Tháng: Tháng 1 2006

[img]xq18-4.jpg;center;Trận Vũ Quân – Lưu Điện Trung (Liu DianZhong), ảnh Peter Sung[/img]Có thể coi Zhao Guo Rong là cái nhìn và quan điểm của trường phái cờ Trung Quốc – trung tâm cờ Tướng mạnh nhất hiện nay. Trong khi đó, Đặng Kỳ Ái và Bùi Khắc Hưởng lại là cái nhìn và quan điểm từ phía VN – đối trọng cờ tướng gần như duy nhất trên Thế giới với Trung Quốc. Đọc và so sánh hai bài viết này sẽ giúp chúng ta hiểu và có cái nhìn toàn diện hơn về các đấu thủ và trận đấu đó.

[topic id=323]Nguyễn Vũ Quân: Thử thách tại giải Vô địch Thế giới 2005[/topic]

Dưới đây là nguyên văn bài viết của tác giả:

[b]Lưu Điện Trung (Liu Dian Zhong) tiên thắng Nguyễn Vũ Quân[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME LIU DianZhong(W)Nguyen Vu Quan
RED LIU DianZhong
BLACK NGUYEN Vu Quan
DATE 08-03-2005
RESULT 1-0
PLACE Paris France
EVENT World Xiangqi Championships; 2005
ROUND MR6T01
START{
1. P2-5 M8.7 2. M2.3 B7.1
3. X1-2 X9-8 4. X2.6 M2.3
5. B7.1 P8-9 6. X2-3 P9/1
7. M8.7 S4.5 8. P8-9
DIAG{ #8 BLUE }
/*Trong các kiểu khai cuộc của Trắng thì đặt Pháo ở cột 5 và 9 là các phương án được ưa dùng đối với các kỳ thủ thiên về lối chơi tấn công. Đại sư Lưu Điện Trung đã làm một số nghiên cứu trước trận đấu và quyết định chọn khai cuộc này. Ông mong muốn đạt được một kết quả tốt hơn bằng cách khiêu kích đối thủ trong cuộc đọ tài ác liệt này.*/
8. … X1-2
9. X9-8 P9-7 10. X3-4 M7.8
11. X4.2
/*Trắng có vài lựa chọn ở đây. Các nước đi [b]X8.6, P9.4[/b] và [b]P5.4[/b] đều có thể chơi được.*/
11… P7.5
/*Một phương án khác là [b]11. X4.2 P2/1 12. X4/3 T3.5 13. X8.7 M8.7 14. X4/2 P7.1[/b]*/
12. T3.1 P2.4
13. B5.1 P7-3
/*Một phương án khác của Đen là [b]13… B7.1[/b], sau đó [b]14. T1.3 P7-3 15. B5.1 B5.1 16. M7.5 X8.3 17. M5.6 X8-4 18. M6/7 X4.3[/b] cân bằng.*/
14. P9.4
/*Nước bình thường của Trắng là [b]M3.4[/b]. [i]”Đối thủ của tôi đi tương đối nhanh trong giai đoạn khai cuộc và tôi cho rằng anh ta đã luyện ở nhà các biến của khai cuộc này. Do đó tôi quyết định đi chệch hướng làm anh ta lúng túng với nước đi lạ này”[/i]. Đại sư Lưu Điện Trung đã giải thích như vậy sau trận đấu.*/
14. … B3.1
/*Dĩ nhiên không phải là nước [b]M3.1[/b] do Trắng đi [b]15. P5.4 T3.5 16. P5-9[/b] ăn hơn quân Tốt quan trọng (Tốt đầu).*/
15. P9.3 X2-1 16. X8.3 P3.3
17. S6.5 P3/4 18. M7.5 X1.3!
/*Tiến Xe bảo vệ Tốt đầu, nước đi hay!*/
19. B5.1 B5.1 20. P5.3 T3.5
/*Nếu đi khác [b]X1-5[/b] sẽ kém hơn do [b]21. P5-2 X8.4 22. M3.4[/b] mất một Xe.*/
21. M5.7
/*Nước đi đơn giản và hiệu quả. Nếu Trắng đi khác [b]21. M5.4 X8.2 22. X8-6 P3-5 23. X6-5 P5-2[/b] thì đến đây Trắng không dễ gì thắng được ván cờ này.*/
21. … B3.1 22. M3.4 X8.3
/*Nước 22 của Đen là sai lầm dẫn đến thua cờ. Nước đi đúng là [b]B7.1[/b] và có hai khả năng như sau:
a) [b]23. M4.6 X1-4 24. M6.8 M8.6 25. M8.7 Tg5-4[/b] Trắng mất cơ hội tấn công tiếp trong khi Đen có cơ hội hơn với nước đi [b]M6.4[/b] hoặc [b]M6.5[/b].
b) [b]23. T1.3 M8.6 24. X4/4 X1-3 25. X8-4 T7.9[/b] và Đen có một chút ưu thế.*/
23. M4.2
/*Ăn không một quân. Tuy nhiên nếu dùng Pháo ăn quân Mã này ([b]P5-2[/b]) sẽ tạo cơ hội cho Đen ăn lại một quân [b]B7.1 T1.3 X8.1[/b] và có thể dẫn đến hòa cờ.*/
23. … X1-5
/*Phương án khác [b]B7.1[/b] cũng không cứu được vì ván cờ có thể diễn biến như sau: [b]24. X8-4 X1-5 25. M2.4 B7.1 26. Xs/1 B7.1 27. Xs.1 X5.1 28. M4.3[/b] Trắng thắng.*/
24. P5-9 X5.1
25. P9.4 M3.2 26. X4/4 X8.1
/*Nếu Đen đi [b]X8-1, P9-8, X1-3[/b] còn chống đỡ thêm được dù kém hơn một quân.*/
27. X4-7 S5.4 28. X7.5 Tg5.1
29. X7-4 }END[/game]
Đến đây Đen đầu hàng vì không thể làm gì hơn chống lại các nước [b]P9/4[/b] hoặc [b]X8-4[/b] của Trắng.

[b]Chú thích của Bạn cờ:[/b]
*Nguyên văn bài phân tích trên được đăng bằng tiếng Trung, ông Felix Tan (phó chủ tịch liên đoàn cờ châu Á) dịch ra tiếng Anh và chúng tôi (Bạn cờ) dịch lại sang Tiếng Việt.
*Các bạn có thể download toàn bộ các ván cờ của Giải vô địch thế giới lần thứ 9 tại phần download

Quá trình diễn ra ván cờ là những làn sóng tấn công liên tục từ cả hai bên (ngay cả sự phòng thủ cũng vẫn được coi là mang tính tấn công tiềm ẩn), là hàng loạt các “đòn phép” được cả hai bên trình diễn ngay từ lúc khai cuộc cho tới giây phút cuối của ván cờ.

