Tiêu cực đã lan sang môn cờ tướng?

[b]I. Vất vả đường mưu sinh[/b]

Chỉ vào một căn hộ chung cư ở quận 10, Đại kiện tướng quốc tế Từ Hoàng Thông hồ hởi khoe: “Đây là căn nhà tôi mua được sau gần 7 năm dạy cờ ở Singapore”. Nhưng có được mái nhà cho bố mẹ, anh rất vất vả khi dạy cờ ở 3 trường tiểu học Henry Park Primary, trung học Nanyang Girl và trường nữ CHIJ. Để tranh thủ kiếm thêm tiền thuê nhà và chi tiêu tại Singapore, anh còn nhận dạy kèm tại nhà.

[img]xq203-0.jpg;right;Đại kiện tướng Từ Hoàng Thông và các học trò đoạt giải vô địch cờ các trường trung học quốc tế lần thứ 45 tại Singapore.[/img]Mỗi ngày, Thông ra khỏi nhà từ 13 giờ và hơn 22 giờ đêm mới trở về. Không có gì lạ khi đôi lúc học trò bắt gặp anh ngủ gà ngủ gật trên xe buýt vì tối nào anh cũng thức soạn bài và chơi cờ trên mạng tới 2 giờ sáng. Tuy có người em song sinh Từ Hoàng Thái cùng làm việc, nhưng anh vẫn không vơi nỗi nhớ nhà. “Tôi thèm một bữa cơm gia đình kinh khủng!

Công việc bận túi bụi nên hiếm khi hai anh em cùng ăn cơm với nhau”, Thông bộc bạch. Mỗi năm anh chỉ về thăm nhà khi kết hợp với những giải đấu quan trọng vì “môi trường làm việc nơi đây cạnh tranh gay gắt, năm rồi vì về nước tham gia giải nên tôi bị mất học trò (cười)”.

Cùng sang Singapore dạy cờ, HLV Nguyễn Tấn Tùng (quê ở Cần Thơ) không giấu được nỗi buồn: “Tôi dạy cờ cho 5 trường tư thục. Công việc hơi vất vả nhưng tôi muốn mình bận rộn để quên đi nỗi nhớ nhà”. “Chạy sô” nhiều nơi như vậy, HLV Tùng chọn xe đạp làm phương tiện đi lại để tiết kiệm và rèn luyện sức khỏe.

Thật không may chiếc xe của ông bị mất trộm, đành đi xe buýt. Nhớ ngày đầu qua Singapore, vốn tiếng Anh còm cõi lại đi đứng lóng ngóng, ông bị đánh rơi ví trong ấy có cả bằng HLV cờ. Thế là công việc đành gác lại nhưng thật may mắn khi vài ngày sau, cảnh sát gọi điện thoại cho ông đến nhận lại ví.

Có lần, phụ huynh đến xin phép cho con được về vì có việc, nhưng ông không hiểu nên báo cáo lại hiệu trưởng là cô bé không tuân thủ kỷ luật. Không lâu sau, cô bé ấy thi đấu rất thành công ở giải cờ học sinh. Từ đó, thầy Tùng vừa đi dạy, vừa cố gắng trau dồi thêm ngoại ngữ. Sau giờ làm việc, ông còn phải loay hoay với nồi niêu xoong chảo để chuẩn bị bữa ăn chiều.

Đến Mỹ không phải để kiếm tiền, nhưng muốn có đủ chi phí ăn học tại trường Independence Community College, tay vợt 5 lần vô địch quốc gia Trần Đức Quỳnh phải vất vả lao vào cuộc mưu sinh. Quỳnh kiêm luôn chân dọn dẹp vệ sinh nơi mình học tập.

Khi được hỏi anh có ngại khi để cho mọi người biết công việc làm thêm của mình nơi đất khách, Quỳnh khẳng định: “Đó chỉ là công việc tạm thời, nhưng nghề nào chẳng quý! Tôi muốn đi học bằng chính sức lao động của mình”. Để tiết kiệm chi phí tối đa, anh còn xin ở trọ nhà vợ chồng người Mỹ già neo đơn.

