Chúng ta đã biết mục đích tối hậu của ván cờ là chiếu bí Tướng đối phương. Muốn làm được việc đó trước hết phải biết rõ đặc điểm, thực lực và cách sử dụng từng loại quân trên bàn cờ. Vì có hiểu rõ và biết cách sử dụng chúng thì mới phát huy đầy đủ tác dụng của chúng khi giao đấu. Đối với những người mới học cần phải hiểu rõ đặc điểm, tính năng và tác dụng của 7 loại binh chủng khác nhau trên bàn cờ.
Chơi cờ thì ai cũng biết đi quân, nhưng người cao cờ với thấp cờ khác nhau ở sự hiểu biết tính năng, tác dụng và cách sử dụng các loại binh chủng. Vì vậy người mới học cần thấm nhuần nội dung các đặc điểm, thực lực và cách sử dụng này thì mới có thể tiến xa được.
Chúng ta lần lượt tìm hiểu.
[b]I. Đặc điểm, thực lực và cách sử dụng các quân[/b]
[b]Tướng[/b]
[b]Đặc điểm[/b]
Tướng hoặc soái là quân cờ chủ chốt nhất, là tiêu chí để quyết định thắng thua. Tướng hoặc soái không được quyền rời khỏi “cung tướng”, không được quyền nhìn thấy mặt nhau trên một trục lộ. Tất cả các quân khác trên bàn cờ đều có thể để cho quân đối phương ăn mất, hoặc chủ động đút cho quân đối phương ăn (hy sinh). Nhưng đối với Tướng thì không thể được. Tất cả các quân khác, hai bên đua nhau tiêu diệt, đó là công cụ hay biện pháp để giành ưu thế, nhưng đối với Tướng thì đó là mục tiêu giành thắng lợi cuối cùng.
[b]Thực lực[/b]
Căn cứ vào toàn cục ván đấu mà nói thì Tướng (Soái) là quân quan trọng nhất không thể để đối phương ăn mất. Như vậy [b]Thực lực[/b] của nó rất lớn, vì mất nó thì thua ván cờ. Thế nhưng trong thực tế thì năng lực chiến đấu của Tướng không đáng kể, nó đứng trong “cung Tướng” là nơi chịu nhiều “đường tên, mũi đạn”, nó hành động chậm chạp và tối đa chỉ khống chế được 4 điểm. Do đó khi ở giai đoạn khai, trung cuộc, [b]Thực lực[/b] của Tướng không bằng một con Tốt đã qua sông. Chỉ khi vào giai đoạn tàn cuộc thì Tướng có thể khống chế một trục lộ, [b]Thực lực[/b] tác chiến của nó tăng cao, có khi bằng cả một Xe.
[b]Cách sử dụng[/b]
Trong toàn bộ ván đấu, qua các giai đoạn Tướng phải giữ nguyên tắc là “đứng yên vị” hay gọi là tĩnh, trừ khi bắt buộc phải động thì mới di chuyển. Thế nhưng thông thường trong giai đoạn khai cuộc thì người ta để Tướng tĩnh, còn khi qua giai đoạn trung, tàn, tuỳ tình hình và yêu cầu cụ thể mà Tướng phải di động để hỗ trợ tấn công hay phối hợp cùng các binh chủng khác tấn công.
Chẳng hạn thế cờ dưới, Tướng khống chế một trục lộ
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Tướng khống chế một trục lộ
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 4k4/4a4/2P1e4/2H6/2e6/9/9/4E4/9/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg5-4! Tg5-4
/*Tướng Trắng chủ động xuất ra chiếm lộ 4 khiến Tướng Đen không còn di chuyển ra lộ này được nữa. Tướng Trắng hạn chế hoạt động của Tướng Đen là một yếu tố quyết định thắng lợi.*/
2. B7.1 S5.6 3. B7-6 Tg4-5
4. M7/5 S6/5 5. M5/3 T5.7
6. M3.1 T3/5 7. M1.2 T5.3
8. M2.1 S5.6 9. M1/3 Tg5-6
10. B6-5
}END[/game]
Binh Trắng nhờ sự giúp đỡ của Tướng mình nghiễm nhiên chiếm lấy trung cung để rồi dùng Mã chiếu bí dễ dàng.
Ta xem tiếp thế cờ dưới: dùng Tướng ghim quân!
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Dùng Tướng ghim quân
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 3k5/2H6/9/4P4/9/3h5/9/9/5p3/4K4 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg5-6 Tg4.1 2.B5.1 B6-5
3. M7/9 Tg4/1 4.B5.1 B5-6
5. M9/7 B6-5 6.M7.8
}END[/game]
thắng.
Ván cờ cuối cùng cho thấy Trắng mẻ Sĩ, Tượng kém hai Binh. Thế mà nhờ vai trò tích cực của Tướng cứu Trắng thoát khỏi một bàn thua trông thấy.
[game boxcomment=0 header=0]
FORMAT WXF
GAME Tướng cứu thua
RED Trắng
BLACK Đen
FEN 2e1ka3/4a4/4e4/9/9/8p/9/3A5/2Hc5/2E2K3 w – – – 1
START{
DIAG{ #1 RED POPUP }
1. Tg4.1 P4.1 2. Tg4/1 B9.1
3. Tg4-5 P4/1 4. Tg5.1 P4.1
5. Tg5/1
}END[/game]
Hoà.