Mỗi một một đòn phép như thế bao giở cũng tạo ra những trình huống đỉnh điểm của nó. Người thắng cờ là người vượt qua được những thời khắc đỉnh điểm như thế. Lấy ví dụ một bên đang dồn quân vào khu vực “cửu cung” để bắt Tướng, một bên đang ra sức chống đỡ, cả hai bên đều tính toán rất căng thẳng. Chưa thể nói bên nào hơn bên nào, bởi nếu chỉ cần bên tấn công tính sót một nước là thế công vỡ tan tành ngay, hay bên phòng thủ mà đỡ sai một nước là thua lập tức. Những tình thế buộc cả hai bên phải dốc sức, tính toán chính xác, tính trước được nhiều nước nhằm phá vỡ thế cân bằng, chính là lúc tình hình trên bàn cờ rối ren nhất.

Khi đó mỗi kỳ thủ cần phải tuân thủ theo những nguyên tắc cơ bản sau đây:
*Tập trung toàn tâm toàn ý vào tình thế cụ thể, vận dụng tất cả những kiến thức mình đã học được nhằm tìm cho được giải pháp tối ưu trong tình thế đó. Không để bất cứ điều gì làm ảnh hưởng tới sự tập trung của mình, dồn hết sức cho việc tính càng sâu càng tốt các thế biến tiếp theo.
( hình sự tập trung này sẽ giúp cho bạn sử dụng được những “bảo bối” mà mình đã tích lũy, đã học để vận dụng vào tình huống cụ thể. Sự thiếu tập trung nhiều khi làm bạn quên mất những khả năng sẵn có của mình, lắm khi để thua cờ rồi mới sực nhớ ra “thế cờ này mình đã học rồi sao lại để thua nhỉ”? Khi gặp những tình thế như vậy tuyệt đối không trông đợi hay nghe ngóng sự “mách nước”, chỉ trỏ từ bên ngoài, bởi vì như thế sẽ tạo ra sự ỷ lại, mất tập trung.
*Khi tập trung tìm ra được phương án mà mình cho là tốt, là chuẩn xác rồi thì bạn khoan đi ngay, phải bình tĩnh kiểm nghiệm lại. Bởi đó là phương án đó mới chỉ là “hay” đối với chủ quan của mình, biết đâu đối phương còn có những phương án hay hơn. Chớ nên hấp tấp vội vàng mà cầm quân kẻo “bút sa gà chết”. Hãy thư giãn một chút xíu như hít thở vài hơi dài hoặc uống một ngụm nước cho tỉnh táo, hoặc đứng lên đi vài bước cho bớt căng thẳng (khi quá căng thẳng người ta có thể dự định đi quân này nhưng lại thò tay vào cầm quân khác để đi!) kiểm nghiệm lại cho chắc chắn rồi mới “hạ thủ”.

Trong ván đấu quyết định cực kỳ gay go giữa Karpov và Korchnoi để tranh ngôi vô địch thế giới tại Philippin, vào nước đi quyết định, Karpov kể lại: “Đã đi được 40 nước, Korchnoi sắp hết giờ, tôi thì còn 5 phút nữa, đòn tấn công quyết định của tôi đã hình thành. Tôi tự nhủ mình chớ có vội vã thế thắng đã xuất hiện, đừng bỏ lỡ thời cơ. Lúc đó tôi bèn đứng dậy, thong thả đi tới bên bảng cờ treo lớn, bình tĩnh kiểm tra lại thế trận trên bàn cờ này một lần nữa rồi mới quay về bàn mình và đi nước quyết định, nước thứ 41, một cách dứt khoát. Sau nước đi này, Korchnoi đã phải công nhận thua cờ!”

Khi đã vượt qua được một thời điểm gay cấn thì chớ có tâm trạng thoả mãn hay quá tự tin mà phải biết rằng thời điểm rối ren tiếp theo sẽ tới ngay bây giờ, phải chuẩn bị tinh thần và sức lực đầy đủ cho trận công kích mới do chính mình tạo ra bởi trong cờ muốn thắng thì luôn phải “kiên quyết không ngừng thế tấn công” kiên quyết bằng mọi giá phải gây áp lực lên đối phương, đẩy đối phương vào thế bị động và chống đỡ liên tục.

Tuy nhiên cũng có trường hợp bạn bị đối phương lật cờ phản công lại và đẩy bạn vào tình thế nguy hiểm. Lúc này mà bạn giao động hay hấp tấp đối phó là “chết” ngay. Phần lớn những ván thua là rơi vào tình trạng này. Bí quyến lớn nhất để thoát khỏi tình cảnh này là bạn phải tỏ ra rất “lỳ”, bởi vì dù có ưu thế như thế nào chăng nữa, đối phương vẫn còn chút ít sơ hở, tức là vẫn có “gót chân A sin”, nhưng vào lúc ấy do hoảng hốt trước thế thượng phong rõ rệt của đối phương mà bạn chưa kịp nhìn ra. Thế thì phải có đủ thời gian, phải có sự bình tĩnh để dần dà khám phá ra chỗ sơ hở của đối phương nhằm “mở đường máu” phá vây cho mình.

Lúc ấy chớ có tiếc thời gian, thời gian trôi qua không mất đi mà đang giúp đỡ bạn đấy. Thông thường nêu bạn phá vây thành công thì đối phương sẽ rơi ngay vào tình trạng khủng hoảng tâm lý, hoặc bị choáng, bị sốc trước cú hỏng ăn, như thế bạn sẽ lập tức lấy lại được tinh thần và phong độ của mình để tiếp tục ván cờ một cách lành mạnh và nhiều cơ may dẫn tới thắng lợi.

Cũng có nhiều khi quân của cả hai bên rơi vào thế bí rị (đó chính là một tình thế rối ren khó xử), ai sẽ là người phá vỡ thế rối ren này đây. Lúc này ai nôn nóng là người sẽ dễ nhận thất bại trước. Vì cờ kẹt cứng không đồng nghĩa với không có lối ra. Ta phải cố gắng chờ cho đối phương phạm sai lầm, đối phương mà nóng ruột muốn giải tỏa ngay tình trạng này thì thế nào cũng có sơ suất, lúc đó ta sẽ tận dụng ngay. Chẳng phải trong cờ có câu “cớ bí dí Tốt”, dĩ nhiên dí Tốt chẳng phải là nước mạnh, tuy nhiên nó là nước vô thưởng vô phạt nhất để có thể ung dung chờ cho tới khi đối phương phạm sai lầm.