Những ngày hè, ngày nghỉ thay vì vui chơi, thong dong cùng bạn bè, Đức Quỳnh chọn đây là thời điểm chính để kiếm tiền đóng học phí cho cả năm học bằng việc dạy quần vợt cho trẻ em.

[b]II. Muốn góp chút gì cho quê hương[/b]

Dù ở Singapore kiếm tiền rất khá, nhưng anh em Từ Hoàng Thông, Từ Hoàng Thái vẫn muốn trở về quê nhà tiếp tục công việc huấn luyện cờ. Khi hỏi về những dự tính tương lai, Từ Hoàng Thông cho biết: “Tôi sẽ trở về nước thành lập công ty dạy cờ riêng. Đây là ước mơ từ lúc tôi mới qua đây. Ở Singapore, việc tổ chức dạy và học của họ rất bài bản, khoa học, tôi đang cố gắng học tập những mô hình ấy để áp dụng cho công ty của mình”.

Trong một lần trò chuyện với vợ chồng đại kiện tướng quốc tế Nguyễn Thị Thanh An và HLV Tống Thái Hùng, Hoàng Thông nhận ra họ cũng có ý tưởng mở trường.

[img]xq203-1.jpg;left;Trần Đức Quỳnh (bìa phải) và Kim Trang trong một giải đấu tại Mỹ.[/img]Thế là kế hoạch hợp tác để thành lập một công ty dạy cờ dành cho trẻ em Việt Nam ra đời. Nhưng làm được điều đó không đơn giản chút nào. Từ Hoàng Thông cho biết sẽ cố gắng chuẩn bị mọi thứ thật cẩn thận từ việc tiếp thị ở các trường học, mở các CLB cờ ở trường để học sinh rèn luyện và nâng cao trình độ đến việc gửi HLV đến tận nhà dạy cho học sinh.

Trong email vừa mới gửi về, Hoàng Thông khoe: “Khi biết tôi có ý định thành lập công ty dạy cờ, một tờ báo có uy tín ở trong nước đã liên hệ với tôi để hợp tác. Nếu được như thế thì tốt quá! Lúc đó, tôi sẽ có điều kiện tập trung vào chuyên môn mà không phải bận tâm đến những vấn đề khác”.

Cũng muốn sớm trở về nước nhưng vì 2 đứa con gái còn quá nhỏ, HLV Nguyễn Tấn Tùng cần tích cóp một ít tiền cho con ăn học. Đây cũng là cơ hội giúp ông tiếp cận với những kiến thức mới nhất về cờ vua để đem về cho quê hương Cần Thơ mà theo ông “nơi ấy còn thiệt thòi lắm, cần được quan tâm nhiều hơn”.

Cuối tháng này, Trần Đức Quỳnh lại sang Mỹ để tiếp tục học ngành Giáo dục thể chất ở Trường Independence Community College. Vì sao anh chọn ngành thể chất? Trần Đức Quỳnh cho biết: “Trường này dạy rất nhiều môn, nhưng tôi chọn ngành Giáo dục thể chất vì tôi từng là VĐV, lại có quá nhiều kỷ niệm với quần vợt. Tôi muốn mình mãi mãi gắn bó với thể thao”.

Cũng một thân một mình khăn gói sang Mỹ để học nghề HLV, tay vợt 17 lần vô địch quốc gia – Nguyễn Thị Kim Trang thổ lộ: “Có những đêm dài tôi không tài nào chợp mắt được khi nhớ đến mẹ già thân yêu đang sống hiu quạnh nơi quê nhà. Thế nhưng, vì đeo đuổi theo ước mơ nên tôi phải cố gắng nén lòng…”.

Kim Trang từng rời bang Florida để đến bang California, vì không thể theo nổi mức học phí quá cao. Chị phải tự xoay xở tất cả bằng khoản tiền dạy thêm ít ỏi “có những lúc kiệt sức và tủi thân tưởng không thể nào tiếp tục, nhưng Trang đã có gắng vượt qua”.

