý là các tay cờ giang hồ quốc tế thường chỉ đi một mình theo kiểu “đơn thương độc mã”, không mấy dắt theo bầu đàn thê tử, thậm chí cả các đệ tử ruột họ cũng ít cho theo. Thật ra ai cũng biết cờ là môn không bao giờ chơi đồng đội, cờ là thế giới riêng của từng cá nhân đơn lẻ, khác hẳn với các môn thể thao khác như bóng đá, bơi thuyền… Lý do thông thường họ hay đi một mình là để gọn nhẹ, thích thì ở, không hửng thú thì đi, thoắt ẩn thoắt hiện như thế hợp với bản tính giang hồ của họ hơn.
Nhưng không phải giang hồ chỉ có một loại đích thực đánh để lấy danh hay lấy tiếng một cách “hợp pháp” như vậy. Còn có loại thứ hai là các tay cờ giang hồ không trống giong cờ mở như trên, mà âm thầm hơn, nghĩa là chỉ chú trọng vào việc mưu sinh. Họ vừa đi du ngoạn vừa kiếm sống, tức là đánh sao cốt kiếm tiền. Làng cờ cũng vẫn chấp nhận họ, bởi vì như ta cũng là sòng phẳng, đường hoàng. Trình độ của họ rất cao, nhưng họ ít khi ra mặt mà cứ tẩm ngẩm tầm ngầm, nhưng khi đối thủ nhận ra được thì túi đã nhẵn mất rồi.
Tuy nhiên cái gì cũng có thêm mặt trái của nó. Đó là loại thứ ba gồm những tay cờ giang hồ giả danh. Mục đích của họ chỉ là trổ các mánh khóe nhằm “móc túi” thiên hạ. Thường họ dẫn theo một đám tiểu yêu hay lâu la, gọi là các đệ tử hay nôm na là đám “cò mồi”. Đám cò mồi có 2 nhiệm vụ: một là khuếch trương thanh thế của “sưu phụ” để khiêu khích kẻ hiếu danh hoặc che đậy tiếng tăm của sư phụ để kẻ ngây thơ sa bẫy. Thứ hai là giúp thầy trong trò cờ gian bạc lận, nhử đối phương vào tròng hay tính kế đánh tháo khi “sư phụ” bị đối thủ cho đại bại. Đã từng có lắm kẻ bị những đòn choáng váng, khuynh gia bại sản chỉ vì máu mê ăn thua với những tay cờ giang hồ gian giảo loại này.