Phải cảnh giác trước những nước “ngon ăn”. Đó có thể là một nước ngớ ngẩn đáng ăn nhưng cũng rất có thể là một đòn thí quân rất tinh vi của đối phương. Trong cớ có câu “dụ nhi lợi chi”, tức là lấy cái lợi mà dẫn dụ người ta. Lúc đó phải đặt ngay giả thiết “ăn rồi thì điều gì sẽ xảy ra”, tốt nhất là đặt địa vị của mình vào bên đối phương mà tính thì sẽ sáng rõ ra ngay! Thậm chí còn có thể “tương kế tựu kế” ăn luôn quân đối phương nhử mình nhưng vẫn có một phương án hay hơn để trị lại đòn đang giăng ra của đối phương khiến đối phương “mất cả chì lẫn chài”. Thế mới gọi là cao thủ!

*Ngày nay trong thi đấu còn có một loạt “thể thức phụ” nữa như ghi biên bản, tính giờ theo các quy ước bằng đồng hồ, được phép hòa cờ nếu 50 nước (ở cờ Vua) hay 60 nước đi (ở cờ Tướng) nếu không có nước bắt quân… đòi hỏi mỗi đối thủ phải lưu ý đến các trường hợp này để khỏi bị thiệt thòi về kết quả ván đấu. Ví dụ khi còn dưới 5 phút bạn có quyền bỏ ghi biên bản, khi đó bạn sẽ đi nhanh hơn rất nhiều. Vậy bạn phải kịp xem đồng hồ bên mình còn ít hơn 5 phút chưa để báo cho trọng tài. Bạn cũng phải thỉnh thoảng xem đồng hồ để biết còn bao nhiêu thời gian nữa là bên mình hay bên đối phương “rụng cờ” do hết giờ để có những quyết sách kịp thời, tránh thua do hết giờ một cách oan uổng! Hoặc bạn có thể cứu ván thua của mình bằng cách chỉ ra một cách chính xác cho trọng tài rằng đã qua 50 hay 60 nước đi mà không có quân nào bị bắt để chia đều nửa điểm quý giá với đối phương.

Còn có nhiều cách chơi thú vị như:
1 – Đấu cờ đồng loạt. Một đấu thủ có thể chơi cùng lúc trên nhiều bàn cờ với nhiều người.
[img]xq337-0.jpg;center;Đấu cờ đồng loạt (ảnh Peter Sung)[/img]
2 – Chơi cờ không nhìn bàn (còn gọi là cờ mù hay cờ tưởng). Những người chơi cờ giỏi có thể chơi cờ với nhau mà không cần bàn. Ngày xưa có những tiều phu (người đốn gỗ) hay ngư ông (người đánh cá) vừa gánh củi trên rừng xuống hay ngồi dưới thuyền đánh cá vừa chơi cờ bằng miệng với nhau một cách say sưa. Ngày nay cờ tưởng chia làm hai loại: một loại dành cho những người khiếm thị (mù loà), một loại là người sáng mắt đánh với nhau mà không nhìn bàn, ngoài ra còn có người mù mắt đánh với người sáng mắt và một người bịt mắt đánh với nhiều người sáng mắt.
3 – Chơi cờ chấp: tức là chơi có chấp quân. Đây cũng là một dạng chơi cá độ, thường là cá độ ăn tiền.

Trong cờ tướng còn có:
4 – Giải cờ thế: có những người bày sẵn thế có trên các bàn cờ ở ven đường, trong công viên hay ở các dịp lễ hội, dịp Tết. Ai giải được (phá được thế) thì được tiền, không giải được thì mất tiền.
5 – Đánh cờ bỏi: Trên một sân đất rộng có vẽ hình bàn cờ, các quân cờ được vẽ to trên những tấm bảng gỗ có chân cắm tại các vị trí đặt quân. Hai đấu thủ vào sân chơi cầm các quân cờ di chuyển nước đi. Cờ bỏi nhằm làm cho nhiều khán giả được xem thi đấu trực tiếp. Ngày xưa ngoài cờ bỏi còn có nhiều hình thức chơi có để có đông người xem khác như: cờ giếng (quân cờ được treo bên trên giếng làng, hai người chơi đi thuyền phía dưới cầm sào móc quân đi), cờ bướm (cờ có vẽ hình quân trên những chiếc quạt giấy lớn)…
[img]xq255-4.jpg;center;Đấu cờ bỏi trong lễ hội cờ Chùa Vua[/img]
[img]xq29-1.jpg;right;Đài chủ và công đài tranh tài[/img]6 – Kỳ đài: là một địa điểm thi đấu nhưng chỉ có hai người đánh, một la người thủ đài, người kia là công đài. Ai thắng thì giữ ngôi đài chủ lần sau, đài chủ phải đánh với người thánh đấu (tức người công đài mới người này phải nộp một khoản tiền nhỏ mới được công đài). Kiểu chơi này rất quyết liệt vì sự phân định thắng thua rõ ràng, người thắng được phần thưởng thường là bằng tiền với giá trị tương đối lớn.
7 – Cờ người: là kiểu chơi đặc sắc và nghệ thuật nhất trong cờ tướng. Thường tổ chức vào các dịp lễ hội, Tết nhất… Các quân cờ đều do người thật đóng, chơi ngoài sân rộng hay sân đình làng… có phường bát âm tấu nhạc, có trống, có chiêng mỗi nước đi có phất cờ, có trống bỏi thúc dục. Ở miền Bắc đội cờ giống như một triều đình đủ mặt văn võ bá quan, ở miền Nam được mô tả như hai đội dũng sĩ dùng võ thuật để biểu diễn cờ.
[img]xq280-0.jpg;center;Đấu cờ người ở lễ hội Chùa Vua[/img]

[b]Nguyên tắc 2: Tích cực giành quyền chủ động với đối phương[/b]
Khi thế cờ bị kém thì cần làm gì? Bạn cần chơi “tích cực chủ động”, giành giật từng cơ hội nhỏ để khống chế cục bộ.

Nếu chỉ đơn thuần “đỡ” thì bạn dễ bị ép, mỗi lúc mỗi kém. Phải nghĩ tới nước “đánh” buộc đối phương phải điều chỉnh cục thế, từ đó tiến tới điều khiển xu hướng phát triển của ván cờ.