Bù lại, Kim Trang được học rất nhiều thứ, từ chuyên môn, tâm lý, đến xã hội, kinh tế… để sau này có thể trở thành một HLV nhà nghề. Chính điều đó đã tiếp thêm cho chị nghị lực tiếp tục rong ruổi trên những nẻo đường “tầm sư học đạo” nơi xứ người.

[b]E. PHÁO ĐẦU ĐỐI VỚI UYÊN ƯƠNG PHÁO[/b]

[FEN]r1eakaeh1/1c7/2h4cr/p1p1p3p/6p2/9/P1P1P1P1P/1CH1C1H2/9/R1EAKAER1 w – – – 1[/FEN]Kiểu chơi này mới xuất hiện vào những thập kỷ 40, 50, đầu tiên là những tay cờ giang hồ bày ra. Đặc điểm của Uyên Ương Pháo là khi đối phương chơi trực Xe (X1-2) thì họ không ra Xe giữ Pháo (X9-8) mà lại lên Xe (X9.2) để sau đó dùng Pháo cánh mặt lui về (P2/1) chuyển sang cánh trái đánh đuổi Xe đối phương. Kiểu chơi này khiến cho bên đi tiên không quen sẽ lúng túng, bị đối phương phản đòn giành tiên thủ. Các tay cờ từ nhiều năm qua vẫn quen gọi đây là “trận Tây Tạng”, không rõ ai đặt tên như vậy và ý nghĩa thế nào. Hiện nay trong giới giang hồ vẫn còn sử dụng nhưng tại các giải chính thức thì ít thấy xuất hiện. Xem hình.

Sau đây xin giới thiệu một số phương án quan trọng để các bạn có dịp làm quen với thế trận này.

[b]Biến 1:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu đối với uyên ương Pháo – Biến 1
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9.2 4. M8.7
DIAG{ #4 BLUE }
/*Trắng còn ba khả năng khác:
*Một là 4. P8-6 M8.7 5. M8.7 T3.5 6. B7.1 M7.6 7. X9-8 P2-1 8. X2.6 S4.5 9. X2-4 X1-4 10. S6.5 M6.7 11. P6.2 M7.5 12. T7.5 P8-6 13. M3.4 X9-8, cân bằng.
*Hai là 4. P8.2 B9.1 5. M8.7 P2/1 6. P8-7 M8.7 7. X2.6 B3.1 8. P7-5 T7.5 9. X2-3 P8/2. 10. X9-8 X1-2 11. X3-2 P2.5 12. S4.5 P8-7, Đen đe dọa trục lộ 7.
*Ba là 4. M8.9 P2/1. 5. X2.6 T7.5 6. X9.1 P2-8 7. X2-3 X1.1 8. P5-4 X1-6 9. P4.4 Ps-7 10. P8-4 M8.7 11. X3.1 X8.2 12. P4-6 P7-8 13. P6.5 X6-8 14. X9-4 Ps-1 15. P6.1, Trắng ưu.*/
4. … P2/1
5. X2.6 P2-7 6. B5.1 S4.5
7. M3.5 M8.7 8. B5.1 B5.1
9. P8.5 T3.5 10. M5.6 X1-3
11. X9-8 B3.1 12. X2-7 M7.6
13. M7.5 M6.5 14. M6/5 X3-2
15. X7.1 P8-3 16. P8-5 T7.5
}END[/game]
[b]+-[/b]