Tại giải đồng đội toàn quốc Trung Quốc 1994 có thế cờ như sau. Kỳ thủ Quảng Đông cầm quân trắng đã đi:

[game]
FORMAT WXF
GAME Nguyên tắc 2
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2eakaer1/9/2h3hc1/2C1p1p1p/2p6/6r2/2P1P3P/Hc4H2/4C4/R1EAKAER1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. P7.3? S4.5 2.M3/1?? P8.6
/*Đi như vậy hoàn toàn thụ động phòng thủ, các quân không triển khai được, tình thế ngày càng kém. Trắng nên nghĩ đến việc bỏ Mã lấy thế như dưới đây: X9-8 X7.2, T3.5 P2/3, X8.4 sau đó P7-9 rồi lại P5-8 bắt Pháo trên hà của Đen, tuy kém 1 quân nhưng lợi dụng vị trí bất lợi Xe đối phương, tiếp tục khai thác nhược điểm giành quyền chủ động.*/
3. X9-8 P2/3 4. P5-7 T7.5
5. Pt-9 X7-1 6. P7-9 X1-4
/*Trương ảnh Phú cầm quân Đen đã tiến Pháo đè Mã, lại thoái Pháo bên phải, lên Tượng ổn định thế trận, không cho Pháo đối phương phát huy tác dụng. Đến đây Đen hoàn toàn khống chế cục diện.*/
7. X8.2 B7.1 8. T3.5 M7.6 }END[/game]
Đen nhất định thắng.

Cũng với thế cờ như trên ván Vương Giả Lương – Hầu Ngợc Sơn chọn cách chơi khác. Vương đi:

[game]
FORMAT WXF
GAME Vương Giả Lương – Hầu Ngợc Sơn
RED Vương Giả Lương
BLACK Hầu Ngợc Sơn
FEN 2eakaer1/9/2h3hc1/2C1p1p1p/2p6/6r2/2P1P3P/Hc4H2/4C4/R1EAKAER1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. X9-8! X7.2 2. P7.3 S4.5
3. M9.8! T7.5 4. P7-9 B3.1
/*Trắng bỏ Mã để lên Mã trái, phát động thế công ở cánh phải bên Đen. Bạn xem thế cờ, Đen có thể đi X7-4 được không? Nếu Đen X7-4 thì P9/7 P2/1, X8.3 Trắng lấy lại quân chiếm ưu. Thực chiến Hầu Ngọc Sơn đã tiến Tốt bắt Mã tranh tiên.*/
5. X2.4! B7.1!
/*Trắng tiến Xe tuần hà, vì nếu B7.1 ăn Tốt thì P8.3 bắt Mã (chờ P8-7 đe chiếu bí ăn Xe) Trắng kém nặng. Đen tiến Tốt 7 là nước đi có lực, vì nếu B3-2 ăn Mã thì Trắng X2-8 ăn Tốt, thế công mạnh mẽ, Đen có phòng thủ.*/
6. T7.5 B7.1 7. M8.7!
/*Nhảy Mã bỏ Xe, đưa 4 quân đánh vào một cánh là nước đi có lực.*/
7. … B7-8
8. X8.2 X7/3 9. P5-8 X7-4
10. X8-6!
/*Nếu vội X8.7 X4.4, X8-6 Tg5-4, P8.8 Tg4.1, P8-2 B3.1, Trắng tuy không thiếu quân nhưng Đen nhiều hơn 2 Tốt chiếm ưu thế lớn.*/
10. … X4-2 11. M7.9 S5.4
12. M9/8 M3.2 13. X6-8
/*Đen tiến Sĩ giải nguy là nước hay. Nễu nhầm lẫn X2/2 hoặc X2/3 thì tất yếu thua (đề nghị các bạn chỉ ra nước thua này).

Trắng thoái Mã rồi bình Xe bắt Mã là đúng. Nếu X6.5 ăn Sĩ thì Đen đi X2.4 ăn Pháo, M9.8 T5/3, M8/7 Tg5.1 Trắng khó chơi.*/
13. … X8.1!
/*Đen bỏ Mã cánh phải để ra Xe là cách chơi tích cực. Nếu M2.3 thì X8.7 Tg5.1, X8/1 Tg5/1, P8.6 sau đó X8-7 chờ trùng Pháo chiếu, nhất định thắng.*/
14. X8.3 X8-1 15. X8.4 Tg5.1
16. P9-4 M7/6 17. X8-4 B3.1 }END[/game]
Sau mười mấy nước quyết chiến ở trung cục, đến đây hai bên chuyển dần vào giai đoạn cờ tàn.

Các bạn có thể thấy, do dám bỏ quân, chơi tích cực chủ động nên Vương Gia Lương đã không để Hầu Ngọc Sơn ép. So sánh với ván của kỳ thủ Quảng Đông với Trương Ảnh Phú quả có khác xa.

[b]I. ĐẶT VẤN ĐỀ [/b]
Từ năm 1992, giải cờ tướng toàn quốc bắt đầu được tổ chức hàng năm ở nước ta. Qua hơn 10 năm thi đấu, các ưu khuyết điểm của cờ tướng nước ta bộc lộ khá rõ. Trừ một số tuyển thủ hàng đầu, đặc biệt là các tuyển thủ Tp Hồ Chí Minh còn nắm chắc khai cục, các tuyển thủ địa phương khác còn để lộ nhiều thiếu sót không đáng có. Một số tuyển thủ trẻ có thành tích cao khi va chạm với các tuyển thủ già tỏ ra chới với trong khai cục. Từ thực tiễn cho thấy cần phải phổ biến khai cục cơ bản, vừa phổ cập, vừa nâng cao để các tuyển thủ có thể tự học hỏi rèn luyện, nâng cao trình độ và bản lĩnh thi đấu.

Chúng tôi xin giới thiệu với các bạn một số khai cục cơ bản đã được các nhà nghiên cứu cờ tướng Trung Quốc chọn đưa vào giáo trình đào tạo. Tuy nhiên, để thích ứng với thực tiễn Việt Nam chúng tôi “chọn lọc” các khai cuộc gần với thực tế ở nước ta. Xin các bậc cao minh chỉ dẫn các khuyết điểm nhằm hoàn thiện dần đường lối lý thuyết cờ tướng mang đậm dấu ấn Việt Nam.

[b]II. CÁC NGUYÊN TẮC KHAI CỤC [/b]
Trước khi bước vào khai cục cụ thể đề nghị các bạn xem lại các nguyên tắc khai cục. Các bạn có thể tìm đọc các sách xuất bản bằng tiếng Việt: Cờ tướng nhập môn (nhóm tác giả Lê Thiên Vị, Quách Anh Tú, Phạm Tấn Hoà, Trần Tấn Mỹ), Cờ tướng trung cục (cũng nhóm tác giả trên), Cờ tướng – những vấn đề cơ bản (nhóm tác giả Nguyễn Tấn Thọ, Lê Uy Vệ). Bạn nào có ít thời gian thì nên đọc hai tập “Những bí quyết ai cũng cần biết” (Phụ trang tạp chí Người chơi cờ). Trong các bộ sách trên, đặc biệt bộ “Những bí quyết ai cũng cần biết” đã nêu đủ các nguyên tắc khai cục với các ví dụ sinh động rút từ thực tiễn thi đấu.

Chúng tôi xin tóm tắt nguyên tắc khai cục trong một câu ngắn gọn như sau: ra quân đều, chiếm vị đẹp, công thủ lưỡng lợi.

Ba nguyên tắc trên thì “chiếm vị đẹp” là nguyên lý hàng đầu và là nguyên lý khó nhất. Tìm ra “vị đẹp” trong một cục thế phức tạp là cả một quá trình suy nghĩ sâu sắc. Khi đọc biên bản thi đấu rất nhiều bạn trẻ thắc mắc vì sao đấu thủ đi nước này mà không phải là nước kia? Bạn chỉ có thể lĩnh hội được nước đi cao của đấu thủ khi hiểu được “vị đẹp” là gì.

Nguyên lý của “vị đẹp” rất đơn giản: phát huy sức mạnh của quân cờ cao nhất. Áp dụng vào bàn cờ cụ thể thì “vị đẹp” của một quân cờ là vị trí cho phép nó kiểm soát nhiều nước đi nhất mà vẫn đạt độ an toàn cao nhất. Ví dụ đối với quân Tướng thì: “vị đẹp nhất” cửa. nó là vị trí trung tâm lúc mới chơi cờ. ở vị trí này Tướng kiểm soát được 3 nước đi và an toàn vì được hệ thống Sĩ, Tượng bảo vệ chắc chắn. Các quân khác bảo vệ Tướng cũng dễ. Vị trí giữa “cửu cung” quân tướng tuy kiểm soát được 4 vị trí xung quanh nhưng độ an toàn lại kém, không phải là vị đẹp nhất. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào bố cục, vị trí đẹp ấy có thể thay đổi, và đó chính là tiêu chí xác định trình độ của tuyển thủ chơi cờ.

Sau khi hiểu “vị đẹp” của một quân bạn cần nắm vững khái niệm “vị đẹp” của một nhóm quân. Nhóm quân phải có sự liên kết nhất định vừa bảo vệ lẫn nhau, vừa có thể tung ra đòn phối hợp. Rồi bạn nâng lên tìm hiểu sự liên kết của các nhóm quân. Đến đây thì bạn bắt đầu có khái niệm về “bố cục” hay “bố trận”. Khai cục chính là sự nghiên cửu về bố cục (hay bố trận) trong môn cờ.

Một cách khái quát nhất, bố cục chia làm 2 loại lớn: có Pháo đầu và không có Pháo đầu. Các sách cờ Trung Quốc hay chia thành: Pháo loại và Phi trung Pháo loại.

Trong bố cục Pháo đầu lại chia thành nhiều loại nhỏ như Thuận Pháo, Nghịch Pháo, Pháo đầu đối Bình Phong Mã, Pháo đầu đối Đơn Đề Mã…

Bố cục không có Pháo đầu cũng gồm nhiều loại: Tiến binh, Phi Tượng, Quá Cung Pháo, Sĩ Giác Pháo…

[b]II. Sự phối hợp tác chiến giữa các quân[/b]

Hiểu rõ đặc điểm, tính năng và tác dụng của từng loại binh chủng để sử dụng phát huy tốt vai trò của chúng. Thế nhưng trong ván cờ, các quân thường liên kết phối hợp tác chiến nên cần học tập những kiểu phối hợp này.

[b]1. Song Xe phối hợp[/b]

Song Xe phối hợp uy lực mạnh vô cùng. Nếu đối phương khuyết Sĩ thì song Xe càng lộ rõ uy lực. Ta xem các thế cờ sau:

[b]Thế 1: Hổ khẩu hiến Xe[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Hổ khẩu hiến Xe
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 9/5k3/3cra3/5R3/9/6R2/9/5K3/9/3h5 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. X3.4 Tg6/1 2. X3-5 X5/1
3. X4.1 X5-6 4. X4.1 Tg6-5
5. X4-6 }END[/game]
Trắng hơn quân thắng.

[b]Thế 2: Tàng Xa giải sát[/b]
[game]
FORMAT WXF
GAME Tàng Xa giải sát
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k5/9/8e/2R6/6e1r/9/9/4EA3/6r2/2R2K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. Xt-6 Tg4-5 2. X7-5! X9.5
/*Trắng đi 2. X7-5 tưởng vụng về nhưng là một nước độc, quyết định thắng lợi.*/
3. T5/3 }END[/game]
phản chiếu, Trắng thắng.

Trung cục qua các sách cờ

[img]xq327-0.jpg;right;Một vài sách trung cuộc từng xuất bản ở VN[/img]Trung cục được tổng kết từ lâu trong các sách cờ. Các tác giả thông qua kinh nghiệm của thời đại mình tổng kết thành các nguyên tắc lớn. Có nhiều nguyên tắc đến nay vẫn còn nguyên giá trị.

Thời Nam Tống, nhà nghiên cứu Trần Nguyên Tịnh đã tổng kết Tượng kỳ thập quyết (10 bí quyết chơi cờ) trong tác phẩm “Sự lâm quảng ký” rất có giá trị. Mười nguyên tắc đó là:
#Bất đắc tham thắng (không nôn nóng thắng nhanh)
#Nhập giới nghi hoãn (vượt biên phải chậm rãi)
#Công bỉ cố ngã (đánh người phải nhìn mình)
#Khí tử tranh tiên (Nên bỏ quân lấy nước tiên)
#Xá tiểu tụ đại (Bỏ cái nhỏ lấy cái lớn)
#Phòng nguy tu khí (bỏ quân cứu nguy)
#Thận vật dục tốc (Thận trọng không vội)
#Động tu tương ứng (điều quân có phối hợp)
#Bị cường tự bảo (đối phương mạnh thì phải biết tự bảo vệ)
#Ngã nhược thủ hòa (ta yếu thì cố gắng hòa)

Các danh thủ Lê Uy Vệ, Nguyễn tấn Thọ cũng tổng kết năm nguyên tắc chơi cờ trong quyển “Cờ tướng – Những vấn đề cơ bản” như sau:
#Trước hết cần đoạt nước tiên, sau đó giành hơn quân, hơn thế.
#Không có khả năng đoạt tiên đoạt thế, nhất thiết không thí quân.
#Quân đối phương hết đường chạy cũng không vội ăn
#Thấy đối phương thí quân phải xem xét thật kỹ, không tham ăn quân, có khi “mang vạ”.
#Thế mình chưa vững, đừng vội đánh người.