[b]Biến 2:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu đối với uyên ương Pháo – Biến 2
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 P2/1
3. B7.1
DIAG{ #3 BLUE }
/*Trắng cũng thường chơi 3. X1-2 X9.2 4. X2.4 T7.5 5. B9.1 P2-8 6. X2-8 X1.1 7. M8.9 X1-4 8. S5.5 B7.1 9. X8-4 Pt-6 10. M9.8 P8-8 11. X4-2 M8.7 12. M8.9 M7.6 13. M9.7 Pt-3 14. P5.4 P6-5 15. P8-5 X4.4, Trắng hơi ưu.*/
3. … P2-7 4. M8.9 X1-2
5. X9-8 T7.5 6. B3.1 S6.5
7. P8-7 X2.9 8. M9/8 B9.1
9. M3.4 M8.9 10. P7.4 X9-6
11. X1-2 X6.5 12. X2.7 X6-3
/*Ván Trần Kỳ – Thẩm Chí Diệc đổi lại: 12…X6/3. 13. X2.1 P7.4 14. P5-7 M3/2 15. T7.5 P7.1 16. B9.1 X6.2 17. X2/1 M9.8 18. S6.5 P7-8? 19. X2-5, Trắng ưu do Đen saí lầm. Sau đó Trắng thắng cờ tàn ở nước 45.*/
13. P7-3 X3.4 14. M8.9 T5/7
15. P3.3 X3/2 16. X2-1 P7.8
17. P3/9 X3-5 18. S6.5 X5-1
19. X1.2 S5/6 20. X1/4 }END[/game]
[b]+-[/b]

[b]Biến 3:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu đối với uyên ương Pháo – Biến 3
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 B3.1
3. X1-2 X9.2 4. M8.7
DIAG{ #4 BLUE }
/*Trắng còn ba khả năng khác:
*Một là 4. M8.9 P2/1 5. X2.4 T7.5 6. X9.1 B7.1 7. X9-4 P2-8 8. X2-4 Ps-6 9. Xt-2 P8-6 10. X4-2 M8.7 11. B9.1 M7.8, Đen có thế công.
*Hai là 4. P8-6 X1-2 5. M8.9 P2-1 6. X2.4 M8.7 7. B9.1 B7.1 8. X9.1 S4.5 9. X9-7 P1/1 10. B7.1 B3.1 11. X7.3 P1-3 12. X7-8 X2-1 13. S6.5 T3.5 14. X8.4 X1-3 15. M9.8 M7.6 16. X2-4 M6/4 17. T7.9 P8-7, Đen có thế phản công.
*Ba là 4. P8.2 B9.1 5. M8.7 P2/1 6. P8-9 X1-2 7. X9-8 T7.5 8. B3.1 P2-8 9. X8.9 P8.8 10. X8/8 P8/6 11. B5.1 X9/1 12. M7.5 X9-6 13. B5.1 B5.1 14. P5.3 S6.5, cân bằng.*/
4. … P2/1
5. X2.4 T7.5
6. X9.1 B7.1
/*Nếu Đen đi 6… P2-8 7. X2-8 X1.1 8. B5.1 X1-8 9. B5.1 B5.1 10. M7.5 X6.5 11. B7.1 X8/1 12. B3.1 X6-4 13. P5.3 P8-5 14. P5.3 S6.5 15. P8-5 M8.6 16. X9-4 M5.5 17. X8.2, Trắng ưu.*/
7. X9-6 P2-7 8. X2-6 X1-2
9. P8.2 M8.7 10. Xs-4 M7.8
11. T3.1 M8.7 12. P5-6 P8-6
13. X4.5 X9-8 14. T1.3 S4.5
15. B7.1 P7.4 16. T7.5 B3.1
}END[/game]
[b]-+[/b]

[b]Biến 4:[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Pháo đầu đối với uyên ương Pháo – Biến 4
RED Trắng
BLACK Đen
START{
1. P2-5 M2.3 2. M2.3 B3.1
3. M8.9 T7.5 4. P8-6
DIAG{ #4 BLUE }
/*Nếu Trắng đi 4. X9.1 X1.1 5. X1-2 X9.2 6. X9-5 X1-5 7. P6-7 X6.3 8. B9.1 M8.6 9. X2.4 P8-7 10. X6.7 P7/1 11. X612. M3.4 12. S6.5 P7.5 13. T3.1 S6.5 14. B7.1 X9-8 15. X2-8 M4.5 16. P5-4 M5.7 17. P7-3 X6.2, Đen có thế phản công.*/
4. … P2/1
5. X9-8 P2-7
6. X8.4
/*Trắng nên chơi 6. B3.1 X1.1 7. B9.1 X1-4 8. S4.5 M8.6 9. X8.4 X9.1 10. X8-4 P7/1 11. P5-4 X4-2 12. T3.5 B7.1 13. X1-2 P8-7 14. X4.3, Trắng vẫn còn chủ động.*/
6. … X1.1
7. B9.1 X9.2 8. P6.2 B9.1
9. P6-2 P8-6 10. X1-2 B7.1
11. P2.4 P7/1 12. B5.1 P6-8
13. X8.3 X1-6 14. M9.8 M3.4
15. X8.1 X6-2 16. P5.4 S6.5
}END[/game]
[b]-+[/b]

Cách ghi biên bản

Khi tiến hành ván cờ, mỗi đấu thủ phải tự ghi biên bản. Xưa kia người ta giao cho trọng tài bàn làm đièu này, nhưng từ hơn 10 năm qua, cờ Tướng cũng học tập bên cờ Vua buộc đấu thủ phải trực tiếp ghi lấy. Nếu không ghi sẽ bị loại khỏi giải. Do đó việc đào tạo kỳ thủ cờ Tướng ngay từ khi mới học cách chơi phải quan tâm dạy cách ghi biên bản. Muốn ghi được biên bản cần nắm các qui ước sau đây:

[b]1. Qui ước về cách gọi các nước di chuyển quân[/b]

Phần trước đã có nêu: tuỳ mỗi loại quân có cách đi khác nhau nhưng tựu trung có ba dạng.

[b]a. Tấn[/b]

Tấn (hay tiến) là di chuyển quân ra phía trước. Mọi quân cờ đều thực hiện được nước tấn theo kiểu riêng của mình. Như quân Xe tấn 5 có nghĩa là nó tấn lên 5 giao điểm trước mặt, không tính vị trí nó đang đứng. Nói rõ hơn, quân Xe ở lộ 2, tại vị trí tuyến đáy của nó, nếu Xe tấn 4 tức là tấn lên hà, nếu Xe tấn 6 tức là lên ngay hàng tuyến Tốt của đối phương, còn tấn 5 tức là nó đứng bên hà của đối phương. Trong thuật ngữ cờ, nếu Xe đứng bên hà của nó thì gọi là “Xe tuần hà”, còn sang hà của đối phương thì gọi là “Xe kỵ hà”, nếu xuống ngang hàng tuyến Tốt thì gọi là “Xe quá hà”.

Trường hợp quân Pháo tấn lên thì cũng giống như Xe, cứ đếm số giao điểm trước mặt nó (không kể vị trí nó đang đứng) đến vị trí mới, có mấy giao điểm là nó tấn lên mấy bước.

Nhưng quân Sĩ, Tượng và Mã thì có cách đi khác Xe, Pháo nên không đếm số giao điểm được mà phải căn cứ số thứ tự của đường dọc mà nó mới đến để biết nó tấn lên đâu. Chẳng hạn quân Mã trắng ở vị trí ban đầu trên lộ 2, nếu tấn lên, bắt buộc nó phải nhảy sang lộ 1 hoặc lộ 2 hoặc 4 (nếu không có Tượng 3 cản). Còn quân Tượng 3 cũng vậy, nếu tấn lên, nó có thể lên lộ 1 hay còn gọi là lên biên, hoặc là nó lên lộ 5 hay cũng gọi là lên đầu. Sĩ ở lộ 4 hoặc lộ 6 nếu tấn lên thì chỉ lên lộ 5 tức là lên giữa cung.

[b]b. Thoái[/b]

Thoái hay thụt lui là đưa quân trở lại, hướng về phái trận địa của mình. Tất cả mọi loại quân đều có thể thụt lùi trừ các quân Tốt. Cách thoái như thế nào, vị trí ra sao, hoàn toàn giống như lúc tấn.

[b]c. Bình[/b]

Bình là đi ngang. Có thể đi ngang qua cánh phải hoặc cánh trái. Có bốn loại quân là Tướng, Xe, Pháo và Tốt có thể thực hiện nước bình, còn Mã, Tượng và Sĩ có cách đi đặc biệt nên không có nước đi ngang.

Khi đi ngang thì các quân Tướng, Xe, Pháo và Tốt thay đổi chỗ đứng từ đường dọc này sang đường dọc khác nên người ta không thể đếm giao điểm mà ghi số thứ tự của đường dọc là xác định được. Chẳng hạn Xe lộ 2 đang ở vị trí tuần hà di chuyển sang lộ 7, tức Xe 2 bình 7 thì nó vẫn tuần hà nhưng di chuyển sang trục lộ 7.

Quân Tướng và Tốt chỉ đi từng bước một nên nếu có bình thì chỉ đi sang trục lộ kế cận thôi, nhất là Tướng không được ra khỏi cung nên nước đi ngang càng hạn chế.

[b]2. Khi ghi biên bản thì dùng ký hiệu để ghi cho nhanh[/b]

Tất nhiên đấu thủ nào muốn ghi đầy đủ, không dùng ký hiệu cũng được vì luật chơi không cấm việc này.

Phần trước chúng ta đã biết những chữ viết tắt để chỉ tên các quân cờ, đã học ký hiệu di chuyển quân, gồm tấn, thoái và bình. Và để xác định quân cờ, chúng ta biết gọi tên theo vị trí đứng của nó. Đã nắm được những điều trên thì có thể ghi được những nước đi của cả hai bên, đó là ghi biên bản ván đấu.

Khi ghi nhớ cần mỗi nước phải được thể hiện bằng bốn ký hiệu: trước tiên là ký hiệu quân cờ, như X (Xe), B (Binh), M (Mã)…, thứ hai là vị trí nó đứng (tên đường dọc), thứ ba là ký hiệu di chuyển: (.) tấn, (/) thoái, (-) bình, thứ tư là vị trí quân cờ mới đến.

Thí dụ trận đấu giữa hai đấu thủ, nước thứ nhất trắng đi Pháo 2 bình 5; đen đi Mã 8 tấn 7; nước thứ hai trắng đi Mã 2 tấn 3, đen đi tiếp Xe 9 bình 8; nước thứ ba trắng đi Xe 1 bình 2, đen đáp lại Tốt 7 tấn 1… Ta ghi biên bản với các ký hiệu ngắn gọn như sau:

1) P2-5 M8.7 2) M2.3 X9-8 3)X1-2 B7.1

Trường hợp có các quân cờ cùng loại cùng đứng chung một đường dọc thì ta ghi phân biệt bằng chữ viết tắt: trước (t), sau (s) hoặc giữa (g) và nếu ghi thêm chi tiết này thì không cần ghi vị trí đứng ban đầu cũng được.

[b]3. Cách chỉ định vị trí các quân trong một thế cờ không cần vẽ hình bàn cờ[/b]

Khi thi đấu, ván cờ hoãn đấu, nhất thiết phải ghi biên bản chỉ định vị trí các quân lúc hoãn đấu. Người ta qui ước cách ghi như sau.

Ví dụ xem thế cờ dưới:

[img]xq83-0.gif;center;[/img]

Trước hết ghi vị trí Tướng, Sĩ, Tượng, rồi đến Xe, Pháo, Mã và Tốt của bên trắng ở hàng trên, của bên đen ở hàng dưới. Theo thứ tự như vậy nhưng thế cờ không có quân nào thì bỏ qua quân đó. Sau cùng cần ghi rõ tổng số quân cờ của mỗi bên. Như thế cờ trên ta ghi:

Bên trắng: Tg5, S5, T5, T7, P5+6, M7+4, B4+6 (8 con)

Bên đen: Tg5, S5, T5, T7, P4+2 (5 con)

Như vậy hàng tuyến đáy làm chuẩn không ghi gì, bắt đầu tuyến áp đáy +1, tuyến Pháo +2, hàng tuyến Tốt +3, cứ như thế đếm lên để chỉ rõ hàng ngang nào. Cách ghi này có thể dùng cho dạy học, khi cho học sinh các thế cờ về nhà để giải, chỉ cần cho toạ độ như vậy cũng được, khỏi phải vẽ hình bàn cờ thêm cho mất thì giờ.