Tổng kết kinh nghiệm chơi trung cục xưa và nay, nhóm tác giả Trần Tấn Mỹ, Phạm Tấn Hoà, Lê Thiên Vị, Quách Anh Tú đưa ra mục tiêu giai đoạn trung cục là tranh tiên, giành thế chủ động thông qua ba biện pháp: đuổi quân, hãm quân, chặn nước tiến quân đối phương; dồn ép từng bước, làm rối loạn nước đi, thế đứng của đối phương; tập trung bảo vệ chỗ yếu của mình, tinh tế phát hiện chỗ yếu của đối phương để khoét sâu, buộc đối phương rút về chống đỡ.

Cờ Tướng Trung Quốc hiện nay có rất nhiều sách hướng dẫn chơi trung cục như Tượng kỳ chiến thuật, Tượng kỳ trung cục chỉ nam… Quyển Tượng kỳ chiến thuật của Chữ Thạch, Tô Hải Đế đã được dịch ra tiếng Việt, các bạn có thể tìm đọc.

Nguyên lý trung cục

[b]Nguyên tắc 1: Phân tích toàn diện tình thế ván cờ[/b]
Nguyên tắc hàng đầu khi chơi trung cục là phải biết phân tích cục diện ván cờ Cần phân tích về lực lượng, bố trí lực lượng, về thế, về quân. Các nhà nghiên cứu Trung Quốc tóm tắt là “thẩm cục, thẩm thế, thẩm tử”.

Các bạn thực hiện “thẩm” như sau: đếm số quân hai bên, xét vị trí quân xem ai chiếm vị tốt hơn, ước lượng xem ai kiểm soát nhiều vị trí hơn, xem chỗ yếu chỗ mạnh của cả hai bên, xác định xem bên nào chủ động, chiếm tiên. Tiếp đó bạn đề ra cách chơi tiếp, sau mỗi nước lại phải đánh giá như trên.

Chúng tôi nhắc nhở bạn rằng với các bạn mới học chơi cờ quá trình này hay mắc lỗi “không toàn diện”. Có nghĩa là bạn chỉ chú ý vào một khu vực nào đấy chứ không nhìn toàn bàn. Như vậy rất dễ mắc lỗi sót nước, “hút cục” và rất dễ bị “phản đòn”.

Phân tích đúng, nhận định đúng là điều kiện tiên quyết để chơi trung cục đúng đắn, giữ vững ưu thế giành thắng lợi.

Chúng ta xét vài ví dụ sau.

[b]Ví dụ 1[/b]
Đây là ván cờ chọn từ giải cờ Tướng cá nhân bảng nữ toàn Trung Quốc năm 1991 giữa Trương Mai và Cương Thu Anh. Trương là đại biểu tỉnh Hắc Long Giang, Cương là tuyển thủ Hà Bắc.
[game]
FORMAT WXF
GAME Trương Mai và Cương Thu Anh
RED Trương Mai
BLACK Cương Thu Anh
FEN 4ka3/2r1a4/4e1c2/p1H1p3p/2e3p2/4P4/P1C2Rh1P/4C1H2/2r1A4/2EAK1E2 b – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Chúng ta phân tích: Trắng có 1 Xe, 2 Mã, 2 Pháo, đen có 2 Xe, 1 Mã,1 Pháo, đại thể hai bên lực lượng tương đương.

Nhưng trắng chiếm vị tốt hơn, có thể công ở trung lộ nên chiếm thế thượng phong. Bây giờ đến lượt đen đi, cần phải đi như thế nào?

Sau một lúc suy nghĩ, Cương cho rằng ở lộ 3 có 2 Xe, 1 Xe cản Mã, một Xe đè Tượng, cần phải ngăn chặn thế công của quân Mã ở lộ 3 nên đi:*/
1. … Xs.1?
/*Trương cho rằng chỗ yếu của đối phương là quân Tốt đầu, nếu bắt Tốt đầu thì rất dễ đẩy đối phương vào đòn “Pháo đầu Tướng xuất Xe đâm thọc” nên đã đi:*/
2. P5.4 B7.1 3. M7/5 Xs-4
4. Tg5-4 B7-6
/*Không dám xuất Tướng vì sợ nước P7-6*/
5. X4-3 P7.5 6. P5-7 X4.2
7. X3/1 }END[/game]
Trắng được quân thắng thế.

Bây giờ chúng ta trở lại cục thế ban đầu. Nếu nghĩ đến đòn đổi quân cứu nguy thì Đen nhất định phải đi:
[b]Xt/2 (ăn Pháo) X4-7 M7.5, T3.5 P7.5, M7.5 X3.1, X7-3 T3/5, X3/1 X3.4[/b] sau khi đổi quân mỗi bên còn 1 Xe, chắc chắn hoà cờ.

[b]Ví dụ 2:[/b]
Đây là ván cờ giữa Lý Ngải Đông và Lâm Hoằng Mân (1992). Đến lượt Lâm cầm Đen đi.
[game]
FORMAT WXF
GAME Lý Ngải Đông và Lâm Hoằng Mân
RED Lý Ngải Đông
BLACK Lâm Hoằng Mân
FEN 2e1ka3/4a4/2H1e1R2/2C1p3p/p1p6/6P2/P1P1c1r2/Hr2E4/1c2A4/1R2KAE2 b – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
/*Nhìn toàn cục phải thấy trắng tuy nhiều quân nhưng vị không tốt, đen đang có thế công trung lộ, nên đi X7.3. Trắng có 3 cách đi:
1) P7-9 X2-5, P9.3 T3.1, X8-6 X5-1, S5.4 P2-5, Tg5.1 X7/1, Tg5/1 X1-5, S4/5 X5.1 đen thắng
2) P7-1 X2-5, P1.3 T5/7, X3.2 X7-9, Tg-6 (P1-2 X5-8) S5.4 P5-7 đen được Xe thắng) P5-7, X3-2 X9/9, X2-1 P7.3, Tg6.1 X5-1, X8.1 P7/1, S5.6 P7-2 đen ưu thế.
3) X3/1 X2-5, X3-5 X7/4 (chờ P5-7), X5/3 X5/1, X8.1 X7.2, Trắng tuy hơn 1 quân nhưng thiếu 2 Tượng, đen ưu.

Tuy nhiên trong thực đấu Lâm Hoàng Mẫn chỉ nhìn thấy ăn Mã ở biên thì cân bằng lực lượng nên đi:*/
1. … X2-1? 2. P7-9 X1.1
/*Nếu P2-4 thì M7/6 rối P9.3 chiếu Tướng, lại dùng Mã ăn Tượng đầu.*/
3. P9.3 S5/4 4. X3.1 P2-4
5. X3-6 P5-4 6. X6-4 B5.1
7. P9-6 Pt/8 8. X4-6 S6.5
9. X6-5 Tg5-6 10. M7.6 P4-5
11. X5-4 Tg6-5 12. M6/7 T5.7
13. X8-6 }END[/game]
Đến đây đen chỉ còn 1 nước P5-4 từ X4-6 ăn lợi Pháo nhất định thắng.

[b]Ví dụ 3:[/b]
Đây là cục thế từ ván đấu giữa Từ Nãi Cơ và Dương Quan Lân (1974). Trắng có 2 Xe, 1 Mã, 1 Pháo; đen có 2 Xe 1 Mã 2 Pháo. Đen tuy hơn một quân nhưng Xe ở tai Sĩ đang bị bắt. Cánh phải của Trắng rỗng nhưng Pháo Mã bên đen chưa đủ để thắng. Phân tích toàn diện cục thế, Dương thấy rằng cần chuyển Pháo từ lộ 2 sang cánh trái để đủ quân tiến công:
[game]
FORMAT WXF
GAME Từ Nãi Cơ và Dương Quan Lân
RED Từ Nãi Cơ
BLACK Dương Quan Lân
FEN 4kae2/4a4/e2r5/2RH4p/2P6/3C2p2/P3P1c1P/1r2E1h2/1c7/1REAKA3 b – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. … P2-9 2.X8.2 P9.1
3. S4.5 M7.9 4.M6.4
/*Nếu Tướng 5-4 thì M9.7, Tg4.1 M7/8, Tg4.1 P9/2 đen thắng*/
4. … X4-6 5. P6-5 S5/4
6. X7-5 S6.5 7. X5-2 Tg5-6
8. S5.4 M9.7
/*Lão luyện. Nếu X6.5 bắt Sĩ thì X5/2, đen hết thế tấn công.*/
9. X2/6 X6-8 }END[/game]
Đen nhiều quân nhất định thắng.

Khi bỏ quân kỳ thủ cần thẩm định kỹ. Nếu tính sót nước để đối phương giành lại quyền chủ động thì về lâu dài người bỏ quân dễ bị thua. Song nếu không dám bỏ quân, để lỡ cơ hội nhiều khi phải chịu hòa hoặc thua một cách đáng tiếc.

Chúng ta xem vài ví dụ.

Hình dưới là thế cờ của hai danh thủ: Vạn Xuân Lâm gặp Trương Ảnh Phú. Đến lượt Trương đi:
[game]
FORMAT WXF
GAME Vạn Xuân Lâm gặp Trương Ảnh Phú
RED Vạn Xuân Lâm
BLACK Trương Ảnh Phú
FEN 2eakaec1/4h2r1/6hC1/pC2p3p/2PH2p2/9/5rP1P/1R7/4A4/2EAK1ER1 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. M6.5! M5.3
/*Vạn không dám ăn Tượng lên vì sợ nước P2-5 chiếu Tướng ăn Xe.*/
2. P2.2 X6/5
3. X2.8 X6-8
4. X8-2
/*Vạn không dám dời Xe khỏi tuyến sĩ tâm vì Trương còn nước M5.7 rồi P8.2 chiếu hết.*/
4… X8-6
5. M5.4 M7/8
6. X2.7 X6-7
7. X2/2 M3/1
8. P8.3 }END[/game]
Trương bỏ Mã phá vỡ cục diện ổn định của Vạn, ăn lợi Sĩ đưa về tàn cục ưu thế.

Trong ván Lâm Hoàng Mẫn gặp Kim Ba lực lượng 2 bên tương đương. Kim Ba hơn một Tốt biên. Đến lượt Lâm đi:
[game]
FORMAT WXF
GAME Lâm Hoàng Mẫn gặp Kim Ba
RED Lâm Hoàng Mẫn
BLACK Kim Ba
FEN 2eaka3/5r3/cR2e4/7Rp/2p1p1p2/9/P1P1P1r1h/2H1EC3/4A4/2E1KA3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1 . P4.7! X6/1
/*”Khuyết Sĩ kỵ song Xa” là câu nói cửa miệng của những người chơi cờ. Vì vậy Lâm bỏ Pháo phá Sĩ để đẩy đối phương vào thế nguy.*/
2. X2-6 X6.1 3. Tg5-6 X6-3
4. X6.3 Tg5.1 5. X6-2 X7-6
6. X2/1 X6/5 7. X2/5 }END[/game]
Bên Tiên ưu lớn!

Trong cờ Tướng, phần kết thúc ván đấu được gọi là tàn cuộc. Ở giai đoạn này chúng ta đã quen thuộc với các dạng thông thường như “Tàn cuộc thực dụng”, “Tàn cuộc tự nhiên” (tức là phần cuối của các ván thực đấu), “Bài cuộc” (dạng cờ tàn mà trong đó vị trí của các quân được sắp đặt sẵn để tìm cách phá giải, nếu sâu sắc, phức tạp hơn thì còn gọi là cờ thế). Sau cùng, có một loại cờ tàn mà các quân được bố trí thành hình các chữ, các hình thế đẹp mắt người Trung quốc vẫn gọi là “du hí văn chương”. Thể loại này khá thú vị, tuy nhiên, do yêu cầu phải bố trí gò bó theo hình thế nhất định nên một phần nào bị giảm sút đi sự thâm thúy về chuyên môn.

Trong bài này, mời các bạn giải – thưởng thức một số ván thuộc thể loại trên trích từ tập “Trung Quốc Tượng kỳ thú vị cuộc” của tác giả Thù Quốc Lương.

[b]Ván 2: NGƯU TỰ CUỘC (cuộc hình chữ Ngưu)[/b]
Trắng đi trước thắng.
[game solutionday=7]
FORMAT WXF
GAME NGƯU TỰ CUỘC (cuộc hình chữ Ngưu)
RED Trắng
BLACK Đen
RESULT 1-0
FEN 9/4k4/2C1h4/2prPPH2/1c2h4/4p4/1rPpPpcR1/4K4/4A4/4p4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED }
1. Bt.1 Tg5.1
/*Nếu Tg5-4 sẽ thua như chính cuộc từ nước thứ 4.*/
2. B4.1 Tg5/1
3. B4-5 Tg5-4 4. X2.5 Tg4/1
5. M3.4 Tg4.1 6. M4/6 Tg4/1
7. X2.1 Tg4.1 8. Bt.1 Tg4.1
/*Nếu Tg4-5 tất nhiên X2/1 1-0*/
9. X2/2 P7/4 10. X2-3 M5/6
11. X3-4 }END[/game]

Trước kia, khi cờ vua mới khởi phát ở nước ta thì mạnh ai nấy chơi, không hề có khái niệm “chuẩn bị ván đấu”. Tuy nhiên chỉ ít lâu sau, khi bắt đầu tham gia các giải quốc tế, nhất là các giải lớn như Olympiv cờ vua hay các giải châu lục và thế giới thì nhận thức về việc chuẩn bị cho một ván đấu mới thật sự thông suốt. Nếu một kỳ thủ trước khi vào một ván đấu không được chuẩn bị chu đáo thì kết quả sẽ kém hẳn. Vậy việc chuẩn bị cho một ván đấu là những công việc gì và trình tự được thực hiện như thế nào?

[b]Bước 1. Quan sát thu nhận thông tin từ ván đấu.[/b] Ở các giải quốc tế việc vào xem là bình thường. Huấn luyện viên (HLV) theo dõi kỹ càng ván đấu của học trò mình để có được toàn bộ diễn biến ván cờ (chứ không phải chỉ học trò thi đấu còn HLV đi chơi).

[b]Bước 2. Phân tích ván đấu.[/b] Sau khi thi đấu xongl HLV thường để học trò mình nghỉ ngơi, lấy lại bình tĩnh (nếu bị thua) hoặc có thể để học trò ngủ một giấc. Tuyệt đối không chúc mừng ồn ào, biểu dương thái quá (khi thắng) hay tức giận mắng mỏ, phê phán (khi thua). Trong lúc kỳ thủ nghỉ thì HLV phân tích kỹ càng ván cờ vừa qua. Sau đó thầy và trò cùng nhau ngồi lại. Những ưu khuyết của chiến thuật, chiến lược, đấu pháp, tâm lý được thầy chỉ rõ để học trò rút kinh nghiệm. Trò cũng trình bày những ý kiến, ý đồ của mình để thầy nắm rõ hơn.

[img]xq270-2.jpg;center;XB là một trong các phần mềm có thể giúp bạn phân tích tự động các ván cờ (cờ Tướng)[/img]

[b]Bước 3: Chuẩn bị cho ván đấu mới.[/b] Thường là vào buổi tối (nếu sáng hôm sau đấu) hay buổi sáng (nếu chiều đấu), HLV sau khi đã tìm hiểu kỹ về đối thủ sắp tới của học trò mình, bèn chuẩn bị một phương án tối ưu cho học trò. Khi đó hai thầy trò sẽ cùng nhau duyệt lại phương án và kỳ thủ phải có ý thức tiếp thu thật tốt những gì thầy truyền đạt. Dĩ nhiên khi bên “ta” chuẩn bị thì bên “địch” cũng làm y như thế. Cho nên ở bước này chính là sự đấu trí giữa hai huấn luyện viên. Ai có được nhiều thông tin về đối thủ hơn và “tay nghề” cao hơn thì sẽ chỉ đạo đúng và chính xác hơn sẽ là người tạo điều kiện thuận lợi hơn cho học trò mình giành chiến thắng.

Bước cuối này là bước quan trọng nhất và thể hiện tài năng rõ ràng nhất của huấn luyện viên. Tìm ra điểm yếu của đối phương không phải dễ. Đó là cả một quá trình tích lũy thông tin và kinh nghiệm cộng với sự hỗ trợ đắc lực của các công cụ hiện đại. Một chiếc máy vi tính xách tay trở nên tối cần thiết. Hàng trăm, thậm chí hàng nghìn ván cờ của đối thủ được máy đưa ra mổ xẻ: khai cuộc nào chơi lão luyện, khai cuộc nào thường e ngại, khai cuộc nào chẳng mấy khi chơi. Phong cách của đối thủ thế nào: chơi chắc chắn, bảo thủ hay chơi mạo hiểm, bất ngờ, là người phân vân lưỡng lự khi gặp tình thế phức tạp hay là người quyết đoán dứt khoát… kể cả sức khoẻ của đối thủ đang trong tình trạng căng thẳng hay hưng phấn cũng không thể bỏ qua. Phương án chính tối ưu đã xác định nhưng cũng phải có vài ba phương án dự phòng để tránh bất ngờ.

[img]xq324-0.jpg;right;Hoàng Thanh Trang[/img]Ỏ đây có thể lấy ví dụ ở hai trường hợp thi đấu của Hoàng Thanh Trang làm điển hình: Một ván tại Cúp cờ vua thế giới tại Thẩm Dương đối mặt với nữ Vô địch Thế giới Tạ Quân. Sau khi tìm hiểu kỹ càng, huấn hiện viên Hoàng Minh Chương (đồng thời là cha của Thanh Trang) đã chuẩn bị cho Thanh Trang một phương án hoàn toàn bất ngờ: đi đúng vào “bài tử” của Tạ Quân ở giai đoạn ra quân. Tạ Quân tưởng đối thủ thiếu kinh nghiệm (Thanh Trang kém Tạ Quân 10 tuổi, lần đầu tới giải cấp thế giới) bèn ung dung đi theo “đường mòn” quá quen thuộc của mình. Tới cuối khai cục này, Thanh Trang (cầm trắng) bèn đi một nước hoàn toàn mới (đã được chuẩn bị) mà Tạ Quân chưa từng đi. Tạ Quân bị chững lại, suy nghĩ tới hơn nửa tiếng đồng hồ để tìm phương án đối đáp bởi sau nước đi này có rất nhiều biến như nhau. Nhưng tìm được đâu phải dễ. Chính do bị bất ngờ nên Tạ Quân đã phạm sai lầm. Còn Thanh Trang do đã được chuẩn bị chu đáo nên đã thắng Tạ Quân trong một ván cờ có 30 nước. Ván này đã gây một tiếng vang lớn và từ ván này Thanh Trang phấn chấn cứ thế thẳng tiến cho tới trận bán kết của Cúp cờ vua thế giới, thành tích cao nhất trong sự nghiệp cờ của Thanh Trang tính tới thời điểm đó.

Nhưng rồi trong giải VĐTG của FIDE năm 2002, khi đối mặt với nữ kỳ thủ rất trẻ Kosteniuk (kém Trang hai tuổi), huấn luyện viên Hoàng Minh Chương cũng đã chuẩn bị cho Trang một phương án tốt, tuy nhiên huấn luyện viên của đối thủ đã kịp tìm hiểu kỹ phong cách của Trang và chuẩn bị một phương án đột phá trước phương án của Trang vài nước và đã đưa lại thắng lợi cho học trò của mình, loại Thanh Trang ra khỏi cuộc chơi.

Qua vài thí dụ trên đã cho ta thấy rõ việc chuẩn bị ván đấu quan trọng như thế